장음표시 사용
151쪽
eollegam,laborisque socium adscisci sibi pati titur.
Non desunt inter hos, qui praematus e ac praecipi tanter ad factitandam medicinam irrumpunt, ijs adminiculis destituti, quibus medicti instructu naesse par est, quaeque iampridem didicisse, non dis cere oportuit, sicut prius medici titulum , aut elogium obtinuerint, quam sunt pro meriti. Na tum legere incipiunt praecepta medica homines prSposteri, cum acciri contigerit, medelamque aegrotis adferre conueniat. Vt enim in conficiendis hosti bus: sic in expugnandis morbis, gerere quam fieri tempore posterius : revero atque usu prius est, ut Marius apud Salustium disserit. Huiusmodi con 'ditionis Athenienses fuisse Demosthenes comme- , morat, quos ait non ut reliquos mortales ubi conia iiis aluissent, agere: ver uris ubi res actas accepissent, tum demum consulere. Sic nostrum plerique tum
demum consultant, ac disquirunt, quid facto o pus sit, cum instant urgentque morbi, qui nullas mora S, aut inducias, nullaque deliberandi spatia admittunt. Quod itaque Cicero exigit in rebus bellicis, in medico accurate praestandum, ut scili
cet omnia sua consilia praemeditata habeat, ut maia ture rem ipsam perficiat, nec unquam a ratione
discedat. percipere quoque debet cogitatione fa tura, & ante constituere, quid possit accidere in via
tramque partem: nec committendum aliquid . ut aliquando dicendum sit, Non putaram. Nonnunquam autem medicus in ancipiti dubioque norbo, Sc qui celerrime ad satum properat, ut gladiator in arena consilium captat, ac medendi occa- 'sonem e re nata arripit. Quod mihi aliquando v-suuenisse memini. Siquide cum morbum eiusque symptomata probe habere in explorata, ac verborum serie , & componendorum medicamentorum ordine exacte essem instructus , tamen rebus
152쪽
vt paulo ante reliqui, mutatis, coactus sum tota tris cenam in uertere, atque aliam viam ingredi, aliaque methodo insistere. 5ic docte ac prudenter Terentius, Adelph. quicquam tam bene subducta ratione ad redi. s. Sce- se tam fuit, Ba Cuin res, aeta , vsuae semper aliquid adportet noui,
Aliquid moneat, sol ira quae te scire credas, nemus, Et qua tibi putaris prima , tu experiundo repudies.
Nihil a Comico dici potuit verius, cum in omni vitae actione, tu maxime in profligandis hostibus, morbisque expugnandis. Qualibet enim multum ac diu quis rationes conficiendi negotii, aut cuiusque rei perficiendae secum ipse sit meditatus, o miliaque ad amussim,curaque exactissima excusse rore Medi riti quo modo res aggredienda sit, quid primum is omn/a exequii quid postremum conueniat in ipso mo ferio mento punctoque temporis, quo se operi accingit, . di rem perficere statuit, priores ta rationes & praeum editata consilia respuit, aliaque pro tempore eccogitat. Itaque usii & exercitatione, multarumque rerum experientia parari constat prudentiam , &bene gerendarum rerum dexteritatem, ex eoque felicem successum, atque euentum exoptaturn m-pe eorum , qui ex morbo decumbunt, facilem dc expeditam sanitatem, quam confestim nullaque mora consequuntur, ubi fido expertoque medico se committunt, atque illi sunt obsequentes. Nam errones circumforaneos, atque impostores publicos exterminandos censeo, qui non verentur in hominum vitas ac corpora grassari, atque, ut habet prouerbium, in vasis iactura artem figuli nam experiri, hoc est, ut Plinii verbis utar, hominum periculis discere, & per experimenta fallacia, ac
coniecturas mortem hominibus inferre . quorum
culpa ac temeritate efficitur, ut mededi ars (quam
153쪽
inter dona spiritus Paulus refert, & qua post sacra' dogmata nihil mortalibus excogitatum est salia bre magis, ac necessarium) una cum profetaribus despecta sit ,& negligatur . ne ijs addam anicularum impudentiam, quae non verentur huius artis peritiam sibi vedicare : quas non tantum a medendi magisterio, aut ut minus ambitiose dicam,
ministerio semouit publicus orbis consensus , ac maiorum auctoritas, sed ab omni etiam iuris ad- Uinistratione, a functionibus ecclesiasticis, a concionandi munere exclusit etiam Paulus. Si qui dem, ut appositia'ersius:
PubAca lex hominum, naturai contiaeet hoc fas, Ut teneat istitos inscitia desita aditus. Stat contra ratio , ac secretam gannit in aurem, Ne liceat facere , , quod quis vitiaret agendo. Diluit He eborum certo compescere punho Nescius examen inperat hoc natura meden I.
Cuius seia entiae consentanea est illa Horatii, L s. i.
Nauem agere ignarus nauis, timet, he eboru agro stolis. Non audet,nis qui didicit, are: quod medicoru est, Promittunt medici,traditant fabrilia fabri.
Quod compendiosis verbis indicat Proverbium, (Quam quisque norit artem, in hac se exerceat. Quocirca felices fore artes Plinius pronunciauit, si de iis solum iudicent, easque tractent artifices, atq;harum periti. Cum autem in ex truendis aedibus architectum deligamus solertem atque industrixi: in dirigenda naue nauclerum expertissimum: in bello gerendo duces exercitatos ac strenuos: in ex Ppolienda lingua praeceptorem eloquente : in men V m te instituenda formandi que moribus moderatorem optimum: cur in morbis expugnandis, in farcienda tuenda que sanitate, triobolares circumforaneos, ac det iras anus admittimus E quibus corpus
nostrum trucidandum exponimus, animique do-
154쪽
micilium diruendum offerimus. adeo nemo non artis medicae peritiam sibi arrogat, eiusque professionem exequitur. Sic Ferrata te Pontano teste, aliquando inter proceres aulicos certamen fuit ac contentio, quorum nam artificum, eorum, qui opificio aliquo se exercent, maior esset vel numeaeus vel copia. Cum autem alii aliud proferrent, ut sunt in Rep ac confusa multitudine pistores,lanii, coci, textores, carpentarii, aurigi, fullones, trape Zetae ac mensarii, usurari j, sartores, nautae, lenones, quibus quaestus inter omnes uberrimus: Tu Vnu S, Fulla, inquit, arti si cum maior copia, quam eoru , qui se medicos profitentur, aut eius artis nomine
sese venditant: cuius se primo quoque tepore specimen exhibitur u pollicetur. itaq; postridie quendam in publicum producit ad hanc fabulam peragendam mire dextrum, qui fascia obuolutis cerui cibus, vultuque ad morbum composito dentium dolorem simulat, ac subinde ingemiscens ab ob- xiijs stipem eblanditur, atque aliquid remedij miti nando dolori implorata ibi nemo non ex numerosissima multitudine fometa praescribit, ac quid dolore ni confestim discutiat, co fidenter profitetur: ataque omnium suffragiis evicit is, qui contenderat , nullam prae medicorum turba in ciuitate numerosiorem. Nec sane il lum fefellit opinio. Idio as quidem atque imperita plebs passim huius artis cognitionem ac notitiam sibi vendicat, eamq: palam profitetur , atque impudenter exercet, nullo cxperimento, nullaque ratione instructa.
varia fit ac mul lexsili, terrai natur es conditio.
I A M vero ut aliquid superiori argumento a Lsine ad ij clam , medicis cum primit obscruandam censeo
155쪽
eenseo terrae cuiusque naturam, solique habitum. Hic si quidem essicit, ut varsae herbarum species emergant,diuersasque virtutes ac sacultates hae sor tiantur. Hinc Hippocrates Cratenae motanas herbas, altisque tumulis enatas colligandas praecipit, cum firmiores existant, ac robustiores, magisque Cuibm l essicaces, quam aquaticae , propter terrae densita m herbatem, aerisque tenuitatem: flores verbeatum legendos, qui secundum fonticulos, fluuios, Duosque rei. nascuntur, quos imbecilles, nec multi roboris,luc cique dulcioris esse ducit. C im itaque ex soli natura exacte considerata, herbarum vis ac temperamentum cognoscatur, ipsaeque herbae aliae aliis io
cis delectentur, & terram maxime sibi familiarem deposcant, illarum discrimina, quas aliqua ex parte prosequitur V irgilius, obiter dc veluti in tabula a. Georg. depicta referam, quo stirpes suis quaeque locis pos . sint accommodari, rninusque ob alimenti succiq; malignitatem viribus destitui. Eo enim fit, ut vo iss nostris non respondeant, effectuque expectatonos sim strentur, atque evanida spe illudant.
Lentum Macilentum Glutinosum Macrum
Sisbulo um Pingue Arenosum Osissum Glareosum Bituminosum
Lapideum ci fatum Testaceum et caceum Calculosum
Saxonum Earum Auderatum Densum
156쪽
oner esi ad colorem re abile marum fertur. Tenue
Nouale, di erua ctum, que Ara echlandi
Putre Solutum Sterile Aridum Stercoratum
Prarupta Inuta Auia IncultaCulta Arida
mana Campestria Hortensia Fruticosa
Humida PAlucri Voginosis Irriguumvectae Conclusa
Densa Vmbrosa enitis exposita sent sentia
cura exposita Soli per ut a Subterranea Aerorrida Exucce
157쪽
Docliuia, Frigida Algentia Forulentat Alpiosa Salubraui Aestuos Insalubrial Tepido i Paludosae i Egelida Stagnantial Celida Equacidai Montu a
i Atabulosae Orientalial Caletinosa Austrina Druida Occidentalia
Luna radjs augescit, at non maturescit botrus.
CAP. XIX.L V N A satis incrementum dat, maturitatem Sol. Illa siquidem humiditatem mouet, & turges.cere quaeque facit, sed ob imbecillitatem cocoque re nequit. Sic videmus stirpes interdiu allicere ali- , mentum calore Solis incitatum, noctu diffundere, ac per attractum humorem suecum is inbibitum adolescere, auctusque atque incrementa suscipere. Vt enim vigilia & exercitatio motusque mode Simile aratus cibum digerit, atq; in habitum corporis fundit, noctu vero & per somnum concoctio per fi im natucitur : Quod inebrijs vinoque distentis perspici mus, quibus somno crapula ac temulentia discu titur : ita Sole diem illustrate omnia maturitatem consequuntur: noctu vero Luna suas vices obevn. te adolescunt , succoque protuberant. Quo fit, ut
videamus rosas, lilia, omnisque generis flosculos interdiu non de hiscere, ac patulos fieri, verum noctu atque antelucano,
158쪽
. Solis ad occasum, fleti aera Veser
Stercoratio quare Hesiodo improbata.
C A P. XX. HESIODV S non indiligens rei rusticae scriptor a plerisque invaditur, quod sterquilinium in
agri cultura neglexerit : cum is facti non ignarus, salubritati potius , quam fertilitati consuluit. Ille si quidem alio laetamine sterilitatem expugna nudam censuit, quam stercorandi usu de consuetudi-Iae. Satis enim ex lupinorum, cicerum, pisorum, favbarumque culmis vomere tempestiue subuersis, alioue pabulo prostrato , agrum uberem foecundumque effici existimavit. Quaecunque enim ex stercoratis,fimoque cultis agris proueniunt, Vitiosos, minu Sque salubres succos praebet. Sic triticum& Cerealia quaeque a Curculionibus promptius infestantur, ac fruges, omnisque generis legum ivna in eiusmodi agris enata nec perenna repositant, nec diutius ast eruari, quin vel situm contrahant, vel a te redine & vermiculis infestentur. Zythus quoque, eaque potio, quae Belgis Cereui si a dicitur, ex huiusmodi frugibus decocta, citissime vitiatur, atque ac orem contrahit. Quamobrem recte mea quidem sententia Hesiodus illos agros aptos, ac commodosq; sementi existimauit, quos veti temperati serenant, suaves Solis radi j fouent, ubi nulliaquq stagnant, nec culta stercoratione pinguescui, aut salte mundo, natiuoque humore ac calorem turitatem cosequuntur. Sic enim illa, quae nascuatur , diu perseuerant incorrupta , atque ali metu in praebent salubrius. Fieri aut nequit, ut in his regionibus Vi uaces existant homines, aut valetudine inculpata, ubi aer ipse, vel alimenta vitiosa sunt, ac
putredini obnoxia. Quoi uin altarusci cuenit, ubi
159쪽
stagna paludesque graveolentiam exhalant, alterum ubi non genuino honore, sed asci titio pinguescit humus, ac stercorando excolitur.
sua ratione Curculio, hestiola infesta 'im abigi,vecarisi posent, C A P. XXI
NIHIL est in vita hac caduca & mortali, quod suas non experiatur a duci sitates, atque incommoda, multisque vexationibus atque insulti bus non sit expositum. Vt enim homines innumeris malis sunt obnoxij, multaque allos circumualia lant, quae valetudini, vitaeq; insidiantur : ita&fru gibus sui non desunt hostes, qui illas infestat ac de moliuntur , robigo, culices, formicae, limacri, cochleae locust V, blattae, eruc S. te redines, vermiculi, dc qui funditus granaria depopulatui. Curculio. Hoc enim genus vermiculi proboscide quadam acumi nata, rostroque aculeato, altera sui parte triticum pert crebrat, omnemq; similagine depascitur, fur furacea tenuiq; ac cassa relicta membrana. Huius teredinis multa examina ineunte vere progerminant, ubi frumeta Luna plena recens demessa, eaque madida ac rorulenta, antequam occalluerint, reconduntur, vel ubi granari j fenestrae Austrinis flatibus non Aquiloni js sunt oppositae. Siccitas e. alim essicit, ut omnia putredini miti' obnoxia cxistant. Persuasum est aut nonnullis, quorum mea qui de sententia nec vana fides, nec inanis auguratio,Deu Opt. ma X. nonnunquam hac calamitatem immittere in vindictam eorum, qui plus satis lucro inhiantes, vel fruges abscondunt, vel supra legitimum tempus asseruant magno inopum detrimeto, qui hoc commeatu destituti, vitam tueri nequeunt. Hoc enim alimen tu in edendi pascendiq;corporis
160쪽
corporis usum assi uenter elargita est prouida Dei benignitas ac munificentia, ad eb, ut si caetera edulia desint atque obsonia quaeque desiderentur,satiari homines pane possint, eoque inedia famem-N 'tiato que solari. 'amobrem grauiter culpa di sunt ne rei gotiatorcs frumentarii, qui magno tenuium dam rΠ omos. no, an si onae, fruguq; pretia intendunt, nec in summa egesta te granaria laxant, quo illis questus sit v- Corelabiis berior . Eo siqui de fit. vi in rem p. sint iniuri j, atque
cecs. an plebem, cuius maledicta in se concitant, frauda fouer. H. lentia etenim set bolomon restitur frti meta abscondit, illii execratur populus: qui vero diuendit,haius capiti fausta exoptat. beneque precatur. Patitur tamen plerunque Deus, huiusmodi malis asfligi nos, cum erga illum sumus ingrati, cuiuslibe-3J, ratitate ac munificentia cumulate fruimur: Si quidem per EZechielem immissura se minatur religionis ac pietatis des ortorib' calamitates quatuor, famem, pestem, bellum,& nocentes bestias : ut his diuexati, ad saniorem metem, agnitaq; veritatem. Creat ror perducantur. Quod si naturales causae, no raticinvium g nurninis vindicta malum hoc inuexerit: ineunda
ei; co rario , qua animalcula noxia vel abigi possint, vel interimi. Nihil aut ad perimedos Curculiones em-
tetri halitu exanimantur. Id ipsum praestant etiam Sagapenum, amurca, Castoreum, fauina, sulphur,
cornu ceruinum, hedera, galbanum, ac graveolentia quaeque, quorum sussitum nec serpentes, nec colubri, nec vespertiliones ferunt. Quod indicat omnis eruditionis parens Virgilius,
Discedi odoratam casulis incendere cedrum, pret. Galbaraeos Bagita regra urnidore Chelydros.