장음표시 사용
401쪽
A no potuerit a Deo dimanar nisi in aliquo eius indini duo,quod Deus nouit:& ideo si durauit illud per infinitum
tempus, non suit conseruatum naturali modo. Si autem durauit tantum finito, non potuit esse ab aeterno: aliis ab aeterno etiam suisset corruptum , quod nihilominus ante sui corruptio. nem praecessisset finitis annis durationis. Hoc autem intellectus non potest comprehendere. Igitur licet intelligibile sit, motum esti, qui continuus est, fuisse ab aeterno, cuius ideo nulla sue. rit prima circulatio,non tamen se potest intelligi, speciem humanam infinitorum successive indiuiduorum suis B se ab elerno: quia non est intelligibile, quin suerit aliquod eius primum, uel Consu. . aliqua indiuidua. Quarta conclusio, de anima De specie humana eli peculiare, idem biis. que insgne atque ut reor insolubile
argumentum, quod non potuerit esse ab aeterno. Argumentum est triuiale, sed tamen euius nunquam suit hactenus audita solutio cui intellectus a quiescat.Et nititur immortalitate animarum. Etenim cum animae sint immortales , si species humana fuisset absterno,infiniis nunc essent superstites animae: infinito autem natura sua repugnat,ut sit per ullam potentiam producibile.Hoc argumentum uno triti mo-C dorum deluditur, potius quam soluitur: sunt enim primum,qui negat,animas esse immortales, quod tamen neque Aristo. usquam negauit, neque uero a Philosophis naturalibus audiendi sunt, nedum a Christianis, qui id negauerint: id quodH.lib. de anima pluribus demonstrabitur. Alij uerb sussu
gere conantur ad illam Pythagorico. rum dementiam, de commigratione animarum in diuersa corpora, ut per illud figmentum sustineant homines vixisse infinitos,eum certo animarum
numero. Haec autem sententia, tum
Christianis haeresis est tum etiam Philosophis lud rica opinio: ut super epi- . solam ad. Roma. disputatum a nobis est.Tertia igitur responso est, eorum, Dqui Aricennam, & Algaretem auscultant,videlicet,qubd multitudo per se
infinita sit naturae repugnans, non tamen multitudo per acidens infinita. Multitudo per se idem est, quod con cursus per se causarum, ut ad generationem animalis concurrit animal sin balternatum coelo,& coelum subalternatu intelligentiae,&c.haec enim multitudo si infinita esset, nullus unquam sequeretur effectus, ut saepe repetit rido. Multitudo autem per accidens,
est in causis per accidens. Accidit quippe fabro, ut uno, uel pluribus, uel infi mnitis martellis gladium cudat. At ue. , e - -rd contra hoc est argumentum, quod 'infinitum, non solum est repugnan in impossibi causis, sed per se in rebus ipsis creatis. te. Secus de infinita essentia , & uirtute Dei. Etenim ut impossibile eli esse infinitum continuum, ita & infinita multitudinem actu,quae resultat ex diuisione continui:quoniam infinita multitudo non solum est impossibilis quantuad id,quod eli fieri ex continuo, quod non potest diuidi in omnem suam partem, uerum & sua ipsius forma numeri, qui non potest esse actu infinitus.
Et licet animarum no sit numerus re sultans ex continuo , est tamen uerEnumeriar quis esset infinitus, careret specie,& intentione agentis. Deus autem nihil scit facere, nisi numero,& Fpondere,& mensura. Et re vera plera- ue argumentorum, quae contra exiret iam infiniti lib. 3. orditi sumus, ea. dem ui pugnant aduersus infinita animarum multitudinem, qua aduersus aliam quamcunque .Quocirca S. Tho. q. modbcitata hoc argumento conui. cius, merith desistere uidetur ab opinione Hristo. in uniuersum defensanda. Sed ait, qu bd licet possit sellineri
mundum suisse aeternum quo ad ali quas eius partes, non tamen qu bad omnes. Atqui demirandum est cum Aristo. tanta inculcatione disputauerit, mundum fuisse ab aeterno , neque uerb
402쪽
Λ uerb Insnitum ullo pacto admisserit,
cur nusquam animarum meminerit,
quas ipse proculdubio credidit esse immortales. Profecto non apparet modus , quo se hinc ualuisset extricare. Quin uerb hoc dicere ausina, quod nunquam ei fuit satis compertum de animarum productione: & ideo nullibi perspicu Ede hoc definitam protulit sententiam. Visus quippe est ex una parte in illo perstitisse antiquoru axiomate. Ex nihilo nihil fit,atq; adeo creationem ignorasse. At ex altera parte ut. 3. de anima patebit ueritate ipsa deuinctus, concedere renuit, animam educi de potentia materiae. Ex quo fie-B bat illi protinus conseques,illam creari. Sed de his nunc satis. Restat ergo ad argumentum partis assirmative quaestionis respolidete, Pquamnis nulla appareat contradictio, coelum cum suo motu, atque adeo te. pus, & praeterea intelligentias & ani. mas rationales sub finito numero, fuisse ab aeterno creatas, nihilominus species rerum corruptibilium successc ne indiuiduorum defluentium repugnantia est,quam explicuimus, potuisse ab aeterno condi.
Tex. xxviij. Est maxima moueri ab eo, quod in Ouetur, &c.
mouetur, moueatur ab alio. PAR Ta negativa sunt argumenta omnium prima illa,
quae Philo. ipse sibi obiicit.
Primum arguitur de grauibus& leuibus . Lapis,du cadit,& ignis, dum ascendit, mouentur:& no ab alio, siquidem nullo cogente suapte natura seruntur. Ergo. Secundb arguitur de proiectis,sagitta& globus ardenti sultare eiectus mouentur: ec non ab alio:
quia maxim E a proiiciente,qcod tam
potest prius perire,quam cesset motus uel ab aere desere te proiectum,ut lex.82. docere uidetur Aristo. quae tamen opinio aegre probatur,& aegrius creditur: ergo. Et confirmatur. Dum proiecta occurrunt resistenti, recurram motu reflexo: & qu bd illo motu non moueantur ab alio,probatur. vel assi mas proiectum in puncto reflexionis quiescere, uel negas. Si negas, contra dicis Aristoteli tex. ro. si uero idcum
illo assirmas, tunc non mouetur a proisiiciente,poli quam eius iam motus cessauit: neque ab obstaculo: immobilis
paries non uidetur pilam recutere.
Tertio arguitur de uiuetibus,& prae Esertim de animalibus. Haec enim mois uentur,de non ab alio, ut patet in motu deambulationis: ergo a seipsis. Qubd si eum Philoso .respoderis, tec28 & tex. o. in animali designari partem per se motam ab illa, quae per se mouetur, hoc non est explicatu tacite: qum iam si pars per se mouens assit metur antina, illud est falsum:quia no mouet nisi per intellectum, qui etiam mouetur per species ab obiecto. Neq; uero materia est per se mota: tum quia accidentia non recipiunt nisi in toto c5- posito: ed tum maximὸ,qud dactiones sunt suppositorum: & ideo neque ani- Fma deambulat, sed totum :neque lassitudo recipitur in materia, sed in toto.
Quarib deniq; arguitur si omne, qgmouetur, ab alio moueretur,tuc vel esset processus in infinitu, quod est contra Phi. tex. 34. uel deueniendum esset ad unum primum mobile, quod stipsum mouet, ut colligere ipse uidetur tex. so. hoc autem secundum membruest creditu durissimum: nam tunc se queretur, primum mobile esse animal In contrarium stat sententia Phu
TirvtvM quaestionis non e pressimus uerbis Aristo. Ipse enim n5 ait ut comment. 28. adnotauimus)nis,omne quod mouetur.ab aliquo moueri et
403쪽
, uertinam moueri ab alio apud ipsum, idem est, quod ab alio supposito moueri:at uerb, quia dum ait, ab aliquo, intelligit,ab aliquo, uel lapposito alie . aio,vel salte distincto pricipio,quod sit
intrinsecu ret,quae mouetur,citra praeuaricatione textus responderi pot,omne,quod mouetur, moueri ab alio. Est
aut praemittenda dillinctio,quam ipse
tex. 17. praeiecit: uidelicet ta id, quod mouet,il id,quod mouetur, bifariam moueri.i per se,& y accides. Musi eus .n .per accides sanat,& sanatu diaccidit uippe ea medico, 2 fgroto, esse mu-cu. Quamuis di moueri per accides, sit etiam moueri ad motum alterius: ueluti uehitur remiger ad motum nauis,quam cogit ipse. Per se autem contingit & dupliciter: nam est quod mouet per se prim b, id est neque ratione
accidentis,neque ratione partis, sed se toto,ut Deus,dum res ex nihilo condidit, sed est aliud, quod mouet, per se
quidem, quia non per accidens, sed tamen non per se primo, quia per parte, ut animal pedibus mouet pectus, εο
corde reliquum corporis. Rursus notandum est duplicem esse motum: alterum Physicum, hoc est corporeum de materialem: alterum spiritualem,quales sunt intellectus & uoluntatis actus.
C Et quamuis Aris. sermo de solo sit Physico institutus,ueritas tamen uniuersalius patet ad omnem motum,atque insensu uniuersali necessaria est, ut per eam perueniatur in notitia primi motoris immobilis. Nam intelligentiae eslorum motrices mouentur quide, non autem motu Physico. At uero ne tot
multiplicentur quaelliones, quot esse possent dissicultates, septem conclusonibus ad hanc respondebitur, quibus ad uniuersa fiat satis. Prima est, eademque uniuersalis. Omne, quod mouetur, ab alio mouetur. Ab alio inquam, uel externo supposito, uel principio intrinseco a re disiicio, quae mouetur. Conclusio suit Arii l. in fronte. . libri,
qua repetit in hoc. s.lex .ae. dc a . Ia
cuius confirmatione uersatur usq; ad D
tex. o. Est autem coclusio haec in Phy-sca, veluti dignitas. Cuius ratio statim in promptu est,eademq; tex. 4 o. ex definitione motus,quam ita tu erat lib. 3. tex. 8.&.9.colligit talem Phil. Nihil seipsum secundum seipsum totum primo mouet: ergo quicquid mouetur,
mouetur ab alio . Exponatur anteco
dens. Potest quidpiam seipsum per a
cidens mouere: ut de remigero diximus, & de anima patet, quae dum hominem mouet, mouetur. Et potest seres per partem mouere, ut homo com
de movet corpus, sed tamen, quod se prim b totum non possit mouere,patet Equonia nihil mouet, nisi quatenus est in actu, hoc est actu habet forma , qua in passum traducit: nihil enim eales cit,nisi dum actu est calidum. Nihil autem mouetur ad aliquam formam, nisi,qua caret,est squidem motus,actus entis in potentia. unde cum mobile recipit totam agentis sormam,cessat moi s. Idem autem secundum se totum
non potest smul esse in actu εἰ potentia: ergo nihil secundum se totii est s-mul mouens & motum: Ze ideo neque est aliquid, quod se ipsum primo moueat,subditur etiam exemplum in spiritualibus. Nihil enim doces docetur, nam qui docet, iam est sciens, qui au- ptem docetur,caret scientia. At contra ratione hanc arguitur. Aetens aliquod
potest in se habere uirtu producedi formam, qua caret: ergo poterit se ad illam sormam mouere. Erepli gratia,sol uirtute est calidus,non aute sormaliter: ergo si esset formalis caloris capax per uirtute, quam habet, se sor- maliter calefaceret Et intellectus dorismientis potest dum expergiscitur per species se reducere in actum intelligedi. Et aqua, du se ex calore reuocat in suam temperie, movet se . Respondei
ad pumii,u, sol non habet virtute calesaei edi se, sicuti neq; angelus. Si t si res esset caloris sor malis capax, qui calor
no esset illi naturalis, tuc no moueret ad
404쪽
3 66 super oest auum Physicorum
ad calorem, nisi dum esset extra suam naturalem dispositionem . Quare illa reductio n5 attribueretur virtuti propriae, sed generanti. Sicuti aqua, dum ad frigiditatem reducitur , uirtutem generantis mouetur, cuius in tetio est illam in sua naturali dispositione comstituere. Sol autem, eo quod est ingenerabilis di incorruptibilis,non est patibilis huiusmodi accidentium. Alius si uirtute se propria calefaceret, iugiter id semperque essiceret. Intellectus uero no a seipso mouetur, sed ab obiecto, a quo minitterio sensuum species recipit. Aliquando homo exercitatura somno,ia docuit Aris tex. ao. quo
B modo motus ille prouenit a se datis humoribus. Et dum quis uigilans de aliqua re incipit meminisse, ille motus euenit ab aliquo incideri euentu eiusmodi species commouente. CLARE sc ET autem magis con-
eluso responsionibus per argumentorum responsa. Ad quorum primum Arist.respondet tex. 32qubd grauia deleuia per accidens mouentura remo uente prohibens: per se autem a generante. Quam quidem responso ne bona ex parte dilucidauimus. lib. 2.q. I. Etenim cui de rebus iudicant secundam sentum,cum uideant graue sublato impedimento nullo mouente cadec re, nec persuadere sibi possint, ut res, quae non adest, moueat, colligui enim graue, deicte non moueri a generate. Et ideo diuersa excogitant hic moue-tia. Alij fingunt, moueri a csto per expulsionem: alii a suis locis naturalibus
per attractionem. Itaq; centrum attrahit ad se graue sicuti magnes serrum. Alij fingunt, medium, puta aerem,uel aquam illa mouere. Sed sunt haec om nia adeo ridicula, ut nihil opus sit in eius refutatione tempus ullum ter re. Grego. illa persequitur. 2. senten. dist.6. q. r. ipse autem & Scotus eodelib.dis .et. q. io. arbitrantur haec corpora a se ipsis moueri. Hsc autem opinio
apertigi ii E imprimis cum Philos. p.
gnat, ut primum patet tex. 27. ubi in- ter ea , quae per se εο naturaliter mouetur,distinguit,qubd animalia a se ipsis mouentur,grauia uetb & leuia mouetur ab alio.Et deinde tex. 18. tanquam de re abscondita dicit, dubitationem afferre, a quo haec moueantur. Et s a se ipsis mouerentur, profecto nulla eL set dubitatio.Et textis.&.3 o.quatuor rationibus probat, moueri ab alio: te tandem tex. 3 3. aperte concludit, lper se mouentura generante. Neque uerb authoritas Aristo. licet sit in hac re grauissima, tanti est ponderis,qua ii illa prima ratio,quam affert tex. 29. nempe rem mouere se ipsam, esse proprium officium uitae: hoc est, esse uiue Et ibus peculiare, atque adeo per quod distinguuntur non uiuetibus. Dodquidem non fuit tantum assertum Aristo .ut hic patet, de latius primo de anima, sed fuit indubitata consessio omni u Phi. ut in Phaedro uidere est apud Platonem. Ubi nullum aliud discrime inter uiuentia,& res in animas constituit, quam quod uiuentia habent internum motorem, res uero inanimae,
nonnisi externum. Et usque adeo hoc suit semper constitutissimum, ut qui dicebant orbes coelestes a se ipsis moueri, effugere non poterant, quin ineluctabili consequentia protinus concederent,esse animalia. Et re vera illis, squi profitentur grauia & leuia moue ri a se ipsis, nullum relinquitur in te sitium,quo possint uiuentia a non uiuent intibus discernere. Nam quod ait Grego .differentiam esse,qubd uiuentia sc mouent se, ut possint se ponere in illo loco, de possint rursus moueri: sed non uiuentia, cum non moueantur, nisi quando sunt extra locum n turalem, non possunt moueri, nisi ponantur in eo loco extraneo, unde moueantur ad naturalem: hoc inqua commentum Grego. est imprimis contra. Aristo. qui non adducit hoc tanquam differentiam inter duos modos, quibus res mouent se, sed tanquam testimonium
405쪽
A monium adeon eludendum,qubdilla,
quae sic se ponunt in quocunque loco mouet se localiterialia uerb minime. Et prs terea in sua ipsius ratione debe-τ et inspicere Greg. quare grauia di leuia non mouent se. Ex eo, inquam, P non mouentur in suo loco naturali,
sed ad ipsum, deberet colligere persoctionem supremam grauis non consistere in moueri, sed i quiescere &ideo motus ille, quo feruntur ad sua loca naturalia, non attribui ipsis, sed gen rati. Neque responso Scoti satisfacit. Ait enim animalia mouere sei a per cognitionem: non uiuentia uero minime. Nam si hoc tantum discrimen Arin sto. cogitasset facillim E se expedivisset ab hae dubitatione: cum tamen graue dubium existimet, a quo grauia mouetur.Neq; uero inquirit, quomodo mouentur, hoc est, per cognitionem necne,sed a quo mouentur. Et praeterea plantae etiam mouent se nutriuntur
quippe,& augentur a principio intrin seco licet non per cognitionem. In summa Aristo. praetendit, qu bd nihil se moueat a loco in locum, nisi per cognitionem. Alia uero differentia, qua alii fingunt, nempe quod uiuentia mouent se ad omnem differentiam positionis: non uiuentia uerb, nonnisi ad unam prosecto accidentaria est, & ex- C trarem: quoniam licet planta non augeretur nisi solum sursum , aut solum deorsum, se ipsam nihilominus moueret. Potissima ergo, quin tota ratio, cur compulsi sunt Phi dicere grauiata leuia moueri a generante,su;t,ne vitam illis tribuerent. Mens igitur Arisest, qu bd principium naturalis motus elementorum est duplex aliud quo,&aliud quod principium quo, principale est serma ipsa substantialis: minus autem principale&instrumentale, est grauitas& leuitas: principium autem quod, est generans.Et ideo ait,qudd habent in se prinei pium sui motus, non activum,sed passivum.Inepte enim loquuntur illi, qui dicunt principium quod moues,esse formam, Ze id, quod
mouetur,esse materia.Nam cum actiones sint suppositorum, id, quod mouetur, non est, nisi totum compositum. Et praeterea contra hoc arguitur. In illo,quod movet se,distingueda est pars
mouens a parte mota, non solum tamquam sorma & materia, ut statim in solutione ad tertium patebit,uerum tan am distinctae partes integrales,ra organicae, vae quidem in reb us inanimis dignosci non possunt: ergo id, quod
mouet,non est intrinsecum graui. Re spondetur ergo ad argumetum, quia grauia, &leuia mouetur a generante, etiam tunc quando non est praesens re:
satis enim est, quod sit praesens uirim EI: sicut filius gignitur a patre, quano animatur, tunc enim proprie gignitur, licet tunc pater sit mortuus, manet in uirtute seminis. Qubd si percuncteris, cur ergo animal non mouetura generante,dum ambulat, postquam id agit uirtute generantis Responsum a nobis est lib. a. q. r. ubi do hanc rem tractauimus, quod cum persectio ubuentis consistat in moueri tadiu quippe uiuit,quandiu mouetur:&intentio generantis cessat, quando genitum costituit in sua perfectione, ille motus animalis attribuitur ipsi genito: sed quia persectio Se finis leuis & grauiseonsilit in quiescere in proprio loco, pintentio generantis est illud illi e sist
rer& ideo omnis motus quoadusque illuc perueniat,attribuitur generanti: Et per hoc soluitural hid argumentu, quod nonnullos male torquet, neque uerb respondent ad rem . Argumentuest, quod tunc sequeretur, dum ignis caleracit,aut comburit lignum, illam actionem transcribendam esse generati, quin uerh primo creato igni, qui quinque milibus annorum antecessitinam iste ignis suscepit uirtute ab alio,& ill e ab alio, &c. Illatio tamen nulla est: interest enim plurimu . Nam igne calefacere, est propria persectio & λnis ignis: di ideo dum generans dedit illam
406쪽
Atillam uirtutem genito, tunc cessauit
eius intentio: quapropter motus, quo ignis calefacit extremum palsum, attribuitur ipsi igni calefacienti, qua ratione deambulatio attribuitur animaisti. Et per hoc rursus respondetur Scoto,qui arbitratur Ar illo .censere,qubd' graue mouetur a seipso. Ait quippe tex. 32.qubd sicut sciens habitu pers
ipsum potest actu considerare, nisi nipediatur,ita ignis, poli quam formam lubitantialem habet, statim comburit, nisi impediatur,& pariter leue, post ἀhabet talem formam , t atim ascendit, nisi impediatur, quia natura eius est esse sursum, unde colligit Scotus, quod B sicut ignis per se calefacit ita & a seipso mouetur sursum. At deceptio, uel sua,uel mea,est, quod non mediat Eco siderauit uerbum Philosoph. Dicens enim,qubd natura ignis e esse sursum, sicut ipsum calefacere, docuit discrimen,qubd motus ille sursum quoadusque sit in loco naturali, no est effectus ignis geniti, sed generantis, constituentis genitum in sua persectione: calefactio autem, quia in ipsa actione cons.stit suprema perfectio ignis, adscribi- .ue - - tur calefacienti. Ad secundum prin Ad ς, iμ ei paleargumentum respondet Philoco roiecti, tς 8 -qubd proiectum mouetur ab aere circunstante, qui a proiiciente propellitur.No quidem ab aere retro- C percutiente,ut nonnulli cogitant: nadum iacio ego manu lapidem, non D. rio aerem interclusum inter manu&Iapidim quippe cum uel nullus sit, vel perquam tenuissimus, sed ab aere cir- cunilate subtus & ad latera proiectus: qui quide percussus, ipsum secum rapit . Et st moueatur per antiparissasin, iam super totum iuxta mentem Phi. reprobauimus. At uerb sunt plerique multi, qui vix sbi possiant hanc opinionem Philosoph.persuadere. Primum,
quia non uident tantam uirtutem impingi posse aeri a proiiciente,ut possit sagittam, uel aliud ponderosus iaculu
ciam plumbi sustinere in altum potest:
quomodo ergo poterit ingentem globum tanta uelocitate, perque tantum spatium,no modo sustinere, sed Se mouere Et praeterea experimur, ualidissimum uentum nonnunquam agitari, qui tamen non ualet lapide se ipso mouere,quem quidem nos iactatum movemus: no ergo motus aeris causa est, quae proiectum mouet, sed iaculator immo impetus. Et confirmatur hsc ratio. Si motus aeris esset in causa, uel eius raperet, ac moueret plumam uel lanam, quam lapide, aut serrum: eius nos tamen contrarium experientia docet.Tertio arguitur.Dum impetuosus aer contra te pei fiat, si contra eius impetum lapidem eiicias uidetur aer tuc non posse a te retropelli, & nihilominus lapis mouetur cotra eius cursum, ergo tunc lapis non mouetur ab aere, sed a proiiciente duntaxat. Item est a gumentum de rota barbitonsoris,quet si postquam semel fuerit in circulum pulsa,dimittatur, mouebitur in circulum, & tamen aer non apparet sic citaculariter moueri nam a quo mouere tur Tunc maxime, quomodo impulsus non fit in circunserentia rotae,ubi aer circussans tangatur a pulsare, sed
in axe,qui est in medio . His, & huiusmodi argumentis multi deuicti docet motum proiectorum non fieri abae re, sed ab impetu impresso ipsi eidem proiecto a proiiciente, uel ab eius machina, in ipso proiectionis momento. Atqui istorum quidam aiunt, non docuisse hocloco Aristo. suam ipsus opinionem, sed alienam retulisse. At profecto nulla possunt probabilitate se Arist.illudere:tum quia recitata priori opinione subdit necesse esse sie dicere: tum etia, quoniam inde infert motum proiecto rum non esse continusi. Ex quoad considerationem ascendit continui coelorum motus .videtur ergo sitam assrmare sententiam. Alii uero nihil formidant eum negare. sed neq; isti tam ualidum habent argumetum a
407쪽
Α tum, ut ei contradicere deberent. Possumus ergo hisce coclusionibus
litem hanc componere. Prima. Negari non debet,quin iaculator,aut machi na, mouendo proiectum, una commoueat&aerem, ut experientia constat,
in aqua circulat iter ad iacium lapidis commota. Idq; potissime uerum osteditur in sulfureis machinis, ex quibus aer una eum globo impetuosissim E excluditur. Ob idq; Phi .cum paulo ante definisset grauia deleuia a solo generante moueri per grauitatem illi impressam, non satis existimauit dicere, quod proiectum a solo proiiciet e moueaturina cum proiiciens sit praesens, B intellexit una cum proiecto aerem et ab ipso comoueri: quod in motu grais
uium dicere non poterat: cum generans tunc non adsit ad uel berandum concla. a. aerem. Secunda conclusio: non solus
aer est causa, quae mouet proiectum, uerum & proiiciens ipse per impetum proiecto impressum. Neque Arist. credendus est hoe dubitasse, sed pro comperto reliquisse ex analogia grauium di levium, quae est prima ratio affrmadi huiusmodi impetum.Nempe, quod scut generans graue tribuit illi natu ratem qualitatem,qus est grauitas,qua illud permovet usque ad centrum . sic Ze proiiciens impingat impetum pro- C lecto, quo ipsum eminus moueat. Vn-s.Thomae de de S. Tho. mentis Arist. sedulus ex.
seduli -- plorator. q. 3.de potentia. ar. I I. Et. q. ploratoris de anima. ar. ibidem .i i. palam fatetur
Alistote- huiusmodi impetus impressionem inlis placiti pioiecto. Sed sciscitaris, nu quid satius sententia. est dicere proiectum moueri ab impetu effective, quam a proiicien re remotissimo Re uera non :quoniam ut tex. 3 3 .uisum est ea, quae non se ipsa mouent, necesse habent moueri a supposito distincto: impetus ergo, quia no est suppositu, non agit, sed est uirtus agentis, puta motoris quin verb passiua, noactiua,uerum est uirtus infixa rei motae: sicuti & de grauitate mostrauimus. Et confirmatur haec eadem conclusio
ex uerbis Phi. Ait quippe prosector cdare aeri, ut moueatur, & ut moueat. Concedit ergo aeri imprimi uirtute motricem per motum : nam dicit, sprius desinit moueri, quam mouere
id quod super textum expositum est
ergo maiori ratione imprimitur uiristus ipsi proiecto, quandoquidem proprius vehementiusque pellitur,quam aer. Nam si aere,nihil de manu eiiciendo, uerberarem, non tam ipsum mouerem, quam lapidem, quem eiicio. Se eundo in fauorem huius secundae conclusionis de impetu extant experie n. tiae inter modo argumentu allatae. Prima, quhd si solus aer moueret,no mo ueretur iaculum contra ingentem ae Eris fiatum. Secunda de motu rotae poliuioletum tactum axis dimissae: ubi aer non apparet moueri. Et praeterea ter
tia de proiecta pluma,quae si a solo: e.
re veheretur, celerius quam sagitta volaret. Est ueruntamen alia experietia, que attestatur, aere et in causa esse motus. Exgerimur enim sagittam non tanta uehementia ferire obiecisi propin . quius,quam aliquanto remotius: quapropter Arist. a. coeli texi s. dicit, motus naturalis intensior est in fine: motus uerb proiecto i ii, neque in principio,neque in fine, sed in medio. Huius autem causam inde quida elici ut,
qu bd impetus sagittae non subit bto- Flus imprimitur, sed post , vel intenditur, uel extenditur per sagittam, ut ur gentius moueat. Hoc tame non est iris
tellectu facile quoniam non apparet elongata sagitta a ballista,a quo impe' Nota remtus intendatur, nam a seipso no potest pulchia acaceidens intendi. Et praeterea cum sa m te magittast quodam cotinuum, toti simul oryςsci impingitur impetus : no ergo post extenditur. Et ideo Sanctus Thoni. si per qui λδ
eundem tex. a. coeli experientiam hac merith tribuit multitudini aeris com ne motus moti . Nam cum una eius portio aliam naturali si concitet, atque alia subinde aliam,au- fine,&progetur causa motus. Et eodem tendit lecto tu iumens Alberti, hoc loco dicetis, quδd medio. A a impetus
408쪽
A impetus aeris quanto est in latiori materia,sortius mouet. Quamuis S. Tho. I 2.q. 7 .ar. 6. alteram quoque probe
adhibeat causam,uidelicet,quod cum res quaeque appetat se cou seruari, fit ut quo maiori obviat resilientiae dummodo uincere possit magis. in te ditur eius uirtus:-ideo impetus ipse sagittae a contrarietate resistetiae potest intendi: sed quia eli ab extrinseco peregrinus, statim incipit debilitari. Et hiepol sumus caulam colligere, cur uehementius & ad maiorem distantia pro ij ciamus iaculum proportionatum uiaribus nostris,quam exiguu lapilli .Causa inquam est, quod ubi no est lata re si B stetia, no est capacitas lata imprimedi
impetus,ptopter ea i uires no habet, in quod se obiectu satis effundant. Atque haec etiam est causa, cur pluma notanto impetu volat. Et praeterea quia non est tam apta ad secandum aerem. De motu autem rote, quamuis referedus potissimum sit ad eius ipsius impetum, nihilominus de aer non eli negatidus rapi una cum rota in circulum: licet forsan ut alij dicunt non intellexerit Aritto.' circularem motum uiolentum fieri ab aere, sed illu penitus, qui fit in directum. Motus autem ancipitis trepidationis, du rota antequam quiescat ultro citroque uertitur & re. C uertitur,tribuendus est difformi, inae qualique ponderi partium: nam cum iam languente impetu, cesset motus, non potest rota sic se fixa silere, quin
partes illuc usq; ascendentes recidant, aliasque alterius lateris eleuent,ac rursus, dum aliae relabuntur, alias labie. uaat,quoadusque ponderosiores omnes considant in parte infima. Si auteadmitteretur tam uniformis rota, ut nulla ex parte praepoderaret, arbitror, ubi uis cessaret impetus, cessaret unati motus. Nisi ut ali i comminis cutur)diceres,qubd cam partes aeris in fronte at quam tendit motus, condensen tur, extincto impetu rotae, rarefiunt,
eamque res ellunt ad partem posteriorem: & iterum alter aer ad anteriore: quoadusque sit debita aeris rarefactio. Concludamus ergo tam a proiiciente per impetum,quam etiam ab aere moueri proiecta. Id autem, quod Aristo. tel. subiicit, nempe ob motum aeris motum proiecti non esse continuum, profecto nerrime est persuasibile. E quis enim credat sagittam , aut globubombardae motum illum pernicissimum interrumpere. Nisi dicamus sic non esse continuum, quod sorsan non eli uniformis: cum portiones aeris licet nobis insensibiliter altis,ac subinde alijs pulsionibus moueantur, uti apparet in undis aquae. Veruntamen nonnulla restant dubiola de huiusmodi impetu . Primum est, an distinguatur a suo subiecto. Ad quod libentius respondebo , quod sit qualitas distincta, sicuti grauitas,& Ie-uitas: quandoquidem uirtus quaedam est agentis praeter motum,nam eii uirtus,quam mobile mouetur. Haec enim
locutio non esset adeo propria, nisi impetus esset qualitas.Neque propriὰ diceretur impressio. Elt autem in illa specie qualitatis, quae est habitus, uel dispositio, estque intens bilis, ac remissibilis: contrarietatem habens cum grauitate proiecti: ab illa quippe remittitur: licet altera sit naturalis , altera uel o ab extrinseco. Et ideo nul lam praesesert apparentiam argumen. tum Pauli Veneti: quo vult inferre, si impetus sit ponendus, motum proiectorum esse naturalem : nam tunc passum conferret uim per qualitatem sibi inhaerentem. Responsio enim est, quod passum non conseri uim motui
per quodcunque principium, quod sibi inhaereat,nisi sit a natura sibi ingenitum impetus aut e forinsecus illi adi
Ad confirmationem de quiete in
puncto reflexionis Arist. res det, effenecessariam,ut patet a tex.64.usi; 7 Quod si experientia contra obiiciatur
de piis uehementissαὶ proiecta, qua tactu
409쪽
tactu parietis retro uertitur absque ulla perceptibili quiete: respondetur, sensum non percipere subitaneam quietem, nihilominus argumentum est,illie quiescere, quod si pila esset rubro tincta,intingeret pariete, quae tinctio in instanti fieri nequiuit. Longe tamen pugnantius argumentum ell, si sagittae
sursum emissae occurrat magna moles
cadens. Tunc enim palam es id agittam recidere sub illa mole absque ulla quiete: nam qui admiserit in pueto, quo magnum cadentem lapidem tangit, qui e scere, necesse est,ut concedat & molao rem illii lapidem tunc quoq; quiescere, quod non solum experientia dene-B gat, uerum & ratio a liborret. Respodet quida antequam sagitta pertingat ad lapidem, detineri tantisper ab aere, qui impetu coaetus descendit sub lapide. Neque obitat aliorum argumentum, videlicet, q, sagitta infigeretur in corpus quod cadit, sic esset lignum. Na respoderent alii qu bd infigitur cum cadens lignum tangit quiscentem sagittam. Attamen si ponatur tunc incipere de scensum lapidis, quando sagitta deberet quiescere, non potest dici,qubd ab aere, qui nondum mouetur, detinea tur. Igitur eui h se non satisfacit solutio, necesse est respondeat cum Fgi-
C dio supertex. 6 s. quem plerique hoc loco sequuntur, sicut te ipse alios se antiquiores quod cu Aristote. docet, id quod mouetur inpudio rcflexionis quiescere, intelligit quod per se quiescit, hoc est, quando deficiente impotu, sequitur motus naturalis, aut quando graue eaderet motu naturali, & re percuteretur a terra quiescente, quando uerb per accides reflectitur ad motum alterius superiori uirtute occurrentis, nune non eis necesse quiescere quiete propria, imo idem numero instans extrinsecE terminat utrumque motum. Est,inquam,primum quo non
ascendit, &ptimum quo non descendit. Itaque usque ad illud extrinsecum instans ascendebat, & inde etia extri m
isce descendit. Haud quippe do ulti
inum inllans esse ascensus : nam alias, cum illi e motus rumpatur, daretur ultimum instans esse motus, quod lib. de moniliatum est impossibile. Illa ergo non potest dici quies, sed instant nea motus incisio. Et hoc satis est ad
propositum Aristo .constituentis, nullum motum rectum posse esse perpetuum. In tex. autem. 69. ad hoc propositum miscuit sermonem degeneratione, nempe quicquid generatur, incipere esse per primu sui esse, & quicquid corrumpitur, desinere per primum non esse: quae quidem non sunt duo,sed unum inllans,scuti modo di- Eximus de instanti, quo intersecantur ascensus & descensus. Huius autem examen ad primu degeneratione spectat. Subsequitur,ut ad tertium principale argumentum respodeatur,quae Adrelponsio ex positionem requirit sententiae Arillo.qua ait, tum tex. 2 o. tum
etiam & o. id, quod seipsum mouer, diuidi in partem per se mouentem, Separtem per se motam, propterea Ocum mouere, dicat actum per sol mi
quae iam habetur, moueri autem receptione sormae, qua res caret, quae duo inter se ex diametro pugnant, fieri nequit,ut res aliqua secundu se tota me ueat&moueat. Supponamus ergo ex Flex. 2o.&ex. o. animalia esse, quae seipsa mouent. Si in laute multi, qui albitratur parte per se movete esse anima, parte uero per se mota esse materiam: quod si ita nude intelligat, a uera Phi. est alienu. Notandu ergo eis, id, qJ mouet proprie,& mouetur,neq; esse sor-ma,neq; materia, neq; uero parti ii ulla, sed totu copos tu: nam actiones tria quit Aris I .de aia tex. 64 . non sunt nisi suppositorum. Anima enim non texir, aut Discat, sed homo. Neque materia primo augetur, aut calefit, sed homo. Et ratio est, quia, agere, nascitur ex eo
quod est esse: & ideo res, quae propriε existit, illa ell, quae proprie agit & ra. titur forma aute in existit materia ve- A a et id
410쪽
37 a super Octauum phy sicorum
rd subitat formae. Atqui accidentia sc-cundum Aristotelem non in materia prima, uerum in toto composito recipiuntur.Igitur cum quaerimus partemper se mouentem, non intelligimus, Illam mouere, ut,quod, tanquam sup
positum, sed ut, quo tanquam primu principium, quo fit motus. Et quando inquirimus partem per se motum, non quaerimus id quod mouetur, ut, quod, sed quod eli patiendi ratio. Respodetur ergo ad quaestionem , quae in replica tangitur per tres coclusiones. Pi ima pars per se mouens tanquam
primum principium quo, non solum
in animali, uerum in omni uiuenti, ut plantas etiam comprehendamus est anima, qua ratione eit actus corporis Physici: Conclusio est nota , quia mouere dicit actum: actus autem subsequitur esse rei: ergo per id, per quod res actu fit &conitruitur in sua specie, habet & operari: illud autem est anima: ergo. Quin vero ideo anima diei tur actus corporis Physici organici.&c. ut habetur a.de anima text. q. quia est pars per se agens. Secunda cocluso. Pars per te mota est corpus,
puta materia, non quatenus nuda co-
sideratur absque sorma, sed quatenus
esse recipit corporeum a forma, aut
uegetabile , aut sens bile. Illi, qui
multiplicant plures formas in composito, dicerent, quod per uegetatiuam
mouetur corpus Physicum motu aria
gumentationis: per senstiuam uerbmotu sensitivo . At uerb quoniam reuera una est tantum smplex forma in uiuente, quae dat illi corporeum & uegetatiuum, ut plantae: & praeter hos, sensitiuum, ut bruto :& prsterea rationale, ut homini,dicendum est D ab e dem mouetur omnibus motibus. Est igitur in uiuentibus consderare plura
motum genera. Primum est elementorum, ut calefieri, frigefieri, &e. &illorum postquam omnino sunt ab extrinseco aere, quibus ideo animal nose ipsum mouet, sed tratu ab alio mouetur, non opus est scrutari parte per D
se mouentem: quia totum patitur.Alii sunt motus uegetatiui, in quibus pars
per se mouens est anima, quatenus uegetativa. Et pars tunc per se mota est materia, quatenus organizata capax euitae vegetatiuae. unde in illa definitione. 1 de anima. Anima est actus corporis Physici organici potentia vitam habentis, uisus est mihi semper Aristo calatissim E designasse, ac decreuisse partem per se mouentem , & partem per se motam. Sed sunt praeterea in animali persecto alii motus naturales, in quibus eorum uita consistit: ut actio cali di in humidum, palpitatio cordis, inspiratio & respiratio. Et isti quodam- Emodo tribuuntur peneranti. Etenim
scut ignis natura sua fertur sursum &graue deorsum, sc & natura sua animal mouetur his motibus. At quia perfectio animalis non in quiete, sicut persectio elementorum,sed in his motibus consilit, his etiam motibus mouet seipsum animal scuti de motu nutritionis & augmentationis: & ideo etiam in his anima est pars per se moues,& corpus ut dictum et D pars per
se mota . Sunt praeterea & motus sen.
suum in quibus animalia,quatenus est sensitiua,est pars per se mouens,&corpus sensibile, puta materia quatenus habet esse organicum gi uitam sensti puam,est pars per se mota. Et qua parte est appetitiua, eli pars per se movens in motu locali, qui fit per appetitum, N pars per se mota est corpus, inquantum organis uiget aptis ad eiusmodi motum. At uerb secundum quod est anima intellectiva quia potest separa ri a corpore, di absque eius dependentia intelligere, non dicitur pars per
se movens respectu corporis: nisi ea ratione,qua per intellectum & uoluntatem una cum apprehensione sensus mouet corpus admotum aliquem de negotium particulare. Per haec clarescit mens Philo. qui. I. de anima constanter disputat contra Platonem,&alios