Arcanum acidularum novissime proditum principiorum chymicorum disquisitionis auxilio, in quo communis opinio de aquarum mineralium aciditate convellitur. Additæ sunt epistolæ multorum illustrium medicorum cum ejusdem responsis. Authore Petro Givrio,

51쪽

cis , earum usum refugere. Alter est ab iisdem harum aquarum potum sanis interdici , ipsis . suadendo ex illarum usu magnum damnum libi

accersuros esse , quod cum aquae minerales humores putrefactos obviam non habeant expurgandos, in partes sanas dc integras ruant easque

labefactent; ideo plurimi qui ardentes aestatis

calores graviter ferunt istarum aquarum 'potu re--frigerium quaerere verentur, ne fervorem suorum viscerum contemperando , ipsis eodem tempore noxam inferant, & aliquena morbum procreent maiorem eo a quo se liberare tentant; quod minime formidandum ab aquis aeque ferro ac

alumine infectis, quae pollent qualitatibus benignis & benefacientibus , quippe quae partes

humorum sarcina onustas sublevent , viscera roborent & contemperent; unde ita sunt naturae amicae ut etiam ii qui integra sanitate feruntur , illas tuto usurpare possint ; contra vero aquae aliis fossilibus impraegnatae nor modo corporibus sanis sunt inimicae , sed cfiam morbosis, quandoquidem plerumque si uni parti sint proficuae, alteri su ni noxiae, ut liquet ex aquis vitrio latis quarum supra mentionem feci . Quocirca si ustas aquarum metallicarum prohibeatur bene valentibus , nostrae excipi debent , quae virtute sibi peculiari nos ab omnibus aestatis incommodis liberant , suo frigore erus ardorem intolerabilem moderando : unde calor potatorum valde temperatur, sitis e Xtinguitur , appetitus restituitur ec nocturnus somnus placidus resuavis conciliatur: hoc pacto eorum vires vegetoe& robustae permanent , dum caeteri hominet nimiis caloribus debilitati languent. Quanti ergo ae liniare debemus istas aquas a quibus tot bona ad nos defluunt 3 Quis nunc eas vituperabit, cam adeo utiles di benefacientes cognitae. Sieta

52쪽

fuerint, nisi quispiam obtrectator se utilitati publicae inimicum palam profiteri velit.

De secretione di mixtione partium mine

ralium cum siqua . o I distincte videre exoptes omnes partes mine ratium quae in nostris aquis dominium habent , infundenda est aqua nostrarum scaturiuginum in lagenam vitream, quae ita obturanda est ut spiritus effugere nequeant, dein sinenda est quiescere circiter viginti quatuor horas ; tunc si illam consideres, videbis terram ferri ad fundum aquae praecipitari, fibras in medio natare, bullulas in quibus spiritus includuntur, ad su pernas partes attolli, quae hoc motu moveri incipiunt statim atque lagena obturata est , & sulphur in superficie ; sal vero cum aqua confusus permanet, quam si exhales , tum terrae a sociatur quae ideo falsa evadit; ac si terram ab aqua filiratione se jungas, atque illam lento igne evapores , sal parva in quantitate tibi residuus erit, quamvis multum aquae consumpseriS ; nam e triginta octo unctis aquae vix granum salis fixi mihi reliquum fuit; cum vero illud magis defaecare volui, pene totaliter evanuit: unde existimo majori ex parte falem nostrarum aquarum esse volatilem, qui una cum aquis exhalatur. Hujus rei veritas non solum in mineralibu s nostrarum aquaium manifesta est , verum etiam

in solutione ferri aceti ope facta : nam postquam infusa est in vas fictile , tinctura nigra feris ri cui intrinsece fiat volatilis immixtus est, hu

jui. igua parietibua tu sit, ec postquam aliquot

anno

53쪽

ACIDULARUM. HI

annos sal volatilis tinctura nigra detentus est , tandem vincula disrumpit & ex ea emergit illam

corrodendo , ut prodat tuum colorem nativum,

qui albus est: isthaec experientia meam Opinionem confirmat, ferrum scilicet quod alumen in suam compositionem recipit , sale volatili simul cum fixo dotatum esse , quem extraxi post 'quam si liravi & vaporavi aquam in quam immiseram solutionem ferri aceti ministerio peractam; atqui sal iste exigua dulcedine praeditus est , quia sulphur aceti (quo scobem ferri prius dissolvi qu1m eam cum aqua miscerem) est dulce , & cum sit quoque fixum , hac qualitate sociatur sali fixo ferri ipsique suam dulcedinem

communicat. Verum si nostrae aquae aeri eg-

ponantur, tum terra, fibrae & sulphur manifestius & citius secernuntur, & spiritus dissipantur. Ex ista separatione substantiarum mineralium quae fit postquam aqua est reposita , potes ediscere quod si cupias aquam optimam bibere , ea immediate e scaturigine haurienda &prope eam assumenda est, in scaturigine enim partes mineralium tam intrinsece cum aqua sunt mixtae ut visu deprehendi nullo modo positiat, quapropter aqua aeque limpida & clara est ac g-

qua fontium vulgarium. Gravem errorem committunt quicunque aquam ferrugineam aeque bonam ac metallica

est, efficere putant. in aqua simplici nilneram aut scobem ferri immergendo , quia substantiae minerales cum aqua intime misceri nequeunt, nisi minerale in aqua totaliter liquetur de hoc fiat in terrae latcbris ubi spiritus arctissime detinentur adjuvante calore in ipsis latebris incluso. Idcirco necesse est mineram esse mollem & aquam vulgarem ope subterranei & principiorum utilium mineralis caloris, cum ea totaliter misceri

54쪽

et ARCANUM sceri in terrae visceribus aeri imperviis, u aqua perfecte mineralis producatur , quae escaturigine haurienda & cito bibenda est , ne substantiae minerales ab aqua separentur & spiritus disii-pentur, quod ejus virtutem valde minueret. Qui aquam vitriolatam vitriolo in aqua vulgari liquato efiicere contendunt admodum decipiuntur, si illam aquae minerali aequalem autument, quia aquae minerales ope spirituum quibus abundant subtiliores minerae partes deVe

hunt, ipsiasque secum incorporant , quod fieri nequit cum dissolvimus aliquod minerale in aqua communi, quoniam minerale est solidum; si autem liquetur &dissolvatur in aqua simplici , sphitus evolant & caeterae partes cum a icta. exacte non miscentur, siquidem segregatae conlpIciuntur, terra fundum petit, fibrae in medio innatant , & sulphur aquae superficiem occu- Ita etiam principiorum mineralium ab invicem segregatione cognoscimus aquas metallicas Prope mutes potatas longe salubriores esse asse

poItatis , quapropter Poeta apte cecinit Dulcius ex ipso fonte bibuntur aqua. Quamvis enim sagenae probe obturentur, velut lagenae Spadentes & Pugenses , nihilo mi nus spiritus, quod subtilissimi sint, his claustris ita coerceri nequeunt quin eorum quaedam jactura

fiat. Terra aquarum ferruginearum ad fundum lagenarum semper tendit , ut testantur lagenae

Spadenses & aliae quarum ultimi cyathi aquam turbidam proferunt: mercurius & sulphur ad partes superiores attolluntur, ita ut tantam sal& phlegma toti substantiae aquae immisceantur. Caeterum cum principia fossilium suum quaeque Iocum sibi peculiarem occuparunt ac sese ab invicem seiunxerunt, aquae suae virtutis magnum

55쪽

n V M. ACIDULA

detrimentum patiuntur , ideo minime aequiparandae sunt iis quae juxta scaturigines bibuntur , in quibus substantiae minerales tam intrinsece cum aqua sunt colligatae & unitae, ut aeque clara & limpida appareat ac aqua vulgaris; atque eam hocce modo deglutiendo , omnia principiam ineralia cum aqua confusa ejus ductu pene 'trant ad omnes partes quibus sua virtus est necesssaria ; quod fieri nequit aquarum translatarum beneficio, quoniam in illis principia mineralia ab invitam se parsita unaquaeque proprium locum pelierunt , unde naturalis eruum virtus multum minuitur. Quocirca spero aegrotosin posterum malle prope scaturiginem bibere a- quas metallicas spiritibus turgidas & exacte mi tas cum priucipiis mineralibus, qu1m eas potam re longe a scaturigine suis dotibus magna ex parte destitutas.

CAPUT VI.

De generalibus nostrarum aquarum tiris tutibus. J Irtus nostrarum a Darum mineralium par-

tim e natura clementi aquae proficiscitur, partim e mineralibus quibus immiscentur: nuncupo ferrum illud miserese quod nondum perfectionem neque soliditatem ferri hominum industria adeptum est. Aquae elementaris ergo refrigerantes & humectantes sunt.

Ratione principiorum & aluminis quibus praeditae sunt, diversis facultatibus pollent. Non loquor de suo Phlegmate, quod com-

56쪽

q. ARCANUM natanes cum aqua elementari virtutes possi

Suae terrae causa refrigerantes de exsiccantes sunt. Earum mercurius sua acrimonia ipsas efficit calefacientes , aperientes , detergentes, resoI- ventes , & penetrantes, nihilominus sua aciditate restigerant, quoniam ejus ope tenuiores& subtiliores fiant , unde festine meatus alvi angustissimos transeunt & per urinas potissimum expurgant.

Earum sulphur suo calore , tenuitam substantiae & materiae subtilitate illarum frigiditatem nendat, atque ipsas aqua simplici multo tenuiores , leviores reddit, qua de causa sunt Au- reticae di cito hypochondria permeant diu in corpore non haere rates , atque adeo vaporosae sunt(qui effectus illi cum mercurio communis est ut iam solum multos vapores ad cerebrum mittant , (quibus adeo oppletur ut plerisque magna accidat dormiendi cupiditas , quibusdam levis vertigo oboriatur, quae cito sacessit) sed etiam ad corporis habitum , ubi cutis occursu densati spissioresque facti in aquam vertuntur, quae per spiracula cutis transiens, hunc sudorem promovet potatoribus pene omnibus familiarem. Suo sale fixo faeces expellunt partes roborando quas permeando attingunt ; suo sale volatilivi lcosos & glutinosos humores incidunt & praeparant ut una cum bile crassiori evacuari queant, bilis en ina tenuior sua naturali lenitate hujus salis volatilitate adjuta sursum fertur & vomitione rejicitur simul cum aquis jamjam epotis , ut in plerisque observavimus qui bilem flavam in viridem vomuerant, unde illico senserunt levamen , ideo rursus aquas jucunde biberunt. Suarum fibratum ais ingentium subsidio , fibras

57쪽

bras partium relaxatas restringunt , visceraque

corroborant.

Cum aquae nostrae diversis partibus constent, non mirum est sit diversos & contrarios enectus producere gaudeant , morbosque prorsus differentes persanent : calefaciunt enim oc refiigerant , humectant & exsiccant , dilatant de restringunt , obstructiones solvunt Zc obturant, laxant & roborant, alvum solvunt & astringunt, ulcera abstergunt & contolidant. Et licet ea sint natura ut caloris simul & frigoris sint participes, qualitas tamen frigida calidae praevalet ; calor enim principiorum utilium qui s apore pungente percipitur, non sufficit ad retundendum frigus Proveniens ex aqua elementata, phlegmate &terra fostilium , sed tantum ad illa penetrantiora efficienda.Infra de particularibus nostrarum aquarum virtutibus tractabo . & in calce libri loquar de diaeta in usu acidularum obiervanda.

CAPUT VII.

De Diserentia fontium Prudinensium.

Abemus duos fontes minerales quibus nu nc a utimur. Primus & antiquior situs est in prato infra monasterium Religiosarum Cordigerarum iuxta fossas hujus urbis: foecundus est scaturiginibus quae profundunt aquam claram , limpidam de pellucidam. Hic fons anno I 6 grepertus temporis progressu percelebris evasiit ob diversa experimenta, in illius aqua facta. Anno I is aedificio adornatus est , cujus fundandi causa cum terra foderetur no vae scaturigines prius, limo obrutae feliciter emerserunt. Altei est jux-

58쪽

S ARCANUM ta fanum Beatae Mariae in campis conservatum ,

qui scatet pulcherrimi secvivacissimis scaturiginibus quae bullant & calculos ejiciunt , unde aqua pellucidior & gratior sit; idcirco nostri aegrotanteS anno I Ss 6 vigentibus aestatis ardoribus hanc aquam potarunt ut sibi conciliarent refrigerium adversus tum externos, tum internos calores sidi admodum molestos. nomen rebus inditum sit ut ab invicem

distinguantur , cuique liberum est quodlibet nomen nostris fontibus imponere. Equidem quo facilior & distinctior sit meus de ipsis discur- Ius , eorum nomen 1 situ desumo . Quapropter primum cognomino fontem Sanctae Crucis quia situs est in prato quod in parochia Sanctae Crucis positum est, & dependet a beneficio commendatorio equitibus melitanis attributo , quod vulgo nuncupatur Crux in Bria. Alterum quoniam juxta fanum Beatae Mariae in campis potitus est, fontem B. Mariae appello. Cum igitur exacte perscrutatus essem fossilia

quibus noctrae aquae inficiantur , atque easdrin- taxat ferro & alumine tinctas reperissem , differentiam nostrorum fontium aliunde petere nequeo , nisi a ferri ac aluminis principiis, quae

hac in proportione cum aquis miscentur ut e triginta octo unctis aquae fontis S. Crucus octo grana terrae serri , totidem terrae aluminis ei granum salis extraverim , de e pari quantitate aquae fontis B Mariae quatuor grana terrae ferri, totidem terrae aluminas , & salis semigranum habuerim. Aqua mittis S. Crucis exiguo acore dotatur & taces denigrat, cumque ip .i pulvis gallae adnus cetur , per aquam veluti venulae rube aedis perguntur quae lensim colorem mutantes ad violaceum nonnihil nigricantem tinctura pervenit:

de aqua fontis B. Mariae nullo acore sensibili prae dita

59쪽

dita est, dejectiones nullo colore tingit, cum verol ipsit pulvis gallae permiscetur rubescit vini tu belli in modum s spirituum tamen expers non est ,

quandoquidem videmus bullulas spiritus in sei concludentes tum in phialis & lagenis quae istisi aquis sunt plenae & probe obturatae, tum in parietibus quibus scaturigines cinguntur , quam is istae bullulae minori in quantitate appareant

quam in parietibus fontis S. Crucis, ac in phialis & lagenis aquis ejusdem fontis repletis. PIaeterea plus salis inest aquae fontis S. Crucis, quam aquae fontis B. Mariae, sicuti vidimus di gustat ulmus post aquae exhalationem. Cum reposita aqua fontis S. Crucis , ad ejus aquae superfi-i ciem sulphur effertur majori in quantitate, quam ad superficiem aquae fontis B. Mariae: plus etiam terrae residet in fundo aquae fontis S. Crucis, quam in fundo aquae fontis B. Mariae , quae terra est coloris flavi pallidioris quam terra fontis S. Crucis, quia majori aquae quantitate elota est, quod post evaporationem aquae utriusque fontis

sinam feste conspicitur: copiosiores etiam fibrae in medio aquae fontis S. Crucis , quam in medio aquae fontis B. Mariae innatant. Tandem aqua fontis S. Crucis multo plus sapit ferrum & alumen quam aqua fontis l . Mariae , quoniam eorumpi incipia mineraria majori in quantitate possidet , & consequenter majori etiam ipsorum qualitate imbuitur (majori enim quanto , major virtus inest , juxta sententiam omnium phialosophorum) unde ejus operationes siret quoque sensibiliores & efficaciores tum ad habitum

corporis sudoribus expurgandum , tum adaperiendas dc everre das Omnes alvi partes , di praecipue renes , Veficam & Omnes urinae meatus expellendo calculos , lit mores vis idos, pelliculas de membranulad quae cos obstruunt , di

60쪽

8 ARCANUM urinae excretionem praepediunt, quod operatur qualitatibus a ferro desumptis, ut afferit Scribonius Largus qui lib. de compos med. c. 3 8 . vult

aquam in qua ferrum candens demi sum , tumori, dolori O exulcerationi Desica benefacere: hocque remedium (inquit se traxisse a aquis calidis, quae sunt in Tuscia ferratae , vesae asseetibus meri sic e opatulantur e quo nomine etiam De Dareta Vfellata Praeterea aqua fontis S. Crucis mirabiles producit effectus in iis quibus ut plurimum alvus astricta est ob majorem hepatis calorem quo taces exsiccantur, velut omnibus colico dolore laborantibus , calculosis , hypochondriacis , quoniam isthaec aqua ex alvo bilem omnigenam & viscosos humores copiose ejicit ; verum haec purgatio facilis, iucunda & utilis est, absque ullis torminibus, nausea, sapore ingrato , siti : qua in re Ionge praestantior est medicamentis purgantibus, quae etiamsi benigna de levia , nihilominus sapore valde ingrato praedita corporibusque noxia sunt praeparatione de correctione indigent. Nonne miranda est virtus aquae purae, clarae & limpidae quae purgat uno eodemque tempore tres corpori S regiones, dejectionibus, urinis & sudoribus , quod plerisque aegrotantibus usu venit,

absque labore , dolore dc debilitate E A qua fontis B. Mariae alvum quoque laxat, sed levius: cum vero longe minori quantitate minerae timstasit quam aqua solitis S. Crucis , ideo magis refrigerat ; quapropter maxime necessarium est ut potetur post ui in aquae fontis S. Crucis, quae clim minera abundet potenter & militer agit virtute suorum principiorum mine Ialium de mira biles producit effechus sit morbos diuturnos 3c pertinaces debeti dos, oppilationes inveter

tas reserandas, denique ad omnes affectus morbosos, de quibus iussa loquar , profligandos: