Cornelii Nepotis *Vitae excellentium imperatorum

161쪽

158 HANNi BALcepto, universi navem Eumenis adoriuntur. Quorum vim cum rex sustinere non posset, fuga salutem petiit; quam consecutus non esset nisi intra sua praesidia Se recepisset, quae in proximo littore erant collocata. Reliquae pergamenae naves cum adversarios premerent acrius , repente in eas vasa fictilia, de quibus supra mentionem fecimus, coniici coepta sunt. Quae iacta initio risum pugnantibus excitarunt, neque, quare id fieret, poterat intelligi. Postquam autem naves completas conspexerunt serpentibus, nova re perierriti, eum quid potissimum vitarent non viderent, puppes averterunt, seque ad sua castra nautica 1ὶ retulerunt. Sic Hannibal consilio arma Pergamenorum superavit: neque tum solum , sed saepe alias, pedestribus copiis

pari prudentia pepulit adversarios. XII. Quae dum in Asia geruntur, accidit casu, ut legati Prusiae Romae apud Lucium Quinctium Flamininum, tonSularem coenarent, atque ibi, de Hannibalementione facta, ex liis unus diceret, eum in Prusias regno esse. Id postero die Flamininus senatui detulit. Patres conscripti, qui, Hannibale vivo, nunquam se sine insidiis suturos existimabant, legatos in Bilh3niam miserunt; in his Flamininum, qui a rege peierent, ne inimicissimum suum secum haberet, sibique dederet. His Prusias negare ausus non est. Illud recusavit, ne id a se fieri postularent, quod adversus

ius hospitii 2) esset: ipsi, si possent, comprehenderent; locum, ubi esset, facile inventuros. Hannibal enim uno loco se tenebat in castello, quod ei ab regat si CL adnot. ad Alcihiad. vi I. 2ὶ Apud Graecos enim et barbaros omnium ganetl simum hospit tus habebatur; lupiler autem hospitalis ui eos vindieam erede iur, qui hospites laesissent. Diuitiaco by Cooste

162쪽

BANNIBAL 159dalum erat muneri; idque sic aedificarat, ut in omi imbus partibus aedisicii exitum sibi haberet, seinper verens, ne u Su eveniret, quod accidit. Huc cum I ii Ruinanorum veniSsent, ac multitudine do lini eius a euindedissenἰ, puer, ab ianua prospiciens, Hannivali dixit plRres. praeter consuetudinem armatoS apparere.

Qui impetit ei, ut omnes fores aedificii circumiret,

ac propere hibi renuntiaret, nil in eodem modo undique obsideriaur. Puer cum celeriter quid esset renuntiasset, omnesque exitus occupatos ostendisset, sensit, id non sortuito laetum, seu se peti l), neque sibi diutius vitam esse relinendam. Quam ne alieno arbitrio dimitteret e), memor pristinarum virtutum, Venenum, quod semper secum habere conSueverat, Sum Sil. xlΙl. Sic vir sortissimus, multis variisque perfunctus. laboribus, anno acquievit Septuagesi tuo. QuibuS consulibus interierit, non convenit. Namque Atticus 33, Marco Claudio Marcello et Quinto Fabio Labeone consulibus 4), mortuum in Iunuli suo scriptum reliquit; at Pol ibius b), Lucio Aemilio Paullo et Cneio Baebio Tamphilo 6); Sulpicius autem, Publio Cornelio Cethego ei Marco Baebio Tamphilo I). Atque hic lanius vir, laniisque bellis districtus , nonnihil temporis tri-

) illud, quod insolitum esset, ad se pertinere.

2ὶ Quod minus honestum esset ex veterum sentantia, quibus germana sapientia nondum illuxerat. Nobis christianis vitam nostro arbitrio deponere ne M. i5j T. Pomponius Atticus, inter alia, de quibus videtis elus vitami cap. xviiij, annales magistratuum romanorum scripserat per Dco se

s4i ldest anno ante chr. nat. cLLXXIII. ibi Hic celeberrimus fuit historiae scriptor, natus Megalopoli in A eadia; Romam deductus, quod Persei rebus studuis,ei, pramemor abi Scipionis Africani suti. Obiit anno auis Chr. nai. cxix. 6) luest anno anie Chr. nai. cLxxxit.,7 luest anno insequenti.

163쪽

imit litteris. Namque aliquot eius libri sunt, graeeo mone consecti: in his Id Rhodios de Cnei Manlii μι- ερο in Asia rebus gestis. Huius bella gesta multi

ni moriae prodiderunt: sed ex his duo, qui cum eo in castris fuerunt, simulque vixerunt, quamdiu fortuna passa est, Silenus, et Sosilus 23 laeedaemonius; atque hoe Sosito Hannibal litterarum graeearum usus est doctore. Sed nos tempus est huius libri sacere finem, et Romanorum explicare imperatores 33; quo facilius, eollatis uirorumque lactis , qui viri praeserendi sint, possit iudieari.

i Reetius: Bella ab Me grais: ut myra de rebus gratia a Cn. Manlio ete.

2 Pauea de iis eonstant; de illo mentio fit apud Livium imui. 49, et Ciceronem Ide divin. 1, 24i; septem hune libros de rebus ah Ha niuale gestis exarasse auctor est Diodorus lxx I, M.f3ὶ Graeeliorum revera vitas, Marcelli, L ulli, et Caesaris exaravitasei lamnoris iniuria intercidere; neque aliud ex hoe posteriore Ii-

164쪽

xXIV.

MARCUS PORCIUS C TO.

Ex libro posιeriore C. Nepotiast.

scentulus, priusquam honoribus operam daret, versa

tus est in Sabinis 43; quod ibi heredium 5) a patra

relictum habebat. Hortatu Lucii Valerii Flacci, quem in consulatu censuraque habuit collegam, ut Marcus Perperna censorius 6) narrare solitus est, Romam demigravit; in foroque esse coepit 73. Primum stipendium meruit annorum decem septemque 8 . Quinto Fabio Maximo, Mareo Claudio Marcello consulibus tribunus militum 93 in Sicilia suil. Inde ut rediti, castrai ὶ Νatus est anno ante Chr. ccxxxi, post U. C. DIxit, ex gento. Porcia appellata a porcis pascendis; quod quidem honori potius quam infamias luit; nam diu apud liomanos ii potiores et nobiliores habiti sunt, qui rus colerent, et rusticae tribus beatiores homines complo-elebantur ; urhanae vero illum plebem, quem Aligherius appellaret la

s2, Municipia suis legibus continebantur, sed illius cives Romae civitatis iure fruebantur. i5ὶ Tusculum Froseatii urbs insignis Lalii luit. ubi Romani Mail res pulcherrimas villas haberent. 4 Quorum regio assinis Latio et in eadem sinistra Tiberis ripa. 53 Parvulum praedium avitum. 6 ldest, qui censura erat iunctus. Consorum proprium erat minnus censere cives ei ordines; sed et morum tutelam gerere; ita ut eensor postea quasi reprehensor fuerit. 7ὶ Idest eausas orare. i8ὶ lialo Comineto ut dictasselle anni la sua miliata. si Tribunus militum legioni imperabat. Fero apud nos esset it --

165쪽

162 MARcUS PORNUS CATO secutus est Caii Claudii Neronis: magnique eius opera

aestim ala est in proelio apud Senam i), quo cecidit a. dior Hasdrubal 2), frater Hannibalis. Quaestor 33 obtigit

a. 205 Publio Cornelio Scipioni Africano consuli; cum quo non pro soriis necessitudine vixit 43, namque ab eo perpetua dissensit vita. Aedilis plebis bin laetus est cum a. ita Cato Helvio. Praetor 6 , provinciam obtinuit Sardiniam; ex qua quaestor, superiore tempore r), ex Α- frica decedens, uuinium Ennium poetam 83 deduxerat: quod non minoris aestimamus, quam quemli-het amplissimum sardiniensem triumphum...iss u. Consulatum gessit cum Lucio Valerio Flaceo, sorte provinciam nactus Hispaniam citeriorem 9 , exque ea triumphum deportavit. Ibi cum diutius mora- . is retur, Publius Scipio Africanus, consul iterum, cuius in priore consulatu quaestor fuerat , voluit eum de provincia depellere, et ipse ei succedere. Neque hoc per Senatum essicere potuit, cum quidem Scipio in civitate principatum obtineret, quod tum non potentia,l Umbriae urbem, a Gallis conditam in ora Adriatici maris propterea Sena Gallica lSinistagitat etiam appellatam. 2) qui Carthaginiensium sex et quinquaginta milita clueebat.

5 Quaestor erat Romanis, quod Italis ii tesoriere; pecuniam exer-elius administrabat, atque praedas victori ue vel tributa in aerarium

eonferebat.

s/ὶ Non adeo coniuncis, ut sors poscabat, quae eos ossicii causa iun

xisset.

5 Aedilis cura aedificiorum propria erat; ludos praeterea edebat, in quibus si magnificentiam prae se tulisset, populus grati animi ergo ad ampliores efferebat honores. si ne praetoribus Romanorum videsis adnot. ad Millind. cap. l .s7ὶ cum Scipione Africano. 83 Natus est Rudiis in Calabria: stipendia meruli in Sardinia, unda Romam deduetus Catonem graeeas litteras cloeuit; praeter tragoedias

scripsit carmine heroico Amnales et punieum bellum feeundum. Quin-ulianus eius opera comparat cum luco votusto, ubi grandia et auii- qua robora non tantam ciabent speciem quam religionem.

166쪽

sed iure , respublica administrabalur ). Qua ex re iratus Senatur, consulatu peracto , privatus in urbe mansit. At Calo, censor cum eodem Flacco laetus, Se-a. 334 vere praefuit ei potestati. Nam et in complures nobiles animadvertit, et multas res novas in edictum addidit, qua re 2) luxuria reprimeretur, quae iam lumineipiebat pullulare. Circiter annos octoginta, uSque ad extremam aetatem , ab adolescentia, reipublicas causa, suscipere inimicitias non destilli. A multis leniatus 3 , non modo nullum detrimentum existimationis laeti, sed , quoad vixit, virtutum laude erevit. III. In omnibus rebus singulari fuit prudentia ei industria. Nam et agricola solers, et reipublicae peritus, et iurisconsultus, et magnus imperator, et probabilis 4 orator, et cupidissimus litterarum fuit. Quarum studium etsi senior arripuerat, tamen tantum in eis progressum secit, ut non facile reperire possis. no-qus de graecis, neque de italicis rebus, quod ei fuerit incognitum. Ab adolescentia consecti orationes. Senex hic tiria a scribere instituit, quarum sunt libri septem. Primus continet res gestas regum populi minam, S cundus et tertius, unde quaeque ei vitas orta sil italica: ob quam rem omnes 5 origines videtur appellasse. In quarto autem bellum punicum primum. In quinto, secundum. Atque haec omnia capitulatim sunt dicta. Reliqua bella pari modo persecutus est usque ad prae

turam Sergii Dibae, qui diripuit Lusitanos U). Atqua

Sequiori tempore, quoties Syllae, Pompeio, caesari mili l- , per arma et potentiam omnia poteravi impetrara. 2ὶ Nempe multas res novas addendo. οὶ criminclionibus, die dicta ad iudicium. δὲ Dignus,,qui probaretur. 3 omnes libros. Cousul fuit cum L. Aurelio coita anno d. c. Deviil id indo prooeDi iliaco by Coos e

167쪽

horum bellorum duces non nominavit, sed sine nam inibus res notavit. In iisdem exposuit, quae iii Italix Hispaniisque viderentur admiranda. In quibus inulta industria et diligentia comparet, multa doctrina 13. Huius de vita et moribus plura in eo libro perseeuti sumus, quem Separatim de eo secimus, rogatu Titi Pomponii Attici. Quare studiosos Catonis ad illud το

TITUS POMPONIUS ΛTTICUS.

. c. I. Titus Pomponius Atticus 33, ab origine ultima stirpis romanae generatus 4 , perpetuo a maioribus acceptam equestrem obtinuit dignitatem 5 . Patre usus est diligente, indulgente, et, ut tum erant tempora, dili, in primisque studioso litterarum. Hic. proiit ipsa amabat litteras, omnibus doctrinis , quibus puerilis aetas impertiri debet, silium erudivit. Erat autem in

puero, praeter docilitatem ingenii, Summa suavitas orisae vocis; ut non solum celeriter arriperet, quae tradebantur, sed etiam excellenter pronunciaret: qua ex re in puerilia nobilis inter aequales serebatur , cla-

lor xxx I.ustianoriam millia perfidia trucidavit, mi , aperta ut parum eontra eos proficere videretur. i Hi Catonis libri. praeter pauca Dagmenta nune desiderantur. Quod temporis iniuria periit praeter fragmentum iv. A. Geil. il, s . φὶ De hoe cognomine cl. adnot. ad praes. Nepotis. 4ὶ Nam ad Numam Pompilium, Pomponii f., originem referebat. φὶ Erat equitum ordo medius inter Patres et Ptelismet insigniarum equus publice datus et annulus Aureus. Duiligod by Corale

168쪽

riusque exsplendeseebat, quam generosi condiscipuli animo aequo ferre possent; itaque incitabat omnes studio suo: quo in numero fuerunt Lucius Torquatus, Caius Marius Cati filius, Marcus Cicero , quoseonsuetudine sua sic sibi devinxit, ut nemo iis perpetuo fuerit carior. II. Pater mature decessit. Ipse adolescentulus, propter affinitatem Publii Sulpicii , qui tribunus plebis

interfectus est 2), non expers fuit illius periculi. Nam- .. nque Anicia, Pomponii consobrina, nupserat Mareo Servio, fratri Sulpicii. Itaque, interfecto Sulpicio, posteaquam vidit Cinnano tumultu civitatem esse perturbatam 33, neque sibi dari facultatem pro dignitate vivendi, quin alterutram partem osse rideret, dissociatis animis eivium, eum alii Syllanis, alii Cinnanis laverent partibus, idoneum tempus ratus studiis obsequendi a. set suis, Athenas se contulit. Neque eo secius adolescentem Marium, hostem iudicalum, iuvit opibus suis; cuius fugam pecunia sublevavit. Al, ne illa peregrinatio detrimentum aliquod asserret rei familiari, eodem magnam partem fortunarum traiecit suarum. Hic ita vixit, ut universis Atheniensibus merito esset carissimus. Nam, praeter gratiam, quae iam adoleMentulo magna erat, saepe suis opibus inopiam eorum publicam levavit. Cum enim versuram sacere publice necesse esset ι); neque eius conditionem aequam habe-

4 Spectare, quin generosa eorum iodotes excitata ad aemulationem ingenii illius industriaeque adsurgere conaretur. 2 Fueeat hic a partihus Marii, totisque viribus connisus fuerat, ne Syllae mithridatici helli provincia daretur. illi Quo tempore cinna eum Marianis expulsus Romam cum exercitu venit, inque Syllanos crudelissime animadvertit.

aere alieno, apud novum creditorem obstringit; versura autem a vet. tendo nempe aere alieno ab alto ad allum, dicta est.

169쪽

1 66 Tirus POMPONIUS ATTICUS rent 1 ; semper se interposuit, atque ita, ut neque usuram unquam ab iis aeceperii, neque longius, quam die tum esset, eos debere passus sit 2). Quod utrumque eratiis salutare. Nam neque indulgendo inveterascere eorum aes alienum pallebatur, neque multiplicandis usuris crescere 3). Auxit hoc ossicium alia quoque liberalitate. Nam universos frumento donavit; ita ut singulis septem modii tritici darentur; qui modus men

surae medimnus 4) Allienis appellatur. III. Ille autem sic se gerebat, ut communis b) in simis , par principibus videretur 6 . Quo factum est,

ut huic omnes honores, quos possent, publice haberent, civemque sacere studerent. Quo benesieio ille uti noluit: quod nonnulli ita interphelantur, amitti civitatem romanain alia adscita. Quamdiu assuit, ne qua sibi statua ponere iur, restitit; absens prohibere non

potuit. Itaque aliquot ipsi et Piliae I) locis sanetissi

mis posuerunt. Hunc enim in omni procuratione rei

publicae actorem auctoremque 8 habebant. Igitur primum illud θ) munus fortunae, quod in ea potissimum

it, P iee loeneratorum rapacitatem. Ii Non enim liberalitas negligentia est propriae rei lamiliaris; sed eum ludicio optima ad benesicentiam usura. M Res hae- si haee eum superioribus eonseras vi neque usura n

umisam ete. Bine recte, qui, Pro Mnguam, iniquam Seribendum emaeontendunt

Medimnus sex modios continebat; hine pro septem emeudandum Oeae putanti ibi lini : popolare. iεὶ Iuxta illud proverbium Italorum: isti esto a Satana a Passim aa. - ιαiIi MS. hahent midiae, sed legendum vel filiae, quam revera, Pomponiam nomine, Agrippae collocavit, vel Puinae, quae luit Altiei uxor; quod mihi probatur.

170쪽

Trrus P Pomus ATTicus 367 urbe natus est, in qua domicilium orbis terrarum e set imperii, ut eamdem et patriam haberet ei domum; hoc speeimen prudentiae, quod, cum in eam se eivitatem eonlulisset, quae antiquitate, humanitale, doctrina praestaret omnes, ei unus ante alios suerit carissimus.

IV. Bue ex Asia Sylla decedens cum venisset; a. Mquamdiu ibi fuit, secum habuit Pomponium, eapius

adolescentis humanitate et doctrina. Sic enim graece loquebatur, ut Athenis natus videretur. Tanta autem erat suavitas sermonis latini, ut appareret in eo nativum quemdam leporem esse, non adscitum. Idem

poemata 23 pronunciabat et graece et tali ne sic, ui supra nihil posset addi. Quibus rebus factum est, ut Sylla

nusquam eum a se dimitteret, cuperetque secum deducere. Cui cum persuadere tentaret: noli, oro te, inquit Pomponius, adversum eos me velle dueere, cum quibM nse ιra te arma ferrem, nullam reliqui. At Sylla, adolescentis ossicio collaudato, omnia munera ei, quae Athenis aeceperat, proiieiseens iussit deserri. Hic complures annos moratus, cum et rei familiari lantum ope rae daret, quantum non indiligens deberet paterfamilias, et omnia reliqua tempora aut litteris aut Atheniensium reipublicae tribueret, nihilo minus amicis urbana ossicia praestitit. Nam et ad comitia eorum ventitavit B; et, Si qua res maior acta est, non defuit: sicut ciceroni, in omnibus eius periculis, singularem sidem prae

buit; eui ex patria sugienti 4 sestertium ducenta et

i conlaeto mithridati eo bello. isti carmina.

Ad eomitia, in quibus aliquid amisis vel gratum vel molestuas. agitaretur. 4ὶ Propter clodii eriminationes. Diuiligo: by Coosla