Orationes studiis auspicandis habitae, commentarius epistolae, ellogia, inscriptiones Antonii Angelini

21쪽

deret. Quid horum infirmari, quid ad calculos vocari potest 3 Adest, ut paucula carptim delibem, Arnobius rhetorum longe disertissimus, qui omnia artis, quam probe tenuit, instrumenta ad Christi disciplinam convertit L Adest ex Arnobii ludo Lactantius, cuius in scriptis spirat M. Τullii, quem unum sibi ad intuendum delegerat, ubertas et copia : qui, verbis utor Petrarchae, ut hostium vallum et moenia subrueret, sese tullianis machinis tormentisque instru-

socius Basilius, quorum utrumque tantus discendi ardor incesserat, ut patrias sedes Athenis commutarint, graecorum doctissimis arrectas aures adhibuerint, nihilque sibi deesse voluerint, quod ad eloquentiae laudem pertineret. Cumque coaevi adolescentes, ut eorum seri ingenium, dies solidos in alea in ludis in circo tererent, cumque balnea

adirent, choreas agerent, matronarum cathedris haererent:

Gregorius et Basilius nihil horum: una discendi voluptate

a Λrnobius sub Diocletiano principe Siccae apud Africam

n storentissime rhetoricam docuit, scripsit quoque adversus gentes s quae Vulgo exstant volumina n. S. Hieronymus de viris illustribus Oper. tom. II. edit. Vallarsi.' u Lactantius et poetarum et philosophorum notitia, et cie n roniana lacundia, ei quod cuncta transcendit, catholica religiones clarissimus s. Franciscus Petrarcha sub finem libri I invectivarum in medicum. Idem epistolarum senilium lib. I ep. IV ad Ioannem Bocm-cium: a Lactantius peregrinarum superstitionum sundamenta con-s vellit B. S. Hieronrmus ep. LVIII ad Paulinum. a Lactantius eloquens tiae tullianae fluvius B.

22쪽

- 20 ducebantur: tempus omne graecis litteris a populi Oculis remoti transmittebant. Quam suavissimam Athenis inter Optimas artes exactae aetatis memoriam repetens annis ingraVescens Gregorius, non voci non laetitiae pepercit: Et si ΑΘηνας ingeminat τας χρυσας ἐμοὶ οντως και των κα η λων προξένους, ει πέρ τινὶ, τας AΘηνας το των λογωνη ἔδαφος, ο mihi vere aureae Athenae, et si cui, mihin prae ceteris ingenii opum allatrices: Athenae artiumn Optimarum diversorium ni Cumque Gregorius amicissimi casum indoleret eique parentaret, funusque lacrimis et concione prosequeretur, laudi vertit Basilio, quod atticos grammaticos et rhetores aemulatus orationibus ad demosthenicum robur, et ad Thucydidis limatiorem stilum propius accesserit 1.

0uam dicendi laudem limis adspectans oculis Iulianus, tyrann0rum qui sunt, qui fuerunt, qui suturi sunt teterrimus, legem tulit: Christiani ethnicas disciplinas ne

attingunto: oculos a profanis litteris arcento : animum poetarum commentis ne turpanto: gymnasia obstruunto: graecas artes tum colere, tum tradere cavento: unum

Lucam et Matthaeum legunto '. Εο nimirum spectabat Julianus, ut optimae disciplinae e christianis castris transfugae lacesserent, attici stili nitor hebesceret, studia oblanguerent, eloquentia obmutesceret, religio litterarum viduata

S. Gregorius nagianetenus oratione lanebri in laudem Basilii: inibi mentionem iniicit astronomiae, geometriae, 0ιαλEκriin, numerorum rationis, artisque medendi, quas probe tenuit Basilius.' Iulianus imperator epistola XLII. - Opera graeco-latina Iuliani imp. cum notis Dionysii Petavit e Soe. Iesu. - Parisiis

MDCXXX.

23쪽

- 21 praesidio, dignitate et loco moveretur. Duae duliani vox ut percrebuit, quis non ingemuit, quis dolore non arsit, quis impendens rei christianae discrimen siccis oculis est conspicatus p Omnium opinione maiorem hausit luctum Gregorius, iramque in dulianum evomens vehementi con

cione: Ecquis, inquit, tibi mortalium prosigatissime hanc

iniecit mentem, ut reliqua vitae crimina hoc uno cumula

res Θ opibus fortunisque exui, dignitate deiici, quamvis

iniquissimum est, quoquo modo patiar: ast de eloquii laude deturbari, quae una nos nudos ad Christi castra commigrantes insequitur, non seram non sinam. Non enim Gregorium praeteribat, quam letali vulnere conficeretur religio, si artium graecarum laboraret inopia i. Nec alia mens, nec alius fuit animus Augustino; cum ei sermo de hoc Juliani scito incidisset. Cum enim imperantes recenseret, qui rem christianam serro et internecione vastarunt: quo, inquit, te tacitus relinquo hostium vaserrime, qui odium fraude technisque obtegens Neronem et Decium nostra ede cruentatos unus omnium longe antecellis 'p' S. Gregorius nariangenus orat. IV et V in Julianum. - Cum multa gravia in Iulianum iactasset Gregorius, tum illud gravissimum, malos daemones hoc illi immisisse consilium; eique notam stupiditatis inurit. Sub exitum alterius orationis sibi gratulatur Gregorius, quod hisce concionibus columnam herculea perenniorem contra Iuliani improbitatem ad posteritatis memoriam constituerit.' Eo vel nomine Augustinus christiani nominis hostibus Ju- lianum accenset, quod hoc scito religionem artium optimarum praesidio nudavit: a Deinde quid respondent de Iuliano, quem non nus morant in decem Τ An ipse non est ecclesiam Dei persequutus. v qui christianos liberales litteras docere et discere vetuit 3 n Deci vitale Dei lit,. XVIII cap. LII.

24쪽

- 22 Fuit enimvero perpetua, nulloque aetatum flexu consenescens ecclesiae laus, doctrinae patrimonium veluti haereditarium tueri, pacisque auctibus amplificare, caligantes inscitiae tenebras discutere, obrepentra errorre carpere, nullos vel disertissimos hostes expavere, cum illis pedem conferre et cominus congredi, res praeclare gestas historiae mandare, ex editiori loco populum alloqui, mores ad rectum singere, a vitiis ad virtutem traducere: ad quam laudem ut ingenia probe instituta adolescerent, suppetias a graecis latinisque litteris nullo non tempore conquisivit. Nec mirum: ut enim mens seri Augustini, hebraei pedem reserentes ex oris aegyptiis, armillis torquibus inauribus aurique ignoto pondere onusti iter ad dissitas palaestinae plagas corripuere: ita ethnicis opibus congestis sese in Christi castra recepere Cyprianus, Lactantius, Optatus, Victorinus, ut ceteros qui vitam nunc temporis exigunt, missos faciam L Et sane Hieronymus, quas a teneriS Brripuerat latinas litteras, non deseruit senex: et Τullii, Virgilii, Horatii crebris sententiis ceu electiori siore epistolas inspergit, et obtrectatores molli brachio corripit, quod sibi vitio verterent adolescentes in hethlehemiticis claustris tullianis praeceptis instituere 2.

Quid Ambrosium persequar P Uuid Leonem, quid

' S. Augustinus de doctrina christiana lib. II. num. LX. LXI.' u Peno ab ipsis incunabulis inter grammaticos et rhetores, o et philosophos detriti sumus s. Haec de se Hieron muS, praefat.

Videsis invectivarum Rufini in Hieronrmum libros, et Hiero-nrmi apologiam adversus Rufinum. - Oper. S. Hieron. vol. II edit. Vall.

25쪽

- 23 Gregorium summos rei christianae antistites, quibus tum

eloquii dignitate, tum sapientiae laude, tum rebus gestis magni cognomen accessit 1 3 Litteris proditum est, Fulgen

tium, cum necdum excessisset e pueris, Homeri carmina matris spectatissimae seminae hortatu memoriae mandasse, eaque iam suavi Vocis flexu , tam apto oris et corporis habitu et motu recitasse, ut omnium in se oculos laudesque converterit 2.

Utque ad insequentis aevi monumenta descendam; cum barbaricis incursionibus italia foedaretur, graeca et latina disciplinarum supellex diriperetur tristique carperetur incendio, et inter tantam armorum vim nulli bi ingeniis excolendis locus foret, communemque tempestatem et privata et publica res subiret: bonae artes diuturno iactatae

u Ambrosius librorum mellissuos stores sparsit, quorum s hodie per omnes tractus ecclesiae gustus suavissimus, et Dagrans lissimus est odor n. Franciscus Petrarcha de vita solitaria lib. Η, feci. III, cap. II. Paulinus in vita S. Ambrosii eum tradit a liberalibus discis plinis edoctum B. a S. Leo christianus Demosthenes, imo caelestis orator o in eius vita edita a p. Petro Canisio Soc. Jesu. a S. Leo suit ecclesiasticae dictionis Tullius, sacrae theolos giae Homerus, rationum fidei Aristoteles, auctoritatis apostolicae a Petrus, et in christiano pulpito Paulus. Eius sermones cor pen a trant, amiciunt animum, fidem catholicam dulci breviloquio con-n firmant s. Joannes Τrithemius de scriptoribus ecclesiasticis. a S. Gregorius disciplinis liberalibus, hoc est grammatica, s rhetorica, dialectica ita a puero est institutus, ut quamvis eo temo pore sororent adhuc Romae studia litterarum, tamen nulli in urbes ipsa secundus esse putaretur n. Paulus diaconus in eius vita.' In eius vita apud Bolland.

26쪽

- 24. naufragio e fluctibus tandem sospites emersere, Seseque in coenobia ceu in portum hospitae receperunt. Animum advertite auditores, quo docendi instituto, quibusve studiorum rationibus adolescentium ingenia alerentur, quos ad intuendum scriptores eorum oculis obiectarent, e quonam sonte dicendi leges peterent. Enimvero Cassiodorus qui consulis trabeam pulla veste, regalemque domum sacris claustris

xima ac pene innumera in britannos atque adeo in europam collata merita nulla umquam deteret oblivio 2: Alcvinus qui Carolo magno religionis sanibus prolatandis auctor fuit, eiusque aulam bonarum artium diversorium constituit 3: Rabanus Maurus, qui germaniae urbibus nova doctrinarum

luce praeluxit 4: Gerbertus, qui ex in Silvester II summum

Cassiodorus doctrina, consilio, scriptis clarissimus, pius Vixit annos XCV, decessit in pace Christi an. DLXXV. - Trithemius de script. eccl. - Labbeus dissertatione historica de script. e lesiasticis.' a Inter observantiam disciplinae regularis, et quotidianam n cantandi in ecclesia curam semper aut discere, aut docere, autn scribere dulce habui s. Haec de se sanctissimus Vir Beda, quiquam latissime, ut serebant tempora, scientiarum fines protulit: magisterio, exemplis, consiliis ad omnem virtutis et doctrinae laudem adolescentes instituit: ex Aristotele et Tullio sententias ad mores

regendos legit, duosque in libros digessit: difficultas anhelitus ei

finem vivendi attulit an. DCCXXXV, aetatis anno nono et quinquagesimo. Τrit. Labb. Bellarm. de scriptoribus ecclesiasticis. 3 Alcvinus seu Λlbinus Flaccus artem grammaticam, rhetoricam. dialecticam, theologicas morumque doctrinas suis est scriptis persequutus: vita iunctus an. DCCCIV. Eo auctore et magistro usus est Carolus magnus. Vita Caroli imperatoris.' Babanus Maurus e coenobio suidensi ad moguntinum

27쪽

religionis magisterium capessivit 3: omnes unam docendi viam inivere, eadem omnes adolescentibus spatia per vices absolvenda definierunt, Omnes Tullio, Virgilio, Horatio, ceterisque aureae aetatis scriptoribus et legendis et enarrandis, et memoriter recitandis exacuendas ingeniorum acies duxerunt: tum philosophicis disciplinis gradatim emensis, aditum illis ad sacras litteras muniebant; quas eo commodius arrepturos ducebant, quo solertiorem rei grammaticae et rhetoricae operam navassent. Cumque undecimo seculo ineunte, coenobii institutionem lycea publice excitata excepissent; eadem iuventutis instituendae sorma rite sancteque est custodita a. Antequam Vero manum e tabula: pronis sunt auribus haurienda sanctissimi cappodocum praesulis Basilii praecepta quae devexa iam et in senium vergente aetate animis adolescentium, qui in ecclesiae spem optimis institutis innutriti essiorescebant, recondidit: quibus auditis omnis criminatio, quae catholicis gymnasiis consatur, eluetur, omnisque invidiae flamma, qua ex ethnicis scriptoribus laboramus, residet. Experrecta itaque mente, ait Basilius, artium optimarum spatia devorent, e carceribus ad metam alacres contendant: ceu solertes gnavique

pontificatum evectus, prorsa versaque oratione plura in vulgus edidit: vitam cum interitu commutavit an. DCCCLVI. Annal. fuldens. Labbeus de seripi. ecel. Silvester II sacris humanisque litteris probe excultus Omnes disciplinarum partes arripuit: pontifex maximus renunciatus an.

DCCCCXCIX, diem suum obivit an. NIII. Hock, Gerbert oder papst Silvester II. ' Histoire litteraire do la France, siccie XI, XII. Duboular Historia universitatis parisiensis tom. H, Ill. IV, V. 3

28쪽

- 26 - .

institores Onerariis navibus graecas merces aggerant; in iisque parandis nec frangat labor, nec avocent voluptates, nec inania crepundia interturbent: suus enim labori fructus, suum operae pretium, sua defatigationi compendia maturo tempore constabunt: inter haec spe studiorum praemia praecipiant. Oculos in Mosen coniiciant, quem aegyptiis doctrinis imbutum novimus ; Danielem animo reputent caldaeorum scientiis ornatum et expolitum. Ut vero omne quam longissime absit periculum, nullaque candori virtutis labecula inhaereat, apum ritu et more non omnibus insideant storibus, a veneficis avolent, lectissimos et odorati res delibent, ut purissima scientiarum mella Stipent, Sapientiaeque redolentes favos excudant. Ut enim cum rosas legimus, ne in carpendo fore sentibus suboffendamur, cavemus: ita inter amoena poetarum vireta spatiantes, si

quid maculam pudori inspergat, vitemus, si quid probrω

Sum Occurrat, oculos aVersi torqueamus; turpe enim et indecorum foret, dum avidius legendi voluptate ducimur,

mentis nitorem pessumdare, eumque stili venustati posthabere. Hac mente, cum nondum sacras litteras attingere per aetatem liceat, historicos, Oratores, poetaS graecorum nobilissimos evolvant, virtutum praecepta eorum libris concredita arripiant, eorumque documenta ad rem christianam insectant. In hanc vero sententiam descendit, qua haud scio an ad causam aptius queat asserri: πασα sinis ἡ

opus perpetua est commendatio virtutis. Haec suse Basilius: nos summatim et carptim i.

S. Basilius ad adolescentes quomodo possint ex gentilium libris fructum capere. Oper. tom. II edit. maurin.

29쪽

- 27 Quamobrem si tanti viri institutis haereamus, eoque duce et auctore artium optimarum rationem ingrediamur; non dubito, quin amoeniores litterae rei christianae bene-

vertant, nihilque de probis moribus, nihil de pietate detractum, nihil imminutum sit. Nobiscum itaque in gratiam redeant, quotquot inani virtutum colore in fraudem adducti diem graecis latinisque scriptoribus dicunt, eosque a puerili

institutione amandandos autumant. Id enim confirmo, et

pro virili recipio, nihil nostris doctoribus antiquius, nihil

potiuS esse, quam puerorum mores ad rectum informare, ad vitam caste integreque instituendam praeceptis communire, virtutum semina eorum animis veluti agro subacto inverso et mollito concredere, eaque fovere, laetamque in messem educere. Haec curant: his invigilant: his instant. Ut bonae artes foedus cum religione seriant, id unum moliuntur, id spectant. Latinos graecosque scriptores omni detersos naevo, omni circumcisos Iabe, omni elutos saece,

Hanc sanctissimi cappadocum praesulis mentem cum Λmphil hii Iconii pontificis mente coire nemo ibit inficias, qui oculos coniiciat in carmen iambicum, quod in latinos modos transtuli. 'Aμφιλοχιρυ 'Επισκοπου Iκουιου ἐπισαλή iωαθιπη προς ΣέHυκου

Amphilochii ponusicis Iconii epistola iambica ad Seleucum

Ei hellenicam doctrinam. Ut recti arbiter et aequi, Deservire iube, ut par eSt Liberae veri dogmatis pertractationi Et divinarum lilicrarum commontationi.

30쪽

- 28 Omni expunctos sorde innocuis alumnorum oculis subiiciunt,

quidquid pudori ossicit, piaculum est vel intueri. Conquisita

Verius, quam arrepta Occasione verba de pietate serunt: et siquid inter enarrandum a religione absonum inciderit, evestigio pervellunt carpunt coarguunt alisque nota abire non sinunt: hinc fit, ut vitii increpatione pietas adolescat, eorumque in mentibus obfirmetur; inque religionis compendium error vellicatione perstrictus conVertatur. Quocirca id maneat in causa: si aureae aetatis Scriptores quia ethnici abigantur, litterarum lumen extinguetur, eloquentia deflorescet, latinus sermo, quem in Oculis et gremio seri ecclesia, sordescet; bonae artes a calce ad

carceres reVertentur. In ius vero ceu contestata lite foret

abripiendus vel gentium magister Paulus, qui Epimenidis, Menandri, Aratique versus divinis interserit litteris: gravibus paterent criminationibus tum perantiqui fidei christianae testes, quos constat Platonis, Zenonis, atticorumque sophorum scripta lectitasse, tum longum sapientum agmen, qui auspice et duce Τhoma Λristotelis institere vestigiis. Nec tenui invidiae flamma flagrarent tot sanctissimorum ordinum auctores, qui se suosque iuventuti probe instituendae addixerunt, ut in spem rei tum christianae tum publicae adolesceret. Veritas siquidem, ut Omnia brevi complectar, et quaestio ex Augustini mente componatur, Veritas una est, licet innumeros dissecta in radios, eaque non hominis sed Dei; et lucis instar non saecibus turpatur mortalium: quam cum arripimus, ubi vis gentium ea Sit, nostro iure agimus i.

Λugustinus in libris de doctrina christiana hanc aliis atque aliis formis sententiam promit.