장음표시 사용
141쪽
ancuntur certos, faxosis montibus orni. Littora myrtetis ori ima, siem h apertos Bacchus amat cogetes, Aquilonem figora taxi. Diuisa arboribus patriae, sola India nigrum Fert Hebenum. solis est thurea si a Sisba .i Ex quibus verbis perspicere datur rei herbaris stitai diosis non aeqtie feliciter omnibus locis ea de pro-l uenire. Quod ipsum Hemistichium Virgilii in
dicat. CNec omn err omnia recus.l Quorum pleraque si tentes in aliud solum transferre, vel elanguescent, vel emorientiir, aut egre e- focillata crescet quidem, sed ut nomen suum tueri , suamq; generositatem seruare nequeat. Quamobrem qui aliquid terrae sit commissurus, illi ex Virgilii praescripto
Ventos em Oarium coeo perdicere morem Cura armos cultu3 halismi locorum, Et quidque J ferat regio, qui erre recuset, Hic/egestes, icie so niunt felicim qua, Arborei Laetus alib/, arsi iniussa virescunt Gramina: nonne vides croceos ut Ti,nota Odores Inae a mittat ebur, moletes sua thura Sabai, Et chisbses nudiferrum, iroscis orca. Lib. I. ergo
sit, It Alpes Belgicae, quae Oceani obices logo Pnyneti
incurvoque tractu ab Armoricis versus Aquilo- Aeeti monDe se porrigunt, omnigenas stirpes proferant; quae rei-rmos in locis arenosis illis siquidem ex arenae non niuis candore montes illi albescunt sponte emerguli nulla cura , nullaque hominum industria. Essicit hoc partim soli natura , partim effectus siderum, quae in illam terrae plagam inclinant, suamq; vim exerunt. Atque hinc fit, ut quaeq; regio miniarias, suique generis fodinas contineat, ex quibus pro Vnde mine soli cuiusque natura, influxuque planetarum eru- ralia. Η s untur
142쪽
untur aeris, argenti, auriq: glebae, dc segimenta, Tophus, marmor, creta, Ocra, lynopi S,mmium. Similem naturam habent lacus paludesque Zela dicae, quasmoerindigenae nominant, ex quibus eruuntur glebae b i tuminosae,quq accensae, ut naphtha, ardent, non sit ne odore tetro ac viros . Hinc agri, pa-
ludesque Morinenses nomen consequutae sunt, requondam extremi hominum Morini, urbs deniq: Terraua' eiusque confinia Terra uana appellatur , quod exhausta sit exemptis nigris glebis, sic ut magnas fOLTurf, Ur fas exhibeat inanes, nullisque sementibuS accom- Durr Graii modas . Apud Brabant os quoque eruitur ista con-fomerata adi geries, sed quod regio minus salsuginosa sit, atquei ud ZetaU- a mari remotior, mitius olet . illi Eburs has glebas
os, velut indigetat, maritimi vero Darri. Quarum tanta vis gleba est, ubi frequentius his aedes incalescant, ut ferru, cuprum, stannum, argentum, atque aenea quaeque deurat, omniaci: in aedibus, praeter auru deteriora
efficiat. Illud si quidem no obfuscatur, nec fuligi-mo jlen ne obducitur, sed splendescit potius, ac turgidum
descit. efficitur, maxime obrigum, syncerum, nullaq:admixtione adulteratum. Id efficit auri raritas ac mollicies, qua fit, ut concepto imbibitoque vapore fuliginoso turgescat, tum fulgore assiciatur. Aurum c- Tametsi enim graue sit auru dc ponderosum, mol-Crtore co- leta me est, tractabile & porosum, argumeto quod, si r. cyathus aqua oppletus, citra effusionem aureos aliquot admittat. Siqnide praeter emanates spiritus nonnullam aquae partem absorbet, imbibitqs, qua imbutum aurum turgescit. Fumus autem ignisci. glebis subinde excitatus, huic metallo colore gra-Sψmile a tissimum cociliat. Cum enim is fumus obuia qude . . , que fuligine assiciat, coloremq; luteum atque auriginosum inducat, ut flaua bilis ictericis: fit via a xu flavescat, quod is color illi sit cognatus, ac fami
liaria. Non enim potcst alius color agro induci.
143쪽
quam vel flavus, vel luteus, vel denique qualis no- stra Cattha est, crocatus. Non desunt apud Belgas pio fessores aliquot eruditi, qui subterras, eo u hac
congeriem, quae ex terrae visceribus, tanqua foetus utero, eruitur , ex arborum truncis congestam ac concretam existiment, prostratis conuuliisques siluis inundate Oceano ac pau)atim alluvione su nToire perinductam terram , hoc inualido inducti a rota sumento, quod sudes Ac sarmenta, tum vitiae, can gi . naeque palusti es atque aiundines iis glebis inesse conspiciantur. Verum non satis exacte obseruasset illos comperio fodinas ac terrae cui iisque viscera: cum etiam in aere, auro, argento,caeteris qs metallis ramosam Venosamque propagine & productum spectemus, quem in imis teri S visceribus co sequuntur vegetabili quadam vi, influxuq; siderii. Neque enim iners aut otiosa est natura, sed multa magnaque molitur, atque effingit, exornatque nori solum terrae superficiem , sed occultos etiam abditosq; sinus atq; intimos recessus. Hinc Iaspi , por- Nattira arphyrites & marmora sponte segmentata sunt, &vermiculato emblemate tesselatim variegata. Sic nux myristica seu muscata intercursantibus inter ueniis striata est. quod ipsum in citrijs me asis, nostroque robore , tum alterius generis lignis assulatim dissuectis perspicimus, qui multiplice venarum discursu , multisque lituris ac maeandris via dulata splendescunt. Quemadmodum vestes, quae ex hir. et cinis caprinisque pellibus confici solent, tum prS- textae togae ac scutulatae. Cuiusmodi plurima e
ruuntur ex imis terrae penetralibus tam concinne & affabre elaborata , quasi a celatore, sculptoreque inducta foret effigies. Sic Corallium in ma- coracos ris Ligustici profundo frondescit ac fructi quod ietibus extractum , confestim lapidescit,
coloremque asciscit vel nigrum vel rubrum, aut si minus
144쪽
si minus excocta est humiditas, candidum. Sic in ea parte Galliae Belgici quam Eburones, Menapii, ii ac Sicaria br occupant, iesi v x Es, hoc est, carbones elapidei effodiutur, bituminis indurati natura, qui, ibas indigenae non solum ferrum molliunt, sed lu- iculentos etiam ignes in aedibus extruut, qui semel latque iterum extincti postliminio ignes cui admo- iti foco. Et cum caetera omnia oleo inflammescat, Iisti astusta aqua inardescunt, oleo restinguuntur. Non desunt & caeteris regionibus suae fodinae atq; Iintcrranea , quarum nonnullae sulphur, calce, gip- sum, ocram, alumen, auri argentique glebas dc ram lmenta effundiit, ex quibus per occultos terre mea- tus thermae scaturiunt, atque aquas suis qualitati- lbus imbuunt, illasq; morbis expugnandis reddut laccommodas. Sic maritimae fodinae bituminii na- lturam obtinent. Siquidem glebae ex illis erutae me- lphitim exhalant, ac grave olentiam ad eb, ut assidea ltes syncopi atque animi deliquio subinde pericli- iteratur : nec minori incommodo assiciunt carbo- lnes cum fossiles, tum factitii, nisi illos dia ignesciit, is ale conspergas. T ali siquidem renaedio discutitur lvirus infestum cerebro, Omneque Excoquitur exudat inutilis humor.
Non desunt, qui hanc genitivam terrae vim astris assignant, quae haud dubie in haec inferiora vires suas essicaciter exerunt, hoc induisti argumento, quod multa videat apud nos sponte deficere,ium alia quaedam non ante visa apparere, ac praestantiora substitui. quibus ut non repugno, sic ego pr*sertim quod ad herbas attinet, multa propter in- cui iam atque ignauiam cultorum vel deficere vel degenerare crediderim. Sic triticum,ut Theophrastus testatur, in lolium transit, ocimum in serpillum, sysimbrium in men tham odore , figura vero
in calamentum, multaque storum genera, nisi ad- hibita
145쪽
ibita cura subinde transferantur, no solum a sua specie, verum etiam ab insitavi ac generositate de sciscunt. hod cum in multis, tum in viola altili Cut rara at spectatissimo flore obseruare soleo, quae nisi quo tannis situm loci muta re condiscat, in humilemi degenerem flosculum, minusque odoratum defi- cit. Quibus astipulatur Virgilius. Vidi lectis, diu, et multosectatis Dbore, Lib. t. Gm
Degenerare ramen ni-humana quotannis si T. Maxima quai manu legeret.hic omnia fiatis In peius ruere, ac retro sublapsa referri.
Ediuerso si soluestribus incultisque curam adhi- . beas, primo quoque tempore mitescunt exuta genuina insitaque feritate: Quod suculenter expressi sit VirgiliuS. Spontomis quae se rogetunt in tumimis curo i, Lih t. t SI oecunda quidem,sed latis fortia surgunt. vives naturasus est, tamen hac quos
Inferat aut scrobibus maen et mutata subisti Exuerint flue rem animum, cultust frequens, In qua cunet V occs artes, haud tardia sequenIure
Multas itaque itirpes, easque nouas atque inaudi Simile atas natura parit ac profert multas affectus sordidis Minnumeras cultorum solertia. Et quemadmodum Aramalibu , sorices, glires, anguillae, murenae, cochleae, lii Iaaces, eorum lumbrici non semper ex semine, sed plerunque cx progre M. lentore terrae atque ex sordibus ac putri lagine ger minant i Sic in locis arenosis, quales apud Zcian, Theod Xedos sunt montes Ammoni j, quos Dunen populo, cis pCnc res vocant, multi frutices sponte emicant ex ali ob i. c. i.
menti confluuio, Si quod is locus Soli expositus est, hei bisque progignendis accommodus, que semel ex terrae v igine absque parente enatae postmodum feminio se propagant, ac numerosa proles et uentur. Quamobrem non est, quod quisqua mi-xetur, herbas mutationibus obnoxias, ac subinde viribus
146쪽
viribus formaque destitui, cum id , nisi assinitate
ac similitudine confundi illas contingat, loci situs, aeris ambientis qualitas, cultoris artificium effi- Verta et ciat Sic piper, cardamomum, seseli, radix Pontica et coelo nostro assueta nonnihil immutantur, necc et mmv- tam calida atque vrenti facultate existunt: sed ta rarat. men nemo aliud de his statuet, quam reuera sunt. od enim ijs vires flaccescunt, iustaque magni- tudo ac maturitas denegatur, id calor Solis langui diis, coeliq; intemperies re inclementia efficit. Her bas itaque geminam subire mutationem constat., nonnunquam enim insitas illas vires , nativasque qualitates immutari contingit, persistente sorma atque essi gie: nonnunquam formae species intercidit, ipsis qualitatibus ac virium facultatibus sub sistentibus Essicit id partim influxus siderum, partim soli natura, coelique ambientis qualitas. Cum enim varia sit terrae conditio, ac differentia multi pie X, contingit cum aeris, tum alimenti ratione manifesto immutari herbas, atque alterius qualitatis fieri participes. Sic Corylus, Cerasus, Cornus, si ripis vicinae consistant, quas vitiosae aquae tarn bunt: vel salsae alluunt. Irrigantque, fructui manifesto salsilogo inesse deprehenditur. Sic homines
pro alimentorum facultate, pro ambientis aeris conditione alium corporis habitum & tempera mentum , alios mores & studia consequuntur. Si e Cimber in Hispanum , Germanus in Gallum veli Italum transit diutino commercio, vitae quem sia dcconsuetudine ic ut saepe videas arborem laetam ac nitentem, in locum salsum vitiosumque transi a. tam, deterioris terrae succo deperiss e.
Virget. G Salsa eteraim Tecm, em quae perhibetur amara, org. Frug bui elix : ea nec mansuescit arando, Nec Bacchogenuae, aut pom sua nomina sema
Muoah degenerant succos oblita priores.
147쪽
Quod si ad ij cias fatalem quandam mutationem, Vesu 3
& vices rerum varias: obseruabis planta S, quam h mnia aetE-bet illas foueas, vel aetate fessas deficere , vel e ce- riora ei Atas elanguescere, ac tantum non emori, nisi in se cit. rendo, inoculandoque nouos cultus substituas, vel
avulsis surculis aut malleolis resuscites. Quaestir pium varietas, mutationisque vicissitudo hoc e fecit apud plerosq;, ut hanc Medicinae parte infrugiferam esse contendant, ac propemodu opera lusisse Dioscoridem , compluresque alios, qui in depingendis herbis studium collocarunt. Equidem sic statuo, neminem satis pro sua dignitate, ac nominis sui amplitudine hac Spartam exornare, qui non vivas spirantesque herbas, in quarum notitiam non deduc ut oculatae per manum inspectiones , & graphicae autorum delineationes, exacte nouerit. Sunt enim ex nostrae farinae hominibus: qui vixdu inspectis heibis, mira de his in cunctan ter pronunciant, ut Pamphilus ille, cuius meminit De sim . Calenus, qui ne per somnium quidem herbasino. medica. uerat, quas tentabat describere,&vires depraedi ob. s.care. Quod genus hominum Heraclides Tarenti Elegans conus praeconibus assimilabat, qui conducti merce: p;rratio a de omnia publicitus decantant,& praeconio ador Praecora/si enant, etiam igi ta quaeque in conspecta,ut non Amptu. Dunquam vappam , aut vile mancipium. Ssmile
quiddam refert Cicero de Phormione quod a phi De Orato. losopho, qui cora Hannibale copiose aliquot ho ras disseruit de Imperatoris officio, & de omni re
militari. Quem cum omnes vehesteter essent admirati, quaerebant ex Hannibale, quid ipse de illo Philosopho sentiret: hic Poenus non optime Grae Hannil ce, sed tamen libere respondisse dicitur, Multos se os recrema deliros vidisse senes: sed qui magis, quam Phor in Phormiomio deliraret, vidisse neminem. Dec me hercle ne n.
iniuria. Quid enim aut arrogantius, aut loquacius
148쪽
fieri potuit, quam Hannibali, qui tot annos de inita perio cum populo Romano gentium victore certasset, Graeculum hominem, qui nunquam castra, nunquam hostem vidisset, nunquam denique vel minimam partem publici muneris attigisset, praecepta rei militaris praescribere E Quis non illos in horum numeruim referat, qui symphili, qui glycyrrhisae,marrhubii, fatureiae, pullegii vires se nosse iactitant, idque ex libris tantum , & eommonstrare
non possint, etiamsi stirpi astiterint, quid sit, quod
ea potestate polleat, & cuius vires tantopere prata dicant. Cum enim morbos medicamentis, herbisque essicacibus expugnemus, quis erit tam stupidus, qui haru ignorationem in medico ferat squis non periculosam aegroto, hanc medici ignorantiam ac neglectum culpabiti nemo mea qui de sen- . tentia omnes artis numeros implesse videtur, qui in harum cognitione est destitutus. Vt enim nautae enaui M. non solum necessarius usus & ars remi, quo scaphaim subigit; sed illius etiam armamenti cognitio, cum fieri possiet, ut contum pro remo arripiat: ita medico in primis necessaria exacta herbaru cognitio dc peritia ullae enim explorata morbi natura , ad rem scite auspicateque inchoandam instruis menti vice existunt. Quis autem se non deridendum propinauerit, qui aliquid aggressurus, instrumentum, quo res per scienda est, ignorat Z Mirari
profecto subit illorum partim ignauiam, partim incuriam, quibus haec medicinae pars habita est neglectui, adeo' ut Seplasiarijs insigniter indoctis A - , bl - pyouinciam delegauerint. Cum satis cori r , he bis. Veteret modo medicos, sed potentissi ria studio atque heroas in hac medicinae, parte se exercuisse, quibus nihil magis fuit in votis . nihil visum est magnificentius, magisque regium, quam Scir.
149쪽
. Scire potestates herbarum, usumi me en I. V et ii Quam parum seriis oblectamentis se recreare. Et Aeneid. 3profecto vetustissimorum regum famam, ac nominis amplitudinem iampridem deleuisset obli uio, nulla'. prorsus regiae maiestatis memoria su petesset, nisi renascentes quotannis salubres herbqillorum nomini inscriptae atque insignitae perituram alioqui me in oriam refricarent, illos ci: ab iniuria obliuionis assererent. Quorum vestigijs insistere decet pli ilia tros, hoc est,rcs mcdicq studiosos,
di non sol uni anxia cura heibarum formas explorare, verum etiam vires excutere & experiri, easq; morbis expugnandis, ac conseruandae hominum naturae accommodare Quod ipsum sedulo praesti terunt medicorum praestantissimi Hippocrates re Galenus, qui usu & exercitatione rei medicae peritiam consequuti, certam exactamque methodum exercend se artis tradiderunt ratione atque experiumento comprobatam Hec si quidem per diffusam Gal. r. ac enarrationem de solidas traditiones exculta sola ment. non artifices estingere possint, tantisque pri si diis instruere, ut minimi sit negotii saeuissimos quos smorbos conficere. Sic enim & nos studiorum nostrorum uberrimam frugem percipimus,& reliqui fructum non poenitendum consequuntur. Qui VCro alia ratione studiorum cursum instituunt, omniaque ad oblectamentulit potius, quam ad usum
atque utilitatem hominum referunt, male destuad ijs merentur, nec suis, ciuium bue commodis bene consulunt. Omnes autem arte S, Cicerone teste, costi, aliter tractantur ab his, qui eas ad usum transfer ut, omnia re
atque hominum utilitati deseruire cogunt: alixei erenda.ab his, qui ipsarum artium studio ac theoria, hoc est, speculandi amore delectati nihil aliud invita sunt acturi, quam ut oblectamentum ac voluptate in ex illis concipiant. Vt enim virtutis, ita artis
150쪽
cuiusque laus omnis in actione consistit. Cum ita, e que tantam exigat diligentiam res medica, laboremque indefessum requirat & irrequietum, nunquam intermittenda industria, sed acriter explo- randa natura morborum, atque ineuda ratio, qua saeuitiem expugnemus. Atque ut in bello repre Memnoua stiata gemata , astusque militares cominisci videmus, tu inauditas machinas, ac scio petas, toramenta l. bellica excogitari: ita nouis subinde emergentibus morbis noua sunt remedia cominiscen-Sehoe budies Q uod in lue Venerea, in ephi mera cotagiosa,a oti,co seu sudore Britannico, in ictero nigro, cuius syna stomaeho pio imata sunt Stoma cacce&Scaelotyrbe, nuper fa-giti,nis eis ei ita tum Videmus. Questi sunt olim nonnulli, via pedes , bertate nimia prioris aeui exhaustu solum, negareae,/. solita benignitate alimenta mortalibus. Quod ip
Rei , is . o. diluit Columella, ut hominum vitio atque . . i. ignaui id assignet, quod culturae minus insit stant,
minusq; strenuos colonos se praestent. Id ipsum dede nostrorum hominum ingeniis interpretor, quibus naturae parens nihil denegauit, nec omnia veteribus indulsit, verum & reliquq posteritati suas dotes est elargitus, quam sterilem esse & est oetam passus non est. Itaq. non deest posteris ingenium, i nodo non desit mens, ac propensia promptQq ad arte S consecta das voluntas, modo similis ardor rein quirendi cupiditas illos rapiat. Siquide, ut habet prouerbialis sententia , Exercitatio potest omnia. ii iis ou videre est aut plerosque in ipso exercendae artis ii do u ,ngo rocinio industrios, sedulos, ac discendi auidos: ve nisum, ,b, eo sunt progressi, ut plebi innotescere coe perint, sensim illorum flaccescit industria , acremi sise parum que a trent suas persciunt operas, dari , praefracti, intractabiles, inhumani, ac minusquam ante, ossiciosi, quique philautia quadam, ac