장음표시 사용
31쪽
r da iurisconsiturum verbis o uere: qummi nun his illorum vulguv repugnes, unum sine cy trectatione atque pio animo committi negantium L.3. S.I8.D.De acquirivel amisi poss
sera vel ad hunc istins M Ab sicum ι lad a pertinentia suppeditabunt tibi mea Schedia
32쪽
DO MIN v M Deum tuum timebis, &
illi seruies: illi adhaerebis , iurabisque in nomine illius.
I P E T, Omnibus urbis region que incolis ante omnia per- sissum esse oporte Deos esse, oculos in calummum dumque , ην omnem quae in ictis estgubemationem avi ordinationem,auolgentibiti. Non enimfortunatian que homines esse harum rerum vi ce . Olere qui Deos est honore prosequi, ut .em tu i nobis signora
33쪽
IvRis CIVILIS EX LEGIBUS TAB. XII,
Ad diuos adeunto caste: Pietatem adhibento, opes amouento. Qui secus taxit, Deus ipse vini
dux crit. CICERONIS EXPOSITIO,
Re iubet lax adire ad Deos, amimo videlicet, n Osent omnia. Nec restit castimoniam corporis: siuhoc mortet intelligi, quum mult- animus corpor prae Zet,observeturque ut eaIro corpore adeatur, multo
esse in animis i eruandu magis. m PMd vela fersione aqua vel dierum nu ero tollitur animi labes nec diuturnitate vane re,nec manibus vitas eluipotest. Vimd autem pietatem adhiberi,opes amoueri iubet senserat,probitatem iratam esse Deo, sumptum esse remouenaeam. mdest enim,quumtaupertatem diuitiis,etiam inter hominci esse aequali velimus , cur eam si tu adserea adhibito , Deorum aditu arceaminppraesertim qu Gm Usi Deo nihil minus iratum futurum sit, quam non omnibus patere adse flacandum ore lentam viam. 'od autem non iudex ed Deus ipse, vindex con-Jtuitur , praesentis poena metu religio confirmari videtur. Legissatores,aliique prosani scriptores, cultum diuinum praecipienteranodo Deorum modo Dei mentionem seserunt. Nam apud Graecos, sicut mυe 3 Hre, ita etiam m Θειον aliquando & mν Θιον ιάβι',seu m/λῖ,am legimus: ud Latinos, interdum Deos , aut numina, nonnunquam Deum,vel numen,colere, seu venerari: interdum & hon rare, seu honore prosequi. Respondet autem magis Latino colere,) mur: verbo Honorare, ni FG tertii vel bi,Vene
34쪽
PONT. ET RIVI. nri, vim habere existinaatur πιβιχ quod Plato erga Deo;
statuens.ibi dein m erga homines statuit: De legibuς
mnium verborum unum duntaxat habemus in illo Deuteronomiii loco qui huc allatus est. Utrobique enim verbo ρο- β.j additum est legitur enim,Κυριον - Θεόν σου
fuisset,Aγαπισειρ Κυνον Θεον σου. id est, Amabis.
Quod autem illa xij. Tab. lex vocat Pietatem , Cicero Pium cultum appellare videtur, De nat.d. lib. I, quum dicit religionem cultu pio Deorum contineri. Ac videtur huic pio cultui; significatio quaedainesie reuerentiae cum amore coniunctae . Esse quidem certe in cultu positam pietatem, vel ex ipso Cicerone liquet. Nam De natid. libro I, postquadixit, loquens de diis, est eorum eximia p. i praeita hue natura,vi ea debeato aper se, adse colendam elicere sapiente pau cis verbis interiectis .subiungit,stua porro pietas ei debetur a quo ju acceperis' aut quid omium, ius malum meritum sit, ei deberi poteA' Quibus addit U enim pietas,iuintia aduers in Deos. Ibide, San litur autem,est scientia ciundorum Deorum. Has igitur duas voces alicubi iungi tertiam quoquc addes, Religionem: eodem nimirum libro, Pietas, sanctitas, religio, pure oe carie Deo tribue sint. Atque ut hic pietatem cum sanctitate copulatisicalibi pie & sanctὸ: eodem libro,Et pies lique colimus -- tinum excellente Alibi,Deos auguste sanctEq, venerari dixit. Graeci pro pietate erga Deum, dicunt:pro pietate,ioquam,erga Deum,vel erga Deos.Ethnicos enim utriusque linguae scriptores modo unius modo plurium mentionem ficere dixi. Quum tamen Latini non sistum dicas 'Qumen ,sed etia Numina,Graeci mo θειον quide quod illius v cisNum e vim habere existimatur dicut: at ταθει n5 item.
35쪽
Porro illi Zaleuci legi statoris prooemio adstipulantur eum alii Ciceronis loci, tum hic in quo illa numinis appellatione utitur, de quidem cum honorificentissima adiectione, De natura Deo: um, lib. 2. non procul a principio, enim ess potest tam apertum, Dimp epe pici um, quum caelum isse-ximm calcitiaique contemplati sumus quam esse aliquod numen prpantissimae mcnsu,quo haec regantur' Et tamen postea die eadere loquens non iam nummis, au Dei, sed Deorum mentionem facit. n vera inquit si domum magnam puta iamque videm non posue adduci ut, etiamsi dominum non ἡδ. - , muribu, illum O mustelis aedificatam putes 8 tantum viro ornatum mundi, tautam varietatem po itu Ariemque rerum caelenium, tantam vim magnitudinem maris atque terrarum, si tuum ac non Deorum immorta-H- domicilium putes,nonne plane desipere videares E t tamen ille ipse in iis quae lententiam hanc proxime praecedunt verbis, ita suam concluserat a timentationem,ut diceret. Est itur prosem Desse: non autem Sunt i situr profeci δ Dij. Sic etiam Plato ipse . quum sirpe, Θ Γον dicat perinde ac si Latinὰ dicas Numen) quum mox ειον & ποιητην & πιπερο ου - ra: noscat,vocas etiam saepe τὸν δημιουρ γνοῦ tamen etiam mentsonem plerianque facientem audimus. Eodem fluctuantes modo caeteros omnes ethnicos striaptores nos Christiani tanquam ab alta quadam specula con- icamur. Qui tamen alicubi veritatis it sius vi adacti turba 4llam Deorum vni,quasi summo S in illos omnes potestatem habenti, atque adeo quasi illotum genitori subiecerunt. Vnde illa, - -
sed 3c , - , simpliciter, id est sine ulla adiectione, horatus filii. Quin etiam α δ . non sequentibus illis genitivis, sed
tantum praecedente ae t nomine. EodEmque Latini poetae modo patrem ac regem appellarunt. Legimus enim apud eos, homin Ampater atque Deorum.
o paterio bomini diuumque aete poterias. nec non, ni di m pater atque homininuum I
36쪽
Multo autem ante Ennius illum patrem suum. lue hominumci eappellauerat, vel Cicerone teste: qui postquam dixit, lib. r. De nat. Deorum , Quid enim esse potest iam apertum, tamque permicuum, quum caelumsuspeximus, caelitataque contemplati sumus, Ium esse aliquod numenpiaestansi Tmae mentis , quo Hec regantur' audit , stiuod ni ita esset, qu; posuisset offense omnium dicere. Ennius, Dicesaesublime cand ns quem inuocant omnes Iouem Z Illam Iouem, O dominatorem rerum, Or omnia nutu rigentem, ,τtidem Ennius, H ι- patrem tuumque hominumque, Ir praesentem ac praepotentem Detim. Quod qui dubitat, haud ane intelao cur non id molsit,an nullu, sit dubitare postit. Apud eundem, codem illius operis libro haec leguntur ι, ipse Iupiter, id est: iuuans pater, quem conuersis casibus appellamus a iuuando Iomm a poetis Pater Aiamque hominumque gii itur: a maioribus autenostris Optimus,Maximus edi quidem ante Optimus idist, beneficentisimus quam Maximus. quia maius cstcertequegratius prodesse omni s, quam opes omnes habere. Ad haec autem quae ex Cic rone aliisque attuli epitheta nisi potius titulos appellare par est cum alia possunt addi;tum vero istud, Pateromnipotes. Quinetiam,non λlum patrem Deum atque hominum, sed S patrem Desim, sine altera adiectione, interdum verὁ &Patrem vocatum suisse sciendum est. Monarchiam caelestem multo etiam locupletioribus quorundam Graecorum testimoniis probatam inueniemus, si ea conquirere libeat: atque adeo multo purioribus. Habemus enim ex Sophocle,
Ex Pythagora κem afferuntur hi &. admiratione & laude
omni maiores versas, y ιττς ε ξ ειδο ρ ειυι,παρ ἐξ ἐν GLO:
Enimuero, etiamsi unius tantum Dei mentionem ubique facerent, eum quicquam cum Deo quem nos Christiani adoramus commune habere putandum minime esset: nihilo
certe magis quam pictus vel sculptus homo quicquam cum
37쪽
homine vero commune habere dici potest. Sicut enim externis coloribus adumbratum quidpiam , res est merὸ inanis, sic etiam filsum quiduis in mente hominis conceptum, vanissimum est famulacrum, seu phantasma non res vlla in rerum natura οxistens. Adeo ut merito maiores nostr Paulus Apostolus, quanuis infinitos pene Deos colerenι atque hac ratione dici possent παλύλοι,tamen contra αξτου evocare non dubitarit: utpote quorum dij, ut ab illis vocaba Gur nequaquam dij ejent, sed mera hominum commen ta. Legimus certὸ apud Dauidem, Deos gentium, esse dar- moniae sed & apud ipsum Paulu,i.ad Corint.cap. Io, Q sa crificantgentes daemonm inon Deoseo sic M. Quae quum ita sint, ad alios locos scriptorum utriusque linguae eorum qui inter profanos numerantur, sicut & numerari debent) remittere lectorem contenti erimus: quorum probari testimonio poterit id saltem quod a Paulo Apostolo dicitur,de illa deitatis cognitione, ad quam quum Peruenire potuerint, inexcusabiles redduntur. Atque hoe quum tam vere dictum sit quam quod verissime,multo magis damnandi sunt qui omnem deitatis sensum deposueriit, aut certe ita vivunt quasi deposuerint. Quod α Noxime crimen ac scelus plerique etiam populi positis publicis legibus vindicarunt. Celebres autem inter α Nise fuerunt illi duo, quotum a Cicerone locis aliquot fit mentio, Diagoras α heodotus Sed Diagorae praesertim diuulgata fuit:
adeo ut etiam cognomento Atheos diceretur. Non mirum autem ipsos etiam ethnicos, homines eiusmodi,tanquam monstrosa quadam natura praeditos,execratos esse: quum testetur Cicero nullam sentem esse tam immansuetam & seram quae non, etiamsi ignoret qualem hahere Deum deceat,tamen habendum sicut.
38쪽
On assumes nomen Domini Dei tui in vanum. Nec enim habebit insomtem Dominus cum qui assumpserit nomen Domini Dei sui frustra.
Non usurpabis nomen Domini Dei tui frustra. quia non erit impunitus qui super
re Vana nomen eius assumpserit. Levitici autem cap. x I X, Feriurare in nomine Damini,vocatur Polluere nomen Domini.
Non periurabis in nomine meo,nec pollues nomen Dei tui. Ego Dominus.
AEGYPTIORUM LEX, Periuri poena capitis plectuntor.
Diod. Siculus Bibl. . lib. r,scribit,apud aegyptiospitale fuisse peierare:quod periuri duo maxima committant scelera: iuum Sc pietate in Deos violent & id ouod inter homines potissimum ad fidem facienda robur haoet,euertant. Ex L E G. T A B. XII,
Periurii poena diuina, exitium: humana, de
IMP. ALEXANDER, COLDe rebus creAcir iureiurando,t.2.
Iurisiurandi contempta religio satis Deum vItorem habet. A. vij.
39쪽
L. Si duo. ἔ.vltss. De iureiurando, Si quis iurauerit in rc pecuniaria per genium principis,dare se non oportere,&peierauerit dari sibi oportere, vel intra cortum tempus iu 2. uerit se soluturum, nec soluit: Imperator noster cum patre rescripsit, iustibus eum casti)andum
dimittere:& ita ei superdici,Προπετῶς ελη ομνυε. Si eos qui per genium principis iurantes peierarent,fustibus castigandos censuetunt, quanto magis qui per eos quos colebant Deos falsum iurarent i Abrogatur tamen haec lex, Cod.De reb.cred.& iur.I. r. Nam ibi illa Alexandri imperatoris verba, Iurisiurandi contempta religio satis Detim istorem babit, proxime sequuntur ista, Periculum autem corporis,mei maiestatis crimen ecuiatim constituta diuorum parentum meorum , et siper incipis venerationem quodam calore fuerit peieratum , infenimn pluet. MODEsTINUS,
L in. f.De crim. tisi. De periurio , si sua pignora esse quis in instru mento iurauit, crimen steliionatus iit: & ideo ad
Augeri etenim magis nostram remp.& multis hominibus legitime progenitis frequetari quam impiis periuriis assici volumus. quum satis esse inhumanum videatur, per leges quae periuria puniunt,viam periuriis aperiri.
L. cfdsidestrente. JDe dolo. Quod si, deferente me, iuraueris,&absolutussis, postea periurium fuerit approbatum: Labeo alta
40쪽
FoNT. ET RIVI. 9 ait, de dolo actionem in eusti dandam. Pompo nius autem, per iusiurandum transactum videri. Quam sententiam & Marcellus libro octauo Di cstorum probat. Stari enim religioni debet.
His autem proxime su biunguntur ista, PAVLVS
Maximum remedium expediendarum litium in usum vcnit,iurisiurandi religio: qua vel ex pactione ipsorum litigatorum, vel ex autoritate iudicis deciduntur controuersitae.
Quibus haec proxime subiiciuntur, PAVLVS,
Iusurandum speciem transactionis continet: maiorem l habet autoritate quarta res iudicata.
Cum his Caij & Pauli iurisconsulti verbis optimὰ conueniunt ista Pauli apostoli, aut eius quicunqtie est autor epistolae ad Hebr. eap. 6, Π ἡ: Mi ὀ ο'ot. Conuenit & quod scribit Diodorus, AEgyptios censuisse iusiurandum esse H - t. o. te πι- . Idem inter Bocchoridis leges quae ad commercia perimcnt,hanc refert: ut siqui pecuniam foenore accepissent non data syngrapha,ac postea se accepisse negarent,staretur eorum iuriiurando. Cuius legis duas rationes affert. Vnam, ut magni- facerem iusiurandum, quum enim manifestum esset, fore ut ei qui saepe iurasset, fidem amittere contingeret: unum- quenque daturum operam ut ad iusiurandum non descenderet. Alteram, lubd existimaret legislator futurii ut quum probitas aliquorum faceret ut fides illis haberetur, omnes ad eam impulsurum, ne male audirent,si derogaretur. Praeterea in uit iniquum esse censebat ,t quibus absque iureiurando fides habita esset, iis de negotio eodem iurantibus