장음표시 사용
81쪽
ACIDULARUM. Cytata dignis imum est, nimirum quod hic pulvis , cum aqua mineralis pauco ferro & copioso alumine infecta est, eam tingit colore albo ; si mediocri ferro sit imbuta, rubeo colore ; dccum copiosa minera ferri inquinata est , rubeum c orem in violaceum nonnihil nigri cantem permutat et verum ad nigrorem faecibus indendum aqua copiosa minera ferri Pradita cfledebet, ut aqua fontis S. Clucis aqua Spada Da : nam si aqua paucae aut mediocris mineraeferri particeps sit, ut aqua fontis B. Mariae, pagensis Zc San-reginensis , aliaeque hujusmodi ,
dejectiones colorem non mutant. Insuper aquam in lagena contenta, in vas figulinum infudi ut temporis progressit paulati, exhalaretur : sulphur ad superficiem elatum est, in qua retinuit de invis cavit sua viscositate spiritus& salis volatiles ferri & aluminis (quod licet sit lal fixus, volatili tamen praeditum est respiritus aluminis coagulantis ope isti sales
volatiles concreti sunt & figurati in modum grMnulorum alborum & tenuium sabuli instar, sui sunt ejusdem Saporis ac crystalli : eos excepi uneta cum sulphure quod illos sua substantia visco- coia impii citos, irretitosque tenebat . Terra ferri pauca in quantitate fundum petiit, & alumen in crystallos concretum est non secus ac in lagena; quod in aqua Spadana minime evenit, qua segregaveram terram ferri, neque in aqua Pugensi quae pauco ferro praedita est , quas eodem modo exhalari permisi : hocce modo cognovi alumen Spadanum purius esse alumine Pugens, quod sit saporis paulo actioris, & minus excrementis terrenis scateat; atque etiam alumen aquae San-reginensis, utrumque puritate stuperare, quod minus terrae excrementitiae habeat ;unde in crystallos concrescit, & alia duntaxat
82쪽
coagulantur & alba apparent, quia de terra alba aluminis inultum participant : est adhuc ham dicerentia anter istas aquas , nimirum quod aqua Pugensis plus aluminis & minus ferri possidet quam Spadana , & aqua San- reginensis minus minerae habet quam utraque. An id has experientias suspicabar illas impra gnari aliquo fossessili, quod juxta opinionem majoris paItis Medicorum erae hydrargyrum , si1cque illi ex effectibus de causa judicabant , utiles enim sunt plurimis morbis qui hydrargyro curantur, qui etiam mirandis ferri & aluminis virtutibus depelli re profligari possunt, ut patet ex experimentis quae quotidie fiunt in aquis ferro de alumine tinctis. Ideo illas aliquo fossili imbui putabam , quod alvum solvantae purgent quemadmodum aliae aquae metallicae potentiusque Operentur prope scaturiginem quam translatae objacti iram Sc dissipationem spirituum in quibus
praecipua harum aquarum virtus posita est : nam etiamsi lagenae probo obturentur , adeo tenues& subtiles sunt ut eorum pars semper effugiat, atque etiam illorum virtus frangitur di retundit it agendo in lagenam in qua includuntur vi- que retinentur. Satis mirari non possum praestanti imum Plinii genium qui abstrusa naturae
arcana tam intime penetravit, ut aperte cogno
verit alumen esse salsuginem terrae , quod liquet ex tot aquis mineralibus quae ill ud dissol vunt ac in se recipiunt per terrae meatus perlabentes : ita ut si quis aquas minerales examinare velit (vitriolis prius & alumine ad exaumen deductis inveniet alumen longe communius este in istis aquis, quam vitriolum , quod hactenus in nulla aqua ad invenire potui. Quis unquam putasset virtutes ferri & aluminis adeo Potentes de mirandas esse quemadmodum se ma-
83쪽
nifesta int in usu omnium istarum aquarum qi levant & sanant infinitam morborum multa lud,
CAPUT IX. Da facultatibus es, qualitatibus ferri S
a aluminis quae miscentur clim aquis mineralibus Pruvinais , ct de iis qua suorum principiorum virtute operaram
inr Um probaverim ferrum & alumen in nostris aquis dominium habere suorum principiorum demonstratione , rationi contentaneum mihi videtur , ut de suis virtutibus &qualitatibas aliquid dicam quo proprietates n. A W- rum, noux-xum aquassium magis innote Libenter amplector sententiam eorum qui ferrum frigidum & siccum statu t. Authoritas an promptu est Galeni l. s. methodi med.c. I . Ub1 dicit Ferrum sue stantiam habere sabilom b frigiditatem Isiccitatem. Et lib. d.
simplac. C. Is . ait, ferrum crassum terrenum. ue corpus es e et at terrena qua sunt frigida sutit e velut lib. eodem c. e terris traditur.
Temo Averrois l. s.codig. ubi inibit Corpora calore
84쪽
et ARCANUM Isre densata cum dominio terre rium partium , frigida edi siri ca esse debere, ut ferrum.
Horum opinioni accedunt Albucasis l. de caute-:riu et Arculanus c. de bomitu e Gentilis inde medi actione et Ioannes Manardus i. I 6. vi F. s. Nicolaus Monardus pari. r. dialog deferro: Erasia volus i. O morbo gallico. Savonatota l. a. de balii 'rutra c. 8'. ubi ferrum statuit frigidum , gradu secundo ,
Rationes in promptu tantistae. i. Quia ferrumnadstringit , ut patet ex l. s. Pioscor. c. mihi S 3.8 At adstringentia Gai l. simpl. c. q. frigida sunt. set. Quia fervorem ventriculi, renum , dc hepa itis extinguit. Omnes enim authores qui de aquis mineralibus aliquid literarum monumentisi consignarant, ferratas aquas refrigerare perhibent. g. Quia aquae istae sitim sedant : biliosa alvi profluvia reprimunt, & calidas dest iones cohibent : g. Quia corpus est valde terrenum : id quot ex colore nigro , substantia cras La, dura & solida , denique ex gravitate conjici
Praeter refrigerandi siiccan caque virtutem etiam
vis illi inest aperiendi, adstringendi, abstergendi Dcconsolidandi eximia. Ex quibus quid aquae ferratae praestare valeant,
facile perspicitur. Nam potae , ut ex Galerio , Tralliaris , Paulo , vitio , Oribas , icrabone Largo , Rhasi, in vicenna , Serapione, Hab olbate , Mibucasi, Plinio de quibusdam neotericis colli gimus, capitis fluxiones siccant : Hancque ob causam antiquam ceph lalgiam, vertiginem . paralysim , convulsionem , tremorem , oculorum caliginem, eorumque epiphoras, arthritidem o nitesque illius species tollunt : absorbendo excrementitias cerebri humiditates ab a- popl Xia Pr eservant : relaxatum debilitatum
85쪽
que ventriculum alterant, ciborum reddunt ap- petentiorem , Ac retentricem illius facultatem firmant. Crebras insuper vomitiones , cholem iram, disrhaeam, dysenteriam ac lienteriam sistunt. Obstructiones mesenterii, hepatis , lienis , renam, ureterum ac vesicae aperiunt : iu-l veteratas febres extirpant : icterum fugant: in cipientem hydropem sanant : foedum faciei colorem emendant et tumorem , dolorem ac duritiem lienis abigunt et quod confirmatur a Celso I. g. c. s. Pod citium aqua a ferrario in qua candens ferrum subinde tinctum sit : hac enim pracipue lienem coercet 'r quod animadυersum ect in animaliabus, qua apud fabros educata exiguos lienes habento calculum & a renulas exturbant : cum primis vero vesicae affectibus , utpote exulcerationi, dysuriae , stranguriae, & in voluntariae mictioni auxiliantur. Unde ab effectu vesicariae dicuntur. In balneis nervos de articulos relaxatos redebilitatos roborant , ideoque arthriticis prosunt : lubricam matricem firmant : abortum praecavent : fracta luxataque membra restituunt , succedentesque tumores discutiunt et
scabiem , impetiginem , & ulcera dysepulo tacurant : procidentiam ani corrigunt : menses enormiter fluentes compesserint : haemorrhoi
dum fluxui immodico succurrunt: gingivarum putrilaginem sanant. Chalybs , cum specie a ferro minime disserat, iisdem viribus pollet, quibus ferrum: de forsan eo est efficacior : quia ferrum est purificatum , solidius, durius atque sortius. Diosco- Iid. l. s. cap. y3. ait, Vinum aquabe in qua candens ferrum sit restinetum , potu coeliacis , Osenteriacis , lienosis, choltra laborantibus se ili solutis stomacho auxiliatur : & vinum aquave in qua candens
86쪽
ARCANUM Squama ferri insigniter siccat , & adstringit,
di i quam a chalybis adhuc magis teste Galeno s. simpl. medic. Helitis certe principem in desiccando locum obtinet, nam S subtili ima sit antiae est , nimirum quae aeruginis nonnihil assumpserit. Majorem obtinet adstrictionem squama ferri , Olae etiam majorem stomomam , quamobrem ad contumacia ulcera metiores sui t quam squama a- Scoria recrementum est ferri , vehementer siccat ut ait Galenus i p. simplic. medic. Scoria omnis resiccatorium medicamen est, potissimum autem ferri. Siquidem ad taυorem redigens ipsam in aceto quam acerrima , posteaque Xecoquiniis , ad aures qua longo jam tempore pure fluxerunt, ea utor pro medicamento maxime explicatorio , adeo ut mirentur quipraparantem me vident, O ante rei periculum memnon habeant, aures tale pisse erre medicamen .
Rubigo ferri adhuc potentior & efficacior est
scoria. Nunc de alumine sermonem faciamus quod est calidum & liccum. Tioscorides l. s. c. 82. fri-lit alumen calefacere o Maecenna t. 2. canon. traei. a. c. To. notat, gradu tertio et vel, ut Scholia ejhabet in margine , secuUdo. Calidum csse alumen. I. Ex eo patet , quia acredinem habet. 2. Quia ex alumine , nitro chalcantho aqua conficitur fortis, quae caustica. De qualitate passiva nulla est controversia. Omnes enim alumen siccum pronunciant, Ac quidem , ut Galenus l. s . simplic. medic. cap. ult.d sinit, ordine tertio. Unde etiam ireκλαvino, este ait : quia carnem indurat : l. s. pl. c. I s.
Diosior es, Galento , Graiatque juniores validam illi adstringendi facultatem tribuunt. Pollet prae
terea vi detergendi, putredinem inhibendi P ag glutinandi. Lu
87쪽
ACIDULARUM. TIEx his, quid aluminosae aquae praestent, patet. Calefaciunt enim , siccant , valenter adstringunt , densant , consolidant , purificant, In balneis inquiunt Orabiusius I. I. θη-s. c. 2y
l. Io. c. 3. Pausis l. i. c. I r. O . s. tius tetra.
I. serm. 3. c. I 6 . Conveniunt sauguinis rejectioni , stomacho vomenti , nimium fluentibus haemorrhoidibus, foeminis quae inordinate Purgantur, aut purgantur nimium , de quae civira manifestam causam frequenter abortiunt et Prosunt insuper omnibus qui immodice sudant, di tarde concoquunt , & qui tumoribus si irarum & varicibus laborant. Quibus facultatibus addimus , quod utinam in voluntarie exeuntem , & genituram sponte erumpentem comhibeant : procidentem anum repetimant : siccatisque atque contractis vinculis suo in loco detineant et articulos roborent, dc quominus fiu-xiones admittant , impediant : ulcera putre scentia compescant : phagedamas, cancros de stulas sanent: collutione aphthas curent: mobilitatem dentium firment: gingivas humore praegnantes comprimant. Paulus regineta l. . c I. testatur etiam aquas ferro & alumine imbutas curare lepram. In cura elephantia eos aquarum naturalium usus adhiberi debet, ceu maximὲ necessarius, praesertim aluminosarum
fer Vimque resipientusm , O feri potest frigidarum . confert O ipsarum potio. Cum diligenter perpensiae fuerint virtutes 8c facultates quas tot authores insignes aquis ferruginosis & aluminosis tribuunt, minime ars aendus sum quod nimias aquis Pruvino is concesiexim , siquidem plures alias praetermitto quae adhuc in iis observari queunt. Verum si aquae adeo potentes sint solius ferri , aut solius aluminis
virtute, ut cenient isti authores , quid de iis D et spe-
88쪽
s ARCANUM sperandum sit, his duobus mi cratibus simuIjunctis atque unitis , abunde declarant aquae Spadanae, quarum vi tus cuiqne nota est, ea xumque fama per provincias de regna distantistima pervagatur. Fatendum est igitur aquas 1erruginosas de aluminosas miros producere e
fectus, sed id quod in iis praestantissimum mihi videtur , est quod omnibus corporis partibus
quas transeuntes alluunt, robur addant. Cum
vero nostra aquae plus de minera ferti quam aquae Spadanae participent, eminentius quoque possident ferri virtutes dc qualitates, quae sunt, plures quam virtutes de qualitates aluminis , atque etiam utiliores morbis quibus homines saepenumero divexantur. Quamobrem mirum Non est si ab iis tot infirmitates levatas & sanatas fuisse observaveri in ; & si aliquot earum exempla protulerim , illa selegi e maximo numero eorum qui aquas nostras potarunt quique hoc benigno medicamine a suis malis liberati sunt. Hi omnes notissimi sunt, Ac oculati testes istarum sanationum fide adeo digni sunt, ut homo sanae mentis mihi nunquam imposuerit huic narrationi addere aut ullam permutare circonstantiam omnium effectuum missi abilium quos s.-quent capite refero. Hic tamen meain animi aegritudinem celare haud possum , quod videam inter medicos invidiam quandam Ar Zelotypiam in sese invicem Tegnare, quae eo procedit ut vituperent &suis selmonibus fama minuant medicamenta faciliadi publicae utilitati destinata; sane deberent istamia vidiam in aemulationem vertere ; Inoidia enim mala, malorum est, amulatio autem bona bono-
um deberent etiam diligenter studere ut perfecti in sua arte, & aliis industria atque experientia sui critici evaderent, scd quadam ani-
89쪽
Ac IDULARUM. mi objectione iis contradicendo operam perdunt , non aliam ob causam , niti ob eam quam
damnat Plinius i. et s. c. i. Hinc, inquit,illa circa agros misera sententiarum concertationes, nusso idem censente , ne bideatur assertatio alterius. Hinc illa in
felix monumenti inscriptio turba se Medicorum periisse : Hoc malum charitate vere Christiana sanare praestaret, voluntates & animos eorum simul uniendo , ut deinde aegris opitularentur &Hollerti sententiam sequerentur , quam sic explicat : Bona est inter Medicos opinionum dissenspo , pessima voluntatum , sed praestantissima est rerumquaomnium ab aegroto expetendarum pracipua, par studiorum , voluntatum consensio , qua lucet splendetque
in iis potissimum qui sapientia Hippocraticastudium
attentesime diu multumque coluerunt.
Contra vero mihi denunciatum est quosdam Medicos lucro inhiantes de valde metuentes ne sui aegrotantes quorum infirmitates remediis paIliativis fovent, prorsus sanarentur , ope nostrarum aquarum quae mirandis pollent viribus profligandae infinitae morborum multitudini ido- Deis , asserere exempla quae profera aut fictilia,
aut ea modo veritati minime consono a me rela ra esse. In mentis meae recessus haud penetrant , & ignorant me eorum quam plurima silentio tegere ne lectoris animum taedio afficiam ; at si iahanc urbem se conferre vellent quamplurimos aquarum nostrarum potu persa natos viderens quorum mentionem nullam facio. Objiciunt
insuper nostras scaturigines e stallicidiis aquarum in pratis stagnantium originem ducere, hoc item
de Spadanis dici potest , quae iisdem fossilibus
constant & parem situm obtinent. O pretiosia aquarum stagnantium stillicidia , vel potius Opretiosa ferri & aluminis extracta a natura elaborata , cuius opera sunt mirabilia longeque D a Per
90쪽
perfectiora omnibus iis quae hominum arte &industria conficiuntur ' O mirabilia aquarum stagnantium stillicidia , quae tot morbos cum Iant lHippocrates merito dixit initio libri de arte :Sunt quidam qui artem profitentur hanc qua cate Asartes dehonestare docet. ottamen id, ut it is erabant, non censiciunt, tamen id , ut mihi et idetur faciunt ob causim , quam ut bariam si iam eruditionem ostentent. Mihi vero investigare aliquid eorum qua nondum iuventa sunt , quod ipsum notum , quam ignotum esse praestet, mentia omnium vorti optabuis, negotium esse videtur, similiterque ea, qua dimidium pervestigationis habent, pleni absolυere. Contra maledicentia arte, ea quae ab alisi in enta sunt turpitcrincessere veste, nullo quidem castigaudi, sed ea qua a peritis pervesigata sunt apud imi eritos calumniandi studio, id prase to non frientia optabitis negotium
videtur esse, sed aut maligna natura , aut ignorantia is umentum. Solos enim imperitos artu hoc factum decet, qui ambitiose quidem contendunt , quamdiu
malignitati non respondeant eorum vires, ut aliorum
praeclara opera calumnientur ; vel si i a Pitica fuerint, ad reprehendendum se conbertant. Miror quosdam Medicos istis divinis verbis accurate perpensis fronte tamen nescio qua hujusmodi sermones proferre , siquidem his suam malitiam aut ignorantiam testantur. Dicere enim nostras aquas,
stillicidia esse aquarum stagnantium, crassae &supinae est ignorantiae , quandoquidem videntur & potantur purae , clarae & limpidae , ac indesinenter fluunt illo tempore quo bibuntur ,
contra naturam stillicidiorum aquarum sta gnantium, quae aqua crassa, putri & foetida couuant Praeterea pluries e nostris aquis elicui principia ferri & aluminis quae ex ipsis extrahi possis utar, eaque multis videnda exhibui ; praesto.