장음표시 사용
61쪽
latet, non adeo corrupta sit, ut omnem fidem ei derogare et plane ad libidinem sacere liceat. Richter autem duas didascalias hie consarcinatas esse opinatur, qua suo arte audet sic restituere, ut roago Lenaeis Vespae Dionysiis magnis aetae esse Videantur. Et Proagonem, inquit, a. loante Vespas doctam esse vel comici verba indicant, Vesp. Vs 60 cum Spectatores rogat, ne nimis quid magni exspectent,
modo ne sint ioci Megarici neve alii ab ipso iam prius producti:
Aristophanem his versibus suas tantum fabulas respexisse, quod et Droysenus atque ilamowitgius suspicati sunt, idoneis argumentis nee probari potest ne refelli mihi qui dem aliorum quoque comoedias intelligendas esse probabilius videtur cf. Lilbke, obs8. erit pag. 40, qui duo comoediarum genera distinguenda duxit. Sed utut res se habet, nihil
consequens est, ut Proagon Vespis tempore antecesserit, cum versum 1 ad Acharnenses referre sufficiat. Neque scholiastes quicquam probare potest, qui temporum rationem habuerit prorsus nullam ad Vs. 61 κατ αντον γὰρ se. ἡριπίδου κα κε τὰς Θεσμοφοριαζουσας φησὶν ουμ οὐ δευτερον ταυτολογήσω περὶ αὐτου ως ο αλλοι οὐ μονον ἡ ντοντο τω δράματι εἰσῆκται Ουτως Evριπίδης, ἀλλὰ καὶ ἐν τω Προάγωνι καὶ ἐν τοῖς Ἀχαρνευσιν Cleonis Vero mentionem
ex Richteri sententia, Dionysiis fieri commodissimam, quae Lenaeis indutiarum tempore omnino non fuisset commoda quod argumentum quam illis Valeat, nemo est quin intelligat. Ad finem autem subiecit Vir doetus caussam, quam primo loco ponere debuit, cum haec sola suspicionem moVere possit: Postremo, inquit, haud parvi facienda sunt chori verba s. 264:δει ται δ καὶ των καρπίμων αττα μ' 'στι πρωαὐδωρ γενέσθαι κἀπιπνεουσαι βορειον αυτοῖς:quippe tempus emum, i. e. Liberalium magnorum, liquideindicant, nec possunt tempore brumali, i. e. Lenaeorum, apte
62쪽
τα πρωα ea carere ο88int. Etenim sic nominari nequeunt,
si aliquid video, nisi secate et hordeum, quamquam de hordeo dubitare licet, quippe quod floreat in Attica sub finem mensis
Martii secat autem, cum iam initio eiusdem mensis floreat, certe est praematurum'). Sed etiamsi mense Martio haec frumenta iam florent, pluvia eis opus non esse potuitne affirmari Dionysiis magnis, quae hoc mense celebrabantur γMinime id fieri potuit, praesertim cum Maio denique mense messis fieret. Utrum poeta alios quoque fructus cogitavit, veluti vinum, leas, poma, necne, nihil refert, cum his, qui auctumn demum legantur, utique pluvia pus sit. Itaque ad rem diiudicandam nihil possunt sacere. Verba igitur, de quibus agimus, nec Lenaeis nec Dionysiis magnis videntur apta fuisse, si modo vera disputavimus. Accedit huc mirum illud βορειον nam etsi non offendo in hac forma, quae sane
τποκορμαι οὐ a poeta Videtur posita esse pro βορρας, tamen
quid rigidus septemtrio frugibus prosit non intelligo, praesertim eum pluViam, qua praecipue opus est, hic ventus non soleat in Graeciam adducere. Quae si mecum reput Omia, hi versus obscuri esse mihi videntur vel maxime atque continere nescio quid facetiarum et leporis, quod perspicere adhue non contigit neque umquam ortasse continget, nisi sorte misere verba depraVata esse suspicari maris. Quae cum ita sint, ne hoc quidem loco uti licet, quo Vesparum tempus definire queamus. Lenaeis acta est haec comoedia et maxime idonea suit, quae hoc est daretur. Nam poetas comicos spectatores respexisse in eligendis estis mihi persuasum est, nec repugnant huic sententiae didascasiae, quas quidem OVerimus alia comoediarum argumenta,
3 Socutus sum rationes Augusti Μοmmaen Die VI mens Feb. spicae virides secalis de folliculis exeunt, floret secate die VIII mens. Μarti, hordeum dio XXIII. mons. art. triticum die XXVI. mena. Apr. Μessis incipit tertio fere die mena. Μai.
63쪽
- i5 si in universum iudicas, fuerunt Lenaeis, alia Dionysiis magnis, quibus multi socii et peregrini ludorum caussa
Sed reiecto Richteri conamine iam aerius instat quaestio, qui tandem verbis didascaliae medelam afferamus, cum Ρhilonides unum tantum chorum impetrare potuerit. Quod si recte supra disputavimus de poeta et de vicario, facillimum
hoc est negotium, cum ex eis, quae ibi exposuimus, consequens sit, ut ipse Aristophanes suo nomine Vespas in scaenam commiserit. Nam et tota parabasis et chori versus 1284 sqq. in enarrandis Aristophanis rebus Versantur, quare chorum posci pus fuit ab ipso poeta, ut a praecone coram pectatoribus nominatim appellaretu . Si Philonides Vespas docuisset, parabasis intelligi in theatro prorsus non potuit; atque ridiculum fuisset, si ristophanes de prioribus suis
comoediis alieno nomine commissis exposuisset in sabula, quae ipsa alieno nomine in Aeaenam induceretur. Hoc quondam et Rankius perspexerat, qui eadem de caussa Vesparum commissionem Aristophani restituerat nisus quoque lege, quam VocaVimus, graismati rum. um Veroap. Mein pag. XXXm sententia mutata didascaliam laudavit et utramque tabulam a Philonide doctam esse contendit. Lege illa grammaticorum, qua Rankium quondam confisum esse modo dixi, in eandem sententiam etersenus adhibuit. Nam eum Aristophanes fabulas politicas hilonidi dedisse non perhibeatur, Vir doctus Vespas, quippe cum sit comoedia politica, ab hoc abiudicavit. Neque vero in hac re ei assentiri possum, quia hanc legem, ut bis iam monui, ristophanes sibi ipse certe non imposuit, sed grammatio in universum iudicantes haud dubie e sabulis collegerunt. Quare hac lege fides didascaliarum minime debet labefactari. At
quoniam aliis caussis Vesparum commissionem Aristophani ipsi tribuere cogimur, etersenus salsa via ad Verum exitum perVenit. Itaque Verba δια Φιλωνίδου, quae hodie in didascalia leguntur, uneis seclusit ut expungenda, qua in recum eo consentio. Quomodo hae Verba irrepserint, vix
potest diiudicari licet fortasse conicere Aristotelem in libro suo de actionibus eripio, postquam hane didasealiam exhibuit, paucis dixisse troagonem Aristophaneam fabulam
64쪽
fuisse, sed δια Φαωνίδου doetam esse, quae Verba ab eo, qui Vespis didascaliam praescripsit, falso relata sunt ad hane ipsam fabulam. Attamen alio quoque errore nescio quo haec confusio Orta esse potest. Duae igitur sunt caussae, quibus Vespas a hilonide abiudicantes nitimur, et suleiunt hae caussae inter se. Itaque Lenaeis anni 422 duae comoedia Aristophaneae aetae sunt, quarum alteram poeta ipse, alteram hilonides dedit. Cur Aristophanes duas simul fabulas in certamen committendas curaverit, semper ignorabitur. Voluitne praecavere, ne iterum exploderetur, cum alteram sabulam secundum saltem locum obtinere necesse esset, etiamsi altera caderet Instabatne fortasse Ρhilonides, eum poeta suo nomine Vesparum chorum iam petivisset, ut roagonis fabulam in seriniis latentem et Dionysiis destinatam sibi cederet, ut hac comoedia gloriam Nubium elade labefactatam renovaret Merae hae sunt coniecturae, quibus rem diiudicare non audeo. roagonem autem comoediam fuisse aptissimam Dionysiis magnis nemo negabit, cuan haud dubie prolusionem Euripide nescio cuius spectaculi pannos Aristophanes hae comoedia salse et ingeniose conVelleret. Quapropter hane comoediam Dionysiis a poeta destinatam fuisse, tum vero subita de caussa nescio qua ipsam quoque Lenaeis actam esse veri dissimile non videtur h).
y Postquam haec de Vespis et roagone exposuimus, liceat nobis paucis disputare hoc inferior loco de Beroti quadam
coniectura. Nam quod in Vesparum didascalia coniectura nos in-Venimus, unum poetam duas comoedias agendas curasse, id in Avium
quoque didascalia Berghius statuit. Coniecit enim in Fritzschii Quaest. Arist. om. I. p. 322 et in Reli. Com. Att. p. 368-370)Comissatores fabulam Phrynichi fuisse, quam Amipsia suo nomine docuisset, cum Phrynichus ipse onotropum daret. Adductus autem est ad hanc suspicionem eisdem fere caussis, quibus in Vesparum didascalia nos usi sumus. usquam enim de Amipsiae Comissatoribus quicquam legitur, quod sane mirum est, cum primo reti haec Omoedia ornata sit. Contra Phrynichi fabula eodem nomine inscripta aliquotiens memoratur. Quae cum ita sint Bernius conclusit illam comoediam una cum Avibus et Onotropo in certamen commissam Phrynichi esse, non Amipsiae. Ingeniose hoc a viro docto excogitatum esse concedendum est, neque miror, quod einehius in Hist. crit. p. 155 hanc coniecturam comprobavit Eterum mihi quoque
65쪽
Postquam huc pervenimus, paene ad exitum adducta quaestio est. am quae restant de Callistrat et hilonide perpauca sunt eademque persimplicia, cum in dubium iam sere nihil possit vocari. Sed quoniam de actionibus hucusque
deinceps egimus, nunc quoque memore propositi fabulas, quae reliquae sunt, singula pereenseamus, atque de uniu8euiusquis commissione quae statui queant pauci exponamus. Itaque primum accedimus ad acem, quae eomoedia anno post Vesparum et roagonis commissionem Aleaeo archonte docta est. Hae legitur didascalia 'Eνίκησε διτ δράματι ὁ ποιητὴς ἐπὶ ρχοντος Ἀλκαίου, ἐν στει. πρῶτος υποις Κολαξι, δευτερος Ἀριστοφάνης Εἰρηνη, τρίτος ευκων Φράτορσι τ ει δραμα πεκρίνατο 'Aπολλο δωρος, ηνικαερριηνλοιοκροτης ). Plani igitur et apertis verbis scriptum videmus Aristophanem ipsum acem in caenam induxisse et secundum hae comoedia locum obtinuisse. M-
que vere hoc traditum esse ipsa fabula docet, in cuius
primo obtutu valde arrisit; sed cum accuratius rem mecum reputarem,
tamen haesitabam. Nam quod cadit in hilonidem, idem non cadit in Amipsiam. Philonidem cum sciamus Aristophanea fabula suo nomine docuisse, ab hoc comoediam abiudicare. quae Aristophanea
esse magis Videtur, non est audaciae, quia eius nomen multis comoediis aristophaneis in didascaliis inseriptum erat, Amipsiam tum Phrynichias fabulas docuisse minime compertum habeamus, eodem modo agere dubito an non liceat. am quod Beroius fragmentum Phrynichi a lutarcho in vit Aleib. c. 20 servatum:
co φίλταθ' ' μῆ, καὶ φυλείττου, μὴ πεσων σαυτον Περικρουσιν καὶ παρασχης διαβολὴν Dω ν ιοκλείδη βουλομένεν κακον τι δρῶν. Emb. φυλάξομαι. πευκριν γαρ υχι βουλομαι μήνυτρα δουναι se παλαμναίει ξένο Κoeh. r. 58 ad Phrynichi Comissatores referendum esse cenSet, nescio, cur haec verba, quae anno 1 in scaena pronuntiata esse
negari non potest, is Monotropo, quod et Meinekius quondam coniecerat, aut ex alia Phrynichi fabula Lenaeis eiusdem anni docta exscripta esse nequeant. Itaque Berghi suspicionem, quae per se non sit incredibilis, gravioribus argumentis magisque idoneis probari
non posse certe dolendum est.' Litteras exhibui, non verba, cum didascaliae finis tam depravatus tamque mutilatus sit mea sententia, ut sensum ne divinare quidem possimus. Dindoini coniectura ' ἡνίκα δε ν ποκριτες minimo placet. In libris exaratum est hocce modo: ἡνίκα ρμῆν λοιοκροτης.
66쪽
προς ταντα χρεων Dora sinτ' ἐμου καὶ τους ανδρας καὶ τους πατως καὶ τοῖς φαλ ποτι παραινουμεν
ξυσπουδαζειν περὶ τῆς νίκης.πῶς me τις ἐρετ νμῶντος ἐμου κἀπὶ τραπέζη και ξε)ρι ποσίοις ' φέρε τω φαλακρω, ἡ τι φαλακρωτων τρωγαλίων, καὶ μὴ ἀφαιρει
ἀνδρος το μέτωπον ἔχοντος. Νam calvus videtur Aristophanes vocitatus esse ab aemulis. Eupolis quidem hoc epitheto eum ornavit, tum diceret in
κἀκείνους τους Ἱππέας ξυνεποίησα τε φαλακρω προῖκα sic ire thoiff., τουτωHermann. κἀδωρησάμην.
Atque nescio an Aristophanes intelligendus sit in altero quoque fragmento Eupolideo, quod exscriptum est ex urea Aetate, Kock. r. 276): δωδέκατος ὁ τυφλος, τρίτος ὁ τὴν κώλην ἔχων,
στιγματίας τέταρτος ἐστιν ἐπὶ δεκα, πέμπτος ν ὁ πυρρος, ἔκτος ὁ διήστραμμένος 'χοντο μέν εἰσ'Ἀκκαίδεκ' εἰς Ἀρχέστρατοπι 5. ἐς το δ φαλακρον πτακαίδεκ'. B. ἔσχε δή. A. γδοος - τριβωνιον χων. Nam quamquam ockius quorum hominum, inquit, index proponatur ignoramus: de comicis poetis certe non idetur cogitandum esse μ tamen dubito an upolis hoc loco poetarum comicorum, qui illam 'auream aetatem' marent, recensum egerit idque ita instituerit, ut parvulum corporis Vitium aut notabile aliud aliquid magnopere exaggeraret Quod si
Verum est, Versum 5 ad Aristophanem spectare liquet. Caecus quidem remanet versus 4 cum Archestratus strabo aut Varus sive algus - nam talis est mea sententia ὁ διεστραμμένος, quod epitheton pertinet sine dubio ad Archestratum in comicorum numero non occurrat. Neque tamen in hoc offendendum est, quod saepius accidisse supra dixerimus. Ceterum
67쪽
tales consentaneum est a poeta inprimis enumeratos esse invidos et aemulos, quos licet appellare versibus Aristophaneis Ran. 92 qq.: επιφυλλίδες τα- ἐστι και στωριυλματα, χελιδόνων μουσεῖα, λωβηται τέχνηc, φρουδα θαττον, ν μονον χοριν λώβη, απαὶ προσουρήσαντα τῆ τρυγωδι , et quos posteri homines atque fortasse aequales non flocci fecerunt Quod Aristophanes simul nominatus est inter haec
bella poma. factum est quia privatum cum hoc Eupolidi odium fuit. Eiusmodi convicia, quae haud dubie ab aliis quoque in Aristophanem laetabantur, in ubium parabasi
poeta videtur respexisse, 8 540:ουδ' ἔσκω p τους φαλακρους,
quae Verba post Auream etatem certo, quin etiam post Baptas ortasse scripta sunt. Atque idem sibi arripuit in Pace se ipse calvum vocans per iocum, quem iocum amici fortasse in vino solebant proferre. Nam revera Aristophanem adulescentem calvitio fuisse praeditum non possum credere: frontem habuit altiorem, quam Eupolis eo ea usus exaggeratione calvitium vocabat. Hoc indicant ipsius Aristophanis verba l. l. :
Atque hoc ut probarem, paullo longius abii: omnes enim et antiquorum in et nostrorum temporum viri docti de Aristophane calV sabulantur, re numquam adhuc in quaestionem Vocata confisi temere ipsius poetae testimonio. Exstant praeterea duo loci, in quibus Oetam calvitium suum lusisse putant, qu. s. 550 et ub. s. 45. Neque vero per se hi Versus quicquam probare possunt. Iam redeamus ad propositum η).' Schol ad lat. Apol pag. 19 C: ριστοφάνη ὁ κωμενδιοποιὰς φαλακρὰς ἐν , και evrq φησιν moῆν Schol ad Ar. Rc. s. 767. ' Consulto silui do horma duplici, qui a Wolcher ad Tusculum repertus Bonnae nunc collocatus est. Nam quamquam enandro si quidem est: nam mihi res non videtur tam certa esse quam aliis est, qui Μenandrum certo agnosci dicunt: sed sumamus essemenandrum, quamquam, inquam,menandro Aristophanem adiunctum esse
68쪽
- 60 Itaque acem ab ipso Aristophane datam esse constat. Sed alteram quoque fabulam eodem titulo inscriptam a poeta
commissam esse legimus in arg. III: Φέρεται ἐν τατ διδασκαλέαις δεδιδαχως Εἰρήνην μο- ο 'Αριστοφάνης Φ).αδηλον ουν, φησὶν ' ατοσθένης, ποτερον τὴν αδτὴν ἀνεδιδαξεν Ἀτέραν καθῆκεν, τις οὐ σώζεται Κράτης μέντοι δυο οἶδε δράματα γράφων ἴτως Mab ουν γε ἐν τοτ υχαρνευσιν
Βαβολωνιοις ἐν τῆ τέρψ Εἰρήνη. καὶ σποράδην δέ τινα
ποήματα παρατίθεται, περ ἐν τῆ νυν φερομένη v ἔστιν.
Etiam alteram acem ab Aristophane ipso doetam esse indidasealiis Aristotelicis videtur exaratum fuisse. Neque ero exemplum huius comoediae in bibliotheca Alexandrina collο-catum erat, ratosthenes quidem nullum Videtur invenisse, quamobrem alterius fabulae argumentum utrum idem fuisset an retractatum sive Hane aliud dubitabat. ergamen vero grammatici utriusque comoediae exemplar videntur possedime, si modo Cratet fides haberi potest. . riorem fabulam eam fuisse, quae ad nos permansit, ratostheni utique credendum e8t, quippe quem apud Aristotelem alteriusiacis didascaliam
ad posteriorem annum positam invenisse Verba eius demonstrent. Quem annum quod nescimus valde dolendum est. Quae cum ita sint, coniecturae, quae complures sunt prolatae, probari nequeunt Drygenus enim in Vere praef.
ad Paci), quod servatae tabulae pars altera multo inferior esset quam prima, - quod negari non potest aetractationii crimini dedit. Itaque posteriorem comoediam nos legere contendit, cum priorem Dionysiis magnis anni 22 actam
cum Welcher libenter consentio Ann. Inst. arch. XXV. 9 25 sqq.), tamen vultus poetae ex hac effigie non disci pro certo habeo. Aristophanis enim aetate effigies hominum Athenis fere nullae fingebantur; posteri vero artifices, κbi collocandi in bibliothecis scriptorum
effigies mos percrebruit, eorum vultus, quorum verae imagine non
exstabant, ad libidinem sibi ipsi excogitaverunt. Itaque Aristophanis quoque enandro associati vultus haud dubie sculptoris alicuius ingenio debemus. Quae cum ita sint, hac effigie abuti ad sontontiam
meam probandam non auSus sum: nam sculptor calvum hominem non expressit, sed bene comatum.
' Sic legitur in cod. R., neque quicquam mutandum aut adiciendum est, cum verba bene intelligantur docuit Paeem pariter h. e. nullo fabulae addito discriminis caussa cognomine.
69쪽
esse suspicaretur. Haec autem viri docti opinio laudari non potest, cum Eratosthenis testimonio, h. e. didascaliis, aperte repugnet. Adde quod tres comoedias eodem sere tempore Aristophanem scripsisse et dedisse statuendum est Vespas, Proagonem, Paeem FritZsehi opinionem alteram acis editionem Agricolas esse iudieantis nihil moror. Neque in-dorfius videtur bene secisse, cum Mammatici alterius adis versus afferentibus fidem derogaret.
Si res se habuit mea sententia Aristophanes Dionysiis magnis anni 42l acem dedit, quam hodie legimus. Osterius
de tempore non constat hanc omoediam nescio qua de caussa iterare voluit. Quod eum fabulas nisi retractatas iterum committi vetitum esset h), comoediam recensuit atque denuo in scaenam induxit Fabulam autem revera retractatam esse, non eandem aut prorsus aliam doctam esse, ex eo licet colligere, quod Versus non nulli, qui ex altera editione afferuntur, ex parte congruunt eum Versibus comoediae ser-Vatae, och. r. 294: A. τοτ πασιν ἀνθρώποισιν Εἰρήνης φίλης πμπὴ τροφος, ταμία, συνεργος, ἐπιτροπος,θυγμηρ, ἀδελφή πάντα ταυτ' ἐχρῆτο μοι. B. σοὶ δ' νορια δὴ τι ἐστιν A. δ τι; εωργία. 5. AOP c ποθεινὴ τοῖς δικαίοις καὶ γεωργοῖς ὴμέρα, ἄσμενός es ἰδων προσειπεῖν βουλομαι τὰς ἀμπέλους.
Versus quintus et sextus in servata fabula sunt chori b56. 557. Restitui eos horo etiam in stamento, cum huius esse mihi
Iam longum intercedit temporis spatium, cuius nullam fabulam niqua ortuna ad nos servavit. os totos denique septem annos comoediae nobis denuo exsistunt. Sunt hae quoque comoedia Aristophaneae, neque tamen ille est Aristophanes, qui Babylonios et quites composuit Argumenta sunt prioribus diversa, vis salis et acetiarum remittit, res politicae recedunt. Atque ne de se ipse quidem poeta fabulatur in parabasibus es id summum petit ab iudicibus, ut
k Quod Ranarum fabula immutat iterata est haec una excepta est Cf. quae pag. 63 sqq. disputaVimus.
70쪽
palmam sibi oncedant, aut monet, ne suae comoediae, quod primum inducendi locum sortitus sit, obliviscantur. Itaque Amphiaraus et ves primae sunt fabulae, quae post aeem nobis occurrunt. Vium haec est didascalia inarg. I 'Eδιδάχθη ἐπὶ λαβρίου διὰ Καλλιστράτον εν αστει,δ ἐν δευτερος τοῖς 'ορνισι, πρωτος 'Aμειφέας Κωμασταῖς,τρλος Φρυνιχος Μονοτροπω. Atque in arg. I legimus: Ἐπὶ λαβριο το δρώμα καθῆκεν εἰς ἄστυ διὰ Καλλιστράτου
εἰς δὲ ηναια το υριφιάραον ἐδίδαξε διὰ Φιλωνίδου. Quibus quod adiciamus nihil habemus. Videmus Callistratum et Philonidem pariter atque antea Aristophanis fabulas docere
suo nomine, quod eadem omnium rerum qua prius conditione
Proximam quoque fabulam, de cuius actione legimus, Lysistratam scilicet Callistratus dedit anno 11. Tempore non multum absunt hesmophoriagusae, quae comoedia quando et per quem commissa sit, cum didascalia prorsus interierit, non docemur. Etiam Lysistratae didascalia valde mutilata est: ἐδιδάχθη ἐπὶ Καλλιο αρχοντος του μετὰ Κλεοκριτον αρξαντος εἰσῆκται ει διὰ Καλλι 1τράτον. eque igitur quo festo haec omoedia acta sit, compertum habemus. Sed eum utraque sabula, Lysistrata et hesmophoriagusae, ad optimates quoque spectet, qui vere anni 11 rei publicae statu everso clavum sibi ipsi arripuerunt, Vel maxime interest, quando hae comoediae in eaenam inductae sint aeeurate scire. Quae cum ita sint, valde doleo, quod huius disputationis finibus coerceor atque impedior, quominus diligentius hane quaestionem instituam: quod posterius aliquando sacere mihi propositum est. Multae enim sunt de hac quaestione prolatae nugae et ineptiae, atque maxime inter ceteros
floruit Ιaepius quidam, qui incredibilia commisit in disputatione Quo anno et quibus diebus festis Lysistrata atque
Τhesmophoriagusae doetae sint. utin Progr. ymn. 1859. Certo enim iam Droysenus evicit Lysistratam aetam esse Dionysiis magnis anni 11, hesmophoria2usas Lenaeis 410. Quod eum vir doctus caussis satis multis gravibusque probaverit, aliae quoque neque pMVae inVeniuntur, quibus res etiam magis potest stabiliri. Sed hae haetenus nam quaestio graVior est, quam ut paucis queat absolvi.