장음표시 사용
41쪽
reliquum habeo salem qui sapore cum sale e nostris aquis deprompto convenit quique prae se fert saporem fialis quo linguam leviter imbuit, di saporem ferruginosum subamarum imprimit linguae, eamque sua astrictione corrugat: iisdem qualitatibus & saporibus inficitur sal quem elicui eminera ferri aqua imbuta decollecta e parietibus nostrarum fossiarum s atque etiam sal qctem eX- traXi e minera ferri granulata, qui amarior est sale ferri, quia ejus minera est terra adustione nigra & amara facta, cujus major pars, dum funditur ut ab ea ferrum segregetur, in scorias abit, ut cognovi ex fusione quatuor librarum minerae equibus habui circiter ferri uncias duas. Atqui sales vitriolorum caerulei, albi & viridis, ab istis discrepant in eo quod neque sapore serruginoso neque ulla amaritie inquinentur, sed dantaxat praediti sint parva aciditate quae cito evanescit, magna vero acrimonia linguam vellicent & exasperent.. Hic sapo1 ferruginosus & hic amaror qui in sales nostris aquis educto persentiuntur , eas ferro infici denatant , Georgius Agricola lib. s. de ortu & caussi subterran. fol. 13. hanc sententiam
confirmat, nam ait, ferrum Amarum es , sicut , i, amaritudinis causa es terra adusta. lib. I. Henatur. fossit. f. 16 p. eundem saporem eidem tribuit inquiens, quem quo ue metallum saporem
hi beat, liquor quodammodo indicat, cum in Irquamdiu steterat in vase meta ico. riam in eum se inducit Iapor meta l. . Eris autem saporem Dehementer in ratum O amarum , deinde ferri. Easdem aquas
alumine tinctas manifestat sapor sal sub qui altim mani proprius est & illud degustando percipitur :1deo Plinius magnus naturae genius lib. 3 S. cap. I s. alumen salsurinem terrae vocat: dc astrictio quae in ipsis aquis persentitur adeo vehemens est
42쪽
3o ARCANO Mvideatur , dc aquae quamvis liquidae & fluidae vix pertransire valeant, quod magis ac magis confirmat eas imbutas esse alumine , quod hac
de causa , Graecis nominat Ur συν- α η α'. Tovupere, quod latine astringere est: ferrum quoque habet astrictionem , haud vero in tam eminenti gradu ac alumen , quod ideo emine etcrastlictionis nomine donatur. Equidem arbitror ferrum de alumine participare , Ut cuprum de vitriolo quia in aquis ferrugineis atque etiam inferio , sola principia ferri & aluminis , nulla vero vitriolorum invenio Itaque valet haec consequentia, si istae aquae ferro sint dotatae, ergo alumine non vero vitriolo sunt insectae, siquidem alumen tantam habet cognationem cum ferro , ut diuturna coctione vel potius adustione in serri substantiam transformetur ; vitriolum vero adeo serro adversatur ut continuo cum eo praelietur illud corrodendo & co rumpendo quousque illud in aliam speciem coegerit mutari, nempe in cupri formam , quare fieri non potest ut serrum cum vitriolo subsistat. Verum cum contemplor terras quas e minera granulata ferri extraxi, quarum prima est subnigra , secunda grisea , postrema suo sale impraegnata seque alba ac terra alami uis: amplius non dubi to de affinitate ferri cum alumine , neque de transformatione aluminis in serrum, siquidem in minera ferri inveniuntur particulae terrae aluminis quae nativum colorem exuere haud potuit, quae etiam tam intrinsece cum terra ferri commixta est ut ab ea vix distrahi possit. Caeterum ut mea opinio magis perspicua sit & aliqua nova ex perientia fulciatur, immersi in aqua vulgari multa ferramenta vetera per spatium unius anni &lius, quo magis dissolverentur, idcirco infundo vasis plurima terra &rruginea subsedit,
43쪽
deinde aqua sit tro percolata & evaporara , dilui residuum quod erat coagulatum nova aqua superinfusa : & rursus fili rata aqua novem grana terrae candicantis mihi restibilia manserunt, quae est terra aluminis , terra enim ferri est sub flava; atque iterum in vapores discusta . milii restiterunt quatuor grana salis ferri qui salis aluminis est particeps, quandoquidem utrumque ferri compositionein stabit, ut in ejusdem ferri resolutione evidcnter patet: atque etiam notavi in parietibus catini, in quo sat erat coagulatus, circulum salis coloris fusci , cujuS umbilicus erat albus; ista experientia sales ferri Ac aluminis a se invicem distincti nobis se exhibent, liceth ferro solo educantur, dc eos gustando saporem utriusque distincte percipimus. Nunc consideremus partes horum mineralium in aqua: sulphur vitrioli viridis quod ipsi innatat, est coloris subviridis, sua terra quae in fundo vasis subsidet, est coloris viridis flavescentis,& suum sulphur ex aqua collectum & exsiccatum est coloris viridis subflavi splendentis, & si multoties illud aquae affundas . viridem colorem deponit, & illi duntaxat restat color flavior colore sulphutis nostrarum aquarum: de sulphur vitrioli albi, quod est in superficie aquae est coloris va- uantis, & in eo tantum differt a sulphure nostra, Tum aquarum, quod plus nigroris de alterum plus ruboris habeat; terra in fundo valis su sidens est etiam fere similis terrae nostrarum aquarum , in
eo solum discrepat quod sit coloris fiaxi pallidio-
1is, quam terra nostrarum aquarum , quae etiam minus flava est terra e ferro extracta , prosterea
quod majori aquae quantitate lota & cum terra aluminis confusa est, quae copiosior est in nostris aquis quam in ferro. Sulphur vitrioli albi ex aqua exceptum dc exsiccatum est coloris follili , ML D
44쪽
mortui de subflavi splendescentis , & si Spe illud aquae affundas, flavescet ac tandem colorem candiorem acquiret eo qui nativus est vitriolo albo a quo illud sulphur originem suam trahit. Sulphur ex nostris aquis collectum & desiccatum sest coloris rubet subflavi splendentis , Ac sulphur ferri quod multoties aquae affusum fuit, ei admodum simile est. In duas diversas phialas aqua vulgari repletas in jeci vitriolum album & viride , aliam phialam aqua nostrorum sontium implevi, deinde in illas tres pulverem gallae immiti , ac observavi aquarum mutationes; in phiala quae
nostris aquis impleta erat , vidi venulas rubras quae per aquam i se diffundentes paulatim colorem suu in permutantes, tandem aquaS colore
violaceo subnigro inquinabant: in illa quae continebat vitriolum album , color incipiebat a gri-seo nigricante dc ad violaceum perveniebat: atque in ea quae receperat vitriolum viride illico nigror apparebat qui paululum augescebat donec tota aqua nigro colore tincta esset. Deinceps istas tincturas in tribus poculis vitreis depositas
contemplatus sum : in superficie nostrarum aquarum color violaceus rubicans, vitrioli albi color viollaceus gri sicans, & vitrioli viridis color vio- , iaceus nigricans apparebat. Principia vitrioli
caerulei aqua soluta & divisa consideranda mihi restant: suum sulphur quod ad superficiem aquae
attollitur , sua terra quae ad vasis fundum ruit, &tota sua distolutio colorem caeruleum retinent; ac si vitriolo caeruleo aqua soluto pulverem galla permisceas, color caeruleus fit si mridis , dein si sinas hunc pulverem subsidere, color caeruleus reviviscit: & sulphur ex aqua secretum & exsiccatum subviride est. Insuper annoto differentiam notabilem in extractione tincturaxum vitriolorum & aquarum ferruginosarum pulveris gali se
45쪽
ministeri' facta, nempe quod hic pulvis tincturam ex aquis ferrugineis eliciat beneficio spirituum earum sali volatili sociatorum , siquidem
istae aquae suis spiritibus orbatae nullum colorcinseu rubrum seu violaceum nigricantem hujus pulveris mixtura suscipiunt, sed albescunt velut aquae aluminosiae , tinctura aluminis subiens Io cum tincturae spirituum ferri, quae eo est albior, quo minus ferri cum alumine mixtum est : contra vero vitriola quae cum sint sales fixi, spiritus quoque fixos habent secum adeo intime unitos , ut quamvis illa separatim in aqua dissolvas, ac diu aeri exponas, nihilominus omnes hae aqua pulvere gallae sibi admixto , supradictis coloribus inficiuntur. Nunc alumen in aqua liquatum consideremus , quod cana sit sal purior quam vitriola , nullum terrestre crassamentum in vasis fundo deponit & ad superficiem aquae paululum sulphuris emittit, quod exsiccatum album est ; cum vero pulvis gallae permiscetur aquae alumine saturatae, aqua lactis in modum albescit, inde faex alba subsidet, postquam vero aqua quiete clara evasit, albedo quae a terra aluminis oritur, faeci adhaere scit. Peractis his omnibus experimentis , rationi consentaneum mihi esse videtur vitriolum ab a-
quarum nostrarum commercio e Eclueere.
Isthaec pellicula pinguis quae aquae sit perstat,
sulphur minerale vel bitumen vulgo rapi capatur, cum tamen sint sulphura minerat tim serri& aluminis, quae sunt principia utilia , quae fibris opitulantibus omnes horum fosibilum partes una colligant & conginti nant. Elicui terram dce salem e vivo atque etiam e valgari sulphure, quo Jfacere haud potui, nisi illa cremando, unde praeter tetrram nigram, etiam gris eam habui de pau- cum salem saporis acris & fatidi: quamobrem
46쪽
s ARCANUM habeant similitudinem cum sulphure nostrarum aquarum, ideo in albo suorum mineralium locum habere non debet. Eo quod terra minerae salsa est, postquam aqua
In vapores est resoluta, quod etiam abeas a se- Paratur, plureS authores aquas minerales nitro
ambulas esse perperam scribunt, quandoquidem hic sapor procedit e sale minerarum ferri & aluminis , qui praeter salis saporem, saporibus etiam supradictis dotatus est quos nostris aquis communicat, admodum differentes ab eo quem sapit sal mihi relictus post diversas solutiones,
coagulationes , fit trationes& evaporationes nitri factas , qui magna acrimonia frigiditate intermixta praeditus est: terrae vero quas istis operationibus e nitro extraxi, sunt etiam colore dissi- males terris e nostris aquis secretis ; prima enim
est coloris grisei nigricantis, & haec nigredo insequentibus sensim minuitur , ideo secunda minori nigritie timsta est , & tertia est gris ea al-hescens. Praeterea si nitrum in aqua communicissolvas illique pulverem gallae admisceas , insuperiore parte aquae nubecula formatur quae primo tantilitam albescit, dein nonnihil virescit, .emum unius diei spatio paululum nigrescit, hisque diversis mutationibus ad colorem viridem subnigium tandem pervenit, qui temporis progressu totum corpus aquae ita inficit, ut tota a tua nigra subvirridis appareat. Quis ex istis salis, terrarum & tincturae differentiis nostras aquas a nitro immunes esse non agnoscat. Hydrographi aquas minerales terrestres iudi- eant propter terram tenuem & subflavam ouae iubsidet in amo alveogum per quos transeunt, quae est terra minerae ferri & unum e suis principiis inutilibus, terra vero aluminis aqua diluta
cum usu effluit. Juas quoque MIosias di
47쪽
cere deberent, propter fibras minerae quae in me 'dio harum aquarum suis spiritibus orbarum innatant , quas nondum animadverterunt.
Quare cum his aquis tot fossilia miscent ae confundunt quae simul coire nequeunt quin sese invicem alterent & corrumpanti An hoc modo illa, fama celebriores reddere autumant , iis multiplicia fostilia attribuendo Z Contra veroajo istarum aquarum famam minui ipsis addendo vitriolum , quod eas pulmonibus inse-stas reddit sua acrimonia & aciditate nimia qui bus lancinantur & laeduntur: quod minime timendum est in aquis ferro , alumine tinctis, quae saluberre ae sunt iis qui obnoxii sunt fluxionibus, tussi & catarrhosis affectibus ab intemperie viscerum calidiori exortis , quae indesinenter fumantia plurimos vapores ad cerebIummittunt ubi densiores & spissiores facti in aquam
Vertuntur, quae deinde in pulmones , ventriculum , aliasque subjectas partes depluit: nam illae viscera refrigerant illa corroborando atque obstructionibus omnique humorum saburia CX-pediendo. Objicies alumen sua acrimonia ecaciditate pulmonibus etiam noxium esie , IC- spondeo in aquis quae parem ferri dc aluminiaqctantitatem reciviunt , acrimonia di aciditas vix persentiuntur , imo ipsis aquis conserunt quo magis refrigerent, promptius penetrent de pertranseant nullam noxam pulmonibus neque aliis partibus inferendo : istae enim aquae sua acrimonia & aciditate paululum linguam vellimcant, & exiguum stuporem Ontibus adferunt, etsi eas potando aciditas quaedam sentia Ur, a cor tamen qui e ventriculo effertur ad os eorum qui has aquas ebiberunt , ita exiguus est, ut gustu exquisitissimo opus sit ad eum percipiendum,
48쪽
ARc ANUM Quamvis nostris aquis acor insit exiguus, quiduntaxat persentitur cum terra ferventibus aestatis caloribus desiccata est (quo tempore aquae minerales puriores & aegrotantibus utiliores
sunt) nihilominus eum eum aluminis astrictione mixtum sensu & gustu perbelle distinguo, licet sapor ferruginosus , quo ferrum nostras aquas imbuit, impediat quominus aluminis sapores perfecte gustentur ; idcirco SebiEius intrach. de acidulis posit. 83. dissert. l. sect. I. merito ait, letii O vix sensibili sint aciditate donatae , quarado praedominantur corpora metallica qua aciditate carent , veluti ferrum quod aciditatis omnino expers esie supra demonstravi.
Multis & diversis vicibus istas aquas potavi Iheumate&tusii detentus, haec eadem symptomata dum eas bibo saepe mihi superveniunt, quod ab ipsis vitae primordiis iis sim obnoxius : verum cum illas ferro & alumine aequaliter tinctas cognoscam , in earum usu perseveso & rheuma dii spatur, quod haud dubie augmentum caperet, nisi fumos qui ad cerebrum attolluntur aquae deprimerent & viscerum fervorem contemperagent. Quod mihi soli non usu venit, sed pleris . que aliis aegris quibus earumdem aquarum usum Consulo, licet rheumate & tu sit afflictis, quia xxploratum habeo eorum aegritudinem a calida viscerum intemperie originem trahere , qua sublata hoc potu refiigerante , illorum morbus illico tollitur ; dein istas aquas cum voluptate de iucunditate incredibili deglutiunt. Caeterum si vitriolo imbutae essent , plurimum detrimenti istis aegrotis afferrent, quia aquae vitriolatae Viscerum ardorem augent, totque vapores ad ce rebrum mittunt sui vitrioli calidissimi ergo, ut inde dolores capitis pene intolerabiles enaseant et, ac deincepi in divcrsa: corpolis partes fiu-
49쪽
Ac IDULARUM. 3T Xiones fiant. Quapropter Franciscus Guen altus clarissimus Medicus Parisiensis qui ob singularem doctrinam & consummatam experientiam a Rege Christianissimo anno 166 I. electus est in primarium Reginae Medicum (cui plurimum debeo quod fuerit praeceptor meus , mcque multo cum labore in medicina instituerit, subtrahens suis negotiis urgentissimis tempus necessarium praelectionibus per duos annos consequen tes faciendis) in hygiene cap. 2 o. de aquis minemral. loquens , de aquis vitaiolatis apposite dicit, eas vitandas esse ubi ad catarrhum dispositio es , belad apoplexiam , vel epilepsiam , quia inter cateras
minerales aquas maxime cerebrum opplent : quin etiam cum omnes minerales aqua sitacandi potentiam
insignem habeant, vitanda quoque sunt ubi viscera nutritia , porci mum jecur intemperie calida sicca
laborant et praeterea vitriolum est cac omachum , aere , orodens , υomitorium. Et Georgius Agriacola vitriolum admodum noxium depingit , sic enim loquitur , inqua qua mortem inserunt cha cantho plurimo constant, quod interiera corrodit, confirmat quoque hunc estectum historia illius cujus e diuturno vitriolati liquoris usu demortui cadaver apertum duo viscera , nimirum cor & ventriculum exesia exsiccataque exhibuit. Et Avicennatra'. s. de removendis nocumentis cap. I 3. de acidulis ait , quod intestinas omachum ulcerent ,
naisseam faciant atque i, dropi sim , quod intelligit
de aquis vitriolatis quae magna non vero de at minosis quae parva acredine dotatae sunt , quae etiam valde obtunditur aqua qua alumen diluitur & cum ipsa tam intrinsece milhetur ut ex ambobus unum corpus fiat et cum vero ferrum pari quautitate cum alumine mixtum repetitur,
ut in nostris aquis, ferri qualitas frigida tam bene corrigit aluminii calorem ut suam acredinemue I o
50쪽
38 ARCANUM obtundat, & hoc pacto nostras aquas reddit naturae amicas & aegris magis proficuas, quam illae in quibus alumen ferro praedo ini natur , quae inde plus caloris de acrimoniae sibi conciliant. En noxae quas aquae vitriolatae inferunt , quibus nostrae sunt immunes. Et si aquae vitriolatae efficacissimae sint ad penetrandum , aperiendam , obstructiones tollendas & arenam ac calculum e corpore deturbandum, nihilominus crem major pars eorum qui his morbis conflictantur, fervidiora habeant viscera , nostrae aquae quae sant refrigerantes dc penetrantissimae, iis longe majus levamen adferunt detergendo & vacuando
omnes humores corruptos Zc excrementitios in alvina regione contentos , omnesque partes ad naturalem temperiem reducendo.
Tandem hae rationes experientiis fultae adeo validae & urgentes sunt, ut fateri cogar minime opus esse introducere in aquas minerales tot diversa fossilia ob diversias minerae partes quibus constant; Sc ad disio tutionem perfectam de mixturam exquisitam istarum aquarum cum fossilibus , omnino necesiam esse , ut minera ferri in terrae visceribus mollis sit 3c aqua praeterfluens eam cum alumine simul dissolvat Sc diluat, ita ut unum corpus fiant ; unde infero nulla alia fossilia nostrarum aquarum compositionem intrare praeter ferrum de alumen : frustra enim sit per plura quod potest scri per pauciora , nec sunt multiplicatiata entia sine nece rate. Quod tanti est momenti, ut illi Doctores qui de aquis mineralibus scripserunt , quod plurima fossilia in iis
admiserint, in Mavist mos quoque errores generi humano maxime infestos impegerint, quom rum e numero primas est plerosque aegrotantes qui istis aquis opus habent timentes ne tincta