장음표시 사용
381쪽
tus uniforinis: nempe si duo mobilia
aequales lineas emetiantur in eodem tempore, quamuis unum uniformiter moueatur,&aliud quomodocunque
difformiter,scilicet quod i prima quar. ta hors describat pedale,& in secunda
duo pedalia &e. dummodo in tota hora, tot i ullae pedalitates coficiat, quot aliud mobile, quod per totam uni sormiter mouetur, aequaliter movebuntur. Sed unum est hic dubium, Utrum uelocitas mobilis uni sermiter disseram iter moti sit denominanda a gradu uelocissimo, ut si graue decidat in una hora uelocitate a non gradu usque ad. a.dicendus sit moueri ut . 8. Ee uidetur B pars assirmatiuauera, sane quia legem uidetur sequi motus uniformiter di f. sormis quo ad subiectum. Responde. tur nihilominus, uelocitatem motus uni sormiter difformis qud ad tempus aestimari penes gradum medium,& ab eo denominari neq; esse parem ratione illi , quia est uniformiter difformisqubad subiectu . Nam ratio illic erat,qubd lineam,quam de selibit punctum uelocissimὰ motum, totum mobile ipsum describit:& ideo ta uelociter mouetur totum,quam punctum illudat- tamen id quod uniformiter difformiter mouetur quo ad tempus,non tantum spatium pertransit, quatum per- C trasret,s tanto tempore uniformiter moueretur ea uelocitate,i qua est gradus summus: ut per se est manifestum r& ideo coniicimus respondere gradui medio. Exempli gratia si a. mobile una hora moueatur intendedo semper motum a non gradu usq; ad. s. tantundem spatii trasmittet, quantum.b. quod pers mile spatium eodem tepore uniformiter moueretur,ut . . Hinc sit, qubdubi motus mobilium fuerit difformis, redueedi sunt ad uniformitates . v. g s. a. mobile in una hora moueatur per aliquod spatiu taliter,ut in prima quarta horae moueatur a non gradu usque ad. .&in reliquis tribus quartis a. . usq; ad. 3. b.uero in primis tribus quar
tis horae moueatur a non gradu usque Dad. . di in ultima quarta a. . usque ad. so Tunc ambo mouentur in tota hora a non gradu usque ad. s.& tamen lon- gh mouentur inaequaliter . velocius enim mouetur.a. maiusque pertransibit spatium, quam .b. A. enim moue tur in prima. .uelocitate ut. a. qui est gradus medius inter. 4. & non gradu: de in tribus quartis uelocitate, ut. b. qui est medius inter. .&.8. Quocirca
si in prima pedalitate uerbi gratia trast duas pedalitates, in tribus sequentibus transbit. i 8. multiplicatis sex gradibus uelocitatis per tres quartas temporis. Quare in tota hora transbit. 2 o. pedalitates. b. uero in primis tribus Aquartis mouetur uelocitate ut. a. qui est gradus medius inter. 4. & non gradum,& ideo in quacunque. . transibit duas pedalitates. In postrema uero. 4. mouebitur uelocitate ut.b. qui est gradus medius.inter. 4.&.8.&idcirco trasibit in illa sex pedalitates:atque adeo in tota hora transbit Ia. Mouebitur ergo .a. uelocius quam .b. in proportione superquadripartiente sextas qualis est proportio .eto. ad .ia. At subpudet haec prolatare.' Dubium hie tamen submoueri solitum,restat.Vtrum sit dabilis motus velocissimus: motusue tardissimus. Et
uidem de uelocissimo facilὶ respon- Fetur duabus conclusonibus. Prima est. Motus primi mobilis est uelocissi. mus,qui potest esse per naturam Siquidem ut lib. .dictum est omnium est
mensura corporalium motuum. De
spiritualibus enim ut de actu cogitandi,&angelorum motionibus,qui non dependent a loco & tempore deq; motibus corporum glorificatorum , quia dote agilitatis eis competunt nullus est hic nobis sermo . Secunda, si diui. nam potentiam species, nullus est motus adeo citus, neque esse potest, quo non possit esse agilior .Hse in propatulo eii iis, qui norunt, non esse possibi. bilem motum uelocitatis infinitae, uti
382쪽
Λ in. 3.&. . lib.dictum est Illo namque, si modo possibilis esse .neutiquam esse posset pernicior. At citra illum, quocunque dato, cam uirtus Dei sit infinita, potest eadem uirtute citius quippia
moueri. Nam quocunque tempore dato, quo res aliqua a certo in certu punctum moueatur,poterit in parte illius
temporis quod absque fine elt diuisibilo per idem spatium moueri. Quin,
quacunque magnitudine data es testis orbis, poterit Deus maiorem orbem desuper creare, qui die naturali peragat circulum diurnu. Qua ratione au geri infinitum syncategorematice potest uelocitas motus. Res est dilucida, B ueruntamen de motu tardinimo sunt quidam ita sentientes, ut credant, reuera esse in orbe est esti. Aiut enim aliquam partem verbi gratia primi mobilis aliqua tarditate moueri: quod nemini dubium eis, poli quam nulla est, quae infinita uelocitate moueatur. Et
quae in duplo propinquior est polo, in
duplo mouetur tardius: id, quod par. ter concedimus, supposito, polum es.se punctum immotum: quonia in motu uniformiter difformi incipientia non gradu, qua proportione punctum quodq; propius accedit non gradui,
quam alterum, tardius mouetnr. At ve- rocum sic colligunt, hoc punctum tarsi dE mouetur,& quod in duplo eli propi quius polo, mouetur duplo tardius, de quod in quadruplo ell propinquius,
in quadruplo mouetur tardius:&se in infinitum: ergo datur ptinctum tardissim ε motum . Non solum nulla ellconsequentia, uerum contraria prorsus infertur inde conclusio. Eo enim,
quod in infinitu procedit illa diuisio, aliquod punctum mouetur tardE,& a liud in duplo tardius, & aliud in quadruplo, lec. sequiturqubd nullum dabitur tardissim ε motum: sicut non dabitur ultima pars proportionalis mobilis uersus polum. Stat ergo sententia qubd de potentia absoluta, ut non datur summa uelocitas motus, ita n que summa tarditas. Quin uerb hoe Damplius dicimus de tarditate, 9 cumactu nunc detur punctum uelocissim Emotum per naturam puta in uinoctiali nullum S est actu tardissim E motum uersus potu . Sed satis ac super de uelocitate motus qub ad effectum.
Textus at xxv. oniam aut e mouens, λα
motus attendatur ex parte caus e
penes proportionem proportionum, quae sunt ueloci- glatum ad suas ipsarum
relistentias. partem negatiuam argui - tu . Deus monet celerius reunam , quam alia in duplo, ili aut qua uis alia proportio ne, & tamen uarietas illa accidere nc quit ex diuersis proportionibus diui. nae uirtutis ad diuersas res sientias ut pote,quae absque ulla proportione infinitum excedit uni ersas,ergo. Quod si responderis Deum coagere agenti. bus particularibus iuxta eorum uirtutem, ob idque penes eorum facultate considerandam esse velocitatem, restat Edubitatio, qu bd Deus se solo peculi riter poteli eodem modo mouere diuersa mobilia, inter cuius uirtutemia res illas nulla est proportio.Item intelligentia superioris Oibis uelocius mouet,quam intelligentia inferioris, cuius tam ea in causa non est proportio diuersa super suas ipsarum resistentias: tum quia coeli non resistunt: tum quia nulla intelligentia mouere alium potest celerius aut remissus, quam modb mouet:& ideo non potest habere diuersas proportiones ad diuersos orbes.Neque ubi mobilia di .
uersorum ponderum mouerentur peruacuum, posset attendi uelocitas po
383쪽
A nes proportionem proportionum sit.
per re silentias: cum nulla illic esset rei tuentia. Secundo arguitur de magnete, quae eadem uelocitate attrahit ad se ferrum paruum & magnum, dummodo sit ad utrunque mouendum efficax:& tamen non habet eandem proportionem super utrunq;: cum uirtus eadem sit, resistentiae uero, impares. Et tertio arguitur. Et si Petrus iaciat lapidem a proportione dupla inter uim suam motricem, & lapidis resistentiam, tamen lanam duplo leuiorem, super, quam haber duplo maiorem proportionem, nomouebit duplo maiori uelocitate, ut experimento constat . Et confirmatur argumetum. Si regula esset uera, sequeretur,quod si Petrus aliquem lapidem iactaret per certum spatium, medietatem lapidis, ad quem haberet duplo
maiorem proportionem, eodem tem
pore iactaret per duplum spatium,&quartam partem per quadruplu: & sic
in infinitumaeon sequens tamen est cotra experientiam,quia non semper minor lapis iactatur ad malu patium. In contrarium uidentur agere septem regulae Aristo.quas postremo capite huius libri statuendas curauit. QV' vo Pκ t Mox ιη x imprimis in qu ps ad ah ad sti0ni aditu opus eli quatuor esse ut' ait Aristo t. consideranda in motu, sci- licet id,quod mouetur.& uirtutem, a
V qua,& tempus in quo,&spatium, per
quod mouetur.Porro aut e uirtus, ideest,quae uirtus effectrix motus: sed id, quod mouetur est resistentia,quae a uirtute motrice superanda est. Est enim regula hic supponenda ,s, a proportione aequalitatis aut minoris inaequalitatis nulla fit actio.& ut lib. 2.dicere csperamus: nempe ubi restiletia sit aequa, aut maior quam uirtus agentis, sed solum ubi proportio est maioris inaequalita. tis agetis ad passum. Atque tam uirtus a stiva, quam quae resilit,essepsit, aut intern E inhaerens mobili, aut extrinse. eus adiaces,ut da graue cadit, grauitas
ipsa est interna uirtus. Et si quis illud
expellat,est extrinseca. Item medium Dipssum, per quod cadit,seu aqua sit, seu
aer extrinseca est resiste tia. In motibus itidem alterationis, & augmetationis
exempla etiam sunt, sed qus non sentpraesentis negotii. Praeterea uirtus a liua esse poterit aut spiritualis, aut comporea: naturalis,aut libera : fatigabilis,& corruptibilis ut in elementis & elementatis) atque infatigabilis & in eo Druptibilis, ut in corporibus cflessibus. Titulus ergo quaestionis promiscue copraehendit omnes species, tam uirtutis,quam restilentiae. Atqui uarietas Quatuor dignoscedi eiusmodi uelocitatem motuum, quatuor potest modis allimari.
Primo penes proportionem potentia i*μ ις
rum motiuarum Secundo penes pro- portionem inter resistentias. Tertio penes proportionem inter excessus potetiarum sit per suas resilientias. Quarthpenes proportionem proportionum agentium super stas ipsarum resilentias. Exempli gratia,ut si sint a.mouens
ut s.& b. mouens ut . mouentia pares resilentias: ut I. utrum. a. moueat tu
ta primam regulam in duplo uelociusquam.b. propterea qubd activitas, ut 8. est duplo maior quam 4. An iuxta tertiam in proportione dupla sesquitertia: propterea qubd excessus 8.ad i. est 7.&4 ad i. est 3. & inter et .& est dupla sesquitertia: an uerb secundum quartam uelocius moueat solum in F sesquialtero: ex eb qu bd proportiooctupla,quae est inter s.& i. est sesquialtera ad quadrupla, quae est . ad x .ut inlproportionibus expositum est. Simili modo si agens a. uirtutis ut 4. moueat resilientiam ut x.& b. eiusdem uirtutis ut 4. moueat resistentiam ut 3. utrum. a. iuxta secundam regulam moueat in sesquialtero uelocius quam b. ideo qubd resistentia ut a. est in sesquialtero minor,quam restilentia ut 3. an
secundum tertiam in duplo uelocius, propterea qudd excessus 4. ad 3.est duplus ad exccisum . ad 3. an uero iuxta quartam plusquam in duplo uel eius,
384쪽
A cius, idcirco qubd proportio dupla.
. ad 1. est maior quim dupla ad proportionem sesquitertiam, quae eit . ad 3 . Porro autem in prima & in secundar gula, per quam tenuis est probabili.
ras: sed inter tertiam & quartam relinquitur disceptatio, de tandem quinta est ex mente Aristotelis omnino amplectenda. Conetu. i. 'Rε PONDETvκ ergo ad qu stionem quatuor conclusionibus. Prima est aduersus primam regulam. Uelocitas motus non est attendenda penes proportionem uirtutis unius agentis
ad uirtutem alterius. Conclusio in primis patet, quia ubi resistentiae essent inaequales, nulla esset apparentia, solam B esse expectandam proportionem inter
uirtutes motrices. Quis enim diceret,qubd si uirtus ut 6. moueat resiliet iam
ut t. de uirtus ut A. resistentiam ut a. nomoueat uirtus ut s. nisi in sesquialtero uelocius quae est proportio,quam habet ad 4. eii in ad suam resilientiam habeat sextuplam 4. uero ad suam, non nisi duplam. Sed tamen, & ubi resistentia sit eadem, conclusio nihilominus est
notissima: alias si uirtus ut 4. moueret resilentiam ut 3 . aliqua uelocitate, uirtus ut a. subdupla ad 4. moueret eandE
resilientiam subdupla uelocitate: quod est impossibile, cum a proportione mi C noris inaequalitatis nulla sit actio. Qua
de causa ait Aristote.tex. 3 7.quod non quotiescunque aliqua uirtus mouet aliquam re silentiam in aliquo tempore, subdupla mouebit eandem in duplo te Qvoxudi pore. Miror tamen quosdam scholae noς QR brae qui aiunt regulam primam,cotr
riam huius conclusionis ueram esse in uniuersum posita constantia potentiae motiuae.Quod eli dicere,fixa eadem res stentia, quaesit minor utraque potentia. Existimant enim idem esse tunc metiri uelocitates, aut pcnes primam regulam , aut certe penes quartam, id,
quod est manifelle falsum. Nam si uirtus ut 8. moueat resistentiam uti. de uirtus ut . moueat eaudem resilientiam,velocitas motus prioris 'ad eani, quae est posterioris,secundum primam regulam habebit proportionem duplam , qualis est8. ad 4.& secundomquartam habebit tantam sequialtera: qualis eli octu piae proportionis ad quadruplam, continet enim octu pla qua- diu plam,de item duplam, quae est medietas quadruplae. Secunda conclusio Coclus
contra lecundam regulam. Neque ue
locitas motus attendeda est penes proportionem resistentiarum,qus quidem conclusio eisdem penitus rationibus conllat,quibus secunda.Ubi nanqu e diuersae sunt uirtutes activae, palam peccat secunda regula. Nulla enim est adiparentia,qubd ubi resistentia ut a. mo. . uetur a potentia ut resistentia ut
potentia ut 4. non moueatur prima resistentia uelociusquam secunda, nisi in sesquialtero, qualis est proportio inter resilientias, sane cum prima moueatur a proportione tripla, & secunda,non nisi a sesquitertia. Neque uisbi uirtus est eadem, habet uerum,alias
si restientia, ut a. moueretur a uirtute
ut 4. aliqua proportione, sequeretur, quod resistetia ut 4. quae est dupla, mo. ueretur ab eadem uirtute subdupla uelocitate. Quod est falsum reo quδda
proportione aequalitatis non sequitur actio. Neque si uirtus utranque uinceret resistentiam , certa esset regula. νNam si resilientia, ut t. moueretur a P uirtute ut 8.& resis lentia ut . . ab eadeipsa,tunc per secundam regulam uelo, citas prio iis motus deberet excellere uelocitate pollerioris quadrupla proportione,quae eli inter resistentias: de tamen secundum quartam,quae est omnium norma, non excellit nisi proportione tripla qualis est o clupi P propo tionis quam uirtus habet super primrem resilientiam ad proportionem duplam : quam habet ad posteriorem. Componitur enim octupla proportio ex tribus duplis. Tertia conclusio ad- Conesu. uersus tertiam regulam, in qua plusculum est disticultatis. velocitas motus
385쪽
ex pa te causae non attenditur penes
proportionem arithmeticam, quae est inter excessus uirtutum supersuas singularum resilentias. Conclusio haec demonstrationem sortitur ex quarta regula tertia huic conclusioni contraria veridiea esset, consequens fieret, ut si .
a. uirtus lat. 8. moueret resistentiam ut
. de b. uirtus ut a. moueret resistentia ut I .uelocitas primi motus esset velo.
citate secudi quadruplo maior, qualis est proportio excessus primae potentis si per suam resisteutiam ad excessum seeundae super suam, scilicet . ad I. cuius tamen contrarium astruit dicti regula Aristotelis quarta,quae talis est. Si B aliqua uirtus moueat aliquam resisten. tiam in aliquo tempore per aliquod si alium, subdupla uirtus mouebit subduplam resistentiam eodem tempore per idem spatium: le ita deinceps diuidendo uirtutem & resistentiam . Qubfit: ut uirtus ut 1. eadem uelocitate moueat resistentiam,ut I .qua uirtus uti8.
resilientiam ut . Et huius causa, illud est,qubd utraque uirtus mouet suam resistentiam a proportione dupla. Conesu. . Uinc mani selle colligitur quarta conclusio, qua Ilabili tur quinta regula.Veloeitas motus penes causam atteditur penes proportione proportionu agentium super suas ipsorum resistentias.
Qq ae quidem proportio ut tract. de proportionibus praefati sumus dicitur
proportionalitas geometrica .Conclusio est,quam Paulus Uen et .Henti Iber,& sermὸ enarratores Ar illotelis con .sentienter affirmant. Nam & si nusquasuerit ab Aristotele sub his terminis constituta, colligi eam tamen existi- . mant ex seis regulis septem . Primum ex quarta manifestὰ ut mod5 dicebamus eb enim subd qualis ei l propo Glio uirtutis euiuspiam ad eam, quam superat, resistentiam talis est medietas
uirtutis ad medietatem resilentiae docet, eadem uelocitate mouere subduplam uirtutem, subduplam res stentia, qua tota mouebat totam. Nanque ait
eodem tempore per idem spatium ea n I
dem mouere.Sequitur item eade quarta conclusio dilucidὸ ex septima regula.Nepe, qu bd si duae uirtutes seorsummoueat aliquo uno tempore duas resistentias, uirtus composita ex ambabus uirtutibus mouebit resistentiam compositam ex ambabus resistentiis eodetempore per idem spatium, quod est dicere eadem uelocitate. Cuius profectoratio est quam asserit quarta coclusio. Nempe,quod talis est proportio ambarum s mutuirtuti im ad ambas simul resistentias,qualis est alterutrius ad suam. Loquitur enim de uirtutibus habenti. bus easdem proportiones ad suas reostentias: si quidem ait mouere easdem si
eodem tempore. Etenim si uirtus ut 6. moueat resilientiam ut 4. de uirtus ut 3. resistentiam ut a. tunc uirtus ut 9.qus conflatex 3. mouebit resistentiam ut 6. quae constat ex ε.&2.eadem uelocitate.Quoniam omnes sunt proportiones sesquialterae. Et idem comis peries in omni genere proportionis. At uerb contra istam conclusionem, di pro examine regularu Aristot .arguitur prim b authoritate eiusdem Aristo. primo de coelo cap de infinito, existi.
mantis uelocitatem motuum attendi penes excelletiam mouentis ad mobile. Et idem uidetur sentire Com.lib. . tex. o & lib.hoc 7. text. 3 s. His tamen Flocis facit Eresponsum dedimus, Arist. solum allirmare,qubd quantb excellentia erit maior, tantb motus erit cel
rior,nihil tamen loquitur de propo tionibus,qubd qualis fuerit proportio excessus ad excessum, talis sit uelocitas
ad uelocitatem. Et Commen .text. hic
36. uidetur se ipse exponere, utbent, agnouit Paulus, scilicet, qu bd per excessum intelligebat proportionem. Et se comparando inter se duo agentia,
comparat proportionem unius excensus super suam res stentiam proportioni alterius supra suam. sed aliter urgentius se arguitur. Et si quarta nostra conclusio optime consonet quartae regulε Aristotelis:
386쪽
Aristotelis: reliquis uerb non similiter. Eil nanque prima regula, qu bd si aliqua uirtus moueat resistentiam in aliquo tempore per aliquod spatium,
eadem uirtus eodem tempore moue
bit subduplam resistentiam per dupla spatium,id eit, dupla uelocitate. Et quidem particulariter, ubi uirtus mouet resilientiam dupla proportione, eo sentit quarta conclusio. Etenim si uirtus ut g. moueat resillantiam ut 4. aliquo tempore per aliquod spatium, eadem uirtus mouebit resilientiam, ut
a. in duplo uelocius, quia quadrupla proportio quam 8. habet ad 2. est du.pla ad du plam, qu am habebat ad 4. Et B per hoc item refutatur tertib iam impugnata regula de excessibus.Qui si estent hic aspiciendi, solum excederet uelocitas in sesquialtero: qualis est proportio excessus,quo 8.excedit x. ad excessum , quo excedit 4. At uero non
subinde sequitur cia tua quarta conclu- sono quod eadem uirtus eodem tem pore moueat subquadrii piam resistentiam per quadruplum spatium, id eli, quadrupla uelocitate, sed solum mouebit iii triplo uelocius: qualis est pro poetio octu plae,scilicet 8. ad i.ad duplam puta 8. ad 4. Qua ratione colligit uide tur, quod uel quinta nostra concluso
et falsa, uel prima regula Aristotelis. - Respondebitur sorsan,quod regula A. V ristotelis solum loquitur de medietate
resistentiae, non tamen subinde procedit ad minores partes. Sed & contra hoc etiam nunc pugnat aperte replica. Si uirtus motiva, ut 6. moueat in aliquo tempore resistentiam, ut 4. eadem uirtus non mouebit medietatem iuxta quartam conclusionem eodem tempore per duplum praecise spatium :quia non mouebit solum duplo maiori uelocitate: ergo. Quarta concluso repugnat Aristoteli. Probatur antece.
dens 6.ad a. est proportio tripla,ad quatuor uero est sesquialtera, tripla autem ad sesquialteram est maior, quam dupla. Constat enim ex duabus sesquial. teris,& una sesquiterti ut tripla, quae I
est Ia. ad 4. constat ex sesquitertia,qus est i 1. ad 9.de sesquialtera,quae ess s. ad 6. & sesquialtera, quae est/.ad 4 . ergo uirtus ut plusquam duplo uelocius
mouebit refistentiam ut 1.quam resistetiam ut 4.Quinimmd est regula gens ratis , quod quandocunque uirtus excellit res stentiam minori proporti ne,quam dupla, eadem uirtus habebit ad medietatem resillentiae maiorem proportioncm , quam duplam: & per consequens mouebit eam plusquam duplo uelocius. Et E conuerto quandoque uirtus exuperat resilentiam maiori proportione, quam dupla, excedit medietatem resistentiae minori quam Edupla, ut si uimus ut 6. moueat resissentiam ut et .aliqua uelocitate,non mouebit resilentiam ut i. duplo maiori,sed citra. Quoniam 6.ad i. habet proportionem sextuplam, ad a. uero triplam,&sextupla ad triplam eli minus quam dupla. Constat enim ex dupla & tripla:
quare dupla non est eius medietas. Eodem omnino modo patescit, eandem conclusionem quartam non in uniuersum consentire cum a. regula Aristotelis,quae uenit in idem cum prima, uidelicet,si aliqua uirtus mouet restientiam in aliquo tempore per aliquod spatium, eadem uirtus mouebit si
duplam resilentiam per idem spatium Fsubduplo tempore: quod pariter est dicere, dupla uelocitate. Quare si quartam conclusionem sustineas, nequibis uerificare regulam, nisi ubi uirtutis ad resistentiam fuerit iustὰ proportio dupla. Tertia uero,& quinta,& sexta regulae Aristo. nihil habent hic peculiaris diffficultatis. Ad haec igitur argumen- Argumenta serme calculatores nihil aliud respo totum sedent, quam quod prima & secunda re- lutio. gula duntaxat habet uerum, ubi uirtutis ad resilientiam est proportio dupla,
neque maior, neque minor. Nam tunc
ad medietatem erit quadrupla, quae est dupla ad duplam . Et certe ita necessiarium est dicere. Nam in aliis proportionibus,
387쪽
A nibus,neque si uelocitas attendatur penes proportionem proportionum, ut dicit quarta concluso de multo minus si attendatur penes proportionem inter excessus, possunt defensari eiusmodi regulae. Attamen ne Aristo. uideatur tam mancus,qui in solo casu particulari constituerit regulas. Et prsterea, ut quarta nostra conclusio sit uniuersalis,
interprstandae sunt dictae regulae, quod nomine medietatis resilitentis intelligit illam generaliter, ad quam uirtus habet duplam proportionem, ad proportionem, quam habet ad totam resistentiam:ut si uirtus ut 6. moueat resi- sentiam ut 4.aliqua uelocitate, eadem
B uirtus mouebit subduplam resistentia,
id est, illam, super quam habebit proportionem duplam ad sesquialteram dupla uelocitate: & per consequens eodem tempore per duplum spatium, aut per idem spatium, sub duplo tem pore. Proportio autem dupla ad se. squialteram eli maior, quam dupla, puta dupla sesquiquarta, qualis ell 9.
ad 4.Et pari ratione eadem uirtus mouebit tertiam partem resistentiae id est, illam, super quam uirtus habet super totam resilientiam ) uelocitate triplo maiorem . Huiuimodi arte parere cuicunque potest uia dignoscendi ue
Adprimu . Ao primum igitur principale argumentum scite responsum est, quod loquimur de agentibus particularibus, tutis eius. Eodem in modo dicendum Dde duobus hominibus, quorum robu- bustior lentius ac pro libito segnius
mouet, non enim est tunc attendenda uelocitas motus penes proportionem
uirtutum simpliciter super resistentias, sed penes proportionem uirtutum , quas pro sua quisque uoluntate applicat. Ad id autem,quod de intelligentiis obiectum est, respondetur, illic etiam habere veru,q, qualis est proportio uirtutis superioris intelligentiae ad uirtutem in serioris, talis est proportio uelocitatis motus sui orbis ad uelocitatem Einferioris. Non tamen propriE dicitur proportio uirtutis super resistentias, quoniam csti non proprie resistiit m tui, sed quantum quisquam suapte natura est mobilis, tantae uirtutis applicata est intelligentia. Quare non diceretur inepte, qu bd maior moles maior
est quodammodo resilentia . At uero regula Ar illo telis de proportionata diuisione uirtutis motiuae&resistentiae locum no habent ut ait tex. 3 s. in intelligentiis & cslestibus orbibus. Quoniam uirtutes illae sunt spirituales,atq; adeo indivis biles, sed dicitur una maior quam alia: sicuti angelus superioris speciei est persectior angelo inferiori.
apropter intelligentia uerbi gratia, Fquae mouet primum mobile, non potest orbem alium celerius morosiusue ciere: tametsi possit unus Angelus mouere lapidem pro suo arbitrio citius,
cum quibus Deus generaliter concur- ac lentius. Sed hoc non eli praetentis rit suo ipsorum modo. uod si se solo negotii. In motu uero grauium moueret duo mobilia, tunc certὰ id non faceret secundum totam uirtutem infinitam: alias moueret infinita uelocitate. Qua ratione ut lib. proximo dicturi sumus nihil Deus agere
potest secundam totam si iam uirtutem, sicuti agentia naturalia :alias produceret infinita, & in . nities infinita, sed agit per intellectum M uoluntatem iudicio suo, & arbitrio Et ideo uelocitas motus tunc attenderetur secundam hanc uel illam applicatione ui
uium per uacuum,ubi nulla est res stentia, supposita ueritate illa,quam lib. . credimus demonstrasse: nempe quod
tunc etiam movebuntur in tempore propter finitam uirtutem: arbitror locum habere primam illam nostram conclusionem supra impugnatam . ONempe quod attendenda sit tunc uel citas penes proportione uirtutis motiuae ad aliam uirtutem motivam, eo
qubd illic nulla sit restilentia. Ad secundum principale argumentsi Ada. ii de
388쪽
3 o super septi Phys c. Quaest. IIII.
A de magnete, praemisso eo, quod dixi.
mus lib. secundo,& in hoc quaeli. I .uidelicet, quod magnes attrahit serrumper uirtutem, quam illi imprimit, rospondendum est,qubdi ille habet quoque uerum quarta cocluso de proportione proportionum.Nam &si serrumper illam qualitatem admoueatur magneti , motui tamen resistit, tum medium,tum etiam nisi si simplex descesus grauitas ipsa ferri. Cuius signum est, quod si ferrum sit, aut nimis magnum, aut ualde distans a magnete, non submouebitur. Quare unus magnes tanto uelocius mouebit, quam
alius:quanta fuerit proportio proportionum uirtutum ad resistentias.
argumentum respondetur, qudd non semper, ubi Petrus iactauerit lapidem per aliquod spatium, medietatem iactabit duplo maiori uelocitate neque per duplum spatium.Primum quonialeuiori iaculo plus medium resistit: Mideo tardi os mouetur lana quam lapis. Deinde,quod distantia adquam homo potest iaculari, est finita, & limitata r& ideo ultra illam nihil poterit iactare. Fateor haec non esse adeo digna philosophorum nomine. Sed postquaAristote. hanc tetigit chordam, boni consulat Iector, si huiusmodi misegis tantillum negotii & temporis coris
389쪽
Theologi, ordinis Pr dicatorum, super Octauum Physicorum Aristotelis Quaestiones.
contextus satis sit fuse per commenta explicatus,ni
hilo secius operaepreci uel non ullas de more quε-stiones adhibere, per quas rei ueritas patentior fiat:atque eas primum, quae de creatione mundi inter philosophos theologosque disputantur, in quibus Aristoteles bis per omnia dillata catholica prosessione. Sit ergo prima quaestio , tum circa prima duo capitu-la,ubi coni lituit semper fuisse motu, semperque futurum,tum de circa septimum,Octauum,&nonum: in quibus iudicio suo demonstrat, circularem motum esse perpetuum.
fuisse in temporis initio cre tum, sit articulus fidei.XisTIT enim protinus argumentum a parte negativa ex ipsa conditione fidei.Catholica enim fides naturam non
auersatur, sed perficit, quia utraque est opus Dei: igitur, quod naturae luce impossibile demoniiratur,id fides non assirmat, demonstrare hinc uerd uide.
tur Philosophus motum atque mundum fuisse semper, ut prima et O. textubus, & sere per totum libium uidere est: ergo contrarium non est articulus fidei; Parti autem assimatiusat testatur catholicum Symbolum, cuius una cosessio eli, Deum esse omnipotentem, creatorem coeli, & terrae, uisbilium, omnium &inuisibilium. DI spvTATIONI s de creatione mundi tres dignoscuntur gradus. Primus dere,virum fuerit aeternus,an uelo in initio temporis conditus , idque - usque adeo constet, ut sit eonsesso fidei. Secundus de necessitate. Utrum
fuerit necessarium fuisse ab aeterno,ita ut pars hse affirmativa sit naturali tu mine demonstrabilis. Tertius de possibilitate.v trum fuerit possibile sulisse ab aeterno,an contra impossibile: ut si per alterum extremum demostrabilis pars negatiua .Quod si possibile suit extitis. se ab aeterno, restabit quarto loco i quirere , quidnam potius conueniret, ut in tempore fieret, quam ab aeterno. At quoniam fides,norma est, ad quam res naturales exigenda sunt, sub priori fidei titulo respudebimus ad duas priores quaestiones tribus conclusionibus Ze de tertia cum sua accetaria adhibe bimos secundam quaellionem. Sit igitur concluso prima. Mudus fuit fabri. eatus in initio temporis.Η se,cum co-sstat
390쪽
A si ilat in facto, qudd non a natura, sed a
diuina uoluntate pendet,non aliter costabiliri potest,qua aut horitate,quae irrefragabilis est reuelatae scripturae per qua diuina uoluntas nobis innotet cit, in cuius istatim capite ait Moses in principio creauit Deus csitim, Sc terra.Vbi licet nomine principii alia praeterea scrutentur doctores, publica tamen, copertissimaque significatio eil de initio
teporis. Vnde Greg. super EZe. Homi.
i. 'rophetauit inquit Moses de praeterito dicens. In principio creauit &c. in quo novitas mundi traditur. Vbi edo cet Greg. solo spiritu prophetico per reuelationem posse ineuitabiliter conB firmari hanc ueritatem. Accedit & il lud Ioa. i. Omnia per ipsum iacta sunt, & c. 17. Claris came pater apud temet-
ipsum claritate, qua habui priusquam
mundus fieret. Et prouer. 8. Dominus
possedit me in initio uiaru suarum,an tequam quicquam faceret a principio. Poteli nihilominus praeterea magna rationum p obabilitate eadem conclusio elucidari: ut patebit inter disputandum de possibilitate & congruitate e- Conclu. 2. ius. Secunda conclusio. Mundum fuisse in temporis initio creatum, est articulus fidei,expressὸ credendus,& cui. eunque Christiano confitendus. Patet, quia no solum eli iteritas asserta in scri- plura, quam proceres tenentur nosse, V uerum eis relata inter arculos Symboli,quos totus Christianismus fgillatim
profitetur: ut iam citatum est. Sed con . tra. Illic tantu obligamur credere mundum esse creatum a Deo: non autem repugnat suisse creatu ab aeterno, ut paulb post liquebit: ergo ex ui articuli non
perstri figimur credere esse creatum cutempore. Respondetur, ecclesiam articulum hunc non constituisse de nouo
quas elicitu ex sacra Scriptura, in qua implicitus delitescebat, sed proposuisset tanquam in illa expressum: quare in eodem sensu obligat,quae per superiores aut horitates explicitus est: nempequbd omnia in tepore creaverit Deus
& Angelos quoq; , de quibus olim dic
bitatum suit, propterea quod in capite legis non fit illorum creationis peculiaris mentio. Adde quod nondum, ut iacet, suis se ab aetetno,molirabitur impossibile, obiddue costissio, quod fuit
creatus, inser fuisse creatum in tempore. Ex his fit consequens tertia coclusio. Nulla, neque omnes simul argumetationes Arist. quas in hoc libro de aeternitate mundi concessit, quicquam ueritatis concludunt: tantum abest, ut snt pro demonstrationibus habendae. in uerb omnes sunt haereticae, ut aieS. Thom. 2.sent. q. r. quamuis rationes
eius aliquanto plui habeant probabilitates, quam aliorum philosophorum
AT nd ortodoxoru ecclesia ethnicis appareat imposaibilia profiteri, re-jondebimus suis argumentis, utrasq; simul adiungemus rationes possibilitatis consessonis nostrae. Et primum nodum quicquam comperti habemus,an Arist. rationes suas pro de monil rationibus duxerit. Ait enim S. Th. I. q. s. an I .rationes eius non esse demonstrationes simpliciter, sed secundom quid ad contradicendum antiquis. docentibus inchoationem mundi modis impositabilibus. Et insinuat neque eunde Arist. aestimasse illas demonstrationum pretio: quam primo inquit lib.Cop. inter problemata dialectica de quibus rationes non habemus,& hoc connumerat. Vtrum mundus fuerit ab aeterno.Qua uis secundo contra Gene. c. 8 I. dicat
eum expressὰ posuisse mundi aeternitatem. At uero Albertus Magnus hoc li. tracta. I .c. . ait Arist. in lib. suo de nat. Deorum qui aliter inscribitur de sub. itantiis separatis asseruisse mundum a Deo opificὰ fuisse creatum . At sorsan intellexit nam non uisus eli iam ille libellus creatum ab aeterno, in hoc sensu quod habet causam . ut creatio non dicat incsptionem nouam, sed emanationem :& conseruationem quemata modum ait & Auicenna in sua meta-