장음표시 사용
351쪽
339 -- merito curant et debeti curare I), ut eam sibi acquirant, acquisitamque conservent atque augeant inare quemadmodum iniuria est, alterum exspoliare divitiis, quas ille manuum labore sibi comparavit ita iniuria St, eaque graVior, alterum privare bono nomine, quod virtutis exercitio sibi adeptus est. Dixi, gravior tum quia fama est bonum praestantius quam divitiae a), tum quia facilius est divitias quam famam semel amisSam recuperare. Et rurSu quemadmodum obligatio adest restituendi divitias iniuste abreptas et reparandi damna e furto derivata ita adest obligatio fama ni iniuste laesam restituendi et damna orta e famae laesione reparandi. - Iamvero laesio famae potest pluribus modis fieri. Potest quis iniuste alterius famam laedere in iudicio videlicet, si accusator sit accusando falso, si testis sit testificando falso, si iudex sit iudicando inique seu iniustam Sentenetiam proferendo. Nam trechae personae praeter reum maXime concurrunt in iudicio, accusator testi et iudeX. - Potest
quis iniuste alterius fimam laedere extra iudicium hoc autem dupliciter, nimirum, apud alios per dissamatio=rem, et apud semel sum per iudicium temerarium vel temerariam suspicionem De singulis dicemus brevissime ab Dissima alio distinguitur dupleX i. e. detractio quae fit per iniustam 3 in
i Lege ea, quae diximus super thes XX pag. 2I8. ubi demonstravimus curam habendam unicuique esse de bono nomine. 2 . Melius est nomen bonum, quam divitiae multae. Prov. XXI. I. - Inter Xteriora bona, ait S. Thomas a. a. q. 73. a. . fama praeeminet divitiis eo quod propinquior est spiritualibus boni S. D 3 Dixi iniustum Etenim potest quis aliquando habere ius atque etiam debitum manifestandi alicui, e . . Superiori, Verum heri UScrimen propter utilitatem sive propriam sive aliorum sive ipsius delinquenti S.
352쪽
revelationem criminis veri, et calumnia quae fit per appositionem criminis falsi. O Iudicium temerari usi est firmus assensus ex levibus indiciis praestitus de aliquo peccato seu defectu proximi: Suspicio autem temeraria est quaedam inclinatio ad admittendum sine sufficienti ratione peccatum aliquod seu defectum aliquem prOXimi. Ab utroque actu cavere debemus: Unusquisque enim ius habet ad hoc, ut aliis a nemine X istimetur, donec eius malitia sit probata ac manis Sta. II. Breviter nunc dicemus de laesione honoris. Nomine honoris hic intelligimus externam reVerentiam,
quam alie meretur propter Suam Virtutem, Stat Um, conditionem, dignitatem. Iam vero honoris laesio communiter fit per c0ntumesiam. Contumelia definiri solet iniusta honoris laesio praesenti et scienti irrogata Praesens autem intelligitur aliquis vel personaliter seu p sice, vel moraliter per imaginem aut per aliud in quo aliqua ratione reprae SentatUr. Porro contumelia fieri dupliciter potest: αὶ ne uatibe, peio missionem honoris hic et nunc debiti β positive, factis vel verbis vel signis contemptus Hinc ad contumeliam reseruntue irrisi qua quis verbi et risu pernitur, Sub sannatio qua quis gestibus ridiculis irridetur, improperiunquo alicui inopia vel alius huiusmodi defectus X pro
In hisce actionibus, quibus fama vel honor proximi laeditur, ut plurimum, Subest mendacium. Quare aliquo mendacium est proculdubio ma rini, ratione scilicet damni. quod heri insertur mentiendo. - At vero, quaeri linpotest de ipso in se mendacio, utrum nec ne Sit sempemalum tunc etiam, quando nullum heri affert damnum tunc etiam, cum e contrario nobis vel asteri prodest Huic quaestioni respondebimus in thesi sequente.
353쪽
debet loci lio contra mentem Seu mendaciti m. 99 PRAENOTIONES. magna quaeStio St, Ut S. Augustini verbis I exordiamur, de mendacio, quae no in
ipsis quotidianis actibus noStri Saepe conturbat, ne a Ut temere accusem VS mendacium, quod non est mendacium, aut arbitremur aliquando esse mentiendum honesto quodam et ossicioso aut misericordi mendacio. Haec igitur duo in primis inquiramus, quid proprie sit - et quo-tuplex sit mendacium. I. Mendacium definiri solet deliberata contra vientem locutio a , et tunc contingit, cum quis aliud habet in animo et aliud verbis enuntiat, seu aliter loquitur eXterius ac Sentit interius. - uam definitionem ut rectius intelligas, du
plicem cum . Thoma 3 et Suare si distingue fal-
Sitatem dicentis, alteram materialem, formalem alteram. Materialis falsitas est, quando aliquis putanS SS Verum id quod assirmat, vel falsum id, quod negat, decipitur et decipit; et tunc non committitur mendacium, Sed levitas haud raro incurritur seu temeritas in loquendo S).
i De mendacio ad Consentium ab initio. 2 Q Mendacium nominatur ex eo, quod contra mentem ii -
3 Loc nunc cit. 4 Traci de fide disp. III. Sect. V. Um. I. si QSi quis salsuria eniinti et, credens id esse erum, Si quidem falsum materialiter, sed non sormaliter. Ita s. Thomas, ibidem. Et ut . Augustinus ait de verbi Apost serm. XVIII. . Ream lm- Quam non facit niSi mens rea u
354쪽
Formalis autem falsitas est, quando quis iudicans falsu naesse id quod dicit, illud affirmat, aut existimans S Se Vertina, illud negat et hoc est proprie mendacium, licet materialiter contingat verum esse id, quod assirmatur, vel Lilsum id, quod negatur I). - uaereS, Uir Um X- pressa intentio fillendi alios sit aliquid essentiale et intrinsecum ipsi mendacio. Respondeo, praedictam intentionem videri aliquid extrinsecum mendacio, seu Se habere per accidens ad mendacium. Quae est sententia . Thomae sic aientis a): si uod aliquis intendat falsitatem in opinione alterius con Stituere fallendo ipsum non pertinet ad speciem mendacii, sed ad quamdam perfectionem ipsius. Itaque ratio mendacii in hoc absolvitur, quod sit
II. Vulgata est divisio mendacii in iocosum, ossciosum, pernici0sum. IocoSum S illud, quod nec prodest nec nocet alicui, sed profertur loci tantum Seu recreationis causa, nempe boni alicuius delectabilis amore Officiosum est illud, quod nobis vel aliis prodest, et ob hanc utilitatis propriae vel alienae cauSam profertur Perniciosum est illud, quod iniuste nocet. - Duobus autem modis potest esse perniciosum primo, quia est iniurio- Sum Deo, cuiuS modi est omne mendacium in rebus fidei, in iuramento ita secundo, quia Si iniurio Sum proXimo, ut contingit in detractione, falso testimonio et iniquis
i QSi vero aliquis formaliter falsum dicat, habens Voluntatem salsum dicendi licet sit verum id, quod dicitur, inquantum tamen huiusmodi actus est voluntarius et moralis, habet per se falsitatem, et per acciden a veritatem, Unde ad spegiem mendacii pertingit. Ita s. Thomas l. nunc cit. a Loc nuper cit. 3 Vide ecanum, Manuale controvers. . . . O. Alia mendacii divisiones vide apud S. Thomam, loco Saep. cit. arti c. 2.
355쪽
Ioo. DEMONSTRATIO. I. Mendacium e se opponitur
naturali ordini et quidem tripliciter. Hinc tripliciter cadit sub prohibitionem naturalis illius legis, quae ordinem naturalem conservari iubet, perturbari vetat. Est nimirum mendacium, deceptio seu malum proXimi abusus linguae seu Sermonis, perturbatio naturalis societatis seu amicitiae.
Est '. deceptio seu malum proximi. - uod tibi fieri non vis, alteri ne feceris. Atqui non Vis alios te decipere per mendacium, non Vis alios generare salsam opinionem, seu infundere falsum in mentem tuam. Er ne facia alteri, ne tu ipse alios per mendacium decipiaS. Et sane falsa existimatio et error sunt malum Uoddam intellectus Adde, eum qui mendaciis a SSueScit, nocere etiam sibimetipsi ei enim non creditur, quando etiam verum dicit. Est a'. abusus linguae seu sermonis. - Ut S. Thomas loquitur I), et mendacium non solum habet rationem peccati e damno, quod infertur proximo, Sed X sua inordinatione , Etenim usus linguae ac sermoni ad id est ab auctore naturae datus et ordinatus, Ut interna animi sensa communicemus in hoc consistit naturalis ordo seu finis sermonis. Atqui huic intentioni et ordinationi naturae est ex se contrarium mendacium quod autem naturali ordini est contrarium, illud est X e prae-pOSterum e malum. Ergo mendacium S e Se malum. si Cum Oces, ait s. Thomas 2), naturaliter sint signa
I In a. a. q. IIO. . . ad 4. 2 Ibidem in cor p. - sane modo, quo innaturali et indebita est ebrietas, in qua delectatio potui adnexa per abusum per- Vertitur et ordinatur non iana ad bonum physicum seu ad individui conServationem, Sicut vult atque ordinat natura, Sed ad eius nocta
356쪽
intellectuum, in naturale est ij indebitum, quod aliquis voce significet id, quod non habet in mente.
Est 3'. violatio humanae societatis et amicitiae. Naturae auctor Deus vult homines simul in societate vi Vere est enim homo natura sua Socialis, quae veritas inferius erit fuse demonstranda. Ergo praecipit id, sine quo
societas humana bene recteque consistere non potest, et
illud prohibet, quod humanam evertit societatem. Atqui
sine veracitate nequit humana societa convenienter con-
Sistere, per mendacium humana Societas destruitur liu mana enim societas innititur mutua sociorum inter se fide, et haec mutua fides innititur veracitate et evertiturpes mendacium I l. Ergo Deus naturae auctor omnino praecipit Veracitatem prohibetque mendacium Ut s. homas ait 2), Q quia homo est animal sociale, naturali torianus homo debet alteri id, sine quo societas humana Servari non poSset. Non autem possent homines ad invicem convivere, nisi sibi invicem crederent, tamquam sibi
invicem Veritatem manifestantibus. Demum '. haec tria, quae attulimuS argumenta confirmantur e communi hominum, etiam barbarorum,con Sen Su, et X e quod omnes, praeSertim Ver pueri, si in quibus tamquam in speculis natura cernit Ur, Θ n. turaliter erubescant, quando deprehenduntur mendaceS.
II. Ex illis, quae de mendacio hactenus disputavim US, ea quae subiicimus, facile intelligentur. α Nullo prorsus in casti licitum ista mentiri, ne
I Ad rem . Augustinus, contra mendacium ad Consentium cap. IV. QVide quo tendat hoc malum, ut scilicet. . . omni frater omni fratri non immerito videatur esse suspectus uemadmodum nunquam certi SSemus de rebus fidei si Deus posset mentiri, ita nunquam possemus aliis fidere, si licitum esset contra mentem loqui. 2 In a. . . O9. art. 3 ad 4 .
357쪽
- 4 tunc quidem, quando contra mentem loquendo obesses nemini, et tamen alicui, vel tibi vel amicis, prodesses, sive ad conservandam s unam sanitatem vitam, Sive ad magnum aliquod malum Vitandum. - ua in re multi errarunt affirmantes, licere subinde uti mendacio quasi helleboro, vel sicut utimur rebus venenatis in pharma-cis 1). Atqui non ita res se habet. Mendacium enim este se malum. α ' χυ et δε ο 1i ei υδος γαυλου χοὰ
mendacium quidem malum et vituperabile St, Verum autem hones una et laudabile. Ita Aristoteles a). Quae Vero Sunt e se mala, numquam iure fieri possunt, nec per ullam circumstantiam Xtrinsecam, per ullum bonum optimum v finem possunt fieri bona et licita si quidem circumstantiae extrinsecae et accidentales haudquaquam mutant intrinsecam rei es Sentiam, quae proinde si mala est, remanet Semper mala, quibuslibet accedentibus adiunctis. Itaque, Ut recte inquit S. Augustinus 3), si quisquis esse aliquod genus mendacii, quod peccatum non sit, putaverit decipiet ei pSum turpiter, cum honestum se deceptorem arbitratur aliorum. D
i Grotius, de iure belli et pacis l. III. c. I. Sic definit mendacium est sermo repugnans cum ita re exi Stente ac manente eius, ad quem sermo dir)gitur. Hinc quaedam recenset mendacia seu sal Siloquia, ut ipse ait, ii culpata, e g. quoties ita innocenti aut par aliquid aliter servari, et alter ab improbi acinoris persectione aliteraVerti non potest. Haec postquam enumeravit, sic concludit u Non placent haec scholae actorum paulo ante saeculoruira, ut quae unUm ex veteribus Augustinuta ferme in omnibus sequendum sibi delegerit. Ea Sane nobis non placent, primo quidem maxima S. Augustini auctoritate commotiS, Secundo autem vi rationum, quibus Sanctus ille doctor Suam praeclare tuetur Sententiam.
a Ethic. IV. 7. 3 Lib. de mendacio ad Cons. in fine.
358쪽
- 346 - Θ Ii etiam in errore versantur, qui contendunt, mendacium quidem non esse per Se licitum licere tamen dispensante Deo. Neque enim mendacium ad eam pertinet classem actionum quae peccata Sunt propter Solam
prohibitionem libere factam a Deo, cuiusmodi fuit actio comedendi ex ligno scientiae boni et mali. Verum ad
aliam illam pertinet classem actionum, quae primo quidem e natura sua malae sunt, dein Vero malae evadunte necessaria Dei naturae auctoris prohibitione quae
proinde Sunt peccata duplicem quodammodo habentia malitiam, alteram radicalem antecedenter ad ipsam legem
naturalem, alteram completam et formalem consequenter
ad praedictam legem. Iam vero si de actionibus ad priorem claSSem pertinentibus, quae libere a Deo prohibentur per legem positivam, sermo sit, potest in iis locum habere dispensatio divina, qua sane interveniente, desinunt esse peccata. At si de aliis actionibus, quae neceSSario a Deo prohibentur per legem naturalem, agatur, nequit in
iis habere locum dispensatio Dei propria et formalis, ut alibi de chiravimus I), sed solummodo impropria et ma
teria S. I Vide super vol. I. thesim XXXVI. de immutabilitate legis
inaturalis. - Ad rem Sua reg loc nuper cit num 8. Ea, quae sunt intrinsece mala, non recipiunt dispensationem etiam divinam Neque exempla de homicidio vel furto contrarium suadent quia in illis non est sacta dispensatio in actione per se mala, sed est acta mutatio in obiecto, per quam fit, ut actio non sit eadem .... Non potuit per revelationem fieri ut liceret Iacobo mentiri potuit tamen per revelationem fieri, ut significatio verborurn eius non esset salsa, quia per revelationem cognovit se esse primogenitum in re et ordinatione divina Sic ergo per revelationem fieri potuit, Ut verba
illa haberent verum sensum et menti conformem, quem Sine reVelatione non haberent et consequenter factum est, ut non SSet mendacium quod alias esset, non tamen est actum, ut manente men
359쪽
eiusque confirmatio. Ex variis Scripturae locis duo tantum innuemus. si Non mentiemini nec decipi e unusquisque proximum suum I). Apostolus a vero ait et Propter quod deponentes mendacium loquimini veritatem unusqUiSque cum proximo Suo, quoniam Sumus inVicem
membra Dd Etsi mendacium sit semper actio de Se mala, legisque naturali Violatio, non tamen Si Semper gra Ois inordinatio. Mendacium perariciosum est leve Vel grave pro ratione damni seu iniuriae, quae per illud infertur Mendacium vero oblicio suiu et mendaciUm iocosum per Senon X cedunt peccatum leve si DUO Sunt, ait S. Augustinus 3), genera mendaciorum, in quibu non magna
culpa est, Sed tamen non Sunt Sine culpa, cum aut iocamur, Ut Ut proXimo prosim V mentimur. με Mendacio, de quo hactenus diximus, affinis est Simulatio. De simulatione ita s. Thomas ) Ad virtutem
dacio, id est, locutione contra mentem, ab eo Separetur malitia. Alludit Suaresius ad caput XXVII . Geneseos, ubi Iacob dixit se esse Esau et sic loco Esau benedictionem adeptus est. - Non desunt auctores, qui dicant Iacob mentitum suisSe eum tamen excusanit a peccato formali, cum bona stile egerit. i Lev. XIX. II. et Ephes. IV. S. Nota rationem, quae additur, quoniam sit mus invicem mei libra. Q Membra, ait s. laomas in comm . in . . , se invicem diligunt, et se iuvant mutuo in veritate D 3 Enarr. in pS. V. 4 In a. a. q. III. a. I. Lege resp. do . Sicut aliquis verbo mentitur, quando significat quod non est, non autem quando tacet quod est, quod aliquando licet ita etiam simulatio est, quando aliquis per exteriora Signa factorum vel rerum significat aliquid quod non est, non autem si aliquis praetermittat significare quod χSt. .
360쪽
Veritatis pertinet, ut quis talem se X hibeat exterius per Signa Xteriora, quali est. Signa autem Xteriora non Solum sunt verba, Sed etiam facta Sicut ergo veritati
Opponitur, quod aliquis per verba exteriora aliud significet, quam quod habet apud se, quod ad mendacium pertinet, ita etiam opponitur veritati, quod aliquis per aliqua signa factorum vel rerum aliquid significet contrarium eius quod in eo est, quod proprie simulatio dicitur. Unde simulatio proprie est mendacium quoddam in exteriorum signis factorum consistens. Non refert autem, utrum aliqui mentiatur verbis vel quocumque alio secto. Unde cum omne mendacium Sit peccatum, consequen est etiam quod omnis Simulatio est peccatum n Haec, quae de simula
tione diximus, aptari debent 3pocrisi I), iactantiae a), adulationi 3ὶ aliisque smailibus Vitiis. Io I SCHOLIO I. Ut s. doctor Augustinus ψ apte
omnino animadvertit, aliud est mentiri, aliud verum occul tare, siquidem aliud est, falsum dicere, aliud erum tacere. x Et alibi S non est mendacium, cum silendo absconditur Verum, sed cum loquendo promitur falsum , Iam vero
i . Hypocrisis, ut recte inquit S. Thoma l. Unc cit. . . Si mulatio St, non autem omnis simulatio, sed solum illa, qua quissimulat personam alteriuS, Sicut cum peccator simulat perSonam iusti D a C r. s. Thomam, . . . II 2. 3 Cis eumdem auctorem, 2. . . IIS.
i Loc iam cit. s Contra mendacium cap. X. Et ibidem paulo superius haec
perpulchre dixerat si Non hoc est occuliare Veritatem, quod proferre mendacium. Quamvis enim omnis, qui mentitur, velit celare quod verum est, non tamen omitis qui vult quod verum est celare mentitur. Plerumque nina Vesa non mentiendo occultamus, Sed tacendo. Neque enim mentitus est dominus ubi ait, multa habeo vobis dicere, sed non potestis ilia portare modo. Vera tacuit, non