Institutiones philosophiae moralis

341쪽

- 29 THEsis XXXI. Clim luis certam rei alicuius proprietatem legitimo aliquo facio sibi acquisivit, lex naturalis praecipit m in nr0dum Uetat, ne alii, sive aperte sive occulte, rem illam alienam invito rationabiliter domino at erant, seu tum rapinam prohibet tum furtum. 96. DECLARATIO Restat, ut de iniuriis contra domi- nium proprietatis dicamus. Hanc quaestionem breviter ab , Olvemus pleniorem enim eiusdem pertractationem remittimus ad Theologiam moralem, cui auditore nostri, Philosophiae curriculo absoluto, statim operam da

bunt.

I. Duo sunt praecipui modi, quibus ius proprietatis

Hoc dicitur proprie furtum I), quod proinde solet hisce

verbis definiri furtum est occulta acceptio rei alienae, domino invito rationabiliter. Postrema haec verba merito adduntur. - Dicitur, domino invito. Si enim dominus rei alicuiu consentiat, ut alter rem accipiat, iam rei acceptio non est iniuria: si quidem, ut alio loco diximus a), scienti et volenti non sit iniuria. - Dicitur, domino invito rationabiliter. Si enim ius proprietatis, quod alicui competit in rem aliquam, veniat in collisionem cum alio iure, et quidem ita ut in tali conflictu non servet ractu

i De furto iam diximus aliqua, vol. I. thes XXXVI p. O8. a Vide supra the. II pag. i. Ibi duo animadvertimus, ad rectam flati huius intellectionem neceSSaria.

342쪽

stiam vim sed quo ad Xercitium suspendatur I iam mi is adiunctis acceptio rei illius non est iniuria, quantumvis dominus sit invitus si quidem iniuria est quidem laesio iuris alieni sed iuris actu vigenti Suumque hic et nunc

servanti robur.

8 Alter modus est, rem alienam auferendo aperte et cit u violentitI, ut faciunt Viarum ObseSSOreS, qui publice et per vim bona viatorum abripiunt. Hoc dicitur proprie rapina. - Rapina, ut iam alio loco animadvertimus a), iniuriae reali seu iniustae ablationi rei alienae, addit iniuriam personalem Seu violentiam personae illatam.

Itaque furtum et rapina sunt duae species acceptionis iniustae rei alienae. Utraque prohibetur ii verbis, ne furtum facias. Quamvis enim hisce in verbis non fiat X- pressa mentio nisi de furto, tamen cum furtum sit malum minu S, quando hoc Vetatur, a fortiori etatur rapina, quae in eodem genere eSt malum furto gravi US. Porro

quemadmodum de homicidio diximus reus furti aut

rapinae St, non ollam is, qui ad illud se habet ut causaph3sica, sed is etiam, qui ad illud ut causa toralis coo

II. Ad furtum aut ad rapinam multae aliae reducuntur iniuriae de praecipuis breviter dicemus 3).αὶ Ad furtum revocantur omnes fraudes et doli, qui

a Vide super thes. I. in qua de conflictu seu collisione iurium diximus. - is solvi potest quae tio, utrum liceat rem illenam uniere in casu extre/ lae necessitatis de qua s. S. Thomam 2 2. q. 66. . . a Cis thes II pag. 39. adnot. I. 3 Ch. Card Bellarminum et S. Thomam, tr. de dec praec.

343쪽

in venditionibus, emptionibus I aliisque lauiusmodi contractibus perpetrantur. - Qui has adhibet fraudes, is aufert iniuste rem alienam si quidem accipit e bonis alterius pluS, quam et alteri ex bonis suis a). Hoc autem ficit gculte est igitur fur. 8 Ad rapinam reducuntur usurae omneS, quae fiunt mutuam . dando pecuniam 3 aut quid simile, hoc inito

pacto, quod ratione Solius mutui tanto his reddatur. Huiusmodi inquam, usurae ad rapinam reducuntur: Si quidem Ita S, quam datum est, exigitur mani esse et Sed dices forsitan quare non possum dare pecUniam, Sic Ut equum vel domum Dicendum, quod in illis est peccatum, quae bis venduntur. In domo autem Sunt duo, scilicet substantia et usus. Aliud autem est habere domum, et aliud uti domo unde Separatim OSSum Sum vendere sine domus venditione, et ita in omnibus huiusmodi Unde si aliqua sunt, quae consi Stant in SutantUm, et USUS eorum est distractio, non potest fieri

id quod de domo Denariis autem utimur distrahendo

et frumento consumendo et ideo si usum vendis, bis vendis. Ita s. Thomas ). Hanc praecipue quae Stionem de usura remittimus ad alleolos iam horalem.

i Pretium debet esse iustu ut, i. e. respondens valori rei. Vide ea, quae de iusto naturali et de iusto ex oudicio diximus super. thes II pag. O. et Vide quae de iusto seu aequali per aequalitatem arithmeticam diximus supra theS. II pag. 27. Seqq.

3 Quid est pecuuia Est, ut iam cum . Thoma diximus,

pag. 274. communi quaedam meusura rerum venalium, ab arte humana adinventa propter facilitatem commutationum. Est insuper iis,

qui aliqua re in praesens non indigent, quasi quidam deiusso suturae permutationis, si quando ea re indigebunt. D. Aristotelem, Po

liti c. I. . .

p. nunc cit.

344쪽

D tuo inae principia praesertim statui solent: I'. Illicitum

est lucrum percipere e naut Uo praecise alio ne nutui. 2'. Possunt adesse causae tritu extrinsecae lucr una cessans damnum emergen S, periculum orti amittendae etc. quarum intuitu liceat aliquid accipere ultra Sortem, i. e. Ultra rem mutuo datam.

Iniuria etiam est si upla damni catio, quae fit, quando aliquod proximo infertur damnum, quin damni

illator aliquid sibi lucretur e . . quando qui domum alterius incendit. - Haec autem iniuria reducitur adfiιrtum vel rapinam, proiit L m vel palam perpetratur. δ Ius alienum ille etiam violat, qui non restituit sed detinet rem, quam reddere tenetur. - ESt, Ut patet, furti reus rem enim alienam sibi retinet, domino rationabiliter invito Ad rem . Thomas i) 4 Detinere id quod

alteri debetur, eamdem rationem nocumenti habet cum acceptione iniusta. Et ideo sub iniusta acceptione intelligitur etiam iniusta detentio. ε Qui invenit rem ab alio amissam debet inquirere de domino, eique rem restituere. Si e contrario non inquirat de domino et rem illam alienam sibi retineat, furti crimine se obstringet, iuxta illud s. Augustini 23 4 Si quid invenisti, et non reddidisti, rapuisti Di Xi, rem ab ilio amissam. Neque enim furtum est, ibi reservarereS, quae vel nullius umquam fuerunt, vel a domino sunt

derelictae. Iniustum tandem est, res communes ibi mancipare. - Hoc agere idem profecto St, ac Socio privares: In . . q. 66. a. 3. - Vide ea, quae diximus super thes VII. pag. I. a Serm. 9. de verbis post. c. 8. - CD. S. Thomam t. c. a. . ad 2 .

345쪽

earum rerum usu, ad quem ii habent iu S est ergo rapinam aut furtum facere. η Homines senserunt ius atque ossicium ab ipsa ortum natura, quaSdam e rebu Sui Deo in religionis

ossicia dicandi. Qui has res expilet, is est non solummodo fili et rapax, Sed etiam Si SacrilegiιS. Immo a lege XII tabularum vocatur parricida I Sacrum Sacro Vecommendatum qui clepsit rapsitve parricida esto. uod sane debet intelligi non modo de privatis, sed etiam de regibus hi, si res Deo sacras audeant expilare hibe factant fundamenta reipublicae, nempe religionem. III. Iam vero ad hoc praeceptum, ne furtit m facias, implendum debent multae speciales rationes hominem inducere de aliquibus mentionem faciemus a).α Nullum fortasse peccatum est ita periculo Sum, Ut furtum. Etenim nullum peccatum remittitur sine poenitentia et satisfactione. Aliorum quidem criminum cito peccatorem poenitet, sicut patet in homicidio, cessante ira At criminis huius raro furem poenitet vera et vicaci poeni tentia, quae Secum trahat debitam satisfactionem Etenim

tenetur fur reddere domino id, quod ab eo iniuste subripuit. Qua in re celebre est dictum . Augustini s):u Non remittitur peccatum, nisi restituatur ablatum cum

restitui poteSt. uae verba ita exponit Gury 4, 4 Si

restitutio est impossibilis in re, saluti non obstat. Sed nemo a reStitutione in 0t e Xcusari potest et quisquis ius alienum laesit, semper firmum habere debet propo-

i Cfr. Tullium, de leg. II. . In cap. IS. legem cit. X planans, ait: κ Sacrilego poena est, neque ei Soli qui sacrum abstulerit, sed etiam ei qui sacro commendatum D a Cf. s. Thomam, opuSc. iam cit. 3 Ep. IS 3 ad Macedonium. 4 Traci de iust et iure pari. III. de restitui.

346쪽

Si tum reStituendi, quando poterit secus enim affectum ad rem malam retineret, sicque in peccato habituali ver- Saretur. Ita omnes. Hinc s. Augustinus, in textu modo citato dicit: cit u restitit potest . . Debet praeterea fur

cetera damna domino illata reparare I). Praeterea furandi habitus impellit hominem ad maXima scelera perpetranda. Id videre est in latronibus, qui Vias obsident, quique cupiditate res alienas abripiendi

interimunt pacificos homines, sibique prorsu ignotos, erga quo nullo prorsus odio assiciuntur. Adde, supremum omnium iurium fontem ac Vindicem Deum communiter non inere, ut fures tranquille rebu alienis fruantur. Ea enim, ut plurim Um, amittUnt, et Simul cum iis amittunt etiam ceteras res, qua legitime possident hinc res alienae iniuste posseSSae Solent recte comparari igni paleis commixto. 97. SCHOLION. Octo superioribus the Sibus solvimus octo de dominio proprietatis quaesti Cnes. In iis autem solvendis hunc ordinem equuti Sum US. I. Cum omnis quae ratione suscipitur de aliqua re

institutio, debeat a definitione proficisci, ut intelligatur,

quid sit id de quo disputetur hinc in thesi XXIV in

quisivimus quiduam sit et quos uplex sit doni inium proprietatis. Hisce autem instructi notionibus iam arripuimus. Tria ero tamquam manife Sta praemisimus Deum esse abSolutum rerum omnium dominum: β nullum homini inesse posse dominium, quod ab Ipso non dimanet aut conferatur Deum reapse concedere homini dominium rerum externarum 2 . At Vero concedit ne ii Sis privatis, an tantummodo humanae communitati

i Vide quae diximus super. theS VI pag. 88. Seqq.

a Cir super the S. XXI pag. 22 O. adnot. 2'.

347쪽

II. En statim obviam processere CommuniStae alentes dominia privata, rerum prae Sertim stabilium, S Se contra naturam, quae Scilicet, ut ipsi contendunt, Solum admittit dominium collectivum. Hinc in thesi XXV'. hanc sententiam X pendimus, et contrarium deteXimVS, nempe ea esse ab ipsa natura, quae ea omnino approbat, utpote necessaria ad humanam Vitam. III. Porro cum non omnia, quae Uni a nat Ura,

Uno prorSUS eodemque modo ab ea procedant hinc in thesi XXVI . investigavimus, quomodo dominia privata luant a natura. Invenimus autem actuale tu privati alicuius in hac vel illa peculiari re esse a natura mediate et facta etiam assignavimuS, unum primigeniti in alia derivata, quibus mediis ius in hac vel illa determinata re

naturaliter naScitur.

IV. Cum autem inter plura facta derivata praecipuum locum teneant contractus hinc in thesi XXVI . tradi dimus eorum definitionem ac divisiones, necnon conditiones e naturali iure necessarias ad eorum validitatem. V. At iura, quae homini competunt, neces Sario Sunt certis circumscripta confiniis seu limitibus hinc in thesi XXVIII . declaravimus qui iam uou sint et quinam

sint domini privati ines seu termini. Illud autem diligentur perpendimUS, Utrum inaequalis, quae Viguit Semper et viget, bonorum inter privatos partitio Sit contra an Vero potius Secundum naturam. VI. Hic autem nobis occurrerunt Sociali Stae tribuentes supremae auctoritati sociali quamdam veluti omnipotentiam in privata civium tominia. Manc sententiam 1 Nil diximus de Nihilistis. Hi scilicet secundum Alisrotelis

Verba super allata pag. O . indigent poeua, non titione. Quanam ratione Seu quonam e principio refelli possent, cum se nihil admittere profiteantur Θ

348쪽

- 336 reiecimus in thesi XXIX'. ostende lite quid hac tu e nou possit, quid possit, quid debeat facere supremus societatis princeps et rector. V . Cum praeterea sit hoc in hominum more positum, bona sua sive Ilii Sive alienis testantant relinquere, nec de Sint qui morem hunc reprobent tamquam facinus omnino intolerabile hinc in thesi XXX in quisivimus, utrun d0ntinium, quod naturae lex etiam privatis coucedit, ius quoque testandi complectatur. VIII. Cum id, quod iure poSSidetur, iniuria auferatur, facile tandem fuit, enumerare in thesi XXX P . praecipuas contra domitrium proprietatis iniurias, Seu de furto agere

ac rapina Sive rei proflua a Si Ue Sacrae.

uae hactenus de proprietatis dominio breviter nec pro argumenti dignitate dis Seruimus, confirmare placet

sapientissimis Leonis XIII verbis I).6 Publicae ac domesticae tranquillitati catholica sapientia, naturalis divinaeque legis praeceptis Suffulta, consultissime providit etiam per ea, quae Sentit ac docet de iure dominii et partitione bonorum, quae ad Vitae necessitatem et utilitatem Sunt comparata. Cum en in Socialistae ius soprietati tamquam humanum in Vetatum, naturali hominum aequalitati repugnan traducant, et communionem bonorum assectantes, pauperiem haud aequo animo SSe perferendam et ditiorum possζssiones ac iura

impune violari posse arbitrentur Ecclesia multo satius et utilius inaequalitatem inter homines, corporis ingeniique viribus naturaliter diversos, etiam in bonis possidendis agnoscit, et ius proprietatis ac dominii, ab ipsa

natura profectum, intactum cuilibet et inviolatum esse iubet novit enim furtum ac rapinam a Deo, omnis iuris

I In p. enc adversus Socialistarunt sectas, uod Apostolici muneris, die I 8. Dec. 887.

349쪽

auctore ac vindice, ita fuisse prohibita, ut aliena vel concupiscere non liceat, fureSque et raptore, non Secti ac adulteri et idololatrae, a caelesti regno X cludantia T. Nec tamen idcisco pauper una Uram negligit, aut ipSOrtina necessitatibus consulere pia mater praetermittit quin imoniaterno illos complectens affectu, et probe noscens eos

gerere ipsius Christi personam, qui sibi praestitum e

neficium putat, quod vel in minimcum pauperem a UO-piam fuerit collatum, magno illos habet in honore omni qua poteS Ope sublevat domos atque hospitia iis exci piendis, alendis et curandis ubique terrarum curat eri genda, eaque in suam recipit tutelam. Gravissimo divites Urget praecepto, Ut quod SupereSt pauperibu tribuant; eos mi divino terret iudicio, qu , nisi egenorum inopiae SuccUrrant, aeterni sint suppliciis mulctandi. Tandem

pauperum animo maXime recreat ac Sollatur, Si Ue exemplum Christi obiiciens, qui uiu esset dives propter nosae nit factus est IJ Sive ciUS dem Verba recolens, quibus pauperes beatos edixit et aeternae beatitudinis praemia Sperare iussit. - uis autem non videat optimani hanc CSSe vetustissimi inter pauperes et divites dissidii componendi rationem Sicut enim ipsa rerum factorumque

evidentia demonstrat, ea ratione reiecta aut posthabita, alterutrum contingat neceSSe est, ut vel maxima humani generi pars in turpissimam mancipi in una conditionem re ibatur, quae diu penes ethnicos obtinuit aut humana societas continuis sit agitanda motibus, rapinis et Latro ciniis funestanda, prout recentibus etiam temporibu conti eis se dolem US. H. i II Cor. V I. 9.

350쪽

V De non laedendo proximo in honis famae et honoris.

Tngsis XXXII.

Lex Maluralis omnino prohibet, ne quis alteri in bonis famae et honoris iniuste noceat. 98. DEMONSTRATIO Inter bona I), quae homo vehementer diligit, recensentur haec duo, fama et honor. Le vero naturali Omnino prohibet, ne in hisce bonis proximum iniuste laedamus. I. Agemus primo de iniusta hiesione famae. - Hoc vocabulo, fama, nos hic intelligimus bonam aestimationem, qua quis gaudet apud alios, viri probi et honesti ain. Huiusmodi bona aestimatio est tum magnum bonum in se tum fons plurium bonorum, praesertim invita civili 3ὶ Hinc homines merito eam magni aestimant:

I CD. s. Augustinum, de lib. arb. . . . S., ubi Varia haec bona recenset. - Pro hac theSi f. S. Thomam, . . q. 67-76.

a Fama quoque est bona apud alios aestimatio viri docti elo- qitentis teriti in arte etc. Sed nos praecipue loquimur de bona aestimatione viri probi. Quae de hac dicimus facile erit ad omnem

bonam aestimationem Seu famam Xtendere. 3 Ut apte animadvertit S. ThomaS, 2 2. q. 74. . ., fama ipsa quae per detractionem tonitur ad hoc maxime necessaria St, ut homo idoneus ad amicitiam habeatur. - Itaque tollere amam, est idem ac tollere auricos Sed sine amicis nemo vitam sibi optabilem esse ducit, etiamsi ceterorum omnium bonorum copia cir

Ita Aristoteles, ethic. VIII. Q.