장음표시 사용
111쪽
tineant: tamen eas negare non ausim. Sed ut
cumque roe sit, id liquet, nervosas fibrillas prae cipuum esse tactus organum , singulis poris,praesertim majoribus glandulas subesse cum vasis
excretoriis, quae torte papillas nerveas madore
suo, aut halitu perfundunt. In plerisque potis' maioribus , per quos sudor emanat, pilorum radices insunt. Ii meatus inter rugas cuticula: quasi paralleli disponuntur; atque eorum intervalla innumeris poris minoribus, quasi punctis distincta apparent. Cum pori omnes humore quodam oleoso implentur , tum pleni & tensicutina laevem & planam essiciunt: at exhausto
eo humore , aut alieno subeunte , cutis aspera videtur & rugosa : ut cum lixivio livantur manus : tum enina rugae veluti hici fiunt . majores. Interim meatibus externo frigore occlusis vapores intus coerciti cutem attollunt : hinc manus exterior superficies frigori exposita statim scabra sit & aspera. Plerique autem cutis affectus ex glandulis,aut
vasis earum exere toriis prodeunt: ut rubrae ma
culae quas ephclides vocant , quae 'ue tum faciem aut manus inficiunt , cum sisti suiu expositae : tutia enim partes biliosae una cum sero ab
arteriis in glandulas perlatae, & serosis humore destitutae in cute remanent: ut saris probabiliter explicat Vvillisius , quod ejusmodi maculae in iis sint frequentiores, quorum cutis est mollior, aut rarior, quique flavis sunt capillis: nam in iis aestus selis humorem biliosum , eumque rarefactum e isque perducit, qui a cuticula densiore sistitur. Nec dissimili ratione psora , aut scabies ex lympha in glandulis cutis male affecta orittar. Sive corruptus & impurior fmguis, & solutior in glandulis cutis excrementa d ponat, quae fermento suo cum succis per ea dem loca tr n-
112쪽
untibus' esset cunt , & coagulanrur ; sive humor glandulis contentus restagnet & corrumpatur , ut in iis qui vitam agunt desidem , aut qui foetidis locis concladuntur: Hinc enim perspiratio insensibilis impedita sanguinis mas. iam pervertit: seu denique fermentum illud virulentum contagio quodam ab aliis infectis prodeat & meatibus cutis exceptum serosumnumorem glandulis contentum , ad fermentes cendum proclivem liatim pervertat. Non aliter atque in cerevisiae floribus cernimus , quorum pars vel minima novar& nondum fermentatae
infusa, statim eam sermentat , & acriorem efficit. Rem vero ita esse cum ex cutis fabrica, tum ex ipsa nimium communi experientia constat. Hinc qui carne salsa , aut sumo indurata crebrius vescuntur , huic incommodo sunt obnoxii quod acrior sanguis recrementa sua in cutem emittat. Quae autem sanguini & lymphae aciditatem nimiam , vel acrimoniam detrahunt, ast benigniorem ei texturam , & oleosam tribuunt , ut sulphur imprimis , Sc ejus praeparata, haec vi quadam specifica eum pruritum sanant. Praecipiebat olim Cl. Sylvius ut mixtura ex sulphure, nitro, & butyro recenti manuum carpi& poplites illinerentur. Quod a multis non sine suo commodo fictum novimus. Sic pra:- ter alia bene multa, quae in hanc rem praetcribit v villisius , illud est facillimum, ut indusium
aquae lanianae cum pulvere siilphuris incoctum,& exsiccatum per aliquot dies induatur. Sed de tactus organo. hactenus.
113쪽
GUstatus organum in papillis nerveis quarsummam linguae superficiem exasperant , esse constitutum , ut verivmillimum arbitramur. Nam gustus, ut ab Aristotele fuit obser vatum, est quaedam tactus species , & utriusque objectum sensorio admoveri debet: tametsi res sapida altius linguam subit, quam res tactilis manuni : illa quippe meatus linguae penetrat.
Hinc subita spirituum refectio a vini libamine,& post longam inediam , non prius lingua vini spiritum , aut generosum liquorem attingit,
quam novas in nobis vires experiamur. Quo aurique sit quia liquor penetrans nerveas papillas inbit, hincque ad nervos ipsos pene in momento pervadit. Id vero fiet apertius cum pauca de linguae struetura dixerimus. Ac primum lingua musculus est fibris innumeris instructus quae summa varietate disponuntur , ut flecti in omnes partes possit. Praeter extimam illius membranulam . quae epide idis' aut cuticulae loco haberi potest, cuique subjecta est glutinosa quaedam substantia variis forami- nulis, instar reticuli pervia , est alia membrana, aut corpus nervosiam & papillare , praecipuum videlicet gustatus organum. Nihil enim fiunt eae papillae, nisi funiculi ex hiat ima linguae membra- na quae mucos e & reticulari subjicitur, prodeuntes. Hae quidem mucosam sebstantiam penetrant , & in linguae extimam superficiem ob-Iongo capitello proferuntur. 2'. In mucoso , & reticulari involucro radices habent cornua quaedam, quae in lingua leo nis ussi & quorumdam quadrupedum tanquam
dentes aprini assurgunt: atque hi linguae velut
114쪽
Uulei, ut ungues & cornua animalium ex reticulari corpore iam solestore facto , & extima cuticula concrescunt. Nam si ungue detraxeris . extimam cuticulana , externum simul eorum cornuum involucrum auferes , nec evelli posel sunt quin portio reticularis corporis circumsecta laceretur: eaque avulsa in nervosb , aut rivicoso corpore foveas relinquunt: adeo ut eorum origo obsi ura esle non possit. In eum autem videntur usum formata , ut ex palati glandulis humorem filivalem scalpendo exprimant, praesertim in ruminantibus. Deinde per interjecta illa cornua cautum est mollioribus papillis , ne continuo attritu, de asperioris cibi contactu indurescant, aut lacerentui : non alia pene ratione
quam manuum digiti unguibus muniuntur,quo tutior fiat, de fortior apprehensio. 3'. Papillae ,'observante Malpighio , sunt in triplici differentia constitutae. Primi genoris fiant maximae circa linguae basim, & apicis latera ; atque in superiore area crebriores , in medio ubi albestit lingua, rariores. In radice ipsius linguae nerveis fibrillis appenduntur: quominus de earum origine dubitemus. Papillae secundi
generis sub cujusque cornu radice interiore cernuntur ; atque earum capitella mediocriter ansurgunt, R nerveas emittunt propagines, qu ecum radicibus cornuum committuntur. Has
utique papillas aliae nainutissimae , & conicam. figuram imitantes citcumdare sistent.
Quae utique in sigura tabel Le secundae pag.
ex tractatu de Muchanica animalium desumpta multo fient apertiora H. aec exhibet putem extremam linguae bovinae : LL,est membrana extima velut spiculis armata qui in nonnullis
animalibus duri sitiat & pene osset, ut in Leone, M ursis': K. est illius membrana frustulum ab ict-feriore stuperficie vi sum.: O, tertiam membra'
115쪽
Ram repraesentat variis velut papillis distina.ctam , quae tanquatri clavi secundam membra. nam pertundunt , & aculeorum qui extimam membranam exasperant, radices subeunt, ac
triplicem demum illam membranam simul arcto nexu devinciunt. In Leone & aliis nonnullis secunda deest linguae tunica. '. Nervosae illae papillae cum glandulis in ra-ἐice linguae, aut palato positis confundi non debent. Nam hae glandulae compressae mucum aut humorem v aebent, & suo quaeque donantur Vase excretorio . quod scilich humorem aquosiam excernit , in papillis nulli occurrunt meatus , nulla foraminuta. In iis , ut diximus , sensorium gustatus insidet: cunti seluti alimenti salinae particulae eas penetrant: palati Vero glandulae quasi menstruum solvendis cibis idoneum suppeditant. Unde exerta lingua cito arescit , quique aperto ore dormiunt, his lingua semper
est aridior cum etiam nos ad edendum comparamus , apicem linguae palato identidem admo- emus , ut salivam moveat, eamque diluendis cibis necessariam exprimat: atque in hunc usum videntur tot oris glandulae a natura comparatae. o. Salivam arteriae suppeditant: cum sanguis uberior per arterias desertur , quam per Venas 1efluat , in Wlandularum praesertim angustiis: tum enim serosus humor per vasa lymphatica, quae serosum humorem deferunt, excernitur. Arctatis per nervulos venis , major salivae copia in oris cavitatem effunditur: cum autem sanguis erior in venas ex arteriis commeat, tum sali-Va parcior exprimitur. Nervuli porro in iis glandulis sunt contosi , iique in eum usuin videmur comparati , ut venulas stringant, aut laxent. Quae aciditatem habent cum aliqua acerbitate conjunctam , eadem salivam movent
maxime: cum enim sanguinem figunt coa-
116쪽
gulant, aut nervos stringunt, simul impediunt ne serum cum sanguine misceatur , & per venas refluat , illud adeo per ductus salivales uberius profluito'. Varii ante aliquot annos ductus salivales fuerunt deprehensi , qui salivam in oris cavitatem profundunt. Sunt qui e maxillae glandulis otii ad dentes incisorios in c0nspicuas papillas desinunt : sic omnis fere palati caro nihil fere est nisi conglomerata quaedam glandula : atque hinc infiniti prope , & admodum exiles ductus oriuntur , qui palati membranam ut cribrum perforant. Verum his quae ad ano tomiam pertinent omissis ,reliqua prosequamur.
TAnta est inter olfactum , de gustatum
cognatio , ut hujus gratia ille a natura tributus videatur Lisque rerum quae gustari debent sit vestit explorator , ne temere noxia degustemus. Hinc olfactu ex distillatione male affecto, statim gustatus ipse imminuitur , ac generosi liquoris oder , aut medicaminis fatiscentem sto mach una , & vires prostratas nonnihil reficit, aut nauseam interdum excitat. Ratio forsitan hinc petitur quod paris quinti ramus ad ol-- factum pertineati: cum par illud gustatui quoque famuletur. Quod autem sit olfactus organum, inter medicos non mediocriter controvertitur. Plerique Avicennam secuti processiis mancillares qui intra cranium & radices narium utrimque parent , genuinum statuunt olfactus se Q- rium Aristoteles idipsum in tenui membri na quae interiores anfractus narium succingit,' E vi
117쪽
positum existimat: cui magis accedimus. Primum enim sensoria non in cerebro, sed in externis sunt partibus constituta: ea quippe
non in cerebro quod est sensius communis ledes, sed in membranis extra cranium velut in excubiis natura collocavit. Unde qui compressas a natura vel ab ictii nares habent, hi plerumque aut nullo aut debili sunt odoratu: quod fibrae olfactoriae nimium archentur. Canes saga
ciores intimos narium anfractus .numerosiores habent, & tenuem membranulam quae cartilagini anfractuosae obducitur, magis complicatam & multiplicem : nec tamen tuberquia mammarum papillis sintilia habent ampliora.
orcs tum maxime nares seriunt, cum aerem ducimus : tum enim validius narium membranam percellunt. Hinc occlusis naribus res odorifera ipso ore conclusa non percipitur : cum tamen nec aeris inspiratio, nec ipsa narium apertio essent ad odorum perceptionem necessariae, si sensus ipse in cerebro estet collocatus. Nam odores per apertum palati meatum, qui in nares patet, aequa facilitate ad eos processiis, qui vulgo nervi olfactorii vocitantur, recta contenderent. Idque maxime si os crebriforme ad radices narium positum, cui'ue prOcelsus illi incumbunt, multis foraminFbus, ut vulgo creditur, sit ita pertusum ut aeri & odoribus aditus, & excrementis cerebri pateat exitus. Et tamen rem ipsam acrius intuentibus est
manifestum, os illud fibris ab utraque menin Seoriundis, & nervulis a quinto pari prognatisfic occludi, ut nullium vel subtili admodum Npenetranti liquori transitum praebeat. Eae autem fibrae durae matris tanquam si iniculi, uti &nervorum rami in tenuem narium membranam desinunt. Unde hanc tunicar non vulgari
antum, sed peculiari quodam sensu instructam
118쪽
siisse, qui alius ab olfa ctu esse non potest, hii ccolligitur, quod eam tot fibris ex utroque ce rebri involucro manantibus , per flexuosa oris crebriformis soraminula delatis natura consperserit, ac tam illicite vel ἡ postica cerebri
parre alias nervorum propagines per tot anfractus devios in eandem tunicam deduxerit. Hanc porro membranam narium interiorem
esse proprium olfactus organum ex mirabili illius textura publice nobis ostendit insignis
Anatomicus & Philosophus Vernaeus. 1' Narium cava innumeris prope lamellis cartilaginosis, quae in plures alias, tanquam in totidem folia diducuntur distincta apparent, atque ea lamellae ad radices narium positae sunt numerosiores, sed angustiores, & ossi cribroso omnes adhaerescunt : adeo ut satis sit verisimile os
cribrosum ex carum lamellarum extremis coaluisse, & foraminuta quibus pertusum ceri Alr, nil, t esse praeter lamellarum intervolla.
et ' interior membrana omnes lamellarum
anfractus, & recessus obducit: sicque mirabili naturae artificio tenuissimae ii luis telae . quod genuinum est olfactus organum, superficies in raangustum spatium adeo extenditur : eaque luci exposita in sinitis pene velut radiis, nervulis nimirum, venu s& alteriolis distincta apparet: ita ut praecipuo cuidam usui destinata videatur. Neque ob aliam causam sic est explicata, &la nisi ut halitus odoriferuς qui satis est debilis, plures illius membran Ρ partes assiciat; in his haereat, & nervorum fibras hercutiat.
Hinc lamellae carpilaginosae sunt numerosiores in animantibus quae exquisito sum olfactu : ut in cane venatico in homine vero cujus cinctus est obtusior, paucae admodum situ. Quorsutia auteni tam exquisitus in ea parte sensi s , aut membranae textura tam peculiaris,
119쪽
nisi huic usus quoque sit peculiaris a natura
tributus 3 Hinc in distillatione aut coryza, cuna haec tunica nimio humore madet, olfactus penitus obtunditur. Iam vero id dubium minime videtur , distillationes capitis non tam a cerebro , quam , glandulis male affectis proficisci: atque id optime cautum est a natura, ne colluvies serosa in cerebrum usque penetret. Nam in oculis, naribus ipsis infinitae sui it glandulae, quae sero sum humorem secernunt Postquam enim hic aurium cavitates, oculos, nares, fauces irrigavit, ex auribus per aequar ductum, ex oculis per puncta lacrymalia in nares , hinc partim per ingentem hiatum in fauces, partim per angustum frettura in oris cavitatem, tum per oe phagum in ventriculum &intestina, tum sorte in vasa sanguinea per 'chyli & lymphae dumis suum circuitum absolvit. Cum autem quantitate , aut qualitate is humor peccaverit, tum morbi & catharri imprimis oriuntur. Sunt autem glandulae velut cribra quibus serum a sanguine secernitur. Sed de his saepe dicendum est.
A Udirus organum in tres partes distinctum
M videtur Prima auriculam i psam cum antroeateriori, & ty n pano complectitur. In secunda est antrum quoddam interius cum duplici - ostiolo. Tertia denique ex duplici velut cochlea, cum duobus nervi auditorii ramis coimpingitur. Auricilla ex lato in arctius spatium sensim contracta est, quo plus aeris percussi , & velut indulantis excipiat. Substantia illius est cartilaginea , ne si mollior esset, sonos frangeret Po-
120쪽
tiiri quam. admitteret. Per varios flexus &an- fractus in specum anteriorem desinit: cujus soramen firma membrana, quam tympanum Vomcant, obducitur. Anfractuose illae spirae tympanum ab externis in uriis tutum praebent: cui rei quoque alia ratione a natura provisum est dum illas angustias bilioso excremento, quod exsudat ab arteriolis, munivit. Hujus enim velut amurcae glutinosa substantia, si quae forte, ut interdum evenit, irrepant animalcula, omni arcet ingressu. Est in hoc meatu auditorio caro quaedam glandulosa, quae inter cutem& cartilaginem delitescit , ex qua forte flavum illud excrementum secernitur. Nam ex oris, imo & oculorum glandulis non dissimilis quandoque succus cerae proximus concrescit. HinCetiam aquose interdum excretiones citia ullam auditus laesionem per aures erumpunt: quae Vix
aliunde oriuntur quam ex iis. glandulis: cum tympanum illaeso auditu penetrare non possint: nec raro evenit ut ductu lymphatico, qui ab auribus ad nares contendit, obstructo, humor
Ubi sonus per tot anfractus varie reflexus, Aquasi in tuba auctus est, tympanum ipsius percellit : idque nihil est nisi membrana osseo circulo annexa; eaque sorte instar pupillae tenditur aut relaxatur, ut senus debilior est aut vehementior. In hunc quoque usum tria ossicula miro artificicio sunt ab A viliore naturae fabricata , malleolus nimirum, incus 3cstapes, quorum structuram non possumus hoc loco., ut par esset, di seribere. Haec ita inter se liberi: articulationibus sunt connexa, ut tympanum tensius aut laxius, ut ex usu suerit, efiiciant. inare omnis tympani structura in hoc videtur comparata , ut objectum senserio praeparer; non aliter atque exteriores oculi numbranae radios