장음표시 사용
361쪽
mentiri seu falsum dicere, est semper illicitum, sed verum occultare Seu tacere est Saepe licitum et quandoque etiam debitum. licet, ait s. Thoma IJ Veritatem Occultare prudente sub aliqua dissimulatione. Et Sane tria illa, quae attulimus, argumenta habent quidem Vim
contra mendacium, non autem contra Occultationem Veritatis in veritatem abscondit, is non decipit proximum nec errorem in eius mentem infundit, sed ne alive non illi dat cognitionem rei, quae ad ipsum non pertinet et ad quam cognoscendam ius non habet item nega live quidem non utitur, positio tamen non abutitur Sermone, qui sane datus homini non est ad omnia, quae in animo gerit, omnibus indiscriminatim aperienda neque etiam mutuam illam labefacta fiduciam, in qua humani contractu ac commercia, humanaque Societas innituntur. Face. g. Titium mihi dixisse, Caium virum esse iustum, sed aliquando intemperantem Cato a me petenti, quid de Sedi Xerit Titius, potero priorem quidem habiti sermonis partem manifestare, alteram Vero de intemperantiae vitio abscondere a). In hac porro distinctione fundamentum habet doctrina de restrictione mentali In primis duplex restrictio mentalis distinguitur, - lire seu Stricte mentalis, late mentali S. α Restrictio pure et stricte mentalis est dictum e Se
falsa locutus est, quibus veris audiendis eos minus idoneos iudicavit. Quod si eis hoc ipsum non indicasset, id St, non eos OSSe Ortare, quae dicere noluit, occultaret quidem nihilominus aliquid veritatis, sed posse hoc recte fieri fortasse nescirem, aut non tanta
firmaremur exemplo. I In . . . IIo. . . ad 4m.
2 Hoc aliud exemplam affert s. Augustinus in enarr. in pS. V. Q Si quis sorte vel ad istam visibilem mortem non vult hominem
prodere, paratu esse debet Verum occuliare non salsum dicere, ut non prodat, neque mentiatur, ne occidat animam suam v
362쪽
- JO et praesentibus adiunctis ad unam tantummodo significationem determinatum, eamque menti loquenti contrariam, et Si per aliquid sola mente retentum efficere Pos Sit Sensum Verum ut si ille, qui vitrum nao fregit, neget e regisse, cogitan anu silperiure Iin. - Huius modi restrictio nullo pacto differt a mendacio, et consequenter est semper illicita, ut Semper illicit una est mendacium. 8 Restrictio auten late mentalis tunc habet locum, cuna expresSi tum Secundum se considerata, tum considerata secundum circumstantias, est aequivoca hinc a me loquente accipitur Secundum sensum Verum, ab alio audiente accipitur secundum sensum sal Sum. Exemplo Sit responSio, quam ferunt Sanctum quemdam virum, nomine Felicem, dedisse. Is interrogatus a satellitibus, qui ipsum non norant et ad necem quaerebant, utrum Vidisset Felicem, respondit, se neminem felicem cognoscere. Quo responSO c- cepto, milite abierunt. En aequivocatio inter haec duo, felicem nomine et felicem re Iam Vero restrictio late mentali non est mendacium: non enim est locutio contra mentem. Um non sit mendacium est, non quidem
Semper, Sed aliquando licita. - Non est semper licita. Non licet omnino, inquit Em Card d 'Annibale a , si id vetet iustitia aut sides aut caritas iustitia, puta cum qui interrogatur a Superiore SUO Vel magistratu, Servato iure et ordine iuris fides, ut in contractibus caritas, quoties foret alteri graviter nocitura. Et sane si absque ulla
quivocationes hae adhiberi, iam ex ipsarum frequentia actum isset mutus fiducia, et se consequens Ve
363쪽
- SI humana societate siquidem nemo iam posSet alteri credere, sed in quovis dicto ambiguitatem sermonis suspicaripos Set ac deberet. - Est tamen aliqlι and licita, quum nempe rationabilis et iusta causa vere adest. Tunc enim illa deceptio seu error, cui audien adhaeret, cenSeri
potest non voluntarius illi, qui loquitur, sed ab eo tantummodo permissus audiens debet suae satuitati vel, prudentiae aut inconsiderationi errorem adscribere, cum sine iure vel etiam contra ius de re, quae ad ipsum non Spectat, certior fieri vult. Sic licita sane fuit aequivocatio, qua in Xemplo adducto sanctu ille vir usus est ad vitam servandam. Similiter licite restrictionibus late mentalibus utuntur omne personae publicae, quando de rebus suae fidei commissis interrogantur ab iis, qui
nullum habent ius easdem cognoScendi, ut Sunt principum legati, Secretarii, Xercituum duce S, agi Stratu S adVOcati, medici et c. I). Nemo non Videt incommoda, eaque ravi Ssima, quae in societate Sequerentur, Si hi personis publicis licitum subinde non SSet Secreta ei commiSSI Occultare per restrictiones late mentales. Unde tantum abeSt, ut earumdem usus in supradictis casibus bono
communi adVerSetur, ut e contrario Xigatur a bono Societatis est enim Saepe unicum medium celandi secretum.
Ioa SCHOLIo II. Mendacium esse filicitum, ex eo etiam demonstravimus, quod illicitum sit in mentem alte-
I De consessario constat omnino apud Theologos, ipsum interrogatum contra omne ius a tyranno, an Titius confessus sit ho micidii ιm, respondere posse et debere, nescio quia confessarius id vere nescit scientia communicabili. Imo etiamsi tyrannus instaret et quaereret, at hoc nescis scientia communicabili, respondere adhuc posset, nescio quia conseSSarius illud vere nescit ut homo, sed tantummodo cognoscit ut minister Seu vicarius Dei. Et hanc suam re- Sponsionem posset etiam iureiurando confirmare. Cf. Gur in VIIIJ'.
364쪽
tundere Quid ergo dicendam de iis, qui imbaunt aliorum animos a sis opi- licet sunt multo peiores illis, qui proximo
ni aut fortunae laedunt enim id 2 est in homine prae Antissimum videlicet animum Insuper Et recte est Sol mani r , Semen sciunt rice- Depravat enim intellectu, neces- de tantari at Ee inde per P a vitae rationem crimina et punt Scilicet si sunt omnium to eSzi imi ex pravis, quas animo imbibe sententiis male agunt. Isti enim de icta turpissima. prae mari taedam se incra videnti irae perpetra tam autem sei vehementiori quo motu, seur delinquunt, ii icilius aes citius
365쪽
Porro eos, ta vi iniuriam faciunt, in re dividi Gab, c,
Alios autem, fraudulentos, dividit in duas lasses fraus enim fieri potest vel in eos qui nobis fidunz, in parent , vel in eos qui nobis non fidunt et
Hinc et latim S collocat in Septimi vesi, audulentos in octavo e nono Veso. In amo, Eem Ma-I appellat, locat fraudulen: ufidunt hos distribuit in decem asses in educto S, adulatores, SimoniacOS, coniecto S, decep res h Ocrita tares, perve O consiliarios, auctore dissidiorum se sarios. In nono loca se audulentos ad Pro eos qui dum, I. e. proditore contra parenteS Oncives, hospites, nefactores hunc nonum cyclum, appellatione ducta a
quatuor magnis proditoribus Cain antenor, Ptolemaeo
i Ex hisce duobus modis iniuris fraude per errandi prior
366쪽
rius infundere falsum. - uid ergo dicendum de iis, qui consulto imbuunt aliorum animos falsis et pravis opinionibus Hi scilicet sunt multo peiores illis, qui proximo
nocent in bonis corporis aut fortunae laedunt enim id, quod est in homine praestillatissimum, Videlicet animum. Insuper, ut recte ait Soli mani I), si semen Aciunt celerum omnigenorum. De praVat enim intellectu, necessario depravatur voluntaS, atque inde per totam Vitae rationem crimina erumpunt. Scilicet ii sunt omnium hominum Scelestissimi, qui e pravis, quas animo imbibe runt, sententii male agunt. Sti enim delicta turpissima, quasi praeclara quaedam ficinora, audenti SSi me perpetrant. Qui autem, seu Vehementiori aliquo animi motu, seu ignoratione delinquunt, ii facilius plerumque ac citius emendantur. Porro Si ut praVi opinionibus alterius mentem inficere, ita exsecrandum Scelus St, praVi consiliis aut suasionibus alterum ad peccandum impellere. Hisce absolvimias quaestionem de iniuriis, i. e. dg 0 ι laedendo proximo in bonis sis is, Sive corporis num. 2-76.), Sive exterior uni rerum n. 77-IO2. , Si V animae n. O3. .
uae est apta iniuriarum divisio a Aliam earumdem partitionem tradit Tullius 3 hisce verbis: si Cum duobus modis, id est, aut vi aut fraude fiat iniuria, fraus quasi vulpeculae, vis leoni videtur: Utrumque homine alienissimum, sed fraus odio digna
maiore. uam partitionem antes suscepit, ut iam
alio loco diximus. Distinguit enim iniuriam in ean, quae si fit et in eam quae fraude
I Inst. etla. Vol. I. pag. 2S4. 2 Cfr. S Thomam, . . q. 73. . . monum, inquit, animae non potest aliter ab alio tolli nisi occasio ualiter puta per malam persuaSionem, quae necessitatem nora insert
367쪽
D'ogni maligia cli odio in telo acquista, Ingiuria e i fine, ed gni fila cotale con orga o con rode altrui contrista.
Porro eos, qui vi iniuriam faciunt, in tres dividit classes,
i. e. in Violento contra De Um, contra Se contra proximum: Dio, a d a prosSimo Si uone Far orga dico in loro e in lor cose
Cona udirat con aperta ragione.
Alios autem i. e. fraudulentos, dividit in duas classes fraus enim fieri potest vel in eos qui nobi fidunt, e g. in parentes, Vel in eos qui nobis non sidunt r):
Hinc violentos collocat in tribus gyris septimi cycli frau
dulentos in octavo et Ono cyclo. In octaVO, quem Ma-lebolae appellat, locat fraudulentos adversus eos qui nousidunt hos distribuit in decem classe S i e in eductoreS, adulatoreS, Simoniacos coniectoreS deceptoreS, hypocrita S, lareS, perVerSOS consiliarios, auctores dissidiorum, falsario S. In nono locat fraudulentos adυersus eos qui dunt, i. e. proditore contra parenteS, conci Ves, OSpiteS, benefactores hunc nonum cyclum, appellatione ducta aquatuor magnis proditoribus Cain Antenores Ptolemaeo
i Ex hisce duobus modis iniuriam fraude perpetrandi, prior
ille est deterior altero. In hoc enim aliero violatur tantummodo Vinculum geudrale amoris, quo erga omnes homines utpote nobis natura aequales ligamur. In illo vero violatur vinculum speciale amoris, quo erga aliquos homines utpote sanguine patria amicitia beneficiis nobiscum coniunctos arctius adStringimur. 23
368쪽
mea iudecca. mi Sce modi homo SSe poteSt, et quam frequenter est iniustus Homo scilicet, quemadmodum suis omnibus numeri absolutus est animalium optimum, ita a lege et iure semotus est omnium deterrimum: TM-ρt b is ξ λου και ἐκη et εἱοίστου Παν ων IJ.
S. II. De officio subveniendi proximo ex bonis noAfris.
IO3. Quantulum est, recte dixit Seneca sa), ei non nocere, cui debeas etiam prodesset Parva profecto laus est, abStinere a laedendi aliorum iuribus, nemini inferre iniuriam in bonis ipsius, officia implere iustitiae. Q Noli arescere et sterilis esse , Praebe alteri auxilium ex bonis tuis, ossicia imple humanitatis et beneficentiae. Quae enim utilitas, quaerit Aristoteles 3 , huiusmodi prosperitatis, sublata beneficentia λο γα ρο- λος τῆς ο- tm zης Συε οβ is ς αῖαιρεθεό υος ευεργετόας:
Ex aequalitate seu communicatione eiusdem naturae exsurgit
generale osscium amandi alios sicut nosmetipsos, i. e. non solum non laedendi alios in propriis ipsorum bonis, sed etiam alios ex bonis nostris opitulandi.
Io . DEMONsTRATIO. Dupliciter possumus considerare homines, secundum speciem Seu essen:iam, Se cunduni individuum. Si, homines secundum speciem seu si Ita Aristoteles, polit. I. I. et Ep. S. 3 Ethic VIII. I.
369쪽
QSSentiam consideremus, invenimus naturalem imitatem seu aequalitatem. Omnes enim eamdem habent naturam:
omnes sunt socii sub eodem universali omnium principe Deo: omne sunt conservi eiusdem supremi domini Dei nemo ad alium hominem ordinatur tamquam ad finem cui, sed omne aeque ad Deum tamquam finem ultimum reseruntur. Sin autem β homines secundum individuum consideremus, inVenimus naturalem diversitatem quoad ac cidentia. Huiusmodi diversitates dicuntur accidentales, quatenu non con Stituunt SSentiam humanam. Sunt autem naturales, quatenus sunt a natur i. e. a Deo naturae
auctore intentae etsi reapse non Xi Stant, nisi per im- inediatam dependentiam a facto aliquo humano. Iamvero ex istis accidentalibus diversitatibus oriuntur specialia officia, e g. obedientiae patri, submissionis principi etc. Ex naturali autem unitate seu aequalitate oritur generale ossicium mutuae dilectionis. Habemus omnes eamdem naturam humanam hanc ergo sicut in pretio habemus et amamus in nobis, ita in pretio habeamus et amemus in aliis, in quibus scilicet aeque ac in nobis inest ij. Sumus omnes socii sub eodem universali omnium principe Deo: alter ergo alterum, ut Ocio decet, amore debito prosequatur. Sumus Omne conservi eiusdem supremi domini Dei alter ergo alteri, ut conservo decet, auxilium ferat. Omnes ex aequo ad Deum tamquam ad finem tendimus alter ergo alterum honore assiciat, tamquam eiusdem sublimis destinationis participem, eique ad
si Hoc ita Tullius de oss. III. . natura praescribit, ut homolaomini, quicumque sit, ob ea in ipsam carιSam, quod is homo sit, consultum velit. Et Seneca de Clem. I. 18. loquens de servis monet . Est tamen aliquid, quod commune ius hominum vetet licere in
altum est enim eiusdem talitrae ac tu n
370쪽
communem illium finem assequendum adiumento sit Paucis dilue proximum litum sicut teipsum I). Non dicitur, quantu u te ipsum, . . eadem affectuSintensitate si enim cum ceteri e natura aequalis, tecum ipso es unum idemque Dicitur, Sicut teipsum, i. e. Simili dilectione: idque tum quantum ad finem, tum quantum ad formam, tum quantum ad effectum amoris si Sicut teipsum, ait S Thomas 2), non est referendum ad aequat talem dilectionis, ut scilicet aliquis teneatur diligere proximum aequaliter sibi hoc enim esSet contra ordinem caritatis, quo quilibet plus tenetur Suam quam aliorum Salutem curare. Sed est referendum ad similitudinem dile ctionis, ut scilicet similiter diligamus proximum sicut nos ipsos. Et hoc tripliciter. - Primo quidem quantum ad nem dilectionis, ut scilicet nos et proximum dili gamus propter Deum. - Sectando quantum ad formam dilectionis, ut scilicet sicut aliquis seipsum diligit quasi sibi volens bonum, ita aliquis pro Ximum diligat quasi ei bona volens. Qui autem diligit proXimum ad hoc solum, ut eius utilitate vel dilectione potiatur, non vult bonum proximo, Sed e proximo Vult sibi bonum. Quo quidem modo homo amare dicitur res irrationales, puta Vinum vel aquam, ut Scilicet et Utatur. - Tertio quantum ad ejectum dilectionis, ut scilicet aliquis necessitati proximi subveniat, sicut sibi et quod nihil illicitum propter amorem proximi committat, Sicut nec propter UUm amorem.
Dices: hoc mutui amoris debitum sufficienter m-
1 Proximus tuus est ille qui tecum est in eodem gradu, i. qui aeque ac tu est factus ad fruendum Deo, quique proinde potest et ipse tecum consequi aeternam beatitatem. Non est alterius, Sed eiusdem destinationis, non in seriori Sed eiusdem naturae. 2 Comm. in p. ad Rom. cap. XIII. leci. 2. - Pro hac thesic s. etiam eiusdem doctoris traci de decem praec.