장음표시 사용
541쪽
VITAM OPT. INSTIT. setigio, ne oscitantes atque incautos praeter expecta- amith is. tionem opprimi contingat. Christus quoque paci sim socordes, ac somniculosos ad excubias ae Vigi. Christin Adlantiam excitat, illosque multis exempli S horta exotio intur, ut sa luti suae inuigilent, velut strenui atque cxv excitat. ercitati milites, qui ni stativo praesidio collocati, semper in procinctu stant, nec unquam remittunt custodiam, aut excubandi industriam, ne quis inopinato in castra irrumpat. Vtitui hac Metaphora Abacuc, Super custodiam vel speculani meam sta Cap. a. bo, di figam gradum super munitionem,& cotem Abacuc D- plabor quid dicat mihi. Amumitis bi personi in ex secvlic cubitoris, qui tacite obseruat hostium insultum atque insidias, tota mente & cogitatione in Deu de rafixus, cuius fiducia se hosti opponit, illiq; aditum castrensi praecludit. Adducit a utem Seruator appositi si imas similatudines, quibus quemque nostrum ossici j sui L c. a. commonefacit, a castrensi vigilia & excubiis, a fureatque oppressore nocturno i a parientis tepentino subitoque dolore, a Sponso, qui progreditur ad ex . ornandas nuptias, ab Heri ac Patrisfamilias laten Hia. ii tacitoque aduentu , ab ingruente calamitate & M lib. ei. bello, ab imminente fame ac vastitate, a ficu pro tu seu berante ac proferente grossos suos, a mortis & iudicii die, tum plerisque aliis, quibus nobis aures Vcl-licat, atque ad obseruandam salutem nostramat
tentos reddit Exhibitum est adolescentibus in ipso statim aetatis progressu salutare instituendae vitae exemplum a Christo, qui proficiebat aetate & sapientia coram Deo dc hominibus, apud quos illum a gratiosium ac fauorabile reddidit modestia ac mo- Adole enaeum antegritas, quem in primis imitari par est, il--Ch , illusque exemplo ciuibus ac popularibus studium operam q. suam approbare. od aut natus an nos duodecim, apud viros cordatos indolis suae specimen exhibuit Iesus, multaque opportune atque
542쪽
as posite sit loquutus, interrogatus placide ac modeste responderit citra iactantiae aut fastus vlla rix speciern, quae vitia praecocis ac confidentis ingenii Christea puberibus inesse solent: magnam huic rei ratio- scopus err nem subesse interpretor, ut scilicet iuuenilis aetas.sstra exen - sumpto a Iesu exemplo, primo quoque temporepta r. indolis suae aliquod argumentum proferat, ac vel parentibus vel ciuibus nonnullam virtutis inchoatae spem praebeat.
um autem opus sit ductore aliquo, qui velut indice viam commonstret, qua progredi possis,
atque optima vitae exempla consectari,obiter commonstrabo, quas artes amplecti conueniat, quibus
autoribus te addicere, quo solidam eruditionem assequaris, atque ad summa, vel illis proxima prouehi possis.sin alitores ad expoliendam linguam mentemi exornandam usui, O quae artes potis unum amplectendae. C A P. XII
- , mi A V T O R V M eum delectum habeto , ut
probatissimos tibi legendos atque imitandos pro-νAnai. ponas. Insipientis est enim in imitatione atqueae Simile ab mutandi studio non optima quaeque sectari. Edo- .nsitione cuit nos id in natura reria ipsa satio, in qua lectissi--rbomm. mum triticum mandari terrae ac sulcis comitti solet: ipsaq; solerter excogitata insitio vel inserendi indust ita, in qua surculos maxime generosos ac feraces in alienam arborem inserimus. quod etiam obseruari solet in exprimenda pictura, Musima, poesi, arteque oratoria, in quibus aemulator curiosus exactis lima quaeque atque ad unguem facta imita- i. r. Ia, ri nititur. Hoc ipsum Paulus Apostolus obseruari
vult in ijs, quae ad pietatem ac dona spiritus spectant, ut ad ea adspirent atq; enitantur, quae incochaeq
543쪽
haec sunt potiosa atque praecipua. Quisquis enim Pauli expalati ratione vel studi una vel vitae cui sum instituit, plo adsum- nunquam allum insumptae operae, vel impensita boris poenituerit, quod iis fere usu uenire solet, qui dum. superstitiosum vitae genus amplexi sunt, aut quibu3 ferimo incomptus , nec doctis vittata loquutio 'nagno taedio dedisceda. Quo mihi merito laurum Italiae didanda videtur studiorum alumna ct nutrix Italia, Graci doctaq: Giaecia . qua tu institutum Gallia ac D gica imitari non desinit, quod aetati tenerae optima' u eq; proponat. Hac enim ratione essicitur, Vt a dolescentes puritate verborti, ac sermonis elegat laimbuti, relum cognitionem mature cosequantur.
De Ethnicis sic riptoribus censi a.
rum aestimatores, qui autores profanos ( ut minus apposite nominant exagitent atq; explodant, ulla ab iis peti velint exempla, vel expoliendae iguae, vel vitae instituendae, non tamen illos despici
endos iudico Sunt enim Poetae, OratoreS,COmici,
Tragici , Historici studiosae iuuentuti ad retia ver borum qi notitia, qd artes liberales atque ingenuas, ad sol id a s disci pli nas ad tu mento, atque ad eas expeditum facilemque aditum patefaciunt. Merito alit magna ci; ratione haec studia, huma- Pohilo es nitatis ac politioris literaturq elogio insignita quod teneram ac pubes et Lin aetatem comitate ac praestent. mansuetudine, moi ibusq; placidis imbuant. Ex ijs
etiam prouectiores maturaeque actatas viri concipiunt honesta oblectamenta , vitaeque taedia, quae sere negotiosos inuoluunt, discutiunt. Quae res effecit, ut praeter alios scriptores orthodoxo s. Diuus In epist. ad Basilius cognomento Magnus, nepotes suos ad O ratorum ac Poetarum lectionem sedulo inuitarit. Poeta
544쪽
Poetae os cium, O qui studiosa iuuentuti, atque
etiam adultis conferat. C A P. XIIII
Q U A M sit exactus linguae dc morum institu Poorae, tor Poeta Orasori sinitimus (quo nomine designa tutum. tur artium liberaliti vitaeque instituendae praecep tor ) Horatius eleganti carmine commonstrat, I, , r.epist. Os tenerum pueri balbum ypoeiasigurat,
si Aregu - Torquet ab obscoerara iam nunc sermonib- aurem, cum . Mox etiam per tu praecepta format amiciae, Foeta exa Peritur ,ψ nuidia corfector, et irae, E in morti Rei te acta refert, orientia tempora notis
anni tutor. Instruit exemplis, notem 'Iatur er aegrum. Tum alia quaedam praecepta salutaria inculcat tenellae Stati, non seuere, non minaciter, non imperiose, ne ab instituto resiliant: sed blande, placide, suauiter, eaque moderatione atque artificio tractat, quo stabulari j ac domitores generosos equos
palpo & popis male assuefaciunt subsilire atque a Ctifici pedum agilitate
Georg. 3. Insultare tota, aegressum glomerare superbum. Nee solum ista studiorum oblectamenta adolescentibus spiritus animique vigore ina excitat, sed etiam prouectioribus usui sunt, siquando ab asperitate forensi, ac grauioribus serijsque rebus respi-Poesis arta rare libeat. Antiquissimum autem fuisse poetarumtium Anti. genus, ac priscis seculis laudatu, pr*ter Theophra- qu ima. stum, Cicero & Fabius testantur. Nam illos con Li. Io. c. i. stat incultos ac Vagos, agrestesque homi ncs ferarum ritu palantes in ciuilem vitae societatem contraxisse , quod venusto carmine expressit Horatius, In art. poe. Siluestres hominessaeaer interpreti Deorum cadibus foedo deterruit Orpheu ,
545쪽
ob hoc lenire t gres ,rabidosi leo rara. Foetae est Dictiu et Amphion Thebana conditor arcis etiamdaxa mouere sono testudinis, et prece blandis Ducere qu) ve et Fuit haec sapientia quondam Pustica priuatis secernere,facra profanis,
Concubitu prohibere otio, re iura maritis, Oppida moliri, leges incidere ligno.me honor em nonaen diuinis istibara, ath Carminibu3 enit.
C A P. XV.QVV M historia, hoc est, rerum gestarum fida
narratio non minus habeat utilitatis, quam oblectamenti, ac praeter amoenitatem lectionis, uberri
naum prudentiae fructum adferat: par est, ut in hac se quisque studiose exerceat. Quem autem usum filias histo- fructumque habeat historia, Titus Liuius sic obi ria. ter indicat, Hoc illud est praecipue in cognitione rerum salutat e ac frugiferum, Omnis te exempli documenta tanquam in illustri posita monum elointueri, Inde tibi tuaeq; Rei p. quid imitere capias, Ex Liuio inde foedum inceptu,foedum exitu quod Vites. Sic h storiae cocquum quidam a Zenone sciscitaretur, qua quis ra- mendatio. tiones elix essici possit: si, inquit, in superiorem ae Xenonis detatem intendat oculos, hoc est, si maiorum res ge histori eis
stas, si veterum monumenta intueatur. Est enim lentia. historia, Cicerone teste, lux veritatis, temporta cu- De Oratostos, vita dc stabilimentum memoriae, magistra vi. re. tae, nuntia vetustatis, in qua omnia descributur oria Cieeroniae nate & copiose, summaque, ut par est, fide, ac ve. des historiae raci rerum gestarnm narratione. Aperiunt autem iudicvium.
saera Biblia amplissimum historiarum campum, ac fusissimas rerum gestarum narrationes exhibes, in quibus salutaria documenta, atque ad vitam in stituendam
546쪽
Biblia fata stituendam idonea exempla de sumi possunt, quo
rarea histo- rum pleraque s ii penda Dei iudicia oculis mentiq;ex. - obiiciunt, qu que nostrum commonefactur, ben/. quam sit detestabilis Deo idololatria, ac diuini vet-bi contemptus, nulla cis assici erga ipsum reuercntia, atque aliunde conquirere salutis praesidia .
D E Comoedia.CI P. XV L comaedia HISTORIAE assinis est Comoedia human
vitae speculum , iii quo quisque mores affectusque suos, atque expressam quotidianae vitae imagi iuria sub alterius persona pei spicit , ac coni cmplatiar, suaque vitia aut virtutes obseruat, i O condo genere, ut Cicero ait, eleganti, urbano, ingenioso, face- Comitoru quo exercitii genet e omnes fere inationes in suo Acenna. idio m dic utuntur, imagna nonnunquarii licetia ac dicendi libertate, sic ut iuxta Horatium,
libertas in vitiu excidat. quod in secta dis vitiis pletumque sint acerbiores: neq. enim populares ta
sum, atq; insimae sortis homines notant, sed in si e-quentissimo Ciuitatis theatro Optimates ac viro a Primarios exagitant, rhythmisci; asperi .ribus per- commilia stilo uni. Qtii si citra ullam contumeliarii atque moderatioJ issam ii elabem , minusque seditiosis versibus tale adh/ben . quiddam moliantur, atque in illos tantum, qui id su ni pro meriti, linguas exacua nt, tolerari posse vi debitur, quo mo ibi di nil co tacto hulcere resipiscat, suiq: ossicii rationem habere rit eminerint. Belgae
hanc Comicam licentiam Laetiam emen vocant, ut Rhythmicos concentus S modulationes , quibus fabulam suam peragunt, A m Dichtera. Haec autem oblectamenta atque ingeniorum
' Om annornitates tempestiue primisque annis didicisse oportet, prouectioribus non addiscere. Da floridae
'pq aetati cogi uunt ista studia, quibus tamen maturior
547쪽
laetas, ubi superioribus annis ea degi istarit,aliquan ii do se oblectare ac reficere poterit. Salutaria vero, quaeque ad virtutem ac probita- item profutura sunt, non pudeat adulta, imol devexa quidem atque ii,c inata aetate disse cre, da eris.l ea enim consequenda nullum tempus vel serum, i vel intempestiuum est, ut nec resiliendi a vitiis.
l De eloquendi dicendii psritia, quae nulli non, civiiusculis it idiomatis, usui eiu O nectis m.
RHETORICA siue ars oratoria cuius mu Eloque ial nus est apte, distincte, ornateque dicere, ac lecti sit, vi mis verbis, grauibusque sententiis auditorum an .l mos allicere atque inflammare , illis praecipue uti l lis & necessaria est, qui concionandi munus obe l unt, qui Rem p. administrant, ac Magistratus fun-l guntur officio, aut in Consulari dignitate vel Pr - Eloquetialtorio ordine constituti sunt, qui in militari discor- sectionest dia ac castrensi fremitu, tumultuque populari, ac Dp urat r.
seditione ciuili versantur, quorum interes , atque: autoritas exposcit,inconditae multitudinis animos furore accensos, regere consiliis, ac maiestate ver borum mitigare. Neque enim semper minis,lerrore, vi, saeuitia, ferro, supplici js coercendi subditi( nisi res cruenta remedia exposcat, sedandae sedi tionis sed placidis verbis, oratione medicata, Vultuque ad grauitatem ac constantiam composito, ab improbis conatibus ad officium reuocandi. Eadem prudentia ac dexteritate uti decet patremfamilias erga domesticos, &praeceptores erga tumultuo
548쪽
s28 EXHORTATIO AD ad quas disciplinas nobis aditum patefaciant hue
Litera o- CONFER V NT autem humanitatis studia, Araores, stu seu liberales disciplinae, non solum ad expolied arri
iis exora linguam verborum lenociniis, atque orationis il-nant. lecebris, sed ad artes vitae utiles & necessarias, Physicam, Medicinam, Iurisprudentiam,&inqua prPcipue conquiescit,& solatia concipit humanus animus, Philosophiam non equidem humanam, sed coelestem, qua, Christo duce, Dei cognitionem, a- Christiphi morem, fiduciam concipimus omnes enim artei,
Iosoph a. in quibus se exercet humana industria, huc referri debent,atque in hunc scopii dirigi. Noti sunt hane consequuti mundanae sapientiae professo es, qui a veritate deuii, palsa pro veris, inania pro solidis fucata prosinceris, dubia pro certis, pro salutaribus noxia hominum mentibus ingerunt: quod a Lflatu d iiii no sunt desti tuti. Tres disti- Quum autem inter caeteras, tres potissime sint disciplinae, quae non solum profestaribus decus &sime emolumentum adferunt (tametsi id non magno- pete spectari debet) sed etia popularibus usui sunt,
atque ad vitam commode transigendam adiumento : quam amplecti velis, & cui natura sis apposi- Theologiae tus, mature deliberandum. Theologia, hoc est, diuinarum rerum scietia, afflatu Spiritus sancti prodita, in diem informat pietati, & qua ratione Deus coli debeat, ac quisque salutem consequi, demonstrat, quae s modo pure tradatur tanto post se interuallo reliquas artes relinquit, quanto sunt diui-Cuae pars na humanis, solida caducis potiora. Huius scien- Theologia tiae ea pars omnibus ad salutem consequendam est omnibus necessaria, quae mentem fide imbuit operibus cha-vtiis. Iitatis exornata, ut alias fusius sumus testati. Per
549쪽
l hanc enim, Christo duce, accessum aditumque ha Mea Anal bemus in uno Spiritu ad Patrem. Medicina prae t scripta frugalitate ac victus temperatia, rerumquel salubrium usu valetudini prospicit, ac morbis me De ruenel detur. Haec, Plutas cho teste, sic est de numero ar- et .l tium liberalium, ut politiae splendore, iucunditate: nulla sit inferior, Mercedem autem uberrima conui fert sui studiosis, nempe praeter rei familiaris am- plificationem, corporis salubritatem, omnium re rum possessione praestantiorem. Quid autem quum oblectamenti, tum utilitatis
adferat herbarum contemplatio, earumq; virium hersarum cognitio, quid ex dissectione corporis humani me contempta brorum, omni limque partium Obseruatio, non tra.
facile cuiquam persuadeli potest, nisi v su& exercitatione id sit expertus t uris ciuilis prudentia Iurisi is summo semper in honore extuit, cuius munii 3't, edt,hiis, egere consilijs urbes, fundare legibus, emendare audiciis, eonsulere in medium,ac rebus succurrer est GParcere hubiectu desecare superbos. Quem ordinem si quis contemnendum putat, i S, P ocet yt ait Cicero, reuellit non solum vincula iudicio tum, sed etiam utilitatis vitaeque communis. Hu Iu ,Grnia ius praesidio fulciri Rem p. conspicimus, omniaque/,ὰ - . inter ciues & populares tranquilla praestari & pa, nil ud oeucata, idque sacratissimarum lcgum autoritate, qua Princeps ac magistratus iustitiam exercet, accepta que a Deo potestate ut Paulus testatui maleficos ac facinorosos supplicio afficit bonos tuetur. Q uo-Pano circa vult Deus singularem honorem & obe. Litim
dientiam praestari Regibus, & qui Rem p. Roma radministrant, modo aequa praeci 'v' hiant, nec a verbo Dei
550쪽
EXHORTATIO AD Certa fixo, disciplinae generi inhaerendum.
C a P. XIX. Certo disici TV V M nonnullis ita allubescant amoeniora
plina gene, studia, ut in ijs consenescant atque immoriantur,r, inharen nec ad solidas disciplinasse conferant: consultumdum. arbitror, ut qui frugem eruditionis percipere exoptat , nec oleum operamque perdidisse, id disciplinae genus adsciscat, ad quod natura maxime sit simia Mi idoneus, ne invita Minerua, hoc est, repugnate na-nertia ni tura, ac sinistro Genio aliquid aggressus videatur: deinde eius artis studio, cui se addixit, sedulo in
cumbat, totoqe impetu, ac summa contentione ad
metam properet, quo decurso studiorum spatio, plenam perfectamque eruditionem(modo id ob Indefessio tineri queat) assequatur. Caetera vero studiorsi ob diis lectamenta per interualla ac succisi uis horis, velut Pendum. a labore te spirans degustet, ea tamen lege, ut ad
solitum munus pensumque diurnum se conferat, atque animus ad intermissa studia reuocetur.
sua studia ct occupationes operos, ac minus gifera, quae noxiae Sperniciosa.
CI P. XX. CAVENDUM autem , quod in nonnullis disciplinis quidam factitant, ne magnu studium
multamque Operam in res obscuras ac difficiles, easque non necessarias conferas, sed in rebus hon stis, ac cognitione dignis, multum operae curaeque Instigmae te ponere iure laudauerim. Occupatur enim non is stiadaeis nulli qui biisdam stud ijs, omnemque suam indu- reiicienda . striam in sis collocant, quae multum habent taedii, multum que anxietatis ac molestiae, minimum Vero laboris impensi fructum. Vt sunt curiosae nimis obseruationes & astrorum iudicia ex Chaldaica