Ab urbe condita libri

21쪽

14 LIBER XXIV. CAP. 11. 12. 13. U. c. μη triginta dierum coctis cibariis laves consectnd Er h. tum primum est factum, ut classis Ibomana sociis navalibus privata inpensa paratis conpleretur.

XII. Ηio anator solito adparatus praecipue conterruit Campanos, ne ab obsidione Capuae bellum eius anni Romani inciperenti itaque legatos ad Hannibalem or tum miserunt, ut Capuam exercitum admoveret ad

eam oppugnandam novos exercitus scribi Romae, nec ullius urbis desectioni magis insenso eorum animosa esse id quia tam trepide nuntiabant, maturandum ΙΙannibal ratus, ne praevenirent Romani, prosectus Arpis ad Tifata in veteribus castris super Capuam consedit.

inde Numidis Hispanisque ad praesidium simul castrorum simul Capuae relictis cum cetero exercitu ad laeum Averni per speciem sacrifieandi, re ipsa, ut temptaret Puteolos quodque ibi praesidium erat, descendit. Maximus, postquam annibalem Arpis prosectum et regredi in Campaniam adlatum est, ne die ne nocte interi

misso itinere ad exercitum redi et I Graechum ab Lugeri Beneventum copias admovere, Q. Fabium praetorem is filius consulis orat ad Luceriam i raccho succedere iubet in Siciliam eodem tempore duo praetores profecti, P. Cornelius ad exercitum, T. Otacilius, qui maritimas oras reiquo navali praeesse et ceteri

in suas quisque provincias prosecti et quibus prorogatum imperium erat, easdem, quas prior Mino,

regiones obtinuere 1 XIII. Ad IIannibalem, cum ad lacum Averni esset,

quinque nobiles iuvenes ab Tarento venerunt, partim ad rasumennum lacum partim ad Canaias capti dimissique dumos cum eadem comitato, qua usus ad versus omnes Romanorum socios Oenus fuerat ei

memores beneficiorum eius perpulisse magnam partem se iuventutis Tarentinas referunt, ut Hannibalis ambediam ac societatem quam populi Romani mallent, leg tosque ab suis missos rogare Hannibalem, ut exercitum propius Tarentum admoveat si signa eius, si e tra

22쪽

LIBER XXIV. CAP. 13. 14. a. c. 214 15 conspecta a Tarento siIit, haud ullii intercessuram moram, quin urbs in solastatem eius tradatur in potρ- stato iuniorum plebem, in manu pleida rem Tarentinam esse. Minibal conlaudatos eos oneratosque ingentibus εpromissis domum ad coepta maturanda redire iubet sola tempore adfuturum esse hac cum spe dimissi Tarentini ipsum ingens cupio incesserat Tarenti potiundi 5 urbem ess ridebat eum opulentam nobilemquo tam

maritimam et in Macedoniam opportune Versam regem-qus Philippum iunco tortum, si tranSiret in Italiam, munetiam Brundiatum Romani liaberent, petiturum sacro indo perpetrato, ad quod venerat, et, dum ibi moratur, pervastato agro Cumano usque ad Miseni promunturium Puteolos repente agmen convertit ad opprimem dum praesidium Romanum sex milia hominum erant, et locus munimento quoque, non natura modo tutus.

triduum ibi moratus Poenus ab omni parte temptato praesidio, deinde, ut nihil procedebat, ad populandum

agrum Neapolitanum magis ira quam potiundae urbis

spe processit. adventu eius in propincum agrum mota Nolana est plebs, iam diu aversa ab Romanis et infossa senatui suo. itaque legati ad arcesssendum Hannibalem cum haud dubio promisso tradendae urbis

venerunt praevenit inceptum eorum Marcellus consul a primoribus aeditus. dis uno Suessulam a Calibus, cum Vulturnus amnis traicientem moratus esset, comtenderat inde proxima nocte sex milia peditum equites quingentos, qui praesidio senatui essent, Nolam intrinmisit. et uti a consul omnia inpigre faeta sunt ad 1 praeoccupandam Nolana, ita Hannibal tempus terebat, bis iam ante nequisluim temptata re segnior ad G dendum Nolanis factus.

XIV. Isdem diebus et Q. Fabius consul ad Casi 1 linum temptandum, quod praesidio Punico tenebatur, venit, et ad Benevenium velut ex composito parte altera Hanno ex Bruttiis eum magna peditum equitumqus manu, altera L Gracchus ab Luceria aedessit qui a

23쪽

primo oppidum intravi'. deinde, ut Halinonem tria milia servis ab urbs ad Calorem fluvium castra posuisso et inde agrum populari audivit, et ipso egressus moeni

bus mille ferme passus ab hoste castra locat ibi contionem militum laabuit legiones magna ex part Volonum habebat, qui iam alterum annum libertatem tacita

mereri quam postulare palam maluerant senserat tamen hibernis egrediens murmur in agmine esse quaerentium,

. en umquam liberi militaturi essent, scripseratque sen tui, non tam quid desiderarent, quam quid meruissent: bona sortio opera eorum se ad eam diem usum, noque ad exemplum iusti militis quicquam eis praeter libertatem sesse de eo permissum ipsi erat, faceret,

quod publica dueeret esse itaque priusquam cumhOSt manum consereret, pronuntiat tempus venisse eis libertatis, quam diu sperassent, potiundae postero die signis conlatis dimicaturum puro ac patenti campo, ubi sine ullo insidiarum metu vera virtute geri res OSSet.

qui aput hostis rettulisset, eum se extemplo liberum iussurum esse qui loco cessisset, in eum servili sup- plicio animadversuram suam cuique sortunam in manu esse libertatis auctorem eis non sors solum, sed

consulem M. Marcellum, sed universos patres, quos consulto a s de libertate eorum sibi permisisse. liti Bras inde consulis ac senatus consultum recitavit. ad quae clamor cum ingenti adsensu est sublatus. pugnam poscebant, signumque ut daret, extemplo feroi citer instabant. Gracchus proelio in posterum diem

pronuntiato eontionem dimisit milites laeti, praecipue quibus merces navatae in unum diem operas libertas hilara erat, armis expediendis dis quod erat relidum consumunt XV. postero dis ubi signa coeperunt e nere, primi omnium parati instruetiquo ad praetorium

eonveniunt sole orto Gra elius in aciem copias educit; nec hostes moram dimicandi fecerunt decem septenim ilia peditum erant, maxima ex parte Bruttii ac Lucam equites mille ducenti, inter quos pauci admodum

24쪽

LIBER XXIV. CAP. 15. 16. C 214 17 Italici, colori Numidae sero olnnes Maurique pugnatum est et acriter et diu quattuor horis neutro inclinata est pugna nec alia m. Romanum impediebat res

quam capita hostium pretia libertatis saeta nam ut 4 quisque hostem inpigre occiderat, primum captis aegre inter turbam tumidiumque abscidendo terebat tempus;

deinde occupata dextra tenendo caput sortissimus quisque pugnator esse desierat, segnibu a timidis tradita pugna erat. quod ubi tribuni militum Graccho nuntiaverunt, sininem stantem iam vulnerari hostem, carn1ficari 1acentes, et in dextris militum pro gladiis

humana capita esse, signum dari py'per iussit, proicerent capita invaderentquo hostem claram satis his insignem virtutem esse nec dubiam libertatem futuram strenuis viris tum redintegrata pugna est, et eques etiam in hostes emissus quibus cum inpigre Numidas et Occurrissent, nec segnior equitum quam peditum pugna

esset, iterum in dubium adducta res cum utrimque duces, Romanus Bruttium Lueanumque totiens a maioribus sui vietos subactosque ΙΤ Oenus mancipia Romana et ex ergastulo militem verbis obtereret, postremo pronuntiat Gracchus esse nihil, quod de libertate per rent, nisi eo die fusi fugatique hostes essent. XVI ea idemum vox ita animos accendit, ut renovato clamore, velut alii rapses laeti, tanta vi se in hostem intulerint,

ut sustineri ultra non possent prim antesignani Pos 2 norum, dein Signa perturbata, postremo tota inpulsa acies inde haud dubie terga data, ruuntque fugientes in castra adeo pavidi trepidique, ut ne in portis quidem aut vallo quisquam restiterit ac prope continenti agmineat mani insecuti novum de integro proelium

inelus hostium vallo ediderunt ibi sicut pugna in apeditior in angustiis, ita aedes atrocior suae sit adiuvere captivi, qui rapto inter tumultum ferro conglobati et ab tergo ceciderunt Poenos si fugam impediem

itaque minus duo milia hominum ex tanto exercitu es ea maior pars equitum, cum ipso duce nugerunt alii

25쪽

18 LIBER XXIV. CAP. 16. 4n. . c. 64M omnes caesi aut capti capta et signa duodequadraginta. ex victori hus duo milia ferme cecidere praeda omnIs praeterquam hominum captorum militi concessa est;

et pecus exceptum est, quod intra dies triginta domini

cognovissent

6 Cum praeda onusti in castra redissent, quattuor milia sermo volonum miliuim, quae pugnaverant segnius nec in castra inruperant simul, metu poenas collem haud procul castris ceperunt postero die per tribunos resim tum inda deducti contions militum advocata a Graccho

supervelliunt ubi cum proconsul veteres milites primum, prout cuiusque virtus atque opera in ea pugnas fuerat, militaribus doriis donasset, tunc, quod ad volones attineret, omnes ait malle laudatos a se dignos indignosque, quam quemquam e die castigatum esse. quod bonum faustum felixqus rei publicas ipsisque 10 esset, omnes eos liberos esse iubere ad quam vocem eum amo ingenti alacritate sublatus esset, a nunc conplexi inter se gratulantesque, nunc manus ad aelum tollentes bona omnia populo Romano Gracchoqua 1 ipsi precarentur, tum Gracelius 'priusquam Omnes iurΘlibertatis aequassem inquit, neminem nota strenui 12 aut ignavi militis notasse volui nunc exsoluta iam fido publica, s discrimen om n virtutis ignaviaeque Pereat, nomina eorum, qui detractatas pugnas memores

secessionem paulo ante fecerunt, referri ad rus iubebo 13 eitat quo singulas iure iurando adigam, nisi cui moribus causa erit, non aliter quam stantes cibum potionemque, quoad stipendia facient, capturos esse hanc

multam ita aequo animo seretis, si reputabitis nulla a ignaviae nota leviore vos designari potuisse. V signum deindo colligendi vasa dedit militesque praedam poditantes agentesquo per lasciviam ac iocum ita ludibundi 1 Beneventum rediere, ut ab epulas per celebrem sestum- 16 quo diem actis, non ex acie reverti viderentur. Beneventani omnes turba effusa cum obviam ad portas

exissent, complecti milites, gratulari, vocare in hospi-

26쪽

LIBER XXIV. AE . 16 17. C. 2A 1stium. adparata convivia omnibus in propatulo aedium 17 fuerant ad ea invitabant Gracchumque orabant, ut epulari permitisret in ilitibus et Gracchus ita pernii sit, si in publico epularentur omnes ante suas quiSque foreS.

prolata omnia pilleat aut lana alba velatis capitibus 18 volones epulati sunt, alii accubantes, alii stantes, qui sim ministrabant vescebanturque digna res visa, ut is simulacrum elebrati eius diei Gracchus, postquam Romam rediit, pingi iubere in aede Libertatis, quam

pater eius in Aventino ex multaticia pecunia faciendam curavit dedicavitque. XVII. Dum haec ad Benevontum geruntur, Han 1nibal depopulatus agrum salsolitanum ad Nolam castra

movet. quem ubi adventare consul sensit, omponio propraetore cum eo exercitu, qui super Suessulam in eastris erat, aedit ire obviam hosti parat nec moram

dimicandi facere. e. Claudium Neronem eum robore sequitum silentio noctis per aversam maxime ab hoste

portam emittit circumvectumque occulto subsequi sensim agmen hostium iubet et, cum coortum proelium videret, ab tergo so obicere id error viarum an exigui ιtate temporis Nero exsequi non potuerit, incertum est. absente eo cum proelium commissum esset, superior 6

quidem haud dubie Romanus erat; sed quia equites non adsuere in tempore, ratio compositae rei turbata est non ausus insequi cedentes Marcellus vincentibus

suis signum receptui dediti plus tamen duo milia hostium se die caesa traduntur, Romani minus quadringenti. solis fere occasu Nero diem noctemque nequiquam sati Igatis equis hominibusque ne viso quidem hoste rediens adeo graviter est a consule increpitus, ut per eum stetisse diceret, quo minus accepta ad Cannas redderetur hosti clades. postero die Romanus in aciemis descendit, Poenus, tacita etiam consessione victus, castrisso tenuit tertio dis silentio noctis missa spe Nolas potiundae rei numquam prospere emptatae, Tarentum ad eritorem spem proditionis proficiscitur.

27쪽

XVUL Nec minore animo res Romana domi quam militiae gerebatur censores vacui ab operam locandorum cura propter inopiam aerarii ad mores hominum

regendos animum adverterunt castigandaque vitia, quae, velut diutinis morbis aegra corpora ex sese gignunt, o nata bello erant primum eos citaverunt, qui post Cannensem adem deserendae taliae consilia agitasse dicebantur princeps eorum M. Caecilius Metellus quae-4 stor tum sorte erat iusso deinde eo ceterisque eiusdem noxas rei causam dicere, eum purgari nequissent, pronuntiarunt verba orationemque eos adversus rempublicam habuisse, quo coniurati deserendas Italiae causa seret secundum eos citati nimis callidi exsolvendi iuris iurandi interpretes, qui captivorum ex itinere regressi clam in castra Hannibalis solutum, quod iura verunt redituros, rebantur his superioribusquo illis

equi adempti, qui publicum equom habebaIat, tribuque moti aerarii omnes facti neque senatu modo aut equestri ordine regendo cura se censorinu tenuit -- mina omnium ex iuniorum tabulis excerpserunt, qui quadriennio non militassent, quibus nequo Meatio iusta militias neque morbus causa fuisset et ea supra duo

milia nominum in aerarios relata tribuque omnes moti; additumque tam truci censoria notae triste senatus consultum, ut ei Omnes, quos censores notassent, pedibus morerent mitterenturque in Siciliam ad Cannensis

exercitus reliquias, cui militum generi non prius, quam pulsus Italia hostis esset, finitum stipendiorum tempus 10 erat. Cum censores ob inopiam aerarii se iam loc tionibus abstinerent aedium sacrarum tuendarum cur liumque equorum praebendorum ad similium his rerum,11 convenere ad eos frequentes, qui hastas huius generis

adsueverant, hortatique censores Sinit, ut Omnia pedi inde agerent locarent, ac si pecunia in aerario esset: neminem nisi bello consecto esturi iam ab aerario peti- 1 turum esse convenere deinde domin eorum, quo Ti.

Sempronius ad Beneventum manu emiserat, arcessitos-

28쪽

LIBER XXIV. CAP. 18. Is a. c. 214 21que se ab triumviris mensariis ess dixerunt, ut pretia servor 1 aeciperent ceterum non ante quam bello confecto accepturos esse eum haec inclinatio animorum 13 plebis ad sustinendam inopiam aerarii fieret, pecuniae quoque pupillares primo, deinde viduarum coeptae conferri, nuSquam eas ut Iu sanctiusque deponere creden 14tibus qui deserebant quam in publica fide. inde si quid emptum paratumque pupillis ac viduis bret, a quaestore perScribebatur manavit ea privatorum benignitas 15 ex urbs etiam in castra, ut non eques, non centurio

stipendium acciperet, mercennariumque increpantes mearent qui aecepisset XIX. Q. Fabius consul adeasilinum eastra habebat, 1

quod duum milium Campanorum et septingentorum militum Hannibalis tenebatur praesidio. praeerat Statius Metius missus ab Cn. Magio Atellano, qui eo anno medix tuticus erat, servitiaque et plebem promiscue

armarat, ut castra Romana invaderet intento consule

ad Casilinum oppugnandum nihil eorum Fabium fefellit 3 itaquo Nolam a d collegam mittit, alter exercitu, dum Casilinum oppugnatur, opus esse, qui Campanis opponatur vel ipse relicto Nola praesidi modico veniret, vel, si eum Nola tenere necdum securae res ab Hamnibale essent, se Ti. Gracchum proconsulem a Benevento acciturum. hoc nuntio Marcellus duobus militum milibus Nolas in praesidio relictis cum cetero exercitu Casilinum venit, adventuque eius Campani iam moventes sese quieverunt ita ab duobus consulibus Casili 6

num oppugnari oepit. ubi cum multa sueeedentes temers moenibus Romani milites aeciperent vulnera, neque satis inceptum succederet, Fabius omittendam rem parvam ac iuxta magnis difficilem abscedendumque

inde censebat, eum res maiores instarent Marcellus multa magnis ducibus si ut non adgredienda, ita semel adgressis non dimittenda ess dicendo, quia magnissamae momenta in utramque partem serent, tenuit, ne inrito incepto abiretur vineae inde omniaque alia

29쪽

22 LIBER XXIV. CAP. Is 20 U. c. 64M operum machinationumque genera cum admoverentur, Campanique Fabium orarent, ut abire Capuam tutos liceret, paucis egressis Marcellus portam, qua egrediebantur, occupavit, caedesque promiscue omnium circa

portam primo, deinde inruptione facta etiam in urbe 10 fieri coepta est quinquaginta sere primo egressi Campammam, cum ad Fabium confugissent, praesidi eius Capuam perveneranti Casilinum inter conloquia cunet tionemque petentium fidem per occasionem captum est, Ii captivique Campanorum quique Iannibalis militum erant Romam missi atque ibi in carcere inclusi sunt oppidanorum turba per initimos populos in custodiam divisa. XX. Quibus diebus a Casilino re bene gesta Mossum est, eis Gracchus in Lucanis aliquot cohortes in ea regione conscriptas eum praefecto socium in agros hostium praedatum misit eos effuse palatos Hanno adortus naud multo minorem, quam ad Beneventum acceperat, reddidi hosti cladem arius in Bruti

tios raptim, ne Gracchus adsequeretur, conceSSit consules Marcellus retro, unde venerat, Nolam rediit; Fabius in Samnites ad populandos agros recipiendasque armis quae defecerant urbes processit Caudinus Samnis gravius devastatus perusti late agri, praedae pecudum

hominumque actae oppida vi capta Conpulteria, Telmsia, Compsa inde Fugifulae et Orbitantum ex Lucanis; Blanda sit Apulorum Aedas is gnatas milia hostium in his urbibus viginti quinque capta aut occisa, et recepti perfugas trecenti septuaginta quos cum Romam

misisset consul, virgis in comitio caesi Omnes ac de saxo deiecti haec a Q. Fabio intra paucos dies gesta. Marcellii ab gerundis rebus valetudo adversa Nolae tenuit et a praetore Q. Fabio, cui circa Luestriam provincia erat, cuca oppidum per eos dies vi captum stativaque ad Ardaneas communita. Dum haec in aliis locis, ab Romanis geruntur, iam Tarentum pervenerat Hannibal cum marima omnium, a quaeumque erat, clade; in Tarentino demum agro paca

30쪽

LIBER XXIV. CAP. 20. 21. a. c. 214 23 tum incedere agmen coepit. iiiiii ibi violatum neque usquam Via X cessum est; apparebatque non id modestia militum aut ducis , sed ad conciliandos animos Tarentinorum fieri ceterum cum prope moenibus su 'Ieessisset nullo ad conspectum primum agminis, ut x batur, motu saci casu ab urbs sermo passus milis locat Tarenti triduo ante, quam Hannibal ad moenia 12

accederet, a M. Valerio propraetore, qui classi ad Brundisium praeerat, is Sus M. Livius inpigre conscripta 13 iuventute dispositisque ad omnes portas circaque muros, qua res postulabat, stationibus die ac iocis iuxta intentus neque hostibus neque dubiis sociis loci quicquam praebuit ad temptandam vim quare diebus aliquot frustra 14 ibi absumptis Hannibal, cum eorum nemo, qui ad lacum Averni se adissent, aut ipsi venirent aut nuntium litterasve mitterent, vana promissa se temere secutum cerinens castra inde movit, tum quoque intacto agro Taren istino, quamquam simulata lenitas nihildum profuerat, tamen spe labefactandae fidei haud absistens Salapiam ut venit, frumentum ex agris Metapontino atque Ηeracleensi iam enim asstas exacta erat et hibρrnis placebat locus - conportat praedatum inde Numidas 16

Maurique per Sallentinum agrum proximosque Apuliae saltus dimissi, unde ceterae praedas haud multum, equorum greges maxim abacti, e quibus ad quattuor milia domanda equitibus dirisa.

-- I. Romani, cum hellum nequaquam contemnem idum in Sicilia oreretur Inorsque tyranni duces magis inpigros dedisset Syracusanis, quam causam aut animos mutasset, M. Mare pii Ritctri consulum eam provinciam decernunt secundum Hieronymi caedem primo

tumultuatum in Leontinis apud milites fuerat Ocbseratumque serociter parentandum regi sanguine coniuratorum esse deinde libertatis restitutas tales auditu a nomen crebro usurpatum, spes facta ex pecunia regia largitionis militiaeque fungendas potioribus ducibus et relata tyranni foeda seelera foedi mos libidines adeo