Francisci Petrarchae De remedijs vtriusque fortunae, libri duo

311쪽

Experti aute in; quid sint sciunt, G. gL . Est ho1 is in manibus, ulcisci potium. R. H. Alii poten- tiae fines sunt, decoris alij, non quid possis , sed quid deceat. aestimandum est, ne si quantum po- res, velis, nil posse, sit melius. G H. Ulcisci possum, nil dulcius est vindicta. g. Ita nihil amarius quam cur quidam dulcem dixerit mirari soleo Ain dulce aliquid inesse consenseris, dulcedo effera,viro indigna, ac propria belltiarum earumque non omnium,sed praemordacium. atque ferocium. Nil humanum minus quam saeuitia, dc feritas. Contraque nil homini suum magis, quam misericordia dc lenitas, quibus nihil tam contrarium quam vindicta est,& quidqujd animi impetu, homo in hominem committit a sperius. Quod si omnino vindictae nomen dulce est, ostendam ergo quo multa cum gloria uti possis. Nobilissimum vindictae genus est, parcere. GAV. Ulcisci licet. Multo est satius, multoque formosius obliuisci in liuiae quatu ulcisci;generosior nulla est obliuio, quam offense: hac summus orator, summo duci, su micae laudi tribuit: quod, scilicet, nil soleret nisi iniurias obliuisci. Nihil autem prohibet unius laudem illi non ereptam ad plurimos peruenire. Hoc , inter multa , praecipuum prae cunctis opibus, habent, animi bona; non decrescunt sparse,nec pereunt. Sume bitur &tu tibi nobilissimam hanc opinionem Caesaream, quae te multo faciet clariorem , quam Cineam, Tarmadamque memoria sua: illa enim naturς fuerit, hς cvirtutis . GAV. Ulcisci iuuat. V itionis momentanea delectatio est. misericordiae se in-piterna. Duorum nempe delectabilium, illud praeferendum,quod diutius delectat. Fac tu hodie, quo perpetuo dolecteris. Nulla vero maior,

312쪽

nulla firmior delectatio est . quam quae de puritate conscientiae, & rerum bene gestarum recordatione oritur. G. . Honestum ulcisci. Honestius misereri. Multos clementia honestauit, nullum vitio. Nihil tam necessarium inter mortales. nihil tam commune , quam Venia. Nemo est enim, qui non peccet ; nemo cui non miseri-eordia opus sit: qua negata. quis tam multos criminum,ti culparum extricabit nodosὶ Aut diffu- tum diruptumque socie tatis humanae foedus, sarciet Semper inter sese homines, semperque in illos decertabit ira Dei. Nullus erit aut litium, aut poenarum finis, nec cessabunt arma , nec fulmina. Parce igitur,miserere dc compesce animum.

Fac tu homini , quod tibi ab homine fieri velles; quod a Deo vis. Impudenter a domino veniam petit qui conseruo illam tuo negat. Ecclesiastiacus doctor clamat indignans: Homo homini iram seruat, dc a Deo quaerit medellam λ In hominem sibi similem non habet misericordiam, Sc de peccatis suis deprecatur Non infero iniuriam, sed vicistor. Qujd refert,primus pecces an ultimus Non est aequum ut quod in alio improbas in te probes. Visne seruitiam in hoste damnatam sequi,fierique illi similis moribus, cui citui milis animo sis, quodque pessimum habet, tuum facere G AU. Volo quidem , Ac licitum est ulcisci. lR AE. Nec debes velle .nec ulla id licitum Iege est; ut defensio licita sit, vitio vetita, Scriptum eu. Qui

vindicari vult a Deo inueniet vindictam. Et rursus sui paulo ante dixi)Μea est vitio, Sc ego retria buam eis in tempore,dacti dominus.Illud tempus expecta sine te ille vindicet,qui Sc offendentis est dominus, dc offensi. Solet inter servos domini

communis esse cognitio . Siqqid ingenui habes,si

quai

313쪽

qua tibi perfectioris habitus cura est , opta potius: atque ora, ne ille quidem vindicet: sic hostis

crimen in tuam Vexteris salutem. G. Vlcilci est animus. A. Da irae spatium, la consilio tempus. frena impetum, differ, aut delinet aut lentescet. Breuis hora sedat iratum aequor. G. Vlciscar. ' f. Vno actu multos offendes. Vna iniuria saepe innumera

biles hostes fecit. G lciscar. '. Plus te ipsum laeseris, quam hostem. Illi corpus forsitan.aut opus, tibi animam famamque corriaperis. OAV. Ulci Dcar. I A. Quoties, Ulciscendi studio, iniuria geminata estὶ laeto saepe unicum,dissimulasse. re medisi; saepe vel questum esse, vel nutu tapito sensum iniuriae praetendisse, periculum fuit. G. AI . Perdere hostem possum. η.Melius est amicum quaerere, quam hostem tollere , sed utrunque 1imul optimum,quod nulla arte meliuS, quam parcendo fit, cum ulcisci possis. Aptissimum tolle dis hostibus, instrumentum est lenitas. In quo, si creditum es set Herennio seni sapientissimo, nec Sanitu exercitus, modo victor collo iugum Romanum nec iugum primo cum reliquis mox securim solusi in-' perator Pontius pertulisset. G.Vlciscendi pungor aculeis. 'A. Resiste, cogitationibus piis,exemplisque omnibus quae leniorem in partem Inclinare animum possunt,& in prinus memoria vitae breuis , Sc ambiguae. Haec enim Senecae fcui

a sentior J emcaeissima videtur, de iracundia te nienda. Cui is ipse quem mea horaui doctor accedit.Nam quid aliud sentiebat,ubi ait: Μeuaento nouissimorum Sc desine inimicaria Sic est enim, nilque inimicitias magis alit , quam conditionis oblivio. Si quidem iste, cuius mortem sitis ne dubita,moriturus haud dubie est, & id ipsum cito,

, fortasse hodie , tuque illum forsitan quod non

314쪽

cogitasJpercursatus. ESspecta paululum subsiste; - fiet quod fieri optas de quod metuis,fiet. Caeteram mors: quam hosti paras , fine tuo illi scelare praeparata est. Quid iuuat licursum properantis impellere & morituri sanguine morituras manus inficere: non scelestum modo , sed fu perua cuiam est , impietate tua proximum ac festinans tempus arcessere;quod si valde velis, nulla ponis pietate sepellere, aut differre. Quanto tranquillius atque honestius ille integer, illaesus,tu siccus,5c innocens ἱ quam Vterque cruentus , & tu. noxius hinc abibis. GAU. Vrgeor ulciscendi sti. a mulis. Caue,necesseris sed oppone eis memori an eorum, qui, non tantum mites hostibus sed fauentes as benefici fuere; contraque illos tibi propone . qui membratim caesis honibus. adhuc rabiem spirantes,nequicquam in non sensura cadauera saeuierunt. De hinc te cuin elige,

quorum similis esse malis, neque actus solos, sed

dc verba confer. Pars enim hon parua crudelitatis in verbis est. Crudelis. pes crudelior manus cru det i II1ma lingua est. Saepe animi sic uitiam quam manus non aequauerat lingua transcenditi illa vero optima', ut crudelitatis , sic clementiae testis. est. Sonet igitur ad aurem tibi illa , cuius non multo ante meminimus , Adriani Nox,

mulque illa Tiberij, de quo scriptum est : Quod

cum audisset unum e reis, Carnulium nomine, anticipasse mortem, exclainauit: Cur nullus me

eoasit. O vox ferox, &. si dici potest ipso vocis antliore ferocior : quid usitati iapplicii cogitabat, quem se in vinculis manu sua perimens euarissimet ὶ Ecce duo igitur unius status, sed mentium idiuersarum , uno & eodem verbo quam varie vis

315쪽

de absente ei asistr inquit. Ille suo hosti vitam do nau1t: hic inuidit mortem. Elige quid horum po-ixius a te dictum velis dici an tranquillum illud vere principis an illud alterum immane carnificis. Nec ignoro qui sit promptius iubere iusta, ouam lacere , bc quid his obiici pri sint intelligo Dissicilius in suis, quam in alienis iniuriis mitem

esse dissicuo se te or se a bonum. De bono autemkae di Felli omnem eme virtutem nec tu negrb. Vir tu riς a ma toribu s su nt c u n ista f.ic t ἰ ia. G. κέ . Fi X linim vicit ei. 7. Vincit rars deterior, obsta it Ii duma hoc potes victoriamque iri prili I qtiam ea uti coeperit eripe Datamqne mansuetudinem attolia Ie . Memento te homrnem: multos qDidem vindi ca sse p oen it Q it ne mi nem pepercisse Vltussuro. Vinci ab hoste piae stabat. Hostis victorem vicit ira. De Spe vincendi. D I OIL. CII.

BEllo victoriam spero. R. V.Chm fallax ubili bet. tum in bello fallacissima spes est. Nihil

ex praunc dilato agitur. Inopi ne eum omnia Prudentissimus , atque exercitatissimus militatarium rerum fuit qui dixisse sertur niusquam mi nus quam in bello.euentus respondere. G. Victoriam spero. β.A. Pacem haberes Nil iusteiusdem ducis verbum memorabile' t raditur; Melior, tu tiorque est certa pax. qtiam sperata Victoria. G.

Bello victor ero. R . Quid si victus ZΗ .ee spes multos in exitium egit: sine Victoriae spe, nemo volens in aciem descendit. G V. Belio superior euadam. MAE. Futuri Verbum temporis. Oannis 4- s- ij

316쪽

AT vici Caue.ne te vineat ira superbi,

crudelitas. furor rabies. Hi sunt enim viru istoriae comites , &victorum hostes inuisibiles , & horrendi .a quibus saepe clarissimi victo res turpissime victi sunt. Nondum te vocat ad calculum fortuna; longa, dc perplexa rationum serie creditrix violenta,& pertinax, cum qua tibi nunc quoque negotii multum restat, mutuum reposce' re solita est, magno cum foenore. G .Μagnopiae lio' vici. victor praelio saepe victus est bello. G. Vidi autem. R. Quoties vicere Carthaginenses 3 Q ties Galliὶ gentesque alia: Pties autem victi sunt Romanii Sed spectandus est rerum finis; earum maxime quae volvuntur,&stare nesciunt. V. vici certe. R. Et si certus belli exitus adhuc euentus est dubius , de laetis tristia, laeta de tristibus erumpunt. G. Μ.gnam victoriam quaesiui. R,Nutam magnum,ut non nimio quaeri possit. Est ubi plus vulnerum, ac funerum victoriosa pars compulat si non credis, Xerxem atque Thermopylas Interroga. G AEIT. Μagnae victoriae sera fuit. Μ. ix potest magna victoria paruo pretio constare. De bello omnium maximo , omnium maximus Historieus dum ageret; Adeo,inquit varia fortuna,ancepsque Μars fuit, ut propius periculo fuerint,qui vicerunt. G. V. Plane vici. Non

est plena victoria , ubi armatus hostis superest: quanquam etsi hunc oppresseris alij renascetur; quasda nempe victorias seu sementem dicas eae

s iij

317쪽

, bellomni te odia ferro trunca repullulant densanturque,dcredi uiui in acie redeunt bellatores; non ut fortassis imagnatio vehemes olim Callio a de ea si hostis imagine siti premo illo suo die obuia dedit tam tremendo aspectu Vt aodaci sumum virum, qui vivente illum no timuerat defuncti species in fuga verteret sed ita, ut pro Uno,inulti xedditi veris manibus, veru ferra. moueant in illos, qui vicisse videbatur. Q. Viciuam securus sine ho- ate sum R. Stulte:dum erunt homines non deerunt hostes. Tu Romane urbi post innumeros triathos, edomitumque orbem non defuisse hostem legis, Sc tibi defuturum speras: quiescenti forsitan hostis deerit at pugnanti nunquam. G IV. Victorsum . . Caue Resis frustra; uti scientibus victoria fructuosa estivit autem dico, non eo modo quo Maharbal Annibali, sed qt o Hanno, vir molior, sua: Reipub. consuluerat. Nam profecto usus, se .ctusque victoris optimus pax est: neque ad alium,

quam ad pacis fine iusta bella suscipiuntur. N Viactoria mecum est. Vide ne euoletni inest. Da Inimici morte. DIA L. c I V.

Morte nimii orum Aolι gaudete rapaci ,

DE inimici morte laetus sum. It g. Spe

rare de inimici morte aliquid , seu cuiusquam hominis, vel gaudere , illi for-1itan sit permissiun , si quis viquam esset immortalis . Sperare autem alterius mortem quae

tibi possit ante contingere ; vel gaudere id hosti euenisse , quod . tibi necessario euenturum sit; stulta spes, inane gaudium. G. Gaudeo de inimici morie. ' De tua aliut mOS gainlabit. De- inimi-

318쪽

inimici morte gaudeo. K. Si quam vestrae conditionis memoriam haberetis , nunquam homo de morte hominis gauderet Quando enim quassio,

duorum, qui simul ad supplicuim ducorentur alter alterius de morte gaudium coepit , sciens sibi idem supplicij genus instare, &. non potius in illius morte, suam cogitans,ingemuitὶ G P . De inimici morte gaudium sensi. R . Quoties putas,

optata mors hominum, Voti compote S tori erit; ocoptare vitam frustra coeperint ; qui non frust.r, mortem prius optauerint dum intelligere incipiunt in suam se perniciem optasseὶ Sed praecipites sunt affectus vestri; quicquid vultis, valde vultis: quod de Marco Bruto dixi me Iulius Caesar fertur; ianimo Vero nimium Vultis, nec feruens desiderium moras fert. Itaque, quicquid Vultis,statim vultis: hinc non modo vota impia,sed 'me

na , sed caedes , Sc quicquid homo in hominem

struit, nocenti stimum animal, in suam speciem. Multa vero optatis, quae, si in consilium ratio ei-set admissa, timeretis bc varietas votorum , malae electionis argumentum est ; nec prius ad rectum redit impetus quam inconsulti affectus infaustis' castigentur effectibus. GAP . De morte hostiso audeo. . si est hostis inglorius de Ipsius morte gaudere .turpe est;& dolere superbum: sin illustris, honestus, piusque est dolor, et ii non propter

homissem at propter Virtutem, quae in dies rariora habet hospitia. Sic Metellus Macedonicus Africani iunioris sic C Har Pompeij. sic Alexander Varil mortem fleuit. G V. Gaudeo de inim Dci morte. RA. cario modo de illius morte gau- deas, quem diligere iubearis non ut hostemve dvt proximum eiusdem opus opifieisi GAI De inimici morte gaudeo. I A. Non a dis χΙΙ1

s iiii

319쪽

ran,an contemnis consiliuN,notissimum Sapientatisὶ Noli, inquit,de inimico tuo mortuo gaudere, - 1ciens quoniam omnes morimur, dc in gaudium volumuν euire. Sanum prorsus, seu consilium, seu praeceptum.

Spes pacis te sa est, .ndo sit concordia ce)ta;

ua με non fuerint, per tibi pacis abit.

Syςxo pacem. R .Melius est pacem seruare,

quam sperare. Stulti enim est, fastidire res certas, ambiguas spes amplecti. N. Pacem spero. M. Tenuisses eam arctius,nec abire sineres, quam sperares. Quid enim si ad hanc spem impatientia , te duxit tua,ut sperando, angi eligeres, quo gaudendo uti poteras. G.Pacem spero. εω . spes pacis multos perdidit, sperataeque paci succedens imsperata calamitas, ineautos obruit , sopitosque, quos experrectos inueniens,non laesisset. G. Spero pacem. Quid tam diu speras, quod mox assequi in tua situm manu estRὶari sunt, qui pacem non inueniant,si bona fide velle coeperint. Sed lii ipsi, quibus dulce nomen pacis, pax amara est. Pacem itaque pete tes paci obstat. Quatuor vobiscum ha- ιbitant pacis nostes: Auaritia, Inuidia, Ira,sups bia. Has in aeternum exilium pellite,pax aeterna erit.G. Spes pacis haud dubia est. R. Inter spem pacis,& pacem multa incidunt:leue verbum,gestus sicilis, compositam saepe turbauit pacem; ipia tractatus,pacincique sermones,ferro saepe franguntur , animosque acuit, bellumque a1perat pacis 'spes. sic amicitiae mentionem irritam, quali co-

320쪽

R . De pace crebro nequicquam agitur,nonnunquam vero periculose. De paee agebant atque egerat, Sc Gallorum,& Menorum duces: quando illos Camillus oppressit, hos Scipio. G. Post belli finem pax firmabitur. R. Quanto firmata esset v-tilius ante belli principium:quot damnis,ac mortibus tempestiua pace esset occursum Sed vos pueri contumaces ac discoli, sine verberibus non Iapitis:in pace bellum. in bello pacem quaeritis, neque inquam, nisi bello afflicti, pace vel noscere incipitis vel amare eamque,ut perditam fletis,sic

mox redditam, pari leuitate contemnitis;donec voS iterum atque iterum antissa perdoceat bona vestra non spernere; mala vestra concupere; denique non ineptire, non furere, quod antequam aD

sequamini pudeat. Saepissime idem vobis audiendum , nec audisse sat est, saepissime videndum, Mexperiendum:dicam proprie, ut discatis aliquid, Lepissime vapulandum est. G. Bellum pax sequetur. . Μelius prae celsisset 3 bello iter obstructura; nihil insanius, quam spe remedi j, vltro vulneri sese offerre:auxilium non causam dant fomenta vulneribus: aegro abiitem optare,natura est, sano aegritudinem, spe lalutis,insania.G Pax futura est. Solet pax urbibus mutationeis rerum afferre pestiferam. Optima quidem ipsa, sed pessimis circumuoluta comitibus,iniquis legibus, fluxis moribus;occulm odiis,aperta tyrannide. Recorda

re, quid ciuili olim bello praesagus ille dixerin,

nee fefellit: ' in Superos quid prodest posiere pacem, cum domino pax ista veni:

Μelior est autem bellieosa libertas viris Drtibiqukna pacifiea servi tus. G. Paceiu habeo. rum bellum habes.