Francisci Petrarchae De remedijs vtriusque fortunae, libri duo

391쪽

torquebit. Has molestias domino tuo linquens. saepe ii o dormies vigilante. D. dissicilis imperiosus est dominus. log. Non sine causa illi in sortem ob ueni se te, ii nimo tuo pone. . Quicquid igituziustum iubet Deum ipsum iubere credito. Sin iniustum aliquid ; maioris domini meminisse conueniet qui vite ad lionesta quamuis dissicilia. exuum patitur sic ad inhonesta vult liberum. Sic in telligo, quod gloriolorum terrae, verae Me fidei, principum alter, seruos dominis carnalibus obedire per γmnia,alter vero subditos esse an omniti more dominis praecipit illud adiiciens, ut hoc no. tantum benis.& mode stis exhibeant, sed etiam di. scolis meqlle enim de domino iudicare seruum de cetaed mores eius qualescunque perferre. Quin enim immitior dominus eo clarior patientia serui. Et haec est gratia, cuius apud horum alterum fit mentio, nec tamen , ut mores pati, sic & imperia exequi semper oportet. Sunt enim, quae iustissime recusentur, si imperio domini super oris aduersa sint: cui si conferatur hic tuus dominus, non dominus, sed consertius habebitur. ic ergo pes omnia dominis obediant serui , si iusta praecipiunt, non dissicultas retrahat non labor,non obsequia, et negata praemia , vel f quod in rebus amarissimum J irrogata supplicia. In omnibus obediaIri, modo iiiiultitia, atque inhonestas abfuerit; alioqui contumacia,NIibertas atque ipsum pectus Sciugulum iniquis praecepi is ac turpibus opponendum est; seruandumque memoriter,quod prςmissorum alter ait; qui . cum seruo Sobedire per omnia dominis piae cepisset, addidit: non ad oculum seruientes quasi hominibus placentes aed in sim piscitate cordi S timentes dominum . Ex his vides,

aetatus tui, codiris qu sit. Non totus est seruus, qai

392쪽

ad indigna imperia cogi nequit. D. Superbo do- .mino seruio 8 A. Quid scis an ille superbior facidomino seruiat Forsan uxori, forsan meret iculae,forsan his ipsis, quibus imperat. Quot suorumi seruorum seruos undique cernimus Post temo

quae durissima omnium est seruitus J forsan, & ipse sibi hoc est vitiis. & passionibus, ac violentis affectibus suis seruit. Quid vis dicam Pauciin veritate sunt liberi: dc, si qui sunt,eo illis labreiosi

vita est quo altior. Multo enim citius, melioque

facilius fidelis serui, quam iusti regis implenturi officia. Diocletiani iam priuati,& de prae erito iu- . dicantis,&experientia edocti dictum memorabiaile est:Nihil dissicilius, quam bene imperare: prO- pter quod videri potest ipsum quidem imperium dimisisse. Tu igitur Priem tuam laetus amplecte, re,fuscam,fateor, atque humilem; sed facilem, ad: tranquillam nisi forte feliciorem ieris in specta- . culo anhelantem, quam in cubiculo quiescetem. D.In seruitium mea me sors impulit. g. Libens s . cito, quod oportet; dc est illud quoque notissimum, ac necem vatibus humanis aptissimum conisilium : Cupias quodcunque necesse est; sic vim ipsam necessitatis eluseris. Fer fortunae sarcinam patienter,quam quidam etiam sponte subiere: utique alios seruitio liberarent, sibi seruitium dele, gere. In quibus est clarissimum Paulini nomen Nolani praesulis;cuius spontanes seruitutis exitus uselix,ut debuit,fuit. Quidam paruo se pretio veni didere,ut serui effecti, suos dominos peccati vini Clis abseluerent.atque ad veram reducerent liber. tatem:in quibus Serapion quidam AEgyptius hexemicola nobilitatus est. Haec tibi magis exempla profuerint, quam lamenta.Ex ghrire dc tu tale ali

quid, quod vel 'ulis alacri, volaviis tibi saltem

393쪽

seruitus tua sit. Non id quidem, quod non habeas optare; sed eo, quod habeas bene uti sapientis est. Illud omnibus contigit, hoc paucis. D. Μortali domino mortalis seruio. .Immortali seruire incipe; ille tibi libertate spodet,& regnum: quantiis & in hoc statu , nec honestis artibus Operam date , nec sperare meliora sit vetitum. Et Terentius seruus

fuit.& didicit haud seruili quidem ingenio;&comoedias scripsit haud seruili stilo; quo liberta-ν tem,& inter poetarum duces meruit locum: Quomodo ergo virtutem, solidum animae bonum, seria uitus impediet; quae nec adventitia studia, nec externam gloriam impedire potest: Plato ipse in seruitium delatus tamen, ut scriptum estJquia philosophus, maior emente se fuit; generosa proses.sio , quae maiorem domino seruum facit. Et est haud dubie seruus eruditus. eo maior indocto do- . mino: fortuna qualibet maior est animus; & inli- . hero corpore serua mens habitat, bc in seruo libera. obstare seruitus potest fori actibus, non anim1. ' Curia seruum respuit: at non Virtus, non indu stria, non fides. Tyro Ciceronis seruus fuit, sed his artibus libertatem adeptus elegantem, de patroni iocis,librum posteris liquit. Non notest seruus imperator exercitus, aut Senator es1e: at phalo sophus .at orator at vir bonus potest. Aliquando eis i l tiam,discusso seruitio, Imperator, & rex quoque: l neque ad regnum modo imperium ab hoc gradu peruenisse aliquos nouimus sed ad coelum iapsum. Non potest seruus militare homini Deo potest eiusque militiae stipendium est, regnare. Dei seruus, Rex est omnium, socius angelorum, horrori daemonum. Dei autem seruus, ic seruus hominis

esse potest; atque ita coelesti felicitati terrena ser-ξ tuitus iiihil nocet. D. Servus sum. Si se erius,

Diuiti

394쪽

sti consuetudo luctum leniat si minus speraPosse te iterum non esse, quod quandoque non fueris. D. Seruus sum. fit. Si speras mali finem,minuat spes dolorem; si desperas patientia. N ue mal um mam eum ut es, neque bo angas si peruacuε sciens,voiensque quae roticis humans dementiae summa est. Sed certe mlvi est desperandum. Si cuncta defuerint.mors aderit, quae te nullo domino,dissoluat,

De Paupertate. BIA L. VII r.

Paupertas odiose quidιm amen utile donum γ' i si pacem,curio exonerans animMm.

-- A upertate pressus sum;assurgere nequeo. Ir- Saepe quidem paupertas modestiam persuasita reluctanti animo; quodque nequicquam phriosophia tenta iam . haec impleuit. D. Paupσrtas meum limen obsidet.' Non obsidci sed custodit. Neque hoc illi nouum aut, insolitum; Vt quae Vrbem Romam,multis olim saeculis. custodiuit. In ter tentoria equidem paupertatis sobria aque sol Iicitae, luxus iners, sopor marcidus ac vina languida, & enervata non subeunt. D- Domum meatu paupertas inuasit. R. Vltro illi ut oecurras, consitalo; venientem laeto animo,bipatentibus valuis excipiens, atque amplectens;primae ni in fronte, rier dula ac subtristis; nec immerito viatori ac visomniato exaequanda eo quod celer,minaxclue sit ad vueamis eius. At cum in familiaritatem admissa fueau ia Durumo sumutuosa, α secura, ac facilis ho-

395쪽

V TRIVS QV FORT. LIB. II. 397

spes erit. D. Foribus meis paupertas insultat. l . Α- peri ocius antequam vectes subita vi confringat, atque ostiis vulsis a cardine victrix introeat: Vt enim resistentibus permolesta, sic cedentibus periucunda est. D. Domum meam paupertas irrupit.

C. Aduersus fures, & peiores furibus voluptates, peruigil excubitrix:aduersus vulgi morsus, Sc insulsa iudicia atque auaritiae seu prodigalitatis in famiamquς raro alibi quam locupletum sedet in limine. Ab his mali', nullo melius ingenio, custo-δiri potuit domus tua,quam illam custodiret pari pertas 3 ut diues etsi largus sit, si quid tamen sibi reseruat aquarus vulgo dici solet; 1ic pauper cupi diis quoque largu habebitur. Inuidet opibus vicinia. pauperiem miseratur: illas cupit, ac vituperat: hanc horret,& laudat. s. Domum meam Occupat paupertas. η.Iam nullus tibi superbiae locus erit nec inuidiae, nec damnis insignibus, Inec damnorum metui , nec suspicionibus mille, nec insidiiS. tiec Tauseae,podagrae diuitum hospitibus. Quibus excluid habitatara latius tecum quies,& traquillitas de 'irtus. Cui eo plus loci erit, quo fortunae m nus. D. Lares meos dura subiit paupertas. R. Quad quo raris scio. Molli us diuitiae subissent, sed paupertas tutius. Nullae autem opes sunt, quibus non sit anteponenda securitas. Cum ad felicitatem enim omnia , quaecunque agunt, cupiunt Vehomines, disponantur, esse illa, fine opibus quiden potest sine securitate non potest.D. Pauperiatate importuna diu premor. R. Vt nihil importabile diu fertur:sic nihil breue,dissicile. Sec hoc dicis gra uIus. Excute autem illam cum diuitiis, an plus auro tribuisi quam Virtuti: An es hoc in par i

doxis Stoicibnon Iegisti Qui id solus sapies diues est Anlegisti forsitan, sed spreuistii quod pleri

396쪽

que faciunt; legentes,Vt fabulentur ornatius; non ut melius vivant. Nihil ad honestatem;omnia ad scientiam,atque eloquentiam reserentes; quo nihil est vanius. 'De Damno passo. DIAL. I x.

Oyes cunctas trux fortuna praeripuit. R.Non

tibi secit iniuriam: suum tulit: sed vetus, re nota haec ingratitudo est:dati immemores, meministis ablati. Itaque rarae ac tepentes gratiae: crebra ac feruidae sunt querelae. D. Fortuna ferox, vitae quoque necessaria subtrahit. . . Necessaria subtrahere potest nemo,quando quidem vere ne-hessarium est nihil sine quo bene vivitur.Dico a tem bene,non voluptuose,non insolenter aut spledide sed prudenter:sed sobria; d honeste:in quiabus nullum sibi ius esse quan uis insolens Jfortuna fatebitur. Et certe eum nec toto,quod est, cquam auro, neque omni gemmarum pompa, 1t- . que omnigenum rerum copia, cupiditas exple tur;paucis admodum:&, si desint, leui linguae vel manus artificio comparandis tollitur, aut leniturne eessitas naturalis. Sie virtuti modieum vitio nil sussicit.D. victum vcstitumque necessarium auara sors negat.' . Aliunde petendum. Virtus libera-1ior quam fortuna estniihil negat nisi quod 3c permissum no eeat, ac negatum prosit mihi I eripit,nisinuod habuisse damnosum amisisse utile sit. Non 'iffert,non imperat, non retrahit manum non ru-

sat supercilium,nuitum de

397쪽

sHcit,nullum destituit, nullum fallit, non saeuit, non irascitur non mutatur, Una semper & ubique est; nisi quod magis magisque degustata, dulcior in dies, dc propius conspecta. sit pulchrior . Visis igitur verus diues. ab hac pete . non te fastidiet nec Iepellet quan uis exerceat. dissiciles habet aditasPr Imo S. caetera prona, Iucunda. facilia. Semel vero

ubi ad illam perueneris, non sentie S paupertate. D. Spoliati it me bonis meis omnibus fortuna. R. Fallit te opinio ; malum commune mortalium. Nam proiecto non bonis di Put bona permiserim Jnon tuis, sed quae tua fortitan, vulgi an ore, credideras; mirorque, si nondum intelligis aliena. D. Fortuna me nudum liquit atque inopem. q. Virtus te vestiet, ni respuis, ac .ditabit; nisi forte pluris aurum,& purpuram quam decorum generosae meniatis habitum facis. Quid si faceres,tunc vere inope, nudumque te dice Iem. O. Contra fortunae impetum, Zc inopiae molestias, nullo satis artificio iutus sum. R. QMd mirarist artificium tuum Omne,& arma, quibus te tueri cogitas in manibus hostis sunt;illa capulum tenet an te cuspis obuersa est. Si

consilium quaeris, his omissis, age aliud: artibusque illis ingenium applica, in quibus fortuna ius non habet. Non diuitiis virtus, 1ed virtute diuitiae

quaeruntur. virtus Una contra fortunam omnem,

contraqMe pauperiem ars optima. Legisti ut ad littus Rhodium naufragio eiectus Aristippus,&ipse nudus, inop ue rerum omnium, quas dare potest fortuna,vel auferre, dum locoru nouitate captus ut fitJoculosque circunserens .mrte illos in qua Ddam descriptiones geometricas defixisset, exclamans,consolatus est comites;& bono animo iussit

esse meque enim desertis locis applicui me: cernerest horninu vestigia.Inde oppidum introgressus, ad

398쪽

Gymnasium literarum recto calle contendit. Arisque ibi philosophicis disputationibus admirationem primo: dehine amicitias optimatum, &munera meruit: quibus non tantum sibi, sed etiam sociis victum ac vestitum , dc profectioni necessa riaministraret. Cumque digressuri quaererent,

quid ille nunciari domi vellet , hoc unusniussit nunci rem

Em opessiliispar das,qua naufragio non perfreη nquas nec maritima, nec urbana nec bellica tempestas eriperet: praeclare. I UL. Rerum azque animi inops 1lim A. Primum te expedidium; fecun

dum plane inopem facit. dc miserum. Sed, ut Ari-s ippi consilium, sic &. Theophrasti dictum tele giste arbitror. Quid vero lectio sola profuerit λω

meminisse vortet, dc in usus tuos lecta conuertere. D. DOm , familia, necessariis, atque ornamen

iis omnibus spoliatus, quid agam , quo me vertam 3 f A. Ad eas opes, quibus spoliari nequeas, quae te undique comitatuim diuitem dc ornatum praestent. Et quoniam ut videoJexcitanda memoria est: Theophrasti quod memorabam,dictum ad hunc se habet modum: Doctum, ex omnibus, sΟ- Ium neque in alienis peregrinum. neque, amissis familiaribus Zc necessariis; inopem amicorum sed in omni uiuitate esse civem: difficilisque fortunae, sine timore posse despicere casus. At qui non doctrinarum. sed se Iicitatis praesidiis, putaret se esse vallatum labidis itineribus vadentem , non stabi- Ii,sed infirma conflictari vita. D. Patri in Ilium I Meternum habui:perdidi. Quad consili j capiam 4 A Patrimonium paternum duplex. Alterum ex Iesus Pereuntibus: quod fortuna moderatur: eX Vir-v Iutiῶ

399쪽

. 'utibus, dc doctrinis,alterum . quod extra inrtunae regnum procul in tuto positu in laedi nequit. Hoc

eit illud quod in primis amant inlini patres siliis

tradunt: quod, nisi rc pudietur eos in finem. dc post finem Vitς que exitum,exornat: posse Gribus suis, non aequaeuummodb sed vivacius, multoque perennius. Idque attendera Silla nobilis morum.&eloquentiae, & legum parens Athenarum ciuitas: cum Graecarum omnium leges urbium, indistinete filios ad praestanda parentibus alimelata, com pelleret: eos solos statuitati oportere, qui liberos eruditiantiquod hi soli patrimonium certum suis habile relicturi essent. D.Μulta mihi ad vitam desunt. R . Cui pauca susticiunt, Fomodo desint multa,non video. Sed deesse vitae dicitis, quod auaritiae deest. Ita fit, ut non multa tantum . sed omnia

vobis desint;& quae habetis, dc quae cupitis; quod

Nilla tangere non audetis. bc haec assequi non valetis: utrobique par, Vel miseria, vel egestas. D. Nimium pauper dego. Solare animum comitibus magnis, dcillustribus. Valerius Publicola unus e Romanae libertatis authoribus:Μenenius Agrippa, Romanae sequester pacis : Vnde sepelirentur, quia de proprio no erat,de publico habuere. Paulus remilius. Macedonu regum victor, sinitorque regni famosissimi. dc antiqui: ta diue S gloris .ia pecuniae inops fuit, ut nisi agello tali viri vedito, restitui coiugidos no posset. Attili Regulus,Cne' Scipio Quintus Cincinnatus Romani imperi j defesores. tanta rei familiaris inopia fuere, ut primus in Africa maximas res gerus, secutius in Hispania:ille propter villici morte, hic propter filis dote,minio me a senatu petere cogeretur: dc obtinuisset, nisi is matus, rei p. constates, Optim Oru ciuiussiccurrisseti inopiae. Quintio aute quaterna Uri iugera aranti.

400쪽

-2 PETRARC. DE REΜED. . senatus , & populi consensu, rebus in extremis summum imperium deferretur. His aecedant Curius, hortulo diues : dc Fabricius paruo p tens : ' qui ablatas contempsere diuitias : & nuhil, praeter forum, dextrasque , & animum habentes ditissimum, Graeciae regem, ac potentissimum Italiae populum domuere. Auro, ipsi aeque , ac ferro inexpugnabiles, &inuicti. Etiquid loquimur ciues Cum &ipse Populus Romanus,omnis eximiae fons atque exemplar historiae, tam diu bonus fuerit ut dicere coeperamJ quam diu pauper fuit. At libidinibus, probrisque Nero obrutus, opes suas metiri , ac dinumerare. non poterat. At Heliogabalus e ominat G-mus, turpissimusque hominum, ac vestri pudor imperi j ventris onus dictu foedu-& auditu)sed

pro foeda cupiditate mortalium, forsitan non Glendum; non ni 1i auro excipi dignabatur;cum non. superiorum modo talium virorum coenas , sed . Deoru na sacra,fictilibus agi solere meminisset. Ο:Vrbs misera, ad tam turpes manus iatis Iapsa Vo-Iuentibus. Sed, o aurum auaritiae votum Ingensi 'o spes vltima&Jaborum terminus humanor uin, in quos Vsus, oculorum stupor,ac mentium,Vertebatis. Laudarem factum, aut certe non arguerem quod errori hominum tam obscoeno, nulla aptior edet irrisio : si ab homine sareae mentis id fieret. . Nunc praeclaras, optandasque diuitias, quis negare audeat quae si ferro, ac scelege peti velint,

dum, sic spretis optimis, sic pessimis assivuntξ D.

Pauperem in laboribus vitam duco. . Cleanthes hauriendae aqaar, & rigandis oleribus: Plautus sarcinas molae manuariae locare operas , VT-

gente inopia, coactus est. Quantus ille philosisphus:hic poetarii mulque quam paupex ille hor tulanusi Hic pistor reliquias xemPcrvix, neces