장음표시 사용
131쪽
ius est, acriter illi, summaque cura obsistat, atque obluctetur, nec ullo modo foueat imaginationes tacite obrepentes animo, blandas quidem initio atque amabiles, sed quae adco inualescant, ut aegre excuti queant au t sopiri.
Alisur enim sollium, viviti regendo,
Dum medica, adhibere manus nec rocere cui M. O .
bd si in comi poda, aduersitates, infortunia, parumque prosperi rerum successus hoc malum in vexerint, huic infractum inuictumque animi robur opponas, ac verbo Dei eiusque fiducia te fui clas, quibus terribiles visu formas, variaque imaginationum monstra minimo negotio conficies.
His enim praesidi js substiterunt spectatissimi quisl
Heroes, qui tametsi rebus propemodum desperatis, calamitatum finem morte accelerari cuperet, rao, non tamen dolorum impatietia sunt oppressi. Sic Helias malorum taedio morte exoptabat: Sic Dam g iuid inimicorum insidijs toties impetitus saluti sub inde dissidebat: Iob desperab udus mori potius sustinuit, ac quocumque fato abrumpere vitam, quam tam atrocia pei peti. Christus denique dissi in infes- dentis hominis more, nostraque causa in se trasia renda vinata, desertum se a patre queritur. Sed omnes hi me liorum spe ac fiducia, omnem animi trepidationem, ac dissidentiam erecta in Deum mente diccusserunt. Hoc autem ex Ciceronis sententia omnibus persuasum esse conuenit, Animum retinen- In Sori, dum in excubatione ac custodia corporis, nec iniussu, contraque imperium eius, uo nobis ille datus est, emigrandum, scationemq; deserenda, ne munus humanu assignatum a Deo, defugisse videamur. Quo mihi praeclare cocionari visus es o se Bec. Iud phus, ut quidquid mali nobis obtigerit, alacrique infracto animo perferamus. Nec committeri
dum quis ducat, ut indecore, ac praeter hominis dignitam
132쪽
dignitatem, contraque naturae ordinem vitae si nem imponat. Quod si quis ex moibo aut mentis alienatione ad funestum vitae exitum deuenerit; nemo istiusmodi conditionis hominibus insultet, aut in illos sit seuerior: verum illorum miseriar in dolescat potius, vicemque deploret, cum non sint sui compotes , atque a ratione mentisque iudicio exciderint, quo fit, ut ratio illis in uertatur, atq; in delectu rerum prorsus hallucinentur , ac caecultat. Cum enim imaginationis virtute corrupta, absurda queda animo obuersentur, confuse de rebus statuunt, vitiose ratiocinantur ac iudicant. Simile eunim quiddam menti euenit, quod oculis, ubi varii diuersique coloris conspicilia obiiciuntur, quibus omnia vel caerulea, vel rubra, flaua , viridantia, vel denique eius coloris, quo vitrum suffusum est,apparent, sic ut aliter se proferant species obiectaque rerum, quam reuera existunt. Hinc ebri j atque irati gemina conspectare se credunt, cum unum tantum sit obvium. Sic ex febri deliratibus varia spectra animo obuersari videntur, ac corrupta imaginatione, vitiatisque o Fganis multa spectacula sementi offerunt, ob prauorum humorum ac spirituum agitationem, qui Vltro citroque commeat, si nusque cerebri oberrant. Spiritus itaque atq. humores maxit 'ia momentum obtinent in perturbanda mente ciendisque affectibus, atque in inferendis conscientiae stimulis. Qui si synceri existat, nec ulla contagione inquinati, placidis moribus hominem esse contingit, minimeque querulum aut morosum et Sin turbulenti ac labe aliqua imbuti, vari j cientur animi motus, affectusque tumultuosi exoriuntur ac turbulenti. Proinde cum corpus atque anima iuxta afficiantur, danda inprimis opera, ut animi inquietudo, mentisq: aestuatio Vera
borum lenocini js ac blandimentis sopiatur. Siqui
133쪽
dem ex pio uerbiali sententia, Animo aegroto medicus oratio: tractandusque istiusmodi hominumi animus, ut exigit natura rei, ut corporis habitus, uti humorum qua sitas exposcit. Quemadmodu enim Simile abl ferae: atque immanes belluae cura atq; ossicio ho- esse rati
l minu mansuescunt ac cicurantur: Ita placide tra- beeuis.ctari postulat istorum animus, ut qui seuerioribusi ac minacibus verbis exasperetur. Nonnunquam tamen, ut in corporum morbis sectiones, cauteria, i atque ustiones adhibemus: Sic aliquando acriusl instandum, ac salubri increpatione coercendi im-l probi illorum conatus, ad quos per interuallarestagnante humore noxio, solent incitari. Corpol ri vero non minor cura adhibenda e st. Sed me mi l ne i ii, qui curationem instituit, ne humore illumi validis medicamentis irritare pergat, sed sensimaci placide, summaque dexteritate id perficiat. Nequei enim confertim sentinam exhaurire consultu est.
l Si quidem agitatus is humor mephitim quandam
exhalat, ac nidoris grave olentiam, qua cerebrum incredibiliter offenditur, ac mens absurda phantasmata concipit. In primis autem excitandi spiritus olfactoriolis, ac fasciculis manualibus, alendumque corpus optimi cibi succis, atque in mollia ter subacta culcitra, placido somno fouendum est. Porro omnium citissime alit vinum, minimumq; negotii naturae facessit. Cite tum in eo exhibendo, quanquant unicum sit discutiendi moeroris praesidium, delectus habendus est, curandumque, Ut
tempestiue, atque ut cuiusque aetas, naturae conditio,cosuetudo vit S regio exigit, prescribatur. Neq; enim semper vinum tristitiam Melancholicis eximit, ast moerorem discutit, sed nonnunquam adauget, malumque exasperat, ac in crudescere facit,
praeiertim ubi vitiosis humoribus corpus est oppletum. Quocirca ante inaniri debet, atque a P Po
134쪽
sitis remediis expurgari, antequam ulla vi ictus ratio instituatur. Impura enim corpora quanto magis nutrias, tanto magis i Edes. Cum autem vini natura varia sit, ac differentia multiplex, nec quod uis Fima otiio aeque generosum, obseruandum, ut optimum bi- fa mentem bere consuescant, & quod nulla re vitiosa sit con perturbat. ditum, quale pleruque oenopolae ac caupones magno valetudinis detrimento offerunt, calce gipso, bitumine: orminio vulgo scarlea, eruca, sy uestri myrtho adulteratu . Sic vini aliquot genera animi impetus non modo non consopiunt, sed recrudes cere faciut, atque denuo ex hulcerari. Hinc plebeii nostrates ex vini Pictavie sis potu, quod mordaces fumos cerebro inferat, morosi essiciuntur, calcitrosi, iracundi, implacabiles, sic ut rixentur assidue,
suasque uxores crebro pulsent, ac pugnis subigant. Quod ipsum illis facere religio est , ubi Rhenanu, aut aliud generosae naturae vinum hauserint. Tucenim blandiores sunt, atque osculo potius, quam sustibus impetunt. Quamobrem Melancholici, lassisi, siticulosi, quique arido sunt corporis habitu, ex Horati j praescripto, Lib t Oi Gerae cum et lene requirant, ' Cuod euris abigist, quod eum je diuite maNet In seenas animum, meu , quod qerba ministrer,
Cuod me Lucana iuuenem com endet amica.
Lib. 2r .as Quo spectat illud Plini j, Omnis animi asperitas
dulciori succo mitigatur , lenit transitum spiritus, ac molliores essicit meatus. Experimeta i ri se qui L. que capere potest. Nullus enim non ira, luctu, m C rore, moestitia aliquando conficitur. Sic in lassitu dine siti, inedia intempestiua vigilia pronior qui LIn Gur. que ad iram. Sic fames & mora, ex Plauti sententia bilem in nares cociunt. Sed ea oblato cibo con
Inedia lite festim mitescit ac sedatur. Quo fit, ut saturi ieiunis accenait. minus est cruescant, QDd corpus cibo potu que
135쪽
irigatum , minus siccescat, ac calore nativo tepefacto corpus ad concipiendan iracundiam minus est propensum. Incumbunt ei ina naturales facultates concoctioni, ac flaua bilis , quae impiansis ebullire solet, infusis humoribus diluitur. Sic lebetes, sartagines, ac frixoria magis ignescunt, nidoremque grauio te naribus Ostundunt, ubi liquor, aut innatans pinguedo immodico calore absumi tur, ac torrescit. Omnia si quidem quae vel humo, re vel pinguedine destituta sunt, ollis adhaerescunt, atque nidorosos halitus effundunt, sicut populari , cio codici soleat, Ex eadem olla elixa atque assia de fpronai. Q circa consulte mihi facere videtur cilenti, quaque sicco temperamento existunt, quod minus diu ieiuni persistat, ac calo ii natiuos omen ta ministrent. Siccescit enim corpus intempestiua, diutina is inedia, que humidum nutricium, quod radicate vocant, de popia latur. qua de re nobis alias habitus est sermo.Herbas mutationibul obnoxial, tum viribus , for
mai destitui, nisi nouos sibin de cultus adhi
QVERUNTVR medicorum plerique, her-m obarii in descriptiones esse fallaces , earumque Virtutes inessicaces atque evanidas, multaque passim noxios ae obuia apud veteres, quae parum apte, si nostris conia degeuerens erantur, suo nomini ac descriptioni rc spondent, eoque diuersas esse herbas csitendunt, licet nostro aeuoi de nomen obtineant. Sic hysopum nos rate, fabas, petaphyllon,phu,tipham Cerealem, farraginem, secate, o lyrarii, alia existimant: quia veterum descriptionibus non per omnia congruunt,
Equidem ut nemini patrocinari volo, aut illor unari a errorem
136쪽
errorem tueri, qui in herbarum censu & cognitio ne prorsus sunt hallucinati: Sic non ullos existimo non satis ad rationis amussim omnia exigere. Tametsi enim in tanta herbarum varietate, di mutatione singula in certam clas em referri nequeant, nec illis certam assignare nomen Naturam procliue est, veterum descriptioni congruentem non puta dum tamen prorsus esse alias, quam vetereSdescripserunt, aut ab effectibus, quos illi attribuet ut, , penitus alienas. Huic enim varietati, siqua subest, i causam praebuit ipsa natura, quae subinde mutat faciem, ac lasciuit in progignendis stirpibus, propagandisque plantariis, sicut nonnunquam a parente aliud produxisse videatur. Accedit his artificum solertia , ne dicam calliditas, quae mixtis medicatisque seminibus edocuit speciosus nitiadiusque quaedam adolescere, atque aspectu amoeniore magisque abblandiente. Hinc illa variegata, ac versicolor flosculoru politura,quae cum in multis, tu maxime in Uethonica seu viola altili, quam gario phyllaeam nostri vocant, perspicitur, qu Stam varia ac versicolore specie prouenit cultorum industria, ac mangonio, ut nulla parte veterum d scriptioni respondeat, eoque illis incognitam plerique censent. Sic Calathiana autumni munuS,ae-ranthemos, cyanos frumenticeae messi peculiaris, non tam caeruleo, coelestique colore proueniunt, quam candido, rubro, purpureo vermiculato. Sic
Cattha illa lutheola Virgilio depicta singulis mea sum Calendis duplicato floriim ambitu ac denso
foliorum stipatu oculos oblectat, cocinniter in orbem circinata. Sic Aios , dc lychnis corona.ria rutilanti cocco, ac tenero modo murice tincta rubescit, modo niueo colore aspectu recreat, mulistiplice foliorum congerie orbiculata. In quem modum Leucoia bellius flos, Hesperis, omnes q. Violq
137쪽
matronales efflorescunt. Ista superioribus seculisiciabora me hortorum cultores indicat Virgilius. Semina qidi equidem multos medicare ferites, Georg, i I.
Et nitro prim nigra perfundere amurca ,
Grandior set foetiositiquisfacacibus esset,
Vt quamuis igni exiguo properata maderent.
Et quanquam cessiat cultoris industria, ac co sereniadi ai tificiana, lierbae ipsae sponte aliam induunt faciem, si colorem,si formam si proceritatem, si vires spectes. Id partim fit occulta vi siderum, partim q-tate & temporum decursu, ut ea, quae stabilia apparebant & perenniter duratura, vertantur in aliam speciem, quasi( ut Erasmus ait) naturae curiositas Deratione cauerit, ne qua sit certa herbarum notitia, quae po corac oraara. steris indubitata fide transmitti possit, sed exigat subinde inquisitionem eorum, quae vel mutari, vel renasci quotidie videmus, sic natura hominum a
cuit industriam ac veternum excutit.
Siquidem pater ipse coleradi in di id iHaud facile e e viam voluit,primus, per artem
Movit agros, curre acuens mortalia corda in '
Nec torperegraui assur sua membra qeterno, Cuo seiarias Uus meditando extunderet artes . Paulatim et pulcis frumeti exquireret herbam, Et siticis oenis ab Frusum excuderet Guem.
Accedit his coeli status, soliq; natura, ac regionum evarietas, quae etiam hominibus crines & colorem, stotiusque corporis habitum immutant. Stirpes enim pro loci natura & qualitate, pro aeris ambi entis conditione nunc procerius adolescunt, nuchumilius: quaedam multis stolonibus, pleraeqs nullo agnato frutice ac propagine humo prosiliunt, alia pro terrae habitu, diluto lacteoque virore, alia visaturata vergentique ad atrum viriditate. Vt enim
pueri, quibus nutrices alimenta subducunt, aut ea parcius administrant , gracilescunt, atqueri 3 nuantur,
138쪽
nuantur, coloreque exangui essiciuntur, ac minus florido : Sic herbae solo macro, ieiuno, ac siticuloso enatae, squalosae fiunt, aspectuque tristi atq: in amoeno. Hinc videre est, herbas in parietinis 'prae ruptisque saxis enatas vix dodrantem altas, ea sedem solo foecundo ac restibili commissas sesquicubitum excedere, ac longe lateque ramos propagam
re. Sic bu glossus Ac symphilum vulgo Consolida maior candidis flosculis saepius conspiciuntur. Sic gario phyllaea vel cultus studio, vel ubertate foli,
candidum, rubicundum, variegatum flore ostentat unius culmi, staminisque productu . Sic violarum color purpureus aliquando in cyaneu ac caeruleum elanguescit. bim; li ratione nonnullarum stirpium folia minus cienata serrataque existunt ratque acanacea, hoc est, quae spinis horrent, proditioris decliuiorisque loci natura mitescunt , spinisque minus infesta sunt. Huc refer, quod experientia quotidiana commonstrat, herbas foetusque arbuteos non solii in speciem demutare, si locu au raq; nacta sint accomodam, sed etia meliorescere, fructussis proferre saltibi es, ctim paulo ante laetates
e dissent. Quod de I ersica planta in Aegyptum
tractata praeter Pliniit Galenus comemorat. Cuius rei experimen tu hisce versib. expiessit Columella: rmen si di certo, , pruni in Damasci,
Stipantur calathi , et pomis quae barbara Percs Miserat, visama eo, patri s armata exeni . At nunc expositi paruo Ascrimine sit, Ambrosios praebent succos oblitae nocendi. Creta etiam eiusdem gentis de nomine ducta Ex uo properant mitescere Persica malo.
Hoc enim pomi genus, nisi exaduerso solis radiis sit expositum, non maturescit, succique frigidi ac
humidi latione cito computrescit, noxamque Ven
ti icvlv infert, nisi primis mensis inferatur. Multa itaque
139쪽
MIR ACULIS LIB. I. II sitaque molitur natura rerum, industria hominum Gai de AtDexculta ac condocefacta. Siquidem Vuae acini abs, mei. Dcul.
que vinaceis proueniunt, fissu malleolo, exemptaque medulla, sic tamen, ut inter colligandu gemma non laedatur. Citissime enim latera accurate commissa coalescunt: Mis pila quoq; , Persiica, pal- 'e'n- mulae, cerasia, pruna, lapidosaque corna absque ossiculis industria, cui aque hominum proueniunt, si P βμβ- tenellam scilicet arbore ad binos pedes rescissam, usque ad radicem findas, abrasaque atque excava ta scalpro utriusque partis medulla , confestim seiunctas partes vinculo constringas, superioremque partem ac diuisuras laterum fimo, vel argilla,cetaue obducas, ac charta madida munias, elapso anno obducta cicatrice omnia coaluisse perspicies: hanc arborem surculis, qui fructum non tuleriit,
inseres, dc sine ossiculis poma proferet. od ipsum ex Theophrasti consilio, in vite sum emolitus, nec spem frustratus est euentus. In oculatio quoq;, insitio, emplastratio naturae solertiam , cultorisq; industriam commonstrant. Illa siquidem essici ut, ut stirpes, exuta natiua indole aliam faciem for mamque adsciscant, atque aliae in alias prompte demutentur. Vt enim videmus homines pro in Insitionia geniorum varietate, atque educationis cura, non tres jecta solum diuersa solliri ingenia, alios mores ac stu- es.
dia, animaeque propensiones obtinere, sed corpus Simile ab aliud alio vel exilius, vel procerius, colore vel flo- hominu narado vel exangui, cuteq; vel glabra, vel hispida hir- et e-
sutaqj, forma tamen humana no penitus destitui, ducatione. licet nonnulli feritatem quanda prae se ferant : Sic in herbis usu uenire solet, quae ob similes causas novitam seruant facie ac vigorem , licet non ita immutentur, ut tota species formaci; iis intereat.Semper enim aliqua parte nomini suo respodent, effectuiq; obtinet terrae,in qua radices agut peculiares
140쪽
atque incolarum naturis aptas accommodasque, Multa si quidem aduehuntur ex insulis fortunatis quas Canarias vocant, quae coelo nostro assueta non easdem per omnia vares reseruat, nec eadem specie ac figura, eaque magnitudine prosiliunt, sed tamen non penitus genuinam, aut tamque naturam exuunt, licet nonnihil a veteri insitaque vi ac
odiu sponditio, quae Angesica dicitur, in laserpitio vel silphio As is fines Cisalpino , quae trauiali voce osteritium ac Mam- herbae. strantia dicitur, animaduerti potest. Quae licet obditi malignitatem, tiactumque coeli frividum a Theophrasti ac Dioscoridis descriptione (adiant,
easdem tamen esse herbas, paresque obtinere estcra g n intemperiem vi Horba furi res illis nonnihil languescant ac defetiscant. Cum sic enim cuique regioni certae herbarum species sint si inet peculiares ac propriae, suis q. natalibus si noulae stirpes delectetur; fieri nequit, ut alio transali in suo vigore persistant. Aliae si quidem opacis umbrosis que vallibus gaudent, nonnullae apricis sol insperui s: sunt quae palustri atque uliginoso soloque itari rodelectentur, quaedam glarioso, ars doque ac sabuloso: quas si alio transferas, ac diuersam coeli partem spectare cogas, magna virium ac specierum partem ademeras bic iras in il lyrico, Hellebortis in
Anticyra , Absynthium in Ponto, & apud Santo ae herba marina,
o ' crepidineS, ac maris margines persequatur, salsoque tractu delectatur. Sic alia aliis locis laudatiora existunt, ac proprijs natalibus felicius proueniunt: Cuius rei fidem nobis facit ex na tura rerum his versibus Vir-ilius: Naec ero terra ferre omnes omnia possunt.