Francisci Petrarchae De remedijs vtriusque fortunae, libri duo

451쪽

DΣ micis queror. R . Qujd hic hostibus δε-

etat,qui de amicis querimoniam instituit. D. Amicos experior infideles.'. Impossibilem rem narras. Ne forte autem amicos credideris. qui non erant; nempe id non modo possibile, sed commune est. D. Infideles sunt amici. 4 Hisquerelis plenus est orbis terrae. Verium amicitia, infidelitaIque non coeunt. Qti infidelis esse in ei pit,desinuesse aulicus,seu quod potius crediderim J nunquam fuit. Cumque omnis virtus immortalis sit, omnis fictio aevi breuis. Non fides est. -- lata, sed fictio. I . Infidos experior amicos. V. Alini- ei talio hahiti si nunc primum infidelis animi latebras pandunt erroris tui finem laetus aspice , dccaueto interim ne morbi contagia in te serpani sed quicumque illi fuerint tu amicitiae fidem serua, etsi non propter immeritos at propter te, meritum aliena peste no infici quod libenti us facies,

si quantum tibi diipliceat illorum praesidia ipse

tecum acriter excusseris. Saepe Viti j odium. calcar ad virtutem fuit. D. Immeritus amicorum odia

contraxi. odiosi ciues ogiosi seci j odios cognati,odiosi coniuges odiosi fratres odiosus demum patri filius & silio pater. Et ad ium Ina nulla necessitudo est quae non odiis esse possit infecta. S Ia quidem amicitia sincera,mali huius ignara est. Interque hane , di reliquas, hoc interesse dissiniunt , quod illa: Omnes adiuncto odio durant,' D ,

452쪽

4s PETRARC. DE RE MED. .

nomenque suum retinent. Huic uni non modb, Rodium accesserit,sed si amor abscesserit, amicitia iam non est neque veris magis odiosus amicus esse potest, quam amor etiam odiosus. D. Perfidos patior amicos. R. Si quid spei reliquum perser, dum in fidem reiicant & ardenter ama. Multi enim tepido amore amicitias excinxerunt; aut parum fidendo perfidiam docuere. Si nee ita proficis, spes que omnis interiit, utere consilio Catonis, qui a-naicitias,quae non placent. sensim disiuendas censuit non subito discindendas, ne geminum graue damnum simulque 5c amici perditi videantur, Nqua siti hostes; nisi forte acrior casus, ac morae impatiens, maturo consilio uti vetet; qui, si incidat, inter aerumnas amicitiarum ultimas numerandus erit serendus tamen alto animo ,Vt ret,qua; ceden dumque necessitati, di parendum tempori,sed hic cati verae vix amicitiae tunc notus est.

atui bene sectorum ηοη vult memor esse tuorEmaerere,cui bene non faci s. 'DOL.

MVltos experior ingratos 3 graue vitium.

Itiae. Ingratitudinem vituperare superuacuum, omnium nempe mortalium,hanc. sermo condemnat. Non est laborandum,ut suadeas, quod omnibus persuasum est, bc in extirpabiliter insitum. Est qui sum nrum;est, qui selum in virtute bonum locet ue est, qui neutrum, sed in voluptate, virtutis hoste , pouat omnia. Sunt, qui castitatem pulcherrimum ornamentum vitae

453쪽

liis vero vel ridiculam, vel difficilem certe, IOngeque laboriosam putent; quod Augustinus tantus vir futurus, in te sensit, ubi Ambrosiij caelibatum laboriosum sibi visum ait: qui aliis non Ἀ-boriosus modo , sed damnabilis vitae itatus visus erat. Vnde illud Platonis: Qui, cum caelibem,

castamque vitam diu tenuisset ad extremum sacrificasse legitur naturae , ut sibi illam placaret; quam . sic vivendo, violasse, &in quam grauiter peccasse videretur. Mirum, id iam docto homini , videri potuisse ; sed visum esse , non est dubium. Erant quoque, qui fortitudinem eminentis limam, clarissimamque virtutem ducant: vulnera aduersis excepisse pectoribus, campum rutilo languine cruentaste , intrepidisque demum animis mortem oppetiisse. Erunt qui haec omitia summae tribuant insaniae, & nil melius securo, atque imbecilli ducant ocio. Venient denique, qui iustitiam gubernatriceno eriim humanarum, Sc virtutum matrem censeant : qui religionem iter ad aeternam vitam credant . dc ad coelum scalam. Venient contra, qui iustitiam ignauiae; Religionem amentiae. ac superstitioni ascribant.

Hi lunt , de quibus scriptum est; Qυjduis habent

in viribus, qui omnia virorum fortium esse confirment. Neque solum ex hoc genere violentOrum hominum , raptorumque ; cd ex ipsa doctorum acie, quantos oppugnatores habeat iustitia facile est in libris reipubl. Ciceronis aduertere. Sunt qui fidem, dc promissorum obseruantiam magnis, & meritis laudibus efferant: sunt,

qui fidem frangere, non fallere , dicant esse , sed plus scire.&esse ingeni j melioris. Q gae licet val-go multorum hodie sit opinio dc multorum o A; apud Lactantium nominatim Mercurio tri

454쪽

s6 PETRARC. DE RE MED huisur dicenti; ficut ille ait:Non fraudis esse decipere, sed astutiae. Pulcher enim ingeni j Deus, de

eloqui j. Et ad summam multa virtus tam l-data est, quin vituperatores inueniat. Gratitudinem, nulla barbaries gentium, nulla morum immanitas non laudabit:nemo usquam non vituperabit ingratitudinem; sit fur sit sicarius, sit prodi

tor, sit ingratus , vitium suum excusare non aude bit,sed negare. Quae quamuis ita sint, nihilominus tamen innumerabiles sunt ingrati. Nec est fere vitium aliud, quod tam multis verbo damnatum , tam multi rebus ipsis amplectantur. aeteneant. Quid concludam λdamnandum utique non solum verbo,sed animo maxime, atque iudicio;&in se, cuique bono fugiendum,ac vitandum. in altero tolerandum,sicut caetera, quibus humanum scatet genus; quibus mali abundant, boni e- Iercentur. Perfer Igitur,& gaude potius ingrae tum ferre , quam ingratus fieri. D. Ingratos multos inuenio. Vide, ne quid in te culpae sit. Multi enim dum benefici dici volunt, iactatores sunt, atque exprobratores. onerosum genus, quorum beneficia plus offensae praeferunt,

quam gratiae. Idque nihil est aliud, quam pretio

vidium parerec Mercimonium insanum . . D. Bene meritus,multos male memores,& ingratos p

tior. R. Tune hoc illis inuides, tuamque eum illorum sorte commutatam cupis Noli,obseeros cuiuscunq. sit vitium,uirtus tua veniat in partem. D. Μultos habeo ingratos. Quid expectas audire benefacere ut desinas,deque alterius

culpa,tuum ipse damnum faciasὶ Quin tu potius

contrarium fac,&qui multos habes,cura nunc etiam,vi habeas plures. Habebis aure,si multis benefecerisimultienim semper ingrati. Sed plures

hodia,

455쪽

hodie, vexeorque ne confestim gratum esse, portentum sit. Ita in dies Ictro eunt Omnia, ea peten tium improbitas, de ea debentium obliuio, atque superbia est. Neque ideo desistendum ineque . coe Corum aemulatione cruendi oculi. quos potius ficere debet aliena coecitas cariores. D. Milii muIti sunt ingrati. t. An tu multis idem fueritiae cordare. Vna enim ingratitudo aliam punit, siem in re si . quis. Vnum saepe pe atum alterius paena est. D.

Μultis ingratis pro . ' Multis indignis promis se satius, quam uni digno defuisse. Proinde perge.

neu malorum odio honos mores uas; nec pro-

de si e aliis cesses quod ab aliis male sit cognitum. Cognoscent hi fortasse melius; sine quidem nosse

Deum,nosse te satis est. Non est Vora virtus, cui conscientiae praemiam non sufficit. D. Profuisse multis infeliciter cessit. R.Cave ne unius crimen

obsit alteri. quodque est grauius, tibi. Experire a Itos, cedet forte felicius. Qtii dam praeterea diu in grati urgente animum pudore , tandem fuere gratissimi; magnoque cum foenore spes amissa rediit. Ad haec pe quod rc qui litus nebitor negauit, vitio non debitor obtulit. Nullum bonum opus vaquam periit. Qui bene agit, ante alios se cogitet Una quidem virtus multis prodest, sed prima, Sc t .maxima pars virtutis in agentem redit. Itaque ut mali omnes,& ingrati sint, non idcirco Vir bonus. ibeneficio cessabir. Nam quae in multos spa egit, ire se cumulat; sibi ipse bene licus, uni sal tem non ingrato. D. Proiecibeneficia in in pratos. '. Atqui gra

tis dare, nec auarus metuant. Eo aulcm liberalitas,

maior, quo spes Praemi j minor est.

D iiij

456쪽

PETRA RC., DE RE MED.

De Seruis malis. DI A L. xx IIC. Siliuerit seruus nusax,am αἱ Iin superbi, Lo ge abeat, 'Mgi non erit is famulus. D O L.

MAlis seruis obsideor. R. Nunc recte ais,ob

sideor:olim tibi cireu fultus videbare, sed obsessus eras,non familiari solum exercitu sed hostfli. D. Indomitis seruis premor. R ATΤuae acies contra te miIita iam insuaue negocium. D. Superbis seruis obsessus sum. . Eosque, qui te obsident,pascere cogeris:mamoena necessitas. D. Seruis obsideor pessimis ,voracibus,furibus, men dacibus, impudicis. R, Quid seruorum epithetis actuere est opus Z seruos dic omnia dixeris. D. Seruis obsideor,quid consulis I. Quid consulam, seu

quid dicam,nisi Terentianum illud:

Nota sunt tamen hacin re Senecae consilia: Viue dum cum seruis familiariter, comiter, clementer: familiarem esse iubet, at quibusὶ nempe his,quorum familiaritas contemptus est genitrix, Acidit Non verberum, sed verborum castigatione utendum,erga surdos scilicet, torpenteique; dominicaque mansuetudinem duro pede calcantes. Admit'. tendos praeterea in sermonem inconsilium,inc uictum. Et quos quaesoὶutique procaces, stultos, ebrios,perfidos,insolentes; qui neque sermone teneant,neque consilium habeant,& conuictum scedent,silutis,uitaeq.domini,dc patrimoni j , dc famae

457쪽

tissimi curatores. Verum ille ideo fortassis, hoe consuluit; quia in seruo verum opinatur, quod i iam ante de amico dixerat. Fidelem si credide ris,facies. Credo non cogitas ex optimo genere hominum amicos esse solitos, seruos ex pessimo. Equidem non ,si mille annis Iupum,agnum credideris agnus fiet. D. Obsideor seruis quid consilii affers 3 '. Nunquam aliunde quaesieris, quod in te est; non obsideberis , nisi dum voles: neque vero nunc obsiderent nisi quoli in urbib. male pacatis accidit, una pars animi, quasi factio seditiosorum I ciuium, obsidentibus faueret. Vis hoc malo litaberari, purga animi tui statum. Seruos enim castigare, neque his Senecae consiliis,neque aliis potes. Te si velis componere, nemo vetuerit. Pompas abiice; pelle superbiam. Ita enim vel fugabis seruorum inimicam aciem, Vel imminues. D. Muliatis seruis obsideor. R. Bene si strepitus vel inanis quaeritur iactantia; sin obsequium aut iucunditas,

nil peius. Serui, etsi boni sint. quod inter prodigia

numerem,nunquam tamen multi bene seruiunt. Inter se enim dissident murmurant, altercantur.

Alter ad alterius respiciens manus, ipse interim ociusus ; complosisque suis sedens manibus. domini habitum induisse, suum decus existimat; dc nil censet honestius , quam nihil agere 3 cuncta pollicitus ; de his namque nunc loquimur , quiri falsa prosessione ventris ignaui negotium agentes , seruitio humili, non tantum voluntarie, sed importune sese offerunt I innumerabilis turba, sed vilis, qui, cum tot pateant artes, abiectissima elegerunt. Nempe illorum, quos non voluntas propria, sed aliena vis., Sc sua sors, ad seria uitium. traxit , Ut numerus rarior, ita crebior

virtus,& notior fides. Nimirum aliud est serui-

458쪽

re velle,aliud cogi. Hi ergo fortunae memoren ut eodem se in omni statu, praebeant:neu vi rtutem

cum libertate perdiderint , quod incliti faciunt, aliquando feliciter faciunt i cum id nequeant.

quos volentes somnuS,Venter, gula, cupiditas mali duees , in serrulatum perduxere: in qu .mirum non est, si ducibus sitis student, atque id agunt, quod sequuti falsum simul atque humilem tituarum seruitutis assumpserant. Contra hi viiii tale nihil, quod sequerentur, habuere, naturam sequuti,ac fortunam, saepe quod liberi fuerant, serui ostendunt. Et, si fortasse de talibus intelle xit , possiim inoffensis auribus senecam audire. D. Multi domum serui occupant. RA. Μultae igitur lites, multa bella, de re qualibet pugna erit. Nova cotidi2 crimina proferantur,ac purgentur; & tu medius inter partes sedeas. OpOriet. Iudex factus, ex domino, non potes litigium domo expellere litigantes potes. DO. obsideor famulis, sine quibus vivere nequeo : quid agam q. Si eo v* ue peruentum est:ut sine hostibus . . tuis esse non audeas:paucitate illorum, ac virilitate tibi consule. Pelle formosos pelle comptos ac callidos:pe te vel facie sibi placentes,vel ingenio, Vel genere. Inter paucos, eosque hebetes, atque incultos tutiuSages;non quia meliores,sed quia minus ausuri: quos, velut hyeme serpentes eoacta vis veneni, atque Vilis inertiae torpor obstrinxerit. Denique haec summa est, ut in seruo sola quidem , aut certe prima fides aestimandast. Si quid hac in parte praetuleris, crede mihi, magno eum Renore vitiorum, qualiscunque illa breuis tibi veniet voluptas , quia sane perrara

est fidest proximum remedi j genus, ipsa, quam dixi, paucit , vilitasque: non plus habens boni,

459쪽

sed minus audaciae. De Seruos fugitivis. D I A L. XXX.

Aufulit seruus nebule, sine currere pestem; iNamustinerum magηum estperdereperniciem.

4 D O L. DIscesserunt serui. R. Quorum moIesta praea

sentia erat,gratus debet esse discessiis. Ni hil seriue displicet, cuius contrarium non desectet.D. Abi uni serui. R. o si rcdeant. videan que oculis quod animo iam vidisti, quot illos vitia circunstent, quot nequitiae, quot doli, quot mendaciorum artes, quot scelerum species, quot furtorum Z Quidni horreas comit4tum, limenque redeuntibus obstruas, meritoque gaudeas, tuam domum malis exhaustam, leuatamque ponderibus. D. Serui simul Omnes ablore. I .A. Simulque cum illis curae graues,molestaeque sollieitudines, metusque perpetui. Cogita,quot implendi ventres, quot tegendi humeri, quot armandi, stringendique pedes vagi, quot acuti ungues ob1eruandirduro te negocio liberatum dices.D. Fugerunt serui. R, Et cum his odia indominum,&contempriis, di murmura ,& querelae, quin dc execrationes, tacitaeq.deuotiones immeriti capitis:quibus immerito seruitio earuisse, quis tam ambitiosus, Ut nesciat ascribendum lucro. D.Diffugerunt serui.

Quis unquam de fuga hostium questus est. Ιulio Caesari tribuitur superbiae , quod hostem,

quem intercipere cogitabat, fugientem moestus aspexerit. At modestis victoribus tergahostium se

vidisse, satis est: quin &idem ipse alibi fugientihus parci iubet,sola hostium contetua fuga: idem . L

460쪽

ει PETRARC. DE RE ΜED. faeito. Et . si tui hostes grauiore supplicio dignies.

sent,fugisse lassiciat;atque illorum fuga tuam metire victoriam; ablatamque tibi nece lutatem vinis dictae seuerioris, intellige.' . Serui fugere. .sponte igitur fecere quod cogendi erant: gratiam habeto; depellendi immanes belluas tibi demptus est Iabor: hinc quereris fugerunt qui nisi fugilsent tu fugere debuisses. Fugerunt, qui aut fugiendi erant aut fugandi. Nunc tu liber, nunc securus, nunc domus tue dominus remansisti. D. Fugerunt serui. . Fugitiuos iudicandi ius est domino, tute dominum dissimula, neve hoc iure utere, Si boni essent,non fugissent .malos amisisse, non iactura, sed quaestus est. Uenenosa animalia tutius est vii Te, quam capere . . Serui me solum reliquerunt. R. Vere solum, veteque inopem, si,ne solus sis, ser- . uili egeas comitatu, ita nec animum habes, nee teipsum. Quid autem' serui ne igitur tui sine te esse cupiunt,tu sine illis esse non potes 3 Vide ne hoc ipso seruis tuis ipse miserior sis. Qti'd si forth non1eruos cogitas, sed pretium, non desiderium inane, sed turpis auaritia castiganda est, de quo satis est dictum,dum de amissa pecunia loqueremuL.

VI et ni importuni sunt mihi. Vide ne in

illis importunior. D. Graues vicinos perfero.M. Multum,cunctis in rebus, va- . let Opinio,leues finge animo, leues erunt. D. Vicino