Philosophia vetus et nova ad usum scholae accomodata, in regia Burgundia olim pertractata. Tomus primus sextus Tomus sextus, quo physicae pars tertia de corpore animato continetur

151쪽

Ium: unde objecta non vident longius dissitά:quod radii nimium reseam citius coeant, neque ordinatam picturam in fundo oculi, sed

citra, in vitreo nimirum humore exhibeant. . His adeo conspicilia cava usui siuiat: nam radios distrahunt, quo tardius concurrant. Senes se

E diverib quibus cryitallini superficies magis

complanata est & flaccida, non contuentur objecta , nisi eadem sint aliquanto remotiora econspiciliis adeo convexis indigent, quibus radii nimium dissili in ansultius spatium cogantur , & citius coeant. Sic in obscuro cubiculo, quo lens convexa globosior est, seu minoris

globi portio, hoc pro ius charta est ' 'ovenda: citius quippe radii refraehi coeui . ed de

his pollea cum de lumine agemus. Laeritur 6' quomodo motus percipiatur. R fp Motum percipi vel ex ipsius oculi motu, dum rem visam ex loco in locum transatam subsequitur , vel ex motione imaginis in retina; vel denique ex conlparatione quadam objecti mobilis ad alia circumposita. Quandiu eniri idem situs visi corporis cum vicinis , atque idem ordo percipitur, tamdiu is immotum judicamus : tametsi pers epe loco movetur Sie una cum navi abrepti arbores & reliqua corpora cieri, nos interim stare arbitramur. Cum autem in aliquod corpus longe a nobis dissitum aciem intendimus, ut in lunam, tum id corpus stare nobis videtur; quod motus oculi percipi , Don possit, nec prae nimia distantia partes peragratae animadverti. Interim tamen nubes agulari videntur , quod suam mutent a luna distantiam.

152쪽

De Ob ectis sensuum exteriorum.

FXplicatis sensuum organis & functionibus, proximum est ut qualitates sensibiles , seu objecta sensuum percurramus : cumque de iis 'uae ad tactum pertinent, in Physica generali

susea nobis tractatum fuerit , nunc a saporibus& odoribus duceremus initium, nisi eae qualitates quae secundae vocitantur, quaeque ad physicam experimentalem maxime pertinent, Prius esset explicandae. exi lic:

APUT PRIMUM

Galitates tactiles , quas secundas vocant,

SEnsuli objecta tractaturi a qualitatibus quae

tactu percipiuntur,ducemus exordium. Cum autem eae sint in duplici disserentia constitutae: nam vel primae sunt, ut calor, frigus, humidita , & siccitas, vel ex iis proficis is vulgo creduntur , unde & secundae qualitates vocitantur :de primis qualitatibus in physica generali fuse diximus, secundae a medicis qui meliorem physicae partem invaserunt , funus pertractantur :pauca igitur ab iis, a quibus expilati sumus,mutuabimur, ne quod in physica est utilissimum ,& ad eam si quid aliud, maxime pertinen Omnino praetermisisse videamur. Hae qualitates, quae a primis profluunt, quaeque ad corpus nostrum reseruntur . paulo alitera medicis quam a recentioribus philosophis&, chymicis explicantur : quanquam si res attentius perpendatur, nugis inter se vocibus, quam

153쪽

PARS TERTIA

re ipsadissentiunt. Medici ex diversa temperamenti & materiae permistione , Iuniores phi .iosephi ex mechanicis affetionibus, chymici vel ex diversb principiorum statu, vel ex tale acido& alcati tantam qualitatum varietatem soletit repetere : atque ut mihi videtur , singuli nee omnia, nec nihil dicunt. Nam complures corporum vires ad diversos primarurn qualitatum gradus referri posse non inficior: omnes tamen ex iis non profluunt : sic multae corporum a sectiones exi fale alcati & acido dimanant: sed ex iis omnes oriri aut ex Principiis Chymicorum non crediderim Mechanicae assectiones sunt sorte iis viribus explicandis accommodatae; sed quae figura , qui motus certam qualitatem procreet , explicatu arduum est. Quare illud tutius mihi videtur omnium tectarum uti sub scio, nullam aspernari, nisi cum alias excludit.

Itaque id F notio& aliis medicis facile concedimus , qualitates secundas ex primis cum materia ipsa varie permistis oriri. Nam ut ejns methodum insistamus : cujusque corporis partes aut tenuessin t , aut crassae, aut mediocres,

eaeque cum primis qualitatibus varie tempe

rantur.

Cum materia tenuis est, corporis meatus, &humores citissime pervadit , crassa vero & lenta haeret, &obstruit , ex calore vis agendi materiae accedit, ut frigus & humiditas torporem solent, & segnitiem in serre corporibus. Cum igitur tenuis est materia & calida tum crasis humores , quique frigore coaluere, a

tenuat, incidit, digerit, seu in halitus dissipat,

exiguos corporis meatus aperit, rarefacit, humores denique attrahit, dum eos re luit. Sed ubi calor in tenui materia intenditur,tum urit de exulcerat; ubi remissior est, tum minus

154쪽

valide aperit : ubi frigus dominatur , tum repellit , non resolvit. Iam si mediocri materiae nec tenui prorsus ,

nec crassae sed inter utrumque extremum positae, calor itidem moderatus accedat, tum illa humores frigore induratos emollit, collectam in tumore materiam evacuat ; pus movet & maturat, id est,. humorem acrem in benigniorem substantiam convertit e& efferatos humores mi-.tigat. Cum major est caloris vis, tum detergit,& obstructiones expedit. Contra ubi mediocris materia cum Digore conjungitur , tum repellit Edstringit, siccat, omnia tamen mediocriter. Crassa terrenaque substatia ubi calori vehementi conjungitur, tum vim habet causticam, &adu rentem. Si stigida sit, meatus occludit, & cutem densat: temperata obstruit meatus, & vim habet emplasticam.

i Cum itaque humor crassius & frigidus parti

alicui insidet, is primum emolliri, tum extenuari, tandem attrahi solet. Quae emolliunt, moderate humida de calida cum sint, concreti humoris partes firmius cohaerentes selvunt. Sic eum emollit, & alia pene infinita. Emollitus humor attenuatur,tis scilicet rebus quae acutis partibus constant : ea quippe com- Laetos humores incidunt & comminuunt,ut hy-mricum, vulgo mille pertuis , & ferociorum animalium adipes. Emollientibus incrassantia opponuntur , quae crassis & obtusis constant partibus, quaeque sui permistione tenues humores magis stabiles & fixos efficiunt, ut bolus arrhena, amylum L c. Attenuantibus finitima sunt Uerientia , ut incrassantibus occludentia. Illa in tenui vel mediocri materia acutas habent particulas, alte

penetrant, & meatus aperiunt, ut vinum album, radix petroselini, vulgo dupersit, &c

155쪽

His adversantiri adstringentia , quorum vim non tam in frigore, quam in certa crassitie, aut 1igura , aut textura partium positam existimo :adeo ut nostri corporis partes vel instar cuneorum constringant, vel ut seniculi contorqueant. Quae austera sunt ,& cruda, ut cydonia , descolus, mespyla, des ne es, vehementer adstringunt ; esseratos humores coercent: sic crocus mariis reverberio paratus, galla, & alia hujusmodi constringunt. Vis adstringens & stiplica in vitriolo , & aerugine maxime conspicitur : unde aciditate sua , aut potius stiplicitate nimium sanguinis aut humorum fluorem arcent, una pars aeruginis , Vulgo verZ de gris cum duabus vitrioli, illius v gr. drachma cum

duabus vitrioli multa aqua, puta Io , aut I2.

aquae bullientis libris infunduntur,& dissolvuntur., hanc aquam ophtalmiae, seu oculorum inflammationi utiliter adhiberi saepe experti suismus : quin & veteribus ulceribus utilissimam

esse novimus. Sed cum oculis admovetur, major aquae quantitas adhibetur. Nonnulla fiunt quae vim acrem & adstringentem , calidam simul & siccam obtinent: ut aloe,myrrha,allium,

quaeque gangrenae sanandae adhiberi solent , cui quoque usui est spiritus vini.

Ac nestio an quae cum magna utilitate adver. sus canis rabidi morsum usurpantur praesidia, in hunc censum non veniant. Nam in omnibus formulis qua&in hanc rem nobiseum communicavit D Duclos , video allium, rutam , bellidem , salem communem adhiberi. Manipulum v. gr. bellidis silvestris , vulgo marguerite se uiae tantumdem, tria alliti capita, pugillum talis, contundunt in mortario : sex uncias vini affundunt; vinum exprimunt, idque hauriendum praebent. Quod sit jam unus aut alter

ParOXysmasiaegrum invaserit, uncia Polypodii

156쪽

quercini adjicitur: aqua salsa vulnus abluendum. Alii bellidum manipulum, tantumdemialviae, quinque aut sex rutae summitates, allii bulbum cum pugillo salis conterunt ; scyphum vini albi affundunt , id percolatuita

exprimitur : atque eodem pene redeunt alia quae huic morbo con mendantur remedia , quae

magna ex parte sale volatili abundant: ea quippe fluorem sanguinis tuentur, aut novam in . ducunt fermentationem, quae inultam a veneno canis rabidi effervescentiam elidit. Fors etiam est ut quaedam sint agglutinantia, sicque veneni furorem infringant. Unde ex

allii succo tenacissimum gluten & quasi caementum essicitur. . Ac forte venenati morsus viperae cum sanguinem coagulent, ut in columba , quae a

vipera vulnerata est , in Academia fuit oblat- vatum , non alio magis praesidio sanantur , quam sale volatili ex ipsa vipera extracti : ut nupet juvenis quidam expertus est . qui ut a viro Claris s. accepimus, a vipera morius drachnai salis volatilis viperae sumpta nullo affectus est

incommodo.

Lentos humores detergentia expediunt et ac plerumque ea sunt amara, & forte constant pat-ticulis duriusculis , asperis , acutis et adeo ut instar scoparum sordes ex ulceribus , aut corporum meatibus everrant. Haec vis in absyntio , cychoreo, ac forsitan in cortice peruviano viget.

Contra emplastica & glutinosa detergentibus opposita partes habent ramosas, flexiles , moi Ies , tenaces tamen , quae facile inter se Rhaereant, & aliis corporibus insideant, eorun ea. tus occludant, fluxiones impediant , suppur tionem promoveant , suntque maturantibus

proxima, mediocri ut plurimum materia , &

157쪽

ΡARS TERTIA. I 3

ealore temperato donantur. Hine corruptum humorem mitigant , & pus exquisitum ei ciunt, cutis spiracula obstruunt, spirituum &nativi caloris eruptionem cohibent. Nestio an in horum censu habendum sit oleum cerae: quod scilicet E cera cum aequis fere partibus filis communis permitia dc per retortam exstil- . latur : id enim non eontusionibus mocio, sed

etiam vulneribus utiliter, si qιid aliud, adhi

betur.

Abstergentia gradibus inter se disserunt: lenicra quaedam sunt ut succus cichorei, alia paulo validiora , quae crassiores sexdes detergunt, ut absylithii succus : validissima maligni ulceris

corruptam carnem exedunt: ut vitriolum ultum

ad rubedinem. In his omnibus aut sal alcati viget , aut calor cum siccitate conjunctus , aut certe particularum quaedam inest asperitas. In hyperici soliis, pice , tercbynthina , aloe vis est: 'quaedam abstergens, qua sordida ulcera expurgantur , & recentia vulnera paulatim conglutiq

nantur.

Inter hujus generis remedia vix ullum esse putem paratu facilius, aut usu praestantius cuni internis, tum externis ut peribus, quam balsamum sulphuris, quod abstergit, mundat. con- selidat & puris secretionem promovet. Qua Vero arte paretur praeter caeteros explicat D. Boyle in eleganti opere de usu philosophiae experimentalis: sorum sulphuris partem unam cum , aut s olei invasoe fictili sic moderato igni adhibet', ut indesinenter moveatur, donec oleum colorem sanguinis & mellis consistentiam adeptum fuerit : quod utique intra unius horae spatium plerumque efficitur. Aut quod tutius fuerit , flores sulphuris cum oleo in yase vitreo & oblongo , leni calore in arena paulatim excoquitur. Adversus pulmonis & intesti-

158쪽

norum ulcera Sylvius & alii hoc balsamum inul-tuni commeinciant, ad ia. guttas in liquoie idoneo sumi potuit. x um ulcus est in inteli inis , hoc balsamum cum oleo anili, aut succini praeparat Sy vius. In tenesino , ut optimum con-

Iolidans praescribit ; Adversus strumas, paralysim, podagrae dolores saltem in morbi principio commendat vir nobilissimus.

Hoc loco mihi temperare non possum,' quin unguentum optimum quo nobilissima foemina adversus paralysim feliciter utitur , describam. Duas libras succi ex ebulo expressi cuna recentis butyri & maiani aequo pondere permiscet, liquato butyro libram & amplius lumbricorum terrae , & 18 limaces rubros seorsum aut simul cum lumbricis ablutos & mundatos

conjicit, ut simul ebulliant, donec succus ebuli

consumatur ; interim continenter totum movetur , leni igne adhibito, donec unguentum colorem viridem & pulcrum adeptum fuerit ;per linteum trajicitur citra fortem expressionem : cum ad usum adhibendum erit , liquato , & calido unguento pars affecta paralysi est: linienda; luiteo calente superposito, 'uod idem simpcx usurpatur ; bis unoquoque die pars li

nitur.

Nec dubium cst quin ejusinodi morbis ea

remedia sint utilia quae sale volatili abundant: cujus generis sunt terrae lumbrici, & limaces rubri. Novi perillustrem feminam paralysi aD sectam nuper a viro nobili & notissimo sana tam hoc modo .; aquae e chaereselio distillatae libram , cum aquae betonicae semilibra, io. granis salis roris marini , quinque granis salis volatilis viperae una miscebat , &.ter unoctuO-que die. dimidium scyphi huius mixturae hauriendum praebebat , aequis a cibo intervallis rinterim pes affectus balsamo reginae hungariae, aqua,

159쪽

ΡARS TERTIA.

aquae, & oleo scorpionis idem iidem nainiebatur, & brevi sanata est. At finis non erit si tormulas exscribere volumus: neque id nobis in hoc opere est propositum: sed quo Ihysicae experimentis subnixae utilitas omnibus innotescat, non id alienum ab instituto putamus si perpauca eaque usu probata, cum sic se dat occasio remedia, atque ut Vocant , arcana pro-Ponamus, ut ea experientiae ipsi subjiciamur. Quo igitur ad secundas qualitates redeamus Quae carnem eoiccant, & contrahunt, ut terra armena, vitriolum, ferri scolia, epulo tica vo- Cantur, quod cicatricem obducant, sale fixo &terra abundant. Quae cicatricem turpiorem delent, haec fale nitroso & volatili pollent . ut nitrum ipsum, sinapi, oleum ex vitellis ovo rum : id enim ignis vi expressum acre est &exsiccat, uti Rc butyrum frixum, cum butyrum recens, uti & ovorum vitelli emolliant. & ma

turent.

Quae acres & serosos humores temnerant.&moderate detergunt, sive intus suma latur, sive exterius adhibeantur, ea dicuntur vulneraria :

infra secundum gradum calida sinit Ahumida, ac mediocrem nacta sunt substantiam haec maturant, & emolliunt dum meatus dila tant. Inter innumera hujus gyneris vel unguenta , vel ei Nplastra, illud prae caeteris commendat Sylvius, quod viugo de sipermate ceti 'vocitatur. Idque ex unciis cerae albae, spermatis ceti unciis i , & galbani aceto dissoluti . uncta I compQnitur : idque non sanguinem

Quod aliquanto calidius est & tenuiorem habet materiam , paulo magis raresecit, altius . VI. G

160쪽

penetrat, laxat cutis meatus, idque diaphoreticum dici potest cujus generis sunt quae sia ςvolatili abundant, quaeque discutiunt per insensibilem transpirationem, & resolvunt. Sic

durities in parte carnosa oleo lumbricorum curatur. Membranae & tendines easiccantibus Mcorroborantibus sanantur : hujus generis est salvia. Quae sicciora sunt, potentius digerunt, Cum calor est intensior, & major partium tenuitas, ut in tithymallo, flammula, ranun- eulo, tum sal volatilis, aut partes acriores &sulphureae vigent. Eaque humores Valadius

educunt, & vessicas plerumque in cute attollunt. Sunt quae acriore sale praedita carnem excrestentem absumunt, verrucas & callum exedynt, ut cineres ex testis concharum, calx viva, oleum

vitrioli, quibus luxurians & fungosa caro in

ulceribus detrahitur. Quae cutem exulcerant,& in crustam indurant Iccc caustica & escita-rotica vocitantur. Huc pertinet lapis infernalis ex argento in aqua forti praeparato comp' o stus. Septica dicuntur, quae maligna acrimonia carnem cum laetore corrumpulit et ut arseni-Quae emollitum humorem absorbent' sunt plerunaque falsa , ut cineres omnis generis, calx elota, sal communis, qu*que siccitate sua aouosos tumores discutiunt. Attrahentibuε repellentia ob terrenam & ad stringentem materiam, aut frigus ipsum 0pponuntur , ut alumen, vitriolum, omphacium , vulgo duverim, quae fluxum humorum reprimunt, x meatus occludunt. Neque hac utiliter adhibentur, cuna valde impinum est corpus, aut ni ultus humor, aut profundiori haeret parti aut malignus est, aut dolor adest vehemens,

aut metus est ne humor in principem aliquam partem irruat: tum enim transpirationem in-