장음표시 사용
161쪽
iubent, & naturalem coctionem. Verum realia hujus generis pene infinita cum Medici ut pxopria sibi vindicent, leviter delibasse sussi-
De saporibus. CVm gustus sit velut explorator quidam in
ea corporis parte collocatus qua iter cibis patet, ut quae salubria sunt aut perniciosa disia cernat, facultates aut vires corporum ex saporibus potissimum internoscimus: neque ulla est regula ad rerum vires & temperationes dijudicandas magis idonea, quam ea quae ex variis saporum differentiis depromitur. Unde autem illae oriantur, paulo accuratius intuendum. Solent quidem Medici novem saporum species distinguere, aciem videlicet, acidum, pinguem , salsum, austerum , dulcem, amarum, acerbum, insipidum: quorum tres primi e t nui materia prodeunt medii e mediocri ι postremi e crassa atque terrena. Sic eos sapores Varie ex elementorum qualitatibus ducunt :quae sane multis rationibus refelli possunt. Nam ut nihil dicam de aciditate, quae calidis juxta H frigidis insidet, sapor amarus in tenui corpore, ut in crasib reperitur : ut in spiritu 2b- synthii distillato cernere est. Ac ne plura disseram, cum elementa omnis omnino saporis sint expertia, aliae nobis civ saporum, eaeque propiores quaerendae sunt.
Ne illud quidem probabile videtur, sapores omnes ex salibus proficisci, neque spiritus aut olea sunt omnino insipida: tametsi negare non postumus quin siles in rebus sapidis maxime dominentur. Eu itaque i
162쪽
Sapor non est qualitas quaedam a reipsa distincta , sed actio quae motu locali continetur, quaeque a partium configuratione potissimum
Probatur conclusis. Res sapida gustu, ut tacta quodam percipitur: sed impressio tantum, aut actio corporis, non entitas ab eo distincta sensum movet, ut fisse alibi probatum est. Sic actione, aut motu corporis sapidi lingua veIastringitur, ut in acerbo , & austero sapore; vel leniter laxatur, ut in dulci. Hinc salsus reacidus corrodunt ; acer pungit & vellicat: quod amarum est, litiguam abitergit, & quodammodis everrit. Atque ut diversae corporisv partes eodem motu titillationis non similiter agitantur , nec eundem sensum procreant : sic
motus corporis sapidi aliter linguam, aliter reliquum corpus assicit, & quasi tactu quodam
ubique percipitur. Nam carnem excoriatana aliter sal, aliter acetum, aliter spiritus vini juxta saporum varietatem assiciunt i adeo ut sapores omnes ex partium motu & configuratione ducantur, & guttus ipse tactu quodam contineatur. Sed sorte causas saporum adhuc propiores merito aliquis exquiret. Sit igitur Secunda Conclusis Proximae & continentes saporum canis satis ςommode ad principia Chymicorum in vario statu considerata reseruntur , dummodo in iis quoque Mechanicae affectiones spectentur. Pars conclusionis prior variis rationibus &experimentis illustrari potest. Atque ut ab eo sapore qui insipidus vocari solet, ordiamur, Ismaxime in iis reperitur corporibus, quae prin
cipiis activis spiritu, sulphure & sale pene desu-
163쪽
tuuntur, ut in aqua simplici. Insipida quoque seleiar dici corpora, in quibus spiritus a terra Maqua pene obruuntur , in statu, ut aiunt, fixationis. Sed ubi spiritus se se qui calo te, aut fermentatione explicant, tum varios fundunt Pores. Cum spiritus salini deprimuntur, inu-piditas quaedam cum adstrictione vel asperitate conjuncita percipitur, quae postea in aciditatem adolescit. Saepe evenit iit spiritus non simul ad maturitatem evehantur, sed aliis adhuc crudis I reliqui maturescere & dulcescere incipiant. Hinc sapor ex dulcedine & aciditate temperatus exoritur, qui vinosus dici potest. Hinc duplex est aciditas: una quae dulcedinem praevertit, altera quae subsequitur: illa videtur in spiritu falino, atque, ut aiunt, fame dico posita : qualis in limonibus, & aureis pomis percipitur: cum enim ea spiritibus exhaustis omni aciditate sua exuuntur, tum duleedinem suam non tuentur : hinc brevi cum tabe& nauseabundo sapore corrumpuntur. Contra in vino aciditas dulcedinem consequitur, eaque non a spiritu, sed a sale fluido dimanat. Hinc acetosus liquor tertio ignis gradu distillatur, ac partes habet asperas, & penetrabiles: unde muriae vices obit, & corpora a putredine diu vindicat, quod illius liquoris aciditas non in spiritu volat ii, sed in classiore sale sit collocata. Histic succi limotium , oin phacium, putredinem non inllibent :/apiditatcni enim habent dulcedinis' praeviam a spiritu , non a sale prosectam : & quia tenuioris sunt subfl antiae, cito evanescunt.. Sunt alii sapores qui cruditatem & fixationem tum spirituum, tum folium, aut lenem susionem comitantur : ut adstringens , acerbus,
austerus: spiritus autem sulphurei dum si xi Sccrudi sunt , obscurum admodum saporetri essi-
164쪽
ciunt. Sic farina tritici, ovorum abbumilia quaeque sulphureis abundant spiritibus vel parum exaltatis , haec insipida pene videntur quae vero spiritus jam vigentes, & ad motum linatos habent, ut lac, & caro, facilius eadenadnlcescunt. Nam dulcedo e spiritibus ad maturitatem provectis potissimum dimanat. Dulcedo porro est tripartita, macra videlicet aut salina, quae in fructibus mitescentibus, in vino tenui, & defaecato, atque in iis omnibus quae prae spiritu salino turgent, percipitur. Pinguis, quae a spiritibus sulphuteis originem ducit: qualis est in carne, medulla & aliis corporibus juxta diversam spiritus oleost cum aliis elementis temperationem; mixta denique, palato suavis, ut in melle, saccharo passulis, seu uvis exsiccatis, quaeque ex utriusque spiritus 1alini , & oleosi apta mixtione conuargit. Ex-liaustis spiritibus cum sal dominatur , ut in
Cum sulphur nimio calore luxuriat , tum rancidus, aut amarus sapor & plerumque ingratus emergit. Sic oleosia quaeque, & dulcia, absumptis 6iritibus longa coctione amare- . scunt. Fructus vero acidi cum salis , & sulphuris perparum habeant, exhaustis spiritibus, nec sal dominio potitus acetosum saporem, nec sulphur susione sua amarum in generat, scd omnino inertes & insipidi vappescunt. . Est alia tamen amaritudo, quae non ex adusto
sulphure, sed magis ex spiritu sulphureo suam
ducit originem, eaque statim se prodit, nec dulcedinem subsequitur , nec vetustate minuitur . sed potius increscit: haec in ab synthio, lupulis, v. du houblon, & in aliis plantis conspicita est. Quod autem spiritui insideat, non sulphvri fusb aut evecto, hinc conjicimus , quod
ejusmodi spiritus exstilla sint valde amari ἡ
165쪽
I A RS TERTIA. Is I quod autem in vase , seu cucurbita seperest,
omni amaritudine careat. Pars altera conclusionis iis rationibus persuaderi potest, quibus ostendimus affectiones,
aut qualitates corporum ad principia mechanica potius referri op2rtere, quam ad chymica, de quorum existentia merito dubitari potest. Neque enim acetum in vino actu fuit , quaeque spiritus aut sales, aut olea dicimus, sola partium figura, . contextu, & motu inter se diffe-iunt. Sic acidi spiritus acutis constant partibus: hinc facile sunt mobiles, & fermentationem motu sivo promovent. Fructus vero quibus spiritus inest amarus , nunquam dulcescunt ob partium asperitatem, & rigiditatem. Cumque amara pleraque vi purgatrice , & absteris vadonentur, satis verisimile est ea constare partibus solidiusculis, mutuo implexis , & felescopis similibus. Confirmari id potest variis exemplis, quae in
nuperrimo opere circa qualitates a ri Ctatast Boylius, quaeque jam magna ex parte attigi paus. Plimo, cum spiritus acidus nitri adeo penetralys acerrimo itidem nitro jam fixato sensim affunditur, ex utriusque conjugio nitrum ipsum exsurgit, quod visi salem communem haberet admixtum , vix ullo sapore se proderet : quod nitri anguli sint obtusiores, quam ut linguae spongiosae meatus alte penetrent. χ' Saccharum Saturni, seu calx plumbi ceti spiritu exsoluta, & exsiccata, si idoneo vehiculo Qlvatur, tum spiritus armoniaci additione sensim praecipitetur , mixtura fiet excalce plumbi impense dulci, & sale arnasiataeo admodum sal , pene insipida. Sic e minio seu calce plumbi aqua forti, aut spiritu nitri diiseluta , hoc est o re proruis insipida , & Ω-tera multum corrosiva ob mutatam partium
166쪽
eonfigurationem, quiddam emhrgit admodum dulce. Sic varii sapores plurimum diversi prodeunt, ubi varii corpora etiam insipida in eodem menstruo, seu di sibivente exsolvia litur. Argento in aqua serti dis luto, & in crystallos coagulato nihil cit amarius; plumbo nihil fere dulcius. Stanni Lapor plane est diversus, non ingratus tamen; cupri sapor vix ferri potest. Crystallis lunae affunde muriam ex aqua Et sale communi compositam; exsicca, tum in crucibulo funde: haec mistura, quae refrigerata
indurescit, luna cornea vocitatur, eaque omnino est i insipida : tametsi ex duplici corpore,
uno ad moduni amaro,altero acri constet. Quod
si ex lunae seu argenti crystallis, igne arenae, sed satis valido spiritum nitri, aut aquam fortem distilles ; argentum manebit insipidum &spiritus erit acidissimus; sicque corpus amarum in duo , quorum unum est insipidum , alterum acidum, resolvitur. Zincum quovis acido imo& urinoso spiritu dissolvitur, & varias saporum differentias subit. 3' Spiritus vini spiritui nitri, aut aquae sorti paulatim affiisus, non intensum modo calorem procreat, sed vinosium, & gratum saporem : postquam ambo distillati fuerint. Hic est spiritus nitri, quem Sylvius &alii Medici dulcem vocant , & tot morbis
utilem praedicant: eadem ratione ars imitari
potest naturam in saporibus procreandis. Sic sinapi granum cum pomatio mistum & fermentatum allii saporem; semen dauci, vulgo pastenade , cum cerevisia fermentescens saporem gratiorem, quasi succi elimoniis extracti
167쪽
IN hoc maxime a saporibus odores di screpant, quod' hi sint tenuiores , illi crassiores, sed utrique ex iisdem principiis activis, aut ex simili fere partium configuratione oriuntur. De odoribus itaque perpauca dicemus, cum eadcimiis sit origo quae saporibus. ἀAc primum illud certum videtur, odorem cum substantiali essi uxu esse Conjunctum: nam contrario vento difflatur, vento secundo ad vehitur. Quaeque odora sunt, nisi arctiori custodia serventur. suum odorem magna ex parte amittunt: cum humore frigido perfunduntur, vix odorem suum spargunt . Nec tamen nece ne
est novum halitum jugi & perenni fluxu caearomatibus, aut lignis odoriseris continenter
diffundi sed fieri potest ut ex sulphureis, Moleosis corporibus viscosi halitus erumpant, qui tamen a suis fontibus non facile divellantur :cujus genoris effluvia e corporibus electrici ς erumpere ostendimus.
Σ' Odores, ut sapores spiritu, sialphure, &sale contineri verisimile videtur : illa enim plus, odoris fundunt, in quibus aut sipiritu aut sui phur est uberius; tumque gratus est, & sensium
demulcet odor , cum pars sulphuris purior cuna spiritu exhalatur. . Sed crassum sulphur fale acu learum ii signiter scelet. 3 ' Pleraque corpora cum propius admoventur, minus gratum o orem fundunt quam ubi sunt remotiora: Nam tenues spiritus olfactum juvant , crassiores offendunt : motus etiam &fermentatio odotes plurimum intendunt. Sic uvae ante omissis odoris expertes, ubi contusae
168쪽
fuerint , fermentescunt; panis ipse, calx cum aqua diluitur, & alia id genus plurima ex ferasentatione odorem suum longe lateque spargunt. Neque id eos fugi r qui unguenta tempe 'rant: ambra ignavi est odoris : Zibetum, V. civette , quo purius est, hoc minus grate olet. Ex utriusque tamen misturae odor gratissimus exoritur: ut si decem grana ambrae cum tribus granis Zibeti mista contuderis , atque unam aut alteram guttam succi limonii , quo augeatur aciditas aut fermentatio, instilles,. sitavissimunae unguentum obtinebis. Sic Moschus tibi purus est , non olet suaviter, misce cum aliquot guttis spiti tus ros acet ardentis , fragrantissime
olebit. Aliam D. Boyle compositionem; affert. Sume odio partes ambra , v. ambre gris, duas moschi, unam albeti, misce optime, & cum ea compositione aut flores , aut fioracem , aut
quidvis aliud temperare tibi licebit. ' Multa cum putrescunt, magis stagrant, it quaedam brutorum stercora, moschus, Ziberinia, & alia hujus generis : nam ex fermentatione & attritu partium stupe odor fit gratior.
Nihil sere est urina diu servara foetidius : qui
tamen moschum ex Indiis advehunt, cum odor magna ex parte exhalavit, pelle ejusdem animalis involutum , aut vesicis inclusum in foetidis locn per dies aliquot soIent appendere &vesicas variis iram inulis pertundere. Quo quidem modo, ut testatur Boylius, pristinam moscho fragrantiam restituunt. Plura in hanerem afferri possunt, quae D. Boyle fuse cxplicat, quaeque a Dochiil . viro in linguam Gallicam sunt conversa. 1' Ex mistura duorum corporum , quae odoris sunt expertia, odor vegetus & ingratus prodit: ut cum calx viva Mial armoniacus simul contunduntur: hic odor' utinosus exhalat, quod salis volatilis particulae
169쪽
sursum tollantur & nares sertant. Σ. Ex duobus corporibus simul permistis, ut ex duabus partibus olei terebinthinae, & una spiritus vitrioli leni igne destillatis liquor clarus exit, odoris ab utroque diversi, nam sulphur plane redolet. 3. Spiritus nitri, aut aqua sortis ex admistione spiritus vini quam superiore capite descripsimus, suavem odorem, ut saporem contrahit. od si loco sipiritus nitri, spiritum salis communis , qui in sali spe trae praeparatione est plurimus , eodem modo cum spiritu vini purissimo paraveris, liquorem habebis adversus calculum, ut ego arbitror, utilissimum, sed de usu liquorum hoc loco non agimus.
. Vini Hispanici duabus libris si paucas
aliquot uncias spiritus vitrioli & caerulei addideris, ac simul digerantur, gratum odo rem ea mistura praebebit. Sed odor longe erit suavissimus , si spiritui vini purissimo, spiritus vitrioli aequale pondus per aliquot hebdomadas digerendum adieceris, liquorem exstinaveris. Adeo ut hinc liquere possit quantum sulphur vini ut loquuntur Chymici, vegetabile , sulphur minerale, quod in spiritavi trioli inest, aut exaltet, aut perficiat. Simul quantum contextus corporum ipsa digestione mutari possit. Liquor ille adeo subtilis, & suaviter olens phialae bene occlusae, sed in loco ca- lidiore per aliquod tempus relictus, in odorem ingratum, quique allium referebat, degeneravit. hic sal tartari succo ceparum perfusus de per unum aut alterum diem digestus, albi odo
s Iam superius ex D.Boyle ostendimus odorum fragrantiam ipsa compositione, aut praeparatione intendi posse. Idque hoc exemplo
.confirmati pytest Moscho optimo spiritum
170쪽
vini purissimum affundit: adeo ut liquor digito
emineat ; in vase vitreo accurate clauso per aliquot dies citra calorem digerenda collocat , donec spiritus vini tincturam aliquam , qua tamen rubra non est, adeptus fuerit , eam tincturam in vas aliud effusiam , ut exquisitam servat. Moscho in vase residuo tantumdem spiritus vini iterum affundit, qui tardius quidem,& debiliorem tincturam , vel ut loquuntur, essentiam e Moscho elicit, quam alteri phialae
impavit; quod reliquum est Moschi ad alios usus adhiberi potest. Sed quod ad rem nostram magis pertinet , prior tinctura non multum fragrat, & vix eam aliquid Moschi exsolvisse quis crediderit , & tamen si vel illius guttam vini Hispanici, aut alterius vini optimi libraraffuderis, odore Moscho illud statim perfundet.
De sono. DE sono paulo stisius agendum nobis videtur : ac primum in quo natura illius positast, tum quae illius sint causae, intuendum: postreino varias illius species explicare conabiamur. Sit itaque Unica Conclusio. Sonus in motu quodam aeris tremulo & recciproco positus est. Haec conclusio est Aristotelis tum lib. t. de anima , tuni libro de sensu & sensibili, eaque experientia ipsa facile demonstratur. Nam motus ille aeris tremulus manifeste se prodit in fidibus instruimenti musici , in pyctro quod pice aut colophonia obduetum asperitate sua, di quasi denticulis chordas motu illo reciproco