Galfredi Monumetensis historia Britonum : Nunc primum in Anglia, novem codd. msstis collatis, edidit J.A. Giles

161쪽

T Hongistus cum adventum ipsius comperisset, revocata audacia commilitones suos elegit, atque unum quem quo inanimans, hortabatuT eos unan3mitor ot viriliter eis resistere: ne congressum Aurelii exhorrero. Die bat autem ipsum paucos ex Armoricanis Britonibus habere, cum numerus eorum ultra docem milia non Procederes. Insulanos vero Britones pro nihilo reputabat, cum toties eos in praeliis devicisset. Proin promittebat suis victoriam, et ob ampliorem numerum securitatem. Adorant Onim circiter duconta milia armatorum. Et cum Omnes hoc modo inanimasset,

ivit obviam Aurelio in campum qui dicebatur Maisbeli, per quem ipso Aurelius transiturus erat: affectabat namquo et subitum et furtivum impetum facere, Britonesquo non praemoditatos occupare. Quod tamen non latuit Aurolium, nec idcirco distulit campum adire: sod sestinantius ingrossus est. Ut ergo hostes prospexit, disposuit turmas suas : tria milia ex Armoricania jussit equis adosse, ceteros cum insulanis mixtim in aciem constituit. Demetios in collibus, Venedotos in Prope sitis collibus nemoribusque loeavit. Erat autem in a, ut si Saxones ad in diffugerent, adessent qui

obviarent. l 5. PUGNA INTER IIENGIATUM ET AMBROSIUM COMMITTITUR. toromu Ν

striae ad regem, es ait: Sola dies: pro omnibus diebus vitae meae mihi sunficeret, si congredi cum Hon sto mihi

Deus concederet. Nempe Suecum-boret ultor nostrum, dum gladiis insis- Rominiscor namque diei qua convonimuSDiuiti oti by Cooste

162쪽

IIIATOME REG. BRIT. LIB. VIII.

quasi pacem habituri: eumque de concordia ageretur, prodidit omnes qui aderant, et cum cultris interfecit, Praeter me solum, qui reperto palo evasi. Succubu-orunt indem dio quadringenti sexaginta barones RoeonSules, qui omnes inermes advenerant. In tanto periculo subvectavit mihi deus palum, quo defensus evasi. V Talia roferebat Eldol. Sed Aurelius hortabatur socios totam spem suam in filium Dei poneror hostes suos deinde audacior invadere, et pro patria unanimiter pugnare. At Hengistus o contrario turmas sum componebat: componendo praeliari docebat: docendo singulas perambulabat, ut omnibus unam audaciam pugnandi ingereret. Dispositis tandem in utraque parte cuneis, congrodiuntur acies : mutuos ictus ingeminant : cruorem non minimum diffundunt. Hinc Britonos: hinc Saxones vulnerati moriutitur. Η - tatur Aurelius Christianos, monet Hengistus Paganos: ot dum talem decertationem facerent, nitebatur Semper Eldia habero aditum congrediendi cum Hengisto, Sed non habuit. Nam Hengistus ut vidit suos succumbere, Britonos vero nutu Dei pravalero : confestim diffugit,

petivitque oppidum Kae Onan, quod nunc Cunungebum appellatur. Insequitur eum Aurelius : et quoscunque in itinore reperiebat, vel occidebat, vel in sorvitutem compollebat. Cum ergo vidisset Hengistus, quod insequeretur so Auresius, noluit oppidum introire: sed convocato in turmas populo, iterum praeliari disposuit. Quippe sciebat, quod oppidum nequaquam Aurelio

resisteret: et quod Omne tutamen suum in gladio et hasta consisteret. Denique cum supervenisset Aurelius,oomposuit et ipse socios suos in turmas, et acerrimam pugnam ingossit. Ρorro Saxones unanimiter resistunt,ot invicem letaliter Vulnerantur. Diffunditur sanguis utrobique: clamor morientium visos in iram ducobat. Postremo, Saxones PraeoluiSSent, niSi equestris turma Armoricanorum Britonum SummeniSSel. Constituerat namque onm Aurelius, Sicut in primo Praelio focorat. Diqiligod by Gorale

163쪽

Superveniente ergo illa, cesserunt ei Saxones, et aliquantulum dilacerati, vix iterum sese consociaverunt. Acriores deindo Britonos incumbunt: et hostes unania miter infestant. Non cessabat Aurelius socios monere, obviantes vulnerare, fugientes insequi, atque suos hoc modo consolari. Similiter Eldol, nunc hac nunc illac discurrens insostis vulneribus adversarios suos assiciebat: quicquid autem agores, aestuabat semper habere copiam congrediendi cum Hengisto.

Ubi itaque diversas irruptiones diver-Sae turmae facerent, convenerunt sorte pariter, et mutuos ictus ingeminare coeperunt. O viros prae ceteris pugnaces, qui dum mutuos enses alter in

alterum immitterent, prosiliebant ex ictibus ignos, ac si tonitrua coruscationesque Proer arent. Diu dubium fuit, utri praestantior vigor inerat. Quandoque enim praevalobat Eldol, et cedebat Hengis-tus: quandoquo cedebat Eldol, et praevalebat Hengi tua. Dum in hunc modum decertarent: supervenit Soriois dux Comubiae cum phalange cui praeerat, turmas diversorum insonans. Quem cum aspexisset Eldes, securior offectus, cepit Hengistum per na lo Ssidis, atquo totis viribus utens, ipsum intra cives extraxit. Μaximo igitur gaudia fluctuans, excelsa Voco dicebat: Dosidorium meum implevit Deus, prosternito viri obstantes Ambrones, prosternite. Vobis est in manu victoria: vidistis enim devicto Hengisto. Inter haec, Britones non cessant riganos DPpugnare, saepius ac saepius invadere: et eum retro-Pedebant, iterum revocata audacia resistere. Nec in uno modum quieverunt, donec potiti sunt victoria. Diffugerunt itaque Saxones, quo impetus quemque

164쪽

HISTORIAE REO. BRIT. LIB. VIII.

ducebat. Alii urbes, alii montana nemorosa, alii naves petebant. At Octa, filius Hengisti, cum majori multitudino Eboracum adivit. Eosa vera cognatus ejus urbem Alclud : et so cum innumeris armatis munivit.

ἔ 7. ELDOL HENGIMI CAPUT GLADIO AMPUTAT.T itaque triumphavit Aurelius, cepit

urbem Conani, quam supra memor

veram : et ibidem tribus diebus moratus est. Interea jussit peremptos sepeliri, vulneratos curari, satigatos requiescere, et eosdem diversis levaminibus reficere. Post haec convocatis ducibus, decernere praecepit, quid do Hengisto agoretur. Aderat Eldadus Claudiocostrensis Episcopus, frator Eldoi, Vir summae prudentiae et religionis. Hic cum Hengistum coram rege stantem aspexit, jussit ceteros tacere, et in hunc modum locutus est: Et si omnes istum liberare conarentur, ego ipsum in frusta conciderem: insequerer namquo Prophetam Samuelem, qui cum Agag regem Amalech in potestate tenuisset, concidit illum in frusta, dico : sicut fecisti matres sino liberis, sic faciam hodie matrem tuam sino liberis inter mulieres : sic ergo

facite de Hengisto, qui alter Agag existit. V Accepit ergo Eldol gladium, et duxit eum extra urbem, et amputato capite ad tartara direxit. At Aurelius, ut

erat in cunctis rebus modestus, jussit eum sepeliri, et cumulum terrae super corpus ejus, Pagano more, poni. Diuiligod by Gorale

165쪽

EINDE duxit Aurelius exercitum

Suum ad Eboracum, ut Octam filium Hengisti expugnaret. Cumque civit tem obsideret: dubitavit octa resissere, et urbem contra tantam multitudinem defendere. Communicato itaque consilio, egressus est cum nobilioribus qui secum in rant, geStans catenam in manu, et arenam in capitor et

sese regi in haec verba praesentavit: Victi sunt Dei mei, Deumque tuum regnare non haesito, qui tot nobiles ad to hoc modo venire compellit. Accipo ergo nos, et catenam istam: et nisi misericordiam habueris, habonos ligatos, et ad quodlibet supplicium voluntario paratos. V Motus orgo Aurelius pietate, jussit aluducari quid in illos agendum soret. Cum autem diversi diversa proferrent, surrexit Eldadus Episcopus, et gentcntiam hoc sermone disseruit: Giboonitae voluntariovonorunt ad filios Israel, potentes misericordiam, et impetravorunt. Erimus orgo Christiani pejores Iudaeis, negantes misericordiam 8 misericordiam petunt, misericordiam habeant. Ampla est insula Britanniae, et in pluribus locis deserta. Foederatos ergo illos Sinamus saltem deserta inhabitare, et nobis in sempiternum serviant. Acquievit itaque rox Eldadi sontentiae, et misericordiam de eis habuit: oxemplo etiam octae motus, venit Eosa cetorique qui diffugerant, et misericordiam impetraverunt. Dedit ergo eis regionem juxta

Seotiam, et foedus cum eis confirmavit. Diuili Corale

166쪽

HIATORIAE RE . BRIT. LIB. VIII.

l 9. AGRELIUS, PROFLIGATIS HOSTIBUS, RES REGNI RENOVAT.

Vocavit rex consules et principes regni intra Eboracum, praecepitque eis re tauraro Ecclesias, quas gens Sa ouum destruxerat. Ipse Vero Μetropolit nam sedom illius urbis, atque ceteros

Episcopatus provinciae reaedificari incoepit. Emensis deinde quindecim diebus, cum operarios diversos in diversis locis statuisset, adiit urbem Londoniae, cui hostilis irruptio non poporcorat. Condolans igitur illius

excidium, revocat undique cives residuos, et eam restituere aggreditur. Ibidem disposuit regnum suum, legesque sopitas renovat, missas morum Pomestion nepotibus distribuit. Quae autem in tanta calamitato herodos amigorant: largitae sunt commilitonibus ejus. Tota intentio ipsius versabatur circa regni restituti nem, EccleSiarum reformationem, pacis ac legis re V tionem, justitiae compositionem. Exin potivit Gulat Diam, ut eam sicut ceteras restitueret. Cumque in restauratione ejus quae ponenda erant posuisset: monitu

Eldadi Episcopi, ivit ad monasterium prope Kaerear doc, quae nunc Sal boria dicitur, ubi consules et primcipos jacebant, quos nefandus Hengistus prodiderat. Erat ibi Coenobium trecontorum fratrum in monte Ambrii, qui, ut fertur, fundator ejus olim extiterat. Ut orgo lacum quo defuncti jacebant circumspexit, olpietate motus in lacrymas solutus est, Postromo in diversas meditationes inductus, deliberavit apud se D litor locum faceres memorabilem. Dignum namque memoria censebat cespitem, qui tot nobiles pro patria defunctos protegebat.

167쪽

ΟΝVOCΑΤIS itaque undique artificibus lignorum et lapidum, Praecepit

ingeniis uti, novamque Etructuram adinvenire, quae in memoriam tantorum virorum in aevum constaret. Cumque

omnos ingeniis suis dissidentes, repulsam intulissent: accessit Tremounus urbis Legionum Archiepiscopus ad regom, et ait: Si uspiam est qui Praeceptum tuum aggredi valuerit, Merlinus vates Vor- legirni aggredietur. Quippe non existimo alterum in regno tuo esso, cui clarius sit ingenium, sive in futuris dicendis, sive in operationibus machinandis. Jube eum Venire, atque ingenio suo uti, ut opus quod affectas constet. Cum itaque do eo multa interrogasset Aurelius, misit diversos nuncios, per diversas nationes patriae, ut inventum illum adducerent: qui peragratis provinciis invenerunt eum in natione GoWisseorum, ad fontem Galabes, quem solitus fuerat frequentare. Indicato autem quid vellent, duxerunt illum ad regem. Excepit eum rex cum gaudio, jussitque futura dicere, cupiens miranda audire. Cui Μorlinus : Non sunt

revolanda hujusmodi mysteria, nisi cum summa necessitas incubuorit. Nam si ea in derisionem sive vanit tem proferrem, taceret spiritus qui me docet, et, cum DPus SuPerveniret, recederes. V Denique cum omnibus

repulsam intulisset, noluit rex eum infestare de futuris, sed do operatione praemeditata allocutus est. Cui Merlinus: Si perpetuo opero sepulturam Virorum decoraro volueris, mitte pro chorea gigantum, quae est in Κiliarao monte Hiberniae. Est otenim ibi structura lapidum, quam nemo hujus aetatis construeret, nisi ingenium artem subvectaret. Grandes sunt lapides, nec ost aliquis cujus virtuti cedant: qui si eo modo quo ibi positi sunt, circa plateam loeabuntur, stabunt in

aeternum.

168쪽

ΗISTORIAE REG. BRIT. LIB. VIII.

D ea verba Μerlini solutus est Aurelius in risum, dicens: Qualiter id fieri

posset, ut tanti lapides ex tam longinquo regno adveherentur, ac si Britannia lapidibus careret, qui ad operati nem sussiceroni. Ad haec Merlinus : No moveas rex vanum risum: quia haec absque vanitate profero. Mysties sunt lapides, et ad diversa medicamenta salubres. Gigantes olim asportaverunt eos ex ultimis finibus Africae, et posuerunt in Hibernia, dum eum inhabitarent. Erat autem causa, ut balnea intra illos conficerent, cum infirmitate grinarentur. Lavabant namquo lapidos, et intra balnea diffundebant: unde aegroti curabantur. Μiscebant etiam cum herbarum consectionibus, unde vulnerati sanabantur. Non

est lapis ibi, qui medicamento careat. ' Cum hoc audissent Britones, censuerunt pro lapidus mittere, populumque Hiberniae praelio insereare, si eos detinerent. Postremo eligitur Uthorpendragon Dater regis, et quimdecim milia armatorum, ut huic negocio Parerent. Eligitur et ipso Μerlinus, ut ipsius ingenio et consilio agenda tractarentur. Paratis deinde navibus, mare ingrediuntur, prosperisque ventis Hiberniam adeunt.* 12. GILLOMANIUS, REX HIBERNIAE PROFLIGATUM, BRITANNI

CHOREAM GIGANTEAM SECUM REPORTAΝT.

A tempestato regnabat in Hibernia Gillomanius, juvenis mirae probitatis. Hic cum audisset, quod in Hiberniam applicuissent Britones, collegit exercitum grandem, et eis obviam perrexit. Cumque dedicisset causam adventus eorum, astantibus arrisit, et ait: ρ Non miror, si ignava gens Saxonum, insulam Britonum devastare potuit, cum Diuiti eo by Corale

169쪽

Britonos bruti sint et stulti. Quis etenim hujusmodi stultitiam audivit ' Nunquid meliora sunt saxa Hiberniae quam Britanniae : ut regnum nostrum pro ipsis ad Praeliandum provocetur Τ Armate vos viri, at defendit patriam vestram. quia dum mihi vita inerit, non auferent nobis etiam minimum lapidem choreae. V Uther igitur, ut vidit ipsos ad praeliandum paratos, festinato agmine in eos irruit. Nec mora, praevaluerunt Britones : Hiberniensibusque lacoratis ac interfoctis, Gillomanium in fugam pepulerunt. Potiti autem victoria, petierunt Κiliaraum montom, lapidumquo structuram adepti, gavisi sunt, et admirati. Circumstantibus itaque cun iis, accessit Μorsinus, et ait: Utimini viribus vostris, juvenes: ut in deponendo lapides istos, sciatis utrum ingenium virtuti, an virtus ingenio e M. V Ad imperium igitur Hus indulserunt unan iter multimodis machinationibus, et aggressi sunt choream deponere. Alii funos, alii rostes, alii scalas parmerunt, ut quod

affectabant, perficerent: nec ullatenus perficere valuerunt. Deficientibus eunctis, solutus est Μerlinus inrisom, et suas machinationes confecit. Deniquo cum Omnia quae necessaria erant apposuisset: levius quam

crodi potest lapides deposuit: depositos autem, fecit deserri ad navos, et introponi: ot sic cum gaudio in

Britanniam reverti coeperunt. Et prosperantibus Ventis applicant, sepulturasque virorum cum lapidus VP

rant. Quod cum indicatum fuisset Aurolio, divorsos nuncios per diversas partes Britannim direxit: jussitquoclerum ac populum submonere, submonitoS Vero, in montem Ambrii convonire, ut cum gaudio Et lion e PTM- dictam sepulturam repararent. Ad edictum ergo illius votierunt Pontifices at Abbatos, et ex unoquo me ordine qui si subditi fuerans: Et cum omnes conveniment, instanto dis quae praedicta fuerat, imposuit Aurelius diadema capiti suo, festumque Ponto ostea regaliter celebravit: tribusquo soquentibus diebus continue celebrationi vacavit. Intorea honores qui possessoribus Diqili so by Corale

170쪽

HIATORIAE REG. BRIT. LIB. VIII.

carebant, domesticis suis largitur, ut sis obsoquii sui laborem remuneraret. Evacuatae erant duae Metropolitanae sodes, Eboraci videlicet et urbis Legionum, a pastoribus suis: quibus communi populorum consilio consulero volens, concessit Eboracum Samsoni illustri Viro, summaque religione famoso: urbem vero Legionum Dubricio, quem divina providentia in eodem loco profuturum elegerat. Cumque haec et cetera in regno suo statuisset: praecepit Mortino lapides circa sepulturam erigere, quos ex Hibernia asportaverat. At illo praeceptis ejus obediens, eodem modo quo in K illarao monte Hiberniae positi fuerant, erexit illos circa sepulturam : ct ingenium virtuti praevalare comprobavit.

INTRODUCIT.

DEΜ tompore Pascentius Vorte- orni filius, qui in Germaniam diffugerat,

commovebat omnem armatum militem

illius regni in Aurelium Ambrosium,

patremque suum vindicare volebat.

Promittebat autem infinitam copiam auri et argenti: si auxilio eorum Britanniam sibi subdidisset. Donique cum promissis suis universam juventutem corrupisset, paravit maximum navigium, applicuitque Aquilonaribus insulae partibus, ac eas vastare incoepit. Cumque illud rogi nunciatum fuisset, collegit exercitum suum, obviamque eis perrexit atque saevientes hostes ad praelium provocavit. Qui ultro ad bonum venientes, commiserunt eum civibus pugnam: sed volento Deo devicti suorunt, et in fugam compulsi. Diuitig Corale