장음표시 사용
171쪽
exagitat. Nam si id oleo aut sebo illinias, tilio nullum edet sonum. Itaque crebri illi subsultus,& repetitae vibrationes sonum efficiunt.. Cum vitrei scyphi, cui aqua iniusta est,
margines digito celerius moto premuntur, tum quidem tremulus aquae motus, & subsultatio, quae sit aeris agitatio. pulchre satis explicat. Si pulsatae itidem campanae proximus pileuta manu extuleris, hunc tremulum pilei motum vel manu senties. Quare cum posito motu illo tremulo fiat nus, 1ablato tollatur, planum sit naturam soni in eo motu, aut quasi fremita aeris esse constitutam. Solvuntur objectiones. p, 1' Non ab omni aeris motu etiam tremulo sonum Drocreari: ergo sonus non est
Resp. Sonum non esse quemlibet aeris mo- 1 tum, sed celerem & reciprocum, & vibrationi funependuli non dissimilem : adeo ut inon aliter auris tympanum verberatus aer seriat, quam ipse a collisione corporum fuit agitatus. Illa agitatio non aliter diffundi pol - set, quam undulatione quadam: ut cum lapidis injectu aqua stagnans varios circulos delineat :sic enim vulgo exp cari solet. Verum haec aeris undulatio ejusdem soni perceptionem confunderet ; cum ejusdem sonPinfiniti velut ictus auris organum percellerent: ut lapidis injectu varii circuli ad littus appellunt. Deinde id in aqua accidit, quod aquρ circa lapidem assiar-gat, tum proprio pondere recidat. -d utique in aere qui omni ex parte premit corpora, intelligi non potest. Resip. Propagationem seni per ejusmodi un- .dulationes non fieri, sied quia pressus aer magno
impetu re t; no 3 enim omnis agitatio sonuin
172쪽
procreat. Cumque non subita est impulsio, tuin aer vim ipsam corporis moti eludit, dc retro , aut ad latera corporis impellentis recedit. Sed ubi satis vehemens & subita est impulsio, tum aer anteriorem magna vi propellit, dum pretasus vi sua elastica xestituitur. Undς siqni qmne licet admodum inaeqOles, aequali xynaeia celeritate diffunduntur , nec major s0nys μ minore differt, nisi quod plures partes aeris eadem celeritate moveantur; partes quidem aeris non eadem vi flectuntur; sed eadem penitus restituuntur: ut in Vitruvio Gallice edito demonstrat Vir Clariis. D. Perrauit. Ista quidem de natura soni in prima hujus operis Editione strictim attigimus t sed cum hoc argum latum idem Vir Clarist. peculiari opere paucis abhinc mensibus in lucem edito adeo luculenter, & solide tracaverit , ut vix quicquam optari possit accuratius, id caeteris Lillem nationibus non ingratum sere puto, si
ex eo opere Gallice conscripto ea excerpam, quae ad institutum 1iostrum videbuntur maxime pertinere. Ac primum quidem id principii laco statuendum, sonum ex corporum collisa sie effici, ut peculiaris illa, de qua diximus, aeris agitatio, posita sit in spatii ipsius, in quo
vhaquaeque aeris particula commovetur angu
stia, simul & m velocitate incredibili, qua min. tus ille perficitur. Et sane si quis intento animi
maximos 'vosque naturae effectus perpenderit is utique facile animadvertet eos partium subistilitate, & motus celeritate contineri. Quan tum motus velocitas potentiam in machinis pdjuvet, omnibus notum est; idque multo est
illustrius in ipsa percussione, cujus vis est pene
Atque hinc praecipua seni phoenomena clua sunt,& Perspecta. Primum e- ωnus aut
173쪽
duntaxat, non alia movet corpora : nam pluma campanar agitatae admota vix commovetur : cum tamen ventus & aliae aeris agitationes
tactus, non auditus organum seriant , quod insono spatium illud aeris in qeo fit motio tres mula, sit arctius & particulae commotae sint angustiores, quam ut vim suam in alia corpora conferant. Sed quae est in auditus orgna otextura, & partium subtilitas, id efficit, ut illam aeris agitationem & impressionem ficile excipiat. Ea vero motio tanta sit celeritate, ut ejus vim aer commotus eludere non possit: quod propter ejus fluiditatem in aliis motibus fieri id let : quin & eadem corporis agitati motio pene integra longius provehitur. 1. Hinc sit ut aliae aeris commotiones cum sint multo tardiores, praecipitem illam aeris motionem quae sonum esticit, aut parum, aut
nihil infringant 3. Repentinae illius & celerrimae motionis vis cum sit pene incredibilis lut in percussione cernere est in vicina quaeque corpora impellit:
'inde ex una infinitae prodeunt percussiones,& creberrimae reflexiones, dum una collisio audvibratio innumerabiles alias procreat, quae simul junctae senum essiciunt, eo majorem, quo pri a collisio est sertior, & circumjecta corpora eam repetitis reflexionibus magis augent. . plures sunt particulae in prima collisione agitatae, eo inus est vehementior : sed
eadem est cujusque λni velocitas, sive intensor, sive languidior fuerit prima collisio: adeo ut pro ratione interjecti spatii prepagatio seniretardetur : ut si Itoo exapedas senus secundis minutis percurrat, I minutis secundis duplum spatium nempe 1 oo hexapedas decurrat: quod utique in Regio observat'rio, M
alibi fuit pendulorum ope obs vatum. Quod
174쪽
si siclopeti aut ignis missilis sonum unius minuti secundi tempore Iroo aut circiter pedum spatium percurrere deprehendas, duobus minutis secundis sonum a lumine anteverti alterius pendus; beneficio , alius observator. duplicis spatii intervallo dissitus comperiet. Ex quibus omnibus efficitur sonum in crasso aere diffundi : hujus enim partes cum sint flexibiles, vi sua elastica quam impressionem accepere, eam vicinis partibus communicant,
dum pressae se se restituunt : unde in machina pneumatica sonus exhausto aere vix percipitur , nec nebulosius aer soni ut luminis propagationi
obstat. Contra ventus non luminis motum ,
sed soni impressionem plurimum imminuit. Luminis quidem propagatio pene est momentanea & aequabilis, quod aetheris partes selidae comprimi non possint: sonus vero non in ipse aethere, sed in aere qui imprimoni cedit, diffusus, paulatim languescit; nam aer citissime quidem movetur, neque ad latera potest deflectere : sed cedit tamen, & acceptum impetum tandem e Stinguit. a
sint pracipua sonorum caus. Sonus ex peculiari quadam aeris agitatione .
proficiscitur , quam essicit corporum collisio. Itaque ἰn corporibus quae collisa sonum cssi eiunt , tria partium genera licet distinguere. . Primum eas quae sunt sensibiles, complectitur: hae quidem vitia habent elasticam,sed non facile ob suam molem flecti, aut comprimi possunt. Secundum genus eli particularum insensibilium,quarum adeo elaterium vel levi impulsioni cedit, sicque vel minima vi aliquot particulaefectuntur , aut comprimuntur, eaeque prae visua elastica resiliunt, & pristinum situm recuperant , tumque corpus uia multo Ladhus
175쪽
minora, quod est: tertium partium genus, secum commovent. Quo particulae commotae sunt exiliores , eo spatium in quo is motus perficitur, angustius exigunt, major adeo est motus velocitas: nihil enim in tam arcto spatio motum retardat, nec interjecta corpora huic moram objiciunt. Quamobrem ex corporum collisione oritur mutuus partium sensibilium attritus: hic particulas insensibiles comprimit, & flectit : sed ear in pristinum redeunt statum cum incredibili celeritate, quod in spatio pene indivisibili mo-Veantur. Hinc aer tam perniciter impellitur , ut huic non liceat ad latera se recipere, & vim impressi morus eludere. Quase non tam corporum collisio, quam particularum resultus, &quasi in integrum restitutio vera est ini cauίa. Nec multum interest qua vi, quove impetu tendantur, aut flectantur particulae collisi corporis, dum celerrima sit earum restitutio: ut in bombardili quantumvis lente elaterium sun tuleris, ex celeri recursia vis ejus proficiscitur. Quamobrem non prima corporum collisio, sed particulae ex illa collisione commota: λnum efficiunt. Quod in locis quae sbnum iis impressum tandiu conservant, aut in fornicibus manifeste cernitur ι neque enim seni continuatio in locis quae resonantia dicuntur, ex prima collisione , sed ex fremitu insensibilium particularum dimanat. QEam enim partes sensibiles in ipso collisu accepere impressionem, eandem particulis impertiunt, atque ex iis particulis tremulus ille motus in aerem commeat. Illae porro particulae cluplici modo agitari possunt. I' Cum partium sensibilium motum sub
sequuntur, tumque mutua duriorum corporum collisio praecedit. Sed tape particula: ipse immediate commovemur, ab aece imprimis,
176쪽
qui ceserrime motus plures corporum partici las simili motione exagitat. Atque haec ab aerciparticularum commorio multo est facilior quam quae a duris corporibus proficistitur :plures enim aer circumfusus particula; tangit, quam selida corpora sua collinone pollini conΥ- movere. Deinde particinae omnes corporis solidi ab ipsis partibus ejusdem corporis itidemnaotis tremulo motu agitari debenti sed fatis erit si aer verberatus superficiena corporis solidi percellat , nec minor hinc oritur solaus: quam si totum corpus concuteretur.
Pracipua sonorum species. Hinc adeo duplex oritur Eni species, unumessicit mutua corporum solidorum collisio , alterum aeris a duro corpore percussio , qui deverbexationis sonus dici potest , qui in voce animalium, in tibiis, in ventis, & tonitru es hconspicuus. Uterque aut est simplex, aut compositus , ille ex una collisione profectus uno itidem ictu aures percellit, qualis est. aeris ει- gello verberati crepitus; compositissim pres sio diutius durat. , Cum sonus compositus ex unica collisione proficistitur. tum colatinuatus dici potest, ut in ictu camparue diutius perseverante experimur : quod primana percussionem alia statim excipiat. Cum autem ictus alii aliis succedunt, ut in tubis, tum senus est suc- .cessivus.
Sonus simplex dicitur cum aliis comparatus :is quippe ex pluribus & repetitis reflexionibus semper est compositus. Ugae & varius est penes aurium & locorum qui circumjecta sunt, sonum reserunt, dispositionena. Alius est tyna pani percussi sonus in media planitie, alius Prope urbis muros. Vox in aperto & libero
aere clara est & distincta , in personatis obscui a
177쪽
εc clima : ferri can lentis percussio obtusiorem mnum essiciti, quod partes illius admistione particularum ignis distractae male sint colligatae, neque adeo vim suam tueantur. Eadem est
ratio corporis cujuique spongiosi : nam aeris interjectu partes a se invicem divita aut nullo, aut debili elaterio donantur Contra sonus clarus est , acutus & tinniens, cum percussi eorporis partes inter se ita sunt colligatae , ut plures simul particular in arcto spatio commoveantur : ut in incude malleo perculsa cernere est. Sic in voce aer e pulmonibus utramque laryngis membranam ea celeritate ferit , quae ad vocem claram &distinctam requiritur, illius membranae particulae dum celerrime vi sua elastica hestituuntur, aerem Vieissim verberant, de sonum clarum ac distin .ctum essiciunt: sed de voce suo loco pluribus: de tonitru alibi diximus. Interim illud admo . nemus hoc senum esse vehementiorem, aut in tonitru , aut in bombardis, quo plures solidi de
duri corporis particulae commoventur. Hinc sibita accensae materiae inflammatio tantum fragorem essicit, quem vicina corpora crebris reflexionibus' augent & multiplicant. Motus continuatus ex uno gfgnitur , qui
alios subinde procreat, ut in campanula, quam horologiis aptare lent, quaeque vulgo te tim-ιre dici solet. Primum ex homogenea, &sui simili materia componitur , accedit figura sono augendo idonea: nam ejus particulae facile comprimuntur, & prae vi elastica, eadem facilitate resiliunt , ac demum quae saeta est compressio, statim in omnes partes aequabiliter diffunditur. Triplex itaque in ea campanula ex mallei
percussione motus oritur. Primum aliquot particulae ictu mallei colliduntur. 1' Hanc totius
178쪽
caimpanulae particulis impressionem communicant, unde sequitur partium sensibilium fremitus & agitatio, quam materia sui similis, nec multum densa efficit. Fisuram pene ova lem campanula malleo percusta induit, & partes loco suo dimotae pristinae figurae reddi a sectant : quod utique non sit citra aliquem impetum : adeo ut compressio ab ea parte quae
malleo percussa fuit, incipiat, & in latera di
kndatur: quod citra crebras vibrationes, seu plures itus & reditus non esticitur. Hic motus
a particulis in partes ipsas commeat ; hinc crebri fremitus ,& undulationes, quales in scypho aqua pleno cernimus, dum marginem digitoeelerius moto premimus. Ex illa partium un-dulatione motus partieularum insensibiliuna iterum gignitur, quae elaterii vi flectuntur &restituuntur, atque ea celeritate aerem seriunt,
qua niim pcssit essicere. Non dissimili ratione fides testudinis: dum stringuntur, se ipsas suodammodo percutiunt:
nam tensae, tum pristino statui redditae subitas. di reperitas partium vibrationes emciunt, ex quibus particular ipsae attritae, & celeriter agitatae candena impressionem aeri communicant.
Eadem pene est ratio plectri quod repetitis ictibus choraam trahit & extendit; cumque plectri denticulis ea se se expedit, suas vibra. riones itidem peragit Nec partium vibrationes quae in tensis fidibus tactu ipi percipiuntur, sonum essiciunt: eae quippe sunt tardiores: sed
particulae ipsae celerrime commotae dum aerem seriunt, sonum creant. .
Sonus successivus gravis est in voce &'in tuba: interdum est asperior, ut qui in plectro celerius moto percipitur, cum scilicet ictus ipsi& vehementes sunt ' celeriores. inando percuisiones crebrae quisiem sunt, sed non adeo
179쪽
vehementes, ut in tibia, tum sonum efficiunt leviorem. Aer quippe per arctiorem rimam impulsus, in tenuis laminae aciem impaetus, particulas duntaxat illius ferit, quae celerrime commoventur : nam vi aer' impulsae statim, flectuntur & resiliunt. Non ita res se habet insono interciso & fracto, cum particulae insensibiles motum partium subsequuntur: quae quidem partes majores sunt quam ut continuum sonum efficiant. In continuo itaque dc suaviseno particulae solae saepius immotis partibus
Hoc enim est discriminis inter tibias &alia Musicae instrumenta, quae ex spiritus collisione senum non procreant, quod hara: potissimum ex materia sui simili & ex aequabili partium textura vim suam & persectionem Attiantur, eaque sonum augeant, quem efficit selidorum corporum percussio. Sed in tibiis de in pneumaticis instrumentis figura tantum sono reflecitendo idonea requiritur , nulla materiae ipsius habita ratione. Ex quacumque enim materia constet tibia, eundem sere sonum edit: in aliis quidem instrumentis partes motae particulas ipsas.exagitant: hinc Ionus varius est, ut partes variis modi , sunt inter se devinctae. Sed instrumenta pneumatica ex sela particularum commotione ip ipsius instrumenti cavo
senum procreant. Hunc aeris collisio essicit, ac solam tibiae, aut tubi cavitatem verberat: non enimαlias partes commovere potest: hinc tibiae omnes ejusdem magnitudinis eundem
pene sonum edunt: hinc etiam vel tactu ipsis campanulae aut alterius instrumenti resonantis sonus sistitur, quod partium undulatio ea ratione cohibeatur. in tibus non item : nam in his particularum motus a partium motu non
pendςt: quare tibia tenuis sit, an crassa pert
180쪽
inde est. In his omnibus organis reflexione ipsa plurimum augetur sonus, ut in tibiis, tubis experimur. Qui enim primum forma lux sonus, pene est insensibilis, sed crebris refic- xionibus in cavet instrumenti intenditur. Sic clangor tubae a compressione labiorum efficitur: in tuba Anglicana ab omnibus vocis organis formatus intenditur: non alio sere mo6o ac vox ipsa in palati cavitate incrementa sumit, dum succingentis membranae Particulae quam citissime agitantur. Sic in testudine hin ali sorganis nervi agitati superioris tabellae particulas itidem commonent, quae inclusum aerem consimili motu percellunt : hic interiorem tabellae superficiem ferit, cujus particularxesultu suo aexem iterum verberant, qui pex foramina apte disposita exumpens auditus organum ferit. . Tubae omnes ex angusto spatio in latum ampliantur : nam in arcto orificio particulae facilius concutiuntur; ac multiplica r reflexiones eum motum augent, & majorem subinde externi aeris molem percellulit. Hoc enim intensior est sonus , quo plures particulae primum percussi corporis, deinde ipsius aeris commoventur. Aer vero percussus vicinorum corporum particulas ferit, & in ejusdem motus societatem trahit. Quare qui in principio exilis admodum erat, dc debilis sonus, exi do vires acquirit, dum plures particulae tremulo moid
De sonorum modis. Ut varias sonorum species eorum causas, sic eorum tonos , aut modos omnes persequi proposito operi minime necessarium videtur: de iis summatim agere satis fuerit Sonus gra-νis est, aut acutus, cimi collui cψrporis p xti-