장음표시 사용
541쪽
TEXTUS XVII. ANNOTAT. VNICA. sas
digno praeeipitio iactoris in insaniam, A logo , quem sic himitis proposuit filiusquam excaecatio est perciuacillimae men- Gedeonas, .s. ubi Rhamnus caeteris li- Ιωἀy.
si dith ilium perdere, Ut prior malis gnis dixit: Si veri me Retem visu c fiti' num. II.
. ips i perirc Sub alieno exitio tuos impia ruisis,venite is sub umbra mea requisse iugulas, N in tuam iobolem parricidalem re, si autem non vultu. egrediatur ignis de vi Dras dexteram.Eccc cur Ili per tui gene- Rhamno , deuoret cedros Libani. Ergoneris prosapiam nunquam expiandi vcna syluae 'uidcm, horridiorque naturae facies facinoris,& cum crimine radicis sa pul- medicinis carent, est,i sint . a. . cupit. I. lulant iniqua plantaria, egreditur ex me Nihilque tam asperum , & noxium a quo talio uteri tui tam cruenta progenies: & non dulce, ac utile aliquid ; proinde einfecta sanguine vellitur infausta polie- Rhamno in praesens argumcntum aliquid tuas: en quae bona ad hanedus tuos quo- ornanacti sumamus necesse est, quod remdam sacri lcgij testamento transmittis: B non utcumque Ostendat: etenim verba il- macula sanguinis innocentis te persun- la, Si vere me Regem vobis constituitis. -- dis, de poliatos perimis: pcrtinaciter qui' nite . Ur sub umbra mea requiescite. Nosdem in mortem noliti Redemptoris insi- excitant, ut locum de vero Rege Messiastis di sed crudeliter tuos natos mucrone interpretemur;ira sub capite nostro quod impietatis extinguis: quaere iam cui pos- Rhamno aculeata coronatum lixbumus, sis videri non noxa , quae krga filios tuos requiem animabus vestris, de quaerere, &
extitilli pertinax parricidat sperare dcbcinus , non sub rotis, ut illi,
Similia habet D. Hier. ibi dicens opti- quorum haec mutua cohortatio : G - Sapiem x. mam haereditatem Iudaei filiis reliqucrut nemus nos rosis antequam marcescant, num. S. dicentris, ba/guis elis orater no , pcii cuciat quanta namque eorum multitudo ; qui
usque in praetentem dium haec imprecatio spinosis aculeis minimc abstetriti ad rha super Iudaeos,& c. ubi notandum proiccto C num in Cluisti capite, ut ad Regem tuu navenit , quod mare rubrum venit supcr confugerunt , stationemque iucundissi- AEgyptios, eosque ycnitus Obruit, & dii .i- niam , etiam inter medias spinas repere-
pauit, ut superius sumus Proiccuti , sic ruiit : enim vero hoc diadema ex illam- Chiliti sanguis super Iudaeos venit, eo- no , sunt ait Clement. Alexand. citatus arumque Redemptor cos obruit,& subuer- Gret ero libr. I. de cruce , cap. I x. Inimirutit. Sic olim Deus per Moysem dixit ri- cum iis, qui insidiantur, cos prohibet, iis Exod. 11. liis Israel. Erit sanguismobu in signum in autem, qui in Ecclesia limiliter versanturnum. i 3. ἀάibus, in qui . eritis, ty vi lebo sangui- amicum eos circunsepit, de munit,S eum . nem, iis transibo vos,nec erit in vobis plaga sit fos corum , qui crediderunt in eum,
dilred ne At vero postquam Iudaei vcri qui glorificatus est, cruentat , & casti-
agni sanguinem est uderunt immaniter gat cos , qui non crcdiderunt, nam iux- cecidit super cos ipsos, cum pariter Rei- D ta tum rhamni, inquit citatus Creth publica dissipans & obruens. ' rus, ignta ex Rhamno, hoc est, ex Christo Appendit olim fidelis Rahab funiculum coronato egreditur , qui omnes cedros Li-raecineum in senes .ut mortis dii crimen bani constumet,etenim Ierusalem aliquan- euaderet, domuique ipsius integra Icma- do Libanus vocatur, eius vero cultores Iosio L. neret,nsιe 1. suspendat infidulis synagoga deuorauit ignis , & absumpsit, eo quod num. 18. in cruce Filium Dei, purpuramque illam noluerunt Iudaei Christum super se re- Regiam, humanitatem scilicet,qira diui- gnare, scd Caelarem , & quia Chiis lumnitus tegebatur, cuique in vcrbo subitan- pati upendentes pluris secerunt Caesarem, tialiter erat unita, non , ut mortem uisu- ab eodem Christo pro sibi contemptageret, sed, ut incurreret, non ut i piorum venditi sunt, ut pretiosiorem sbi popi habitatio , templum , & Respublica sese lum vendicaret, nec mirum si tanquam uarctur ,.sed potius, ut sunditus obruere- Ε mancipia venundati sunt, qui vili preticitur,& in cineres redigeretur, aspergimur a Iuda occidendum Filium Dei accepe-
nos fideles hyilopo sanguinis Fili j Dei,ut runt. Quabus recte dicitur. Ecce peccatis Isai. so.
renascantur, ut abluamur:& in aeterna ta- vestris venditi estis. O in sceleribus ventru num. i.
bernacilla recipiamur, disperguntur, di se dimisi matrem vestram,hoc itaque genere sipantur , & pcnitiis snt creum Iudaei , & venditus populus Iudaeotiam , emptus est ipsorum Rcspublica ad uisu:ionem cru- populus Christianus, ille peccatis vendi-delem , & imprccationem diram pretiosi tus, hic emptus sanguine, &e. sanguinis. Hoc pro Icquitur D. Augus. in Psal.4o.
Nonne meministis figurae illius in Apo- ibi Lenedictu, Dominus Deus Israel. Ille T it 1 Dcua
542쪽
Deus Israel. inquit August. est Deus no- ρster, Deus lac , Dcus minoris filis, Deus minoris populi, &c. Similia habet idem Aus: s. Psacs S. ibi Lingua eorum sta in Lus iae amo. Noli attendere, ait ille, inermes manus, sed os armatum: inde gladius processit, quo Christus occiderctur, quomodo & de ore Cluilli, unde B: Iuda ioc- se. I. ciderentur. Habet enim ille gladium bis
surgens percussit eos , & diuisit ab cis, quos faccret fideles suos. Vbi sunt dentes Psal. ς3. eorum arma Er sagitta 4 Nonne figit Ia -- Inum. g. fanti faciἀ sunt plaga eorum' Alio enim loco Psa 63. volens eos ostendere inaniter saeuiisse, & inaniter in surias praecipitatos elle , quoniam nihil potuerant facere Christo ad horam crucifixo, α poli ea resurgenti , atque in cauo sedenti, Fcd runt ante faciem meam suom . 90 si inciderunt in eam. Mihi nocuerunt an sibi ZEece ille exaltatus est super castos Deus, B: ecce super omnem terram gloria ipsius. Regnum Christi videmus, ubi est regnum Iuclaeorum' duo am ergo secerunt quod
facere non debuerunt, sic uni eth in illos quod pati debuerunt: Ihi deruntfoueam, si inciderunt in eam.Quod enim rur- secuti sunt Christulti, Chiilio non obfuit, sed ipsis obfuit. Nec omittendus hoc in loco Amfrossem. I 4. in Psal. irg. ubi affert rationem Commutationis Iudaici populi in Christianum , & praelationis illius ad illum, notandum tamen est quod populus Israel Filius Dei senior erat, populus vero Centilis iunior, Ze ob illius perfidiam , & in IPatrem ingratam immanitatem , iunior factus eth senior 3c seniori praelatus, illi
enim tanquam seniori caligauerunt oculi, ne lumen ad reuelationem gentium videret , imo lucem odio habens tenebras
quaesiuit, & in eisdem permansit usque in aeternum. Ad impletum proinde est id, quod dixit Iacob Ioscpho silio suo , cum bene liceret Ephraim & Manassem , Ge-
Gen. g. nef. 8. & manus commutarer,dexteram-
n . 14. que super caput iunioris imponeret, quod eum aegre serret Ioseph : senex Iacob re- lspondit: Misor maior erit Ego. Ait ergo Ambros. In quo maior Quia iunior credens in Christu in laborem elegit, senior factus est iunior , quia Deum , & Dominum suum denegauit. Sic Ambrosius rationem reddit, cur in Ee lesia Cluisti exstirpe Abrahae Christianos notios appellemus , enim vero synagoga primogenituram perdidit, nos vcro cx misericordia
. Dei eam assecuti sumus. Delia xm enim Iuriorum diuitia fuerunt mundi. ν dimi- Rom. II. nutio eorum Haitia gentium, o quando num. II.
stacti sunt rami oliua plantata in domo
Dei, tunc Diuina bonitate Gleaster agresta ex venenosa radice gentilica progenitus
inserem est in illis. π socim bona radicti di s. Minor denique maior seniore factus est, Et mutatio isio dextra exeas facta est. Denique scut mortuo Moyse olim 1 uecessit illi Iosue filius Nun, qui transiresecit Iordanem Israelitici populi copias, ι & in promissam terram introduxit, ita ia- ne poli abrogatam veteIem legem Perminus Moysis datam , verus Iesus de G Iis ad nos descendit, ut per apertum Iordanem sicco pede lain liceat in promisesam terram viventi uim ingredi, cainque
iure haeredi. ario postideIe. videndus hae de re Adamant. homi L. tu Ioseu . eum ita hibet ad illa verba Iosue Iosue s. I. Mo ei famulus meus mortuus est. Ad- num. 2.uerte, inquit, quomodo regnat Iesus. Si conderes ierusalem lubuersam,altare de- structum, nusquain esse sacrificia, vel Sacerdotes, vel Pontifices, vel quaslibet Iudaeorum sestiuitates , dices quia Moyses famulus Dei mortuus es .Si conlideres introire gcutes ad fidem, Ecclesias extrui, altaria IIoi cruore pecudum aspergi, sed pretioso sanguine Christi consecrari, Sacerdotes, & Levitas, non sanguinem tau- .rorum , aut hircorum, sed Verbum Dei
per gratiam sancti Spiritus mini lirantes, dicens quia post Moysen Iesus obtinet principatum, non filius Naue , sed Filius
3 Dei , quia Pascha nostrum immolatus est I. Cor. s. Christin. Et edimus sinceritatis a sima.θ num. 7. veritatis. Et sicut fructiis terrae bonae in Ecilesia trigesimus, sexagesimus maritatur, scilicet viduae, virsines, 3c multiplicatur semen Israel de his, qui non ex sen- Dan. I.
xuiuiisu, neque ex voluntate camis. sed ex num. I .
Deo nati sunt, Dan. . Et fili j Dei,qui dispersi erant eongregantur in unum. Sabbathirat populus Dei non a tonuersione communi, sed ab opere peccati. Desunctus est ergo Moyses famulus Domini. vide quomodo Minis et suerit Iesus Filius Dei: Cum venit plenitudo temporis . misit Deus Gaiae. O Filium suum faetum ex muliere , factum num. 4.
sub lege . quia factus sub lege Moysi. , ctuseth minister Moysi: Et factus est Chri- Rom. s.flus minister e cuncisionu ad confirmandas num. R. promissiones Patrum. Sic ille ostendit quomodo iam tempus aduenerit. quo nobis de cano Pater clamat, Surge. transi Iordanem sum, ingredere in requiem promi Diam
543쪽
sam, ut fruaris lacte, & melle,Diuinae se i- Ilicet vilionis,& stultionis.
Similia habet Theoloretus initio quς in Issule, ubi ait. Hoc loco per Moy lem debemus intelligere legem, per Iclum, Saluatorem , quod autene lex alligata sit Moy li demonitramus testimonio Scri- tue. I s. ptulae. Habent enim, inquit, Musten . onum. 13. Pro istκs,ctum in hia emum dis, quando seritur BD es velamen positum est 'per
L.Cer. . cor eorum. L. Corinth. 3. Quemadmodum
m. i . igitur defuncto Moy te Iesus populum introduxit in terram promistam , ita finita lege Iesus videtur apparcns populo pio
regnum caelorum aperiens, Finti enim le- Rom. Io. gia Christus. ROm. Io. ad iussistam omni
bis Isaia. Vbi ait. Iosus Dei iudieio dilectusve Mosi suecederet. qui inum, is figuram
gerebat veri Seruatoris Chrdii , quemadmodum enim ille e deserto per Iordanem in
terram premissem perduxit petulum, sie is
Seruator noster ex ignorantia . is Metilatria decerto . per canectuna , ct salutiferum ballimum in eaκtem Hierusalem uos pediduxit. Sie CHUN. Et ad confirmandam hane docti inam, videndus erit D. Hieronym. Epistola ad Paulinum . ubi testatur. Iosue non solum nomine, sed etiam gel is figuram erilis se Saluatoris, qui Moysi successit, ut Iegem veterem abrogaret, & Euangelicam introduceret , & fidelem populum ad promissam beatiti id inem perduceret. Aduertit autem Glesia ad diatum c. r. Iosue, laod per baptismum est transitus ad terram promi ilionis in spe; in re vero poli finem - praesentis vitae. Ex quibus omnibus eonstat exeisam vincam, dirutum sanctificiuna, quod sundauit Deus in terra Palaestinae, ut denuos mismum fundaret. & in aeternum per-niansurun apud gentes, quibus Patitire di-I. Coris. xit: Vos binis i mplum Dei vivi. Et Dei
ct 3. ad cario Hru, Et Petrus: Ipsi tantuam Ia-I.Cor. . pides seuperadificamini, M. De quo templor. Pet. . Zacharias loquitur , & Ezechiel, et enim Zach. 3. vir ille, quem Zacharias, orientem vo-mGn. s. cat cap. 3. non si um oriraatemsed germen oriens. ut ex Hebraeo constatὶ Messias est, germen Patris ab aeterno , germen matris in tempore . ex quo toto terrarum orbe, gratia, charitas, caeteraeque virtutes, & in
caelo gloria aeterna germinauit. Hoc igitur germen Dei templum altissimum , id- est, Ecclesiam aedificauit, auro charit Mistexit,lutere baptismatis.cantelabro saei, mensa coi poetis, sanguiniique sui adclinauit, se praeterea iplum in ea propitiatorium , diuinorumque thetauiorum Omnium arcam propol ult.
Quod si templum illud antiquum in
varia loca diui Iam erat,in nostro quoque diuersos reperies status, virgines scit:cci, continentes matrimoni j vinculo conne in Tos,sacerdotes, Epi: copos, &e. Si sacrificia requiras , longe illustre Eucliatisciae sacrificium, in quo uno, omnia bona collecta repeties. Huius aut Lm templi sundamentum firmissimum est ipse Christus
Dominus , iuxta illud Pauli. Tun amen- I. Cor. I. tum aliud nemo otest ponere, pruer id, nedpositum es . quod es Christus. Chreilus
autem lapis eit vivus, sicut dixit Prasus. Ad quom accedentιι Iapizem vinum. oc. I. Pet. 2.
Et sane ita opus erat, iuxta illud quod dixerat idem Chiistus Dominus de sapiente , qui ad cauit domum Iisam AIO ADt. 1 .petram , descenait enim pluuia . is vene- num. 14.runt Mina, o uerunt venti, is is e- runt in domum illam , ct non cecidit. Hie igitur lapis sundamentalis cimanter elaboratus apud Isaiam ite proponitur: Ecce Isaia 18.ego Mittam in fundamaeniM Sion, idest, Ec- num. I s.clesiae, las idem angularem probatum . pr tiosum, probatum. cum auὸ is , intellige i Deo, quamuis fuerit ab hominibus aedificantibus reprobatus,sicut prosequi dur P trais. Et quia angularis est, porta inferi non I. Pet. 2.praualebunt aduersus hanc domum , idest, xtim. . tota vis hostilis , quia olim armamentaria,& praesidia urbium prope illarum pori tas assidebant.
Sed dices,Ecclesia dieitur habere Apostolos , & Prophetas pro fundamentis, Ephes1. Super disicati supra fundamen- est.
tum. Apostolorum . is Prophetarum. Insu- num. 2 O. per & Aloeahp. 2I . Huius urbis mur s G- Aloe. 2 I. eitur haberesundamenta duodecim, is in num. I
ipsis duodecim nomina Apestilorum agnissit Asaith. is. dicit Christus se aedificaturum Ecclesiam suam supra Petrum , nam hic sensus sermanus est illius loci : Di es P Atat. r s. trus, o super hane seiram , idest , super num. IS. hunc Petrum , petros enim Graece, idem est,quod Latine petra, adificabo Ecclesiam meam. Dubitationi respondit D. Them.
plex esse fundamenti genus, unum quod per se habet soliditatem , sicut rupes aliqua supra quam aedificium construitur, &huie fundamento comparatur Christiret, estque unicum latim huius generis:aliud vero quod habet soliditatem non ex se,
544쪽
s ci ex alio solido , quod ipsi suppolitum est, de substractum sicut lapides, qui pri- a imponuntur petrae, vel rupi solidae, &hoc modo dicuntur Apostoli fundamenta Ecclesiae , quia ipsi primo superaedificati sunt Clit illo per fidem , & Araritatem, r. r.D. iuxta illud Pauli, Quodam qui tam i Uiuitrium. 18. Deus Io Ecclesia. primo Alestiam, secuti GPros humo . Haec igitur ciuitas est, quam praevidit Ezec. o. Ezechiel. ιap. o. non in valle, icd in cel- illi imo extructam monte i non ad gelidum Aquilonem, sed ad calidum Ruthrum ergentem , idest , Spiritum sanctum, sicut interpretatur Gregor. I. mil. II. LuEzech. e, Ruperius, qui ait, Ecclesia humiliter ad Aultrum , idest, ad cinctum v c rgit Spiritum. Quod saeculis autem in hoc orbe sit permani ura ciuitas , quae itilatitudo i id ii, quas regioncs , nationes , hominesque , usque ad olbis finem sit complexura , quae altitudo esUritatis , & meritorum , quae profunditas humilitatas, quae rectitudo operum, quis ordo lapidum , idcit, Pontificum , Regum hominuinque caeterorum, quinam superiori loco, qui inseriori sint, ille no
uit qui in porta dicti aediscit Visuς es
EEechieli , Similitudinem referens mensism .su e are traiecti lineam manti texens si niculum . calamumque mensiorisim . quem D. Hie n. ibi interpretatur Christum Do .m tuum dicto numere fungentein, videtur aurem in porta qitia laeto,hilarique vultu ementes omnes excipit, se in Ecclesiam introducit, nemo enim ad illan vcnit, nemo ad Patrem nili per Christum : Stabiat in porta , au Hier. quia per ipsum ad Pa tnem ingredimur , tr si is ira riuitatem Dei intrare non possum*s .m dignos suscipiat, indignos abiνι iat, cte. Iam veto triplex ille murus,qui eidem Propheta ollcnditur, Ecclesiae adumbrat custodiam , prunus enim murus diuinam indicat protectionem, iuxta illud. Salium Isaia 1ς
torponetur in ea mtirtu , ct antem fratri num. I.
Secundus murus Angelorum tutelam , lia enim sunt montes Eccle Iiam cingentes, iuxta illud, Mo ues in cisi uitu eius , idest, P . It . Angeli, ut August. placet. Et Do-nus in nri n. v.
circuitu populi sui . ecce duplicem habes
murum: restat rc Itius corum, qui L cclesiae praesunt quos cultodes appellari consueuit Scriptuζα
Num.1s. Dominus regnabIt in aeternum, S ultra. EXPOSITIO LITER ALIS.
LLusTRE epyphonema est, siue acclamatio , qua periti sitimus artis Movie ς carmen seria concludit: post commemor aram enim , & praedicatam victoriam, siue Dei Potentiam admirabilemit' ζnibus tellatam prodigiis , proruit in acclamationem et Dominus restaate . 'br. quasi dicat. Haec omnia cum ita sint, ut a me sunt hactenus commemorata , exclamare sane libet i velint, nolint holtus , Dominus semper Icgn.
bit, nemoqite euin potetit de suo solio, di tot rus orbis administi atione depellere I ad hunc etiam modum Rex palloraesial. 18. ad finem Psalmi 18. pol quam Dei virnum. II. tutem toto Psalmo celebrauit, ait : Ω- debit Don.inus Rex in aeternum . quasi dicerer, tam porcns cum si Dominus, quam de Maiant hactenus commemorata , & ab eo patiata portista , ille sine
dubio semper omnibus praes debit , & vel inuitis omnibus. sedebit Rex in sempi
Qi md autem in hoc nostro versiculo
dicitiir, in Aternum , O, Ultra , & ii aeter nuria pro vera aete, intate omnem, siue rca
lem , siue imaginariam durationem adaequare complectute sumeretur, ultra quam proinde nec cuc potest . nec concipi duratio vita nihilominus tamen adhuc luauiter posset exponi additio illa , cr vltru.
quas posita per hyperbolem , hoc sensu;
Dominus regnabis in omnem a erutrarem,
is si fri etiam potest . vltra aternitatem,
usque adeo regnum eius finem non agri
stet, quod se te dixit Poeta de Imperio
Scriptura namquc diuina cum scateat
545쪽
tropis , hype stole quidem non caret: & A nemper viam salutaueris . ubi etiam cibi
quamuis Lic tropus diei soleat a rhetoribus ementicias superiectio , non tamen mentitur cum illo utitur,quia hyperbolica locutio non sumitur proprie , in qua acceptrone mentiretur, ted tropice, seu uniuerse , hoc est, in signis tione illa, quae in gentem quandam , vel etiam valde exiguam, rei de qua agit, quantitat cindet clarat . quod eli verum. Unde Atis. Id.
lus qui eam didicit, ambigit. Iste autem stropus fit, quando id quod verbis dicit ut longe est amplius , quam quod eo dicto significatur. Quomodo tamen peet hyperbolem loquens non mentiatur,declarat idem Avia
distitit tibM,Ibi August. i. ait: Non statio
t et exilieat illud, ubi El iseus mittens Cieri famulum suum ad suscitadum puerum cum baculo, ait: Sι occurrerit tibi homo non salutes eum. Ers muriau νῶι te quispiam non res'indens illi. Vtrumque igitur locum exponens Ambrosait. considera non hoe esse solum neminem salutaueritis: sed non frustra additum, in via. Denique, & Eliseus eum mitteret seruum mandauit ei per viam aliquem salutaret, festinato etenim iubebat, ad eum contendure , ut eelebrandae resurrectionis exequeretur Oilicium, ne confabulatione alicuius obuumadato resecteretur a munere. Ergo, di hic non salutationis oti cium , ae sedulitas aufertur, sed obstaeulum impediendae deuotionis aboletur, ut quando Diuina mandantur, paulisper sequestrentur humana,&c. Et Avose m.
42. de S.mctis, idem sentit dicens disiadest neminem saluta ritis in mi PetesquIdem e sam simplieiter se aeripi , quia ussit nos sesinanire agere thlaneta, o
posse , qua in eo scribi quomodo Iossent .s C ita d te: Neminem po Giam sata istie=i-
accinit GHναι nil. an Euangelia. Denique per hypeooleni dicitur : Malietis euris omm ferramen um non sunt isti IIIa in domo De Ini eum χἀ earetur. Quibus vetbis adnotat ut mira an construendo templo celeritas, & dicitur. VI-ἀmus mons quaedam Isiortim Enae de
quo itira quam credendum est, vel M A ticu su et 5bamuri Seeundum igitur hune tropum , 5c per exaggerationem poteli accipi illa addi
pro diiratione usquequaque insinita aceipiatur, sic ut alias saepe accipi solet, tune locutio saee sue hyperbole,aut tropo aliquo potest exponi Aduertendum igitur est pro quatuot Latinis dictiombus, in . aton m , ct vltra . haberi Hebraice alias quatuci , D
Deuser. cap. I s. tom. 4. Quid es , inquit August. quod Moyses commendans verba g gholaxn . v . Nad. quas alia Hebraice be- Domini. i Deuter. s. ait Scriberis ea supeγLmina dan optim te irarum. Ο ;lantia νtim v I rarum, cum soc sierun m nemo scisso
Israelita m eemmemoretur, vel legaduri
quia nee quisquam solo nisi fori. Quidia
ea per mutias partes domus seu . an ποιοIsta remmendaris es. sietis multa Leun itiν . seu sidentiaν ' Ita August. Videndus etiam Ambroseum explicat illud , NEMI-nὸ seientes transset uiri, afactitam,opc ι
Secundo obserua Hebraicam dictio- .nem, ghari plus significare,quam Issiam, cum Oratio crescit,&durationis augmentum indieatur, nempe quando, g δ. ponitur postgkoIam, quem adna um videre est hoc loco, de Psiam. V. ubi enim nos legimus: Nomen eorum delecti in Iernum,is psalm sa
546쪽
in saeugum saeuli. pro , in a emum , in Α Dauid ad se confugiente. γ mita finis
aut non Diast, it drinceps non sit faιDndum quantum sentiet ad curam . v I so, faetitam solιI. Hebraice habetur, leghο- Iam . e .na , quod Pagninus ,& Arias transferunt, in oculum . se in sempitemnam, & Psalm. 44.Se t ti a Deus instimium soli. Hebraicesialom . ghed. Idest, ibi aeternum, se perpetuum . nempe solium tuum , sue sedes tua. Ambusamus
O vis . Hebraice , letholam, vah shed. Vnde pote si in his locis, aliari significarea: cr n. tat ni stricte acceptam , es omni
prorius sine catentem , quemadmodum B te satem facientis, setis ait Hodiat. lib. 1. fatetur Ianc super hune versum nostra opi .io.
C.mtiei. Et lixe causa est quare cum sacra scit plura germinatur fucilium , & saeculum, ii ae saeculum saeculi, siue saecula laeculorum veram,& infinitam aeternitatem, atque omnia, quae excogitari possunt se- eula debramus accipere. Dixi, quando Da . ponitur post gso-D α. via si aliquando anteponitur,ut Lme ιυ , e m. scilicet puerum samuelem, Goliar. r. ante crest ρ tam Do- sq, --κ-at ibi inriter Hebraicὸ , Hadiholam, vox eiad habet vim praepolitionis, tie. ac si diceretur, ut maneat ibi in aeternum.
tu es D us, pro, usque in solum, in Hebraeci habetur aha Nolam. Tertio obterua id , quod negate nemo proteruus, potestat mn,sumi & usurpari in saera Seliptura saepissime pro aeternit te non rivrosa, neque natura sua finis experte, leo significante /uratione quampiam longinquam ,& cui finis aliquando possit liue clica initium, siue exitum ad- D aeterna , siue sempiterna, ut Erit Iarium Gen. I .
Ex quibus patet in his nostri versus verbis in a/ι, num . ct ici,a J squid in aeternu fgnificare pori si durationem tan- C tum longinquam adiungi posse , sine ullo
tropo particulam, ultra. Hebraice, si . qua completur vera, & infinita a ternitas.
Ε, hae igitur lignificatione , ghoiam, pro duratione scilicet longinqua, eui non est appositus finis, quamuis natura sua possit, & int et sum debeat apponi, liquet nullam vim habere argumenta,quae Iudei petunt ex aliquibus Scripturae locis , ubi lex, vel circuneis ci , vel immolatio Pa schalis agni , vel deniqsse pactum quondam initum cum Hebraeis , dicuntur
qui quemadmodum Psi . 6. Custavid es auri uos, ct annos at ress in menre habui. lutem. 1. A J eulo eo re, iii iugum, Hebraice, me gho .rm, idest, ab aeterno hoc est , ab antiquis temporibus, Gen. s. Isti sunt poture, a oeulo miri fame si Hebraice,i, gholam.hoc est , ab aeterno, idest, a priscis temtotibus; constat enim haec omnia habuit te a parte ante suae durationis initium, & cum tamen dican
Α pat te post, sue versus exitum suppetunt non pauciora exempla , nam I. Remi. dicebat Anna mater Samuelis. Ducam eum ut appareat ante con νθ tum Domini.
o man at ;bi iugiser, in I libraeo habetur ad vetbum, Manear ibi itque in alernum. . Reg. 27. dicebat Achis Rex Ceth. de meum is carnae vegyra in foedus aseratim, agitur autem de pacto circuncisonis, &n m. Is . Conti Inam tactum meum illi. scilicet Isaae,in foedus sempitemum. Exod. IL.Gubrabitis eam , diem videlicet Paschatis, solemnem Domino in generationiis bus metiris euhu se Aemo ,& num. 24. Iudi Giatim istis Iethsmum sibi . , flijs siιti isque in aternum. Exod. 3 I.
sodiani AH Uraei sabbathum , pactum essempite tim inter me . suos Isra/r . AE gnumiserpetuum. Qibus in locis, & similibus semper in Hebraeo legitur , Nolam, quod large usurpari solet , & ita ibi
accipiendum est; & sane noster interpres, ut indicet se quando vertit aeternum, Non illico sinis ea re velle durationem omnino infinitam , saepe vertit saeculum , seu antiquum, unae sit perspicuum quo sensuae ei pienda snt, apud Paulum, remperaaterna, vel,te ora, secularia, hebrairauit enim
547쪽
1. rim. i. enim homo Hebraeus,& quanquam CrΣ- Intim. s. ce lcri pscrit tamen arma, vel, sceutaria. ID. I. perinde dixit ac vetustistima, & ab initionum. L. mundi caepta decurrore.
Ita Euangelia , saeculum pro mundo, S duratione eius ue e saeculo autem pro ab
Liae. I. initio mundi solent accipere. Lucra Si ut num. o. IoruIm 63 per os Sancti rum , qti; a factito Ioan. s. suns prophetarum eius. Ioan . s. A saetitimum. 32. nan est auditum , quia quis apertiis oculos eati vari.
Sed insetet fortassis quisquam ex hac docti itia loca illa scripturae, in quibus IMestiae regnum dicitur aeternum , ut Luc. e. I. I Regnabit In domo Iacob in aternum,Dan. num. 33. 7. Pores. eisu potesas aterna. o n. 17. Dan. 7. Ckius regnum sempiterntim. Et Michea . n. I -Regnabit Dominuε stipeν eos in monte Sion num. LI. ex hoc nune . or τέ tio in diem . Illa
MDA. 4. item loca in quibus alterius vitae praemia
Mat. 13. semper. Et Mati. 1 f. Ibunt L; instipplieitim s
si quae sunt alia huius generis,ac locuti nis loca, quae de rebus perpetuo duraturis agunt: nullam vim habere ad institutum probandum , facile namque dixerit haereticus , aut Iudaeus his in locis Hebraeam vocem, ghon m . & latinum ase
. num,sumi quemadmodum plerunque solet pro duratione diuturna quae tamen
finem possit habere. AA hoe igitur sie respondeo, in multis loci ς ea verba sibi uagi quae aeternitatem Iab illa ampla usurpatione deiiciunt,& ad
Secun/A dico, sacram scripturam quae teste Hiemin 'MoIil a res o Lur; Hauos rem. a. non in legendo coiisistit; sed in intellisendo non citi iuxta proprium cuius ille, sed iuxta Patrum sensum intel ligendam, ita ut si unanimus Partum consensus locum aliquem adias obscurum,u lambiguum tali, vel tali modo tutelligat, ea profecto habenda sit legitima intelligentia, Scripturaeque eo in loco certissimas gnificatio , sicut docet Angues'. sermonei j δε υροι Dι minis eundum Matri. βι ι finem. Quare quando Patres, aut Hebraeum , ghoram , aut Latiuum , terniam,
cum de Messiae regno , vel alterius vitae praemio , supplicioue agitur, pro propria
aeternitate accipiunt, non sic autem cum de circuncisone , aut de vetera lege agitur;sussciens prosccto est ratio, ut sunaatur uno in loco pro una fgnificatione, in alio vero pro altera.
Sed quid si Iudaei de Pagani sanctos
Patres contemnunt 3 Tettia si adhuc solutio , sed pro illa obseruanduata significationem propriam , & primaevam cuiusibet vocis saepe ab illius usurpatione distingui, nam multoties pi optir multas , quae interuenire possint caulas, aecidit via germana, & pi imaeus sua signifieatione disti aliatur vox , & in usurpatione fundetur latius,quam sucrat ab initio ad significandani imposita , ut statim patiabit. Deinde obseruandum gictam vocem, sialam quando lcribit ut sine litera viati,sgnificare durationem limitatam , verbi gratia usque ad annum quinquagesimum, qui Hebraeis erat annus Iubilei, ut patet P forabit dominus isti, em estis stibulis , eis Exod. a.
uentii Iubilei seruitus soluebatur, quod si
scribatur cum litera vati , ut sere semperscr: bitur, tuc veram aeternitatem signifieat, ita docet Hebreae linguae perit illimus D. Hieronym. super illud. VI criperet nes Galat. I. de prasenti saetiti nequam; quod non ideo seruo , quas velim in locis annotatis, pro circuncisione,ae lexe veteri, gholam, se tibi sine mau . sateor enim ingenuὸ etiam ibi cum vnu . se tibi non aliter, ar- 'ue quand0 agitur de regno Messiae , vel de praemiis , aut suppliciis vitae aeternae, hoc tamen volo propriam, & germanam significationem piaedictae vocis apposta tali littera , aeternitatem esse proprie dictam , quod etiam significat Latina vox, Meinum . sue aterestas, & Graeca vox, eon, quam L X X. interpretessere semper reddunt pro ghelam. Ultimo obseruandum in omni di sese plina, siue vocibus ea tradatur, siue scri ..ptis, hanc haberi optimam regulam , ut vocabula semper accipiantur proprie, nisi quid cogat aliter interpretari, quam resulam de sacra Scriptura spectatim ages, ita proponit, Augustin. libr. 3.de doctrina C Asiana r. i .lom. 3. Prius est demon- sttandus modus inuenien3ae locutionis, propriane , on figurata st. & iste omnino
modus est , quidquid in sermone Diuino, neque ad motum honestatem , neque ad fidei velitatem proprie referri potest
548쪽
sguratum esse cognoscas: quas dieat de A pote M impari ni e senis reis. Inu gerat
caetero semper sermo D minus Metrien- autem pompeius ne Caesar ei aequalis e-dus est proprie,non proprie autem, seu s-gurate tunc ibium accipiatur, cum hone-itas morum, vel rei verita, proprietatem impedit, di quoniam neutrum horum La
braeum Nolam, si proprie accipiatur,cum agitur de retributione animae in futuravita, neque cum agitur de regno Meiliae cui aeternum regnum debetur, & tribuitur,se τι stia Detis in se tam saeui hineret. Tertiam rationem asserit, quia ipsae res magnat etiam nullo impellente concidunt, cum dicit: In se magna rarant. vnde Bo titis I b. 3. de eonsitatione pria T. itonice ait:O praeclara potentia, quae nec ad conseruationem quidem sui satis em eax inuenitur. Solus initur immortalis Deus eastam, siue Occasum nescit, pro qua re videndus
D Gregor. lib. I x Moriatium,es. i . ubi Va-eficitur, vi circa omnem violentiam in B riam rerum mutationem, mortem earum
his locis, Christiani,& exteri pollint,ae dicit. mutab;lis Man)uit isto,n; si moνs debeant de aeternitate ex parte termini quadam es. qua dum rem quam Det indictam vocem interpretari, non sic autem in locis aliis, ubi veritas , suae ex ipsa rei caducae natura, vel ex Diuino testimonio alibi clare propolit O , constat, omnino repugnat. Rogabis autem cur igitur in poste i ioris huiusce generis locis utitur Scriptura, voce, aeternum ρ Respondeo,quod propter similitudinem, & proportioncm quadam, quadam es. qua itum rem qua
me Incipiat esse quod Hon erat, c. Solus item mutationis in regno expers,
qui lueem habitat inaccestibilem , nam
sicut prosequitur citatus Gντον. mutabilitas umbra et , quae quasi obscuraret lucem, si hane per aliquas vicissitudines
Proinde immutabilis, Deus in atomiam squidem hominibus ea , quae finem , aut C romat, o υltra. Quod prosequitur Philo lib. qtiod Doti sit immutabilA . ubi inter alia se ait. An putas rem vitam mortalem veram esse , & non tanquam in suggestu quodam ab inani, & incerta opinione s si tueri . non atrier quam somniorum ludum 3 Quod si non libet singulorum sortunas , perquirere : vide regionum inteis gratum , & gentium mutationes. Floruit quondam Graecia , sed Macedones p tentiam ci abstulerunt , postea Maced
ni a praeualuit opibus, sed diuisa in plures Guod silus Deiu in aeternum D portiones sic debilitata est , ut tandem
-- - omnino interiret. Ante Macedonum im-
principium suae durationis habent longissime distant proinde apparent,ac si vere aeterna serent, omnique prorsus fine, principiove carerent, imo sic vulgo loqui solemus eum post Ilionem, aut consuctudinem, aut quamlibet aliam rem immeniolabilis in iiij , vocamus rem ab initio,& ante saecula, idest,aeterna.
regnat cum caetera Regna facile evanescant. ILlud igitur Loe in loco cum Abulens
qu. I. notandum occurrit Moysen pol enarrationem totius Cantici se tandem ad Dei laudes conuerti ile , ostendens singulate discrimen , Ze latilliniam differentiam inter Regnum, dominationemque Dei & caetcra regna terrae, quod h c vici L studine comulciatur, & interdum omni- E nunc secundis ventis, nunc aduersis uti- perium inclita suit Persarum faelicitas, sed una dies tam ingenti regno finem attulit,3c nune Persae penes quos paulo ante su rat imperium, sunt Pariborum prouincia. Fuit AEgypti olim perampla , & magnifica potentia, sed nubis inmodii praeteriit eius facticitas. Quid AEthiopes, quid Carthago in Afri ea, quid Pontici Reges, quid Europa, Aliaque, nonne more nauissusque deque iactatae marinis suctibus
no ruant: Regnum autem Dei in aeternum maneat, in quod argumentum affert Lucanum II. i do bel , plusquam ciuili Iuli j Caes. & Pompei, ubi tres rationes Romani Imper ij casus assignat. Primam dicit, elia fatalem dispositionem. Secundam inuidiam magnitudinis, quia quilibet solus
dominari vult, nec quemquam parem videre desiderat, cum dicit: Omnu namruet ur;nam Vetbum Diuinum choreas in orisbem ducit,quod vulgus hominum, fori
nam nominat, & omnes gentes circumis
lustrando , nunc his , nunc illis imperia vel tribuit, vel ademit. Nihil igitur est inhumanis rebus praeter umbram , auramque leuissimam sine mora praeteruolantem, eunt cnim ultro, citroque tanquam
aes uaria, dc caetera quae prosequitur, ex
549쪽
quibus deducit Dei immutabilitatem , de stabilem lcgnandi pςrmanentiam. Qu ad non. vulgariter possumus deducere ex throno illo regni a Salomone sa-bricat O , otii nusium simile opus Deitim esta torra. Quod ego intelligo non de ma
teriali opere , sed de spirituali significa
tione, etennia sedctis manus Regis apponebant ut iuper eburneas manus Opertas
auro, siue ut Iosephira interpretatur Lor. 8.ami ui. p. 2. Ea parte, qua Rex insidebat manuum emgies eum excipi. baiit, quasi ante iam praesideret in eo throno alius proprius Rex, S: Dominus, qui d cnuo asilidentiunt Regum pcrisias manibus exciperet eum admitteret, D rcii celet cum deponeret:& huc sine dubio videtur allu sisse idem Salomon,qui thronum fabricauit cum dicit Cor Reges in manu Domisi.& hae manus in Moyse victoriam opeiatae sunt contra Amalec , qtianuo ad eleti,tionem manutim Mostsi populus. culm kuxerat Amatichsta, superabat, quod apertὰ probatur ex eo quod dicitur post partam vie oriami Tuscaula Moses ahare , σvoeatist nomen eius Dominus exaltario
mea,Heens e 3ti a manus solius Domini. σι. Eum Domini eris contra Amalech , manus etenim Dei per Moysi manus signi ficatae operatae suerant victoriam. Quod adhue clatitis innotescit ex cap. 3. Ecclesias. ψbi diei tui, Viri in tito itis hia AIquitarem . o in Ioco itidie ν imploratore; quo in loco iniqui ministri, de domini tempotales signis cantur , qui in throno Dei conspiciuntur , is enim per iustitiam,& iudicium eo in loco intelligi clarissime patet: quibus praesidentibus immerito , N impietatem exerccntibus harum manus digiti ostenduntur in Balthasaro, ut intelligant quod si manus suas non adaptauerint, & commensutauerint Dei manibus excipientibus eos ad solium , &thronum , certo illis earundem manuum
supplicium durissimum , ae ditissimum
Ecce igitur quomodo excipiedo unum, de alterum in manibus luis ad vicisIitudinem regnandi in throno suo regnet Deus in aetetuum , S: vltra, quae est ratio cui Marti 16. Filius Dei cum affrmatione dieatur Dominus , ut indicetur ipsum tantummodo , & vere Dominum esse, caeteros vero dominantis figuras, de regnantis umbras. Quod ex ment. Origenis uidetur
Deus sibi ab hominibus testatum, in sello
tabcrnaculorum , quandoquidem in eo
laetati praecipiebat Isiaulitas, ut sic profi-
i terentur tabernaculorum huius vitae , &breuem durationem, S pcrpetuam muta
tionem in confestionem iugis , ac stabilis regni Dei. sie ergo habet GHs es Asmil.
23. in Numem; laetatur super te Deus cum te viderit in hoc mundo in tabernaculis habitantem, cum te viderit non habentem fixum , ac iandatum animum , ac propo-stum super terram, nec desderantem quae terrena sunt,nec umbram vitae huius qua
s possessionem propriam , μὰ veluti in
transitu positum ad veram illam patriami sestinantem. Est optimus pio hae re loeus apud Dre-
Domistea tem. L. Biblion ubi interpretatur illud Psal. 1 Reges eos in virga Ierrea.de immutabili regno Dei, cum caetera regna mundi instat mutabilis arundinis sint,potellis , inquit ille , & regnum impiorum arundo est vento agitata:Regnum autem Christi virga ferrea, &c. Et quia perpetuo motu cientur humanae potestates, & regna merito currus di- cuntur in Scriptura tum Eteiaiolis i . tum 4.λου. 1.ubi Eliseus magistrum suum en rum Israel, aurigam e m appellat, quem locum interpretatur citatus Drogo, portas & tegis, sustines & gubernas. Is aute, qui gubernat nunquam in eodem statu te
manet. dc quia onus portat, ab eo tandem siue iure, uiae iniuria exoneratur. In quam sententiam vidcndus est Hieri in c. 7. Eete .ubi interpretatur verba illa Paul. Prure tritio huitis mundi, notandum quod non in suturum distulerit, sedi de praesenti dixerit, praeterit, de quotidie labitur figura mundi, nunquam enim in eodem statu permanet , sed semper ex scentium,& decrescentium fisura praeteruolat,& mutatur, unde Dominus, Catam, o terra transbunt. Sin autem haec omnia , quae in mundo continentur praetereunt, atque pertranseunt, quid potest inhumanis rebus esse perpctuum 3 Sie ille .Ex cuius doctrina videntur Aicta Pauli vel baeontinere allusionem ad figuras scanarum,quae breui tompore munere dicendi. sunctae, personam Regis deponunt, Ze in
vili statu remanent transmutatae. Haec est ratio,sicut interpretatur Lori-ntis in Psal. 1. Cur, CH ptis ab iis,qui eum Regem constiruere volebant . aufugit, Etenim cum inconstantes esse soleant
Reges terrae , & diu nesciant in throno sedere,noluit ab hominibus mutabile te gnum accipere, qui in proprio , regnas iniae Am o ιθ . V v v v Facit
550쪽
facit, & in hanc sententiam Tertust. A tuo. Etenim gloria illa niaiestas , & im l .de paenit. sub finem. ubi annuos Romanorum conlulatus aligeros vocat, ut bte- uitatem insinuet, ait enim: unius anni volaticum gaudium. Videndus Aemaia ui- ad Eventam . sactum Papam, ubi iniet alia. Consideto gradum , k casum vereor, itaque ascendisti in altum, noli altum sapere, sed time, ne sorte contingat sero miserabilem illam emittere vocem : A faeie ira . e, Indignarienti itia eleuans ast ti me. Altiorem quippe loperium, etiamsi a Deo conccitum esset, naturam humanae gloriae non amisit, piO- indeque semper veluti descendebat, is
nee tandem ad occasum , de terminuit. pei ueniti t.
Non pollum autem non hoe in loco meminisse miseram eorum conditionem, qui cu instabiles sint in potestate,& volaticam praesectutam sortiantur, tu ea tamen Immobilem constantiam ad tolerandum ,& sultinendum debent induere. Et- cum sortitus es, sed non tutiorem , subli, B enim ut plerique sentiunt, columna illamiorum , non securiorem , piaedecessores nubis, S ignis, qua praeeunte direxit potui celtillimae , Ac citissimae decessionis admoneant, & modicum tere pus dominationis eorum , paucitatem dierum tuo. Ium nuntiat tibi, quia quibus successisti in caede, ip1os sine dubio sequutis ad mor
Notandus etiam venit pro hac re locus ille , Et ech. II. ubi allocutus Dominus Sedeciam cum iam in ipsum irruebat Nabuchodonolbr , ait : Tti atirem impie ipulum in deserto, id designabat , uenape eos, qui praesunt columnarum instat debere esse ad onera gubernandi sustine da.Quod facile deduces ex illo Genes. 9. Prior in L nis , - ιν in ἰweHo. Vbi Hi ron. in θυέε. Hebrai is legit ex Hebraeo:
Ma. or Au Ionandum . Cr maior robore. Craeca autem lectio , dc Romana editio, quae ut notat Pereptas ad fidem ,& veritatem vetustiorum exemplarium emenda, Gen. 49.
irusiane, dux Israe .etiim lenis d es e au- C tillima censetur , habet, durus ad δεν fer e darim . tolles et maiam , nonne hae es qua humitim subbuiatiis. Θ βι limem humillatis, ρ Hebraice habetur, I Ta.Don i Lia, quod Rab. David sie intelligit. Ita corana non eris itia, ides , ijINI resartim, quiantine Sedechias renet. non diti stabit, sedeoneidet. Quibus in verbis etiam si pereomminationem, admonetur mutabilitatis coronae, quam habebat, & quam exporiuntur, qui in terra regnant, corona enim
illorum quasi non ista est, Se veluti nee m. & est sensus: Is qui maior in impe-tio est , maior debet esse sa portandum, quia multis serendis laboribus expositus est. Unde Ioseph ad Regis pineernam ait: Pos dias ira, resistior te Rex in gradum protinum, idest, lignitatem,& locum. D- Iomanus. ibi ex Hebraeo transtulit: ReIKrtiet te supeν bas m tuam.quo innititur instar columnae marmoreae in du1itie, ερ constantia debcre praestare eos , qui aliis praesunt, & dignitate praestant; quo etiam
digito demonstrati potest, cum in perpe- D videtur alludere oblatio illa Plincipum Israel. Ctim sex 'lauti . o duodecim be-ties anse Oftia in taueranaetiti ministeritim obturerunt. Cur enim non pecuniam , aut
pretiosa quaeque , sicut Principes decebat viros , obtulere 3 Credo equidem , ut denotarent laboriosam in suis inendo vitam, quae per currus, & boues, utpote oneriseros maxime designabatur. I igitur, qui perpetua instabilitate laborant, iugi laborum sustinentia obstricti tenentur , 3c qui instar columnatum sustinendis subdi-
Pro qua re etiam videndus est Hieron. in cap. 7. E cs. ubi per duos Angelassan- . res in duabu, stuιιν ripis. Intelligit Principem regni Persarum , & Principem regni
Graecorum aduersantes Hebraeis, & liberationi e tum renitentes. Vnde perarias
ibi deducit imperia illa , de regna , imo omnium gentium , & populorum ad modum aquae fluxa , & sugacia esse , & suam citissime interitura r quod magis adhue
augetur si consideremus imperia illa , & E iis inseruiunt, elati ad transmutationem dignitates , quae a Deo conccduntur, dc reperiuntur. proinde visebantur aliquam a Deo haurire immutabilitatem in perpetuo Occ si, &descensu esse, imo , & ita vocari in Diui nix literis. Etenim Ntimer. 2 . quando Deus praecepit Moysi, ut sibi tatuatum uiccessorum eligeret , ait. Dapti eis p=ee 'ta cunetis milientibus pariem IIo-rιά resa. Vbi Pagninus legit, δε isse ΘηβDixi inseruiunt, quia hae etiam in re maximum cernitur iiii crimen inter Deum regnantem , & eos qui in terra regnare videntur, cum potius verum sit qu ἡ serviant sicut bene pro sequitur D. Bonaia. Ita. i. do eon siderat. ubi ita ait ad Eugeniam Papam. An ideo non seram . qui non iniserum, sed emnibus ' Niati tuυδεν βρο