Galfredi Monumetensis historia Britonum : Nunc primum in Anglia, novem codd. msstis collatis, edidit J.A. Giles

181쪽

fugabat atquo dissipabat illos, et nune ad nemora nunc ad naves diffugere cogebat. Fuit inter eos dubia praeliorum decertatio, ita ut nesciretur utri victoria proveniret. Superbia enim civibus nocebat: quia dedignabantur praeceptis consulis obedire. Undo debiliores exeuntes nequibant imminentes hostes

superare. l 22. UTHER, MORBO CONFLICTATUS, FERETRO CONTRAHOATES VEHITUR.

ΑSΤΑΤΑ ita fero tota insula, eum id

regi Mnesaretur: ultra quam infirmitas oxpetebat iratus est: jussitque cunctos proceres convenire, ut ipsos de superbia et debilitate sua corriperet. Et oum omnes in praesentia sua conspexisset : convicia cum castigantibus verbis intulit, juravitquo quod ipsemet eos in hostes conduceret. Ρrmoepit itaque fieri sibi serotrum quo asportaretur, cum ingressum alterius modi abnegaret infirmitas. Praecepit otiam cunctos paratos esse, ut cum Opportunitas accideret, in inimicos progrederentur. Nec mora, paratum est seretrum: Parati sunt omnes, diesque opportunus instabat.

ΝTROPOSITO itaque rege, Vores

mium porrexerunt, ubi praedicti Saxones universum Populum affigebant. Cumquo edocti essent Oeta et Eosa adventum Britonum, regemque inseretro advectum, dedignati sunt cum eo praeliari, quia in vehiculo advenerat. Aiebant enim ipsum semimortuum esse, nec tantos Viros cum hujusmodi homine pugnare decere. Reeeperunt itaque sese Diuitig Corale

182쪽

IISTORIAE RE . BRIT. LIB. VIII. 155

intra uxemr et valvas, quasi nihil timentes, deseruerunt apertas. At Uther, cum id sibi relatum fuisset:

jussit ocos obsidere civitatem, ac moenia undique inV dere. Paruerunt itaque cives, et urbem obSederunt, moeniaque invaserunt. Stragem autem Saxonibus dantes, fere dirutis muris ingressi sunt: nisi Saxones ad ultimum resistere incoepissent. Praevalentibus namque civibus, piguerat eos incoeptae superbiae: unde se defendero instituerunt. Scandantes itaque muros omnimodis telis Britones repellebant. Denique cum utrinque decertarent: supervenit nox, quae singulos ab armis ad quietem invitavit. Quietem desiderabant multi: plures vero consilium quo adverSarios suos perderent. At Saxones cum inspexissent superbiam suam sibi nocuisse, Britones vero triumphasSO : proposuerunt eum diluculo egredi, inimicosque suos ad campestre praelium ProVocare, quod factum est. Nam ut diem protulit Titan, dispositis catervis egressi sunt, ut propositum exequerentur suum. Quod videntes Britones, diviso- runt milites suos per turmas, atquo obriam venientes prius invadere coeperunt. Resistunt ilico Saxones, invadunt Britones, et mutuam caede utrobique conficiunt. Postremo cum multum diei praeteriisset: cessit victoria

rogi Britonum, intorsectisque octa et Eosa, terga dederunt Saxones. Tanta inde laetitia cepit regem, ita ut

cum prius sine juvamine alterius Sese erigere nequiret, levi conamine erectus, resedit in feretro, ac si subitam sanitatem recepisset. Solutus etiam in risum, hilari voco in hunc sermonem prorupit: U Vocabunt me Ambronos isti, regem semimortuum, quia infirmitato gravatus in feretro jacebam. Sio equidem eram. Μalo

tamen semimortuus ipsos superare, quam Sanus et incolumis superari, sequenti Vita perfuncturus. Praestantius enim est mori cum honore, quam cum pudore

vivere.

183쪽

i 24. υTBER HAUSTU AQU.E VENENATO DIEM OBIT.

EVICΤI autom Saxones, non idcirco a malitia sua destiterunt: sed Aquilo- nares proVincias ingressi, populos incessantor insestabant. Quos Uther rex

ut proposuerat) affectabat insequi:

sed dissuaserunt principes, quia eum gravior infirmitas post Victoriam occupaverat. Unde audaciores insistentes h0Stes, Omnibus modis regnum subdero nituntur. Proditioni etiam solitae indulgentes, machinantur qualiter regem dolo interficiant. Et eum alter aditus defecisset, statuerunt eum veneno perdere: quod factum est. Nam cum in urbe Verolamio jaceret, disexerunt in paupere cultu legatos, qui statum curiae addiscorent: qui cum totum didicissent, inter caetera compererunt unum, quod proditioni ipsius praeelegerunt. Erat namque prope aulam fons nitidissimae mule, quam rex solitus fuerat potare, cum ceteros liquores propter infirmitatem abhorrores. Fontem namquo aggressi sunt nefandi proditores, ipsumque

undique veneno insecerunt, ita ut manans aqua tota corrumperetur. Ut ergo PotaVit ex ea rex, sestinae morti Succubuit. Succubuerunt etiam centum hominos post illum, donec comperta fraude, cumulum terrae fuer-Posuerunt. Cum autem obitus regis divulgatus fuisset, advenerunt pontifices cum clero regni: tuleruntque

eorpus Hus ad Coenobium Ambrii: et intra choream gigantum juxta Aurelium Ambrosium more regio hu

maverunt.

184쪽

IIIATORI E REG. BRIT. LIB. IX.

LIBER NONUS.

SEC. I.

ARTURDA FILIUS SUCCEDIT, ET COLGRINUM CIRCUMSEDIT.

convenerunt ex diversis provinciis proceres Britonum in civitatem Ciloestriae: Dubricio urbis Logionum Archiepis-cOPO Suggerentes, ut Arturum filium regis in regem consecraret. Angebat enim eos necessitas: audito namque praedicti rogis obitu, Saxones concives suos ex Germania invitaverant: et duos Colgrino ipsos exterminare nitebantur. Sub-jugaverant etiam sibi totam partem insulae, quae a flumine Humbri, usque ad mare Catanesium extenditur Dubricius orgo calamitatem patriae dolens, associatis sibi Episcopis Arturum regni diademate insignivit. Erat autem Arturus quindecim annorum juvenis, inauditae virtutis atque liberalitatis: in quo tantam gratiam innata bonitas praestiterat, ut a cunctis fere populis amaretur. Insignibus ergo regiis initiatus, solitum morem servans, largitati indulsit. Confluebat ad oum tanta multitudo militum, ut eis quod disponsaret, deficeret. Sed cui naturalis inest largitio cum probitato licet ad tompns indigeat, nullatenus tamen continua paupertas ei nocebit. Arturus ergo quia in illo probitas largitionem comitabatur: statuit Saxones inquietam, ut corum opibus quae ei famulabatur ditaret familiam. Commonebat etiam illud rectitudo, cum totius insulaemonarchiam debuerat hereditario jure obtinero. COLloota doindo sibi subdita juventute, Eboracum petivit. Cumque id Cotyino compertum esset, collegit Saxones, Scotos et Pictos, venitque ei obvius cum multitudino maxima, juxta flumen Dusas: ubi sacto congressu, Diuiligod by Gorale

185쪽

utriusquo oxercitus in majori parte periclitatus est. Victoria tamen potitus Arturus, Colminum fugientem insecutus est: ingressumque intra Eboracum obsedit. Audita itaque fratris fui fuga BalduIphus, cum sex milibus virorum obsidionem petivit, ut ipsum inclusum liboraret. Erat autem tunc ipse, quando frater pugnavorni, eXPectans adventum Cheldrici ducis juxta maritima, qui eis Ex Germania in Ruxilium votiturus orat. Cum itaque essot spatio decem miliariorum ab urbe, statuit nocturnum iter arripere, ut furtivam irruptionem faceret. Quod edoctus Arturus, jussit Cadorem ducem Cornubiae, cum sexcentis equitibus et tribus milibus peditum eadem nocte illi obviare. Qui viam qua hostes praeteribant nactus, inopinum impetum foeth: dilaceratisque atque intersectis Saxonibus fugam factro coegit. Qui ultra modum anxius, quod fratri suo auxilium S Vectare nequiret: deliboravit apud soqualiter colloquio ipsius frueretur. Existimabat inimalitum salutis utrorumque consilio machinari posso : si illius praesentiam adiro quivisSet. Cum ergo alteriusmodi aditum non haberet: rasit capillos suos ot bar ham, cultumque joculatoris cum cythara cepit. Doinde intra castra deambulans, modulis quos in lyra compo nobis, sese cytharistam exhibebat. Cumque nulli sus

pectus ESSet, Reeessit ad moenia urbis Paulatim copiam simulationem faciens. Postremo cum ab inclusis com portus OSSet, tractus est funiculis intra muros, si adfrauom conductus. Ex tunc viso germano, Osculis et

amploribus deSideratis sese rosecit. Denique cum post multimodas deliberationes, in desperationem egressiones indidissoni, remeabant jam legati ex Germania, qui

duos Chesdrico Sexcentas navos milito forti oneratas in Albaniam conduxerant. Quo audito, dissu erunt con siliarii sui Arturo obsidionom diutius tenere, ne si tanta multitudo hostium supervenisset, dubium certameneommitterent.

186쪽

ιHRTORLE REG. BRIT. LIB. IX.

l 2. HOELUR QUINDEcIM MILLIA MILITUM, IN AUXILIUM ARTURO, MITTIT.ARUIT igitur Arturus domesticorum

suorum consilio, et sese intra urbem Londoniarum recepit. Ubi convocatoclero et totius potestatis suae primatibus, consilium quaerit, quid optimum, quiduo saluberrimum contra Paganorum irruptionem faceret. Communi tandem assensu illato, mittuntur in Armoricam nuncii ad regem Hoelum, qui ei calamitatem Britanniae notificarent. Erat autem Ηoesus filius sororis Arturi ex Dubricio rege Armoricanorum Britonum generatus. Unde audita inquietations quae avunculo ingerebatur, jussit navigium suum parari, collectisque quindecim millibus armatorum, proximo ventorum flatu ad portum Hamonis applicuit. Excepit eum Arturus quo honoro decebat, mutuos amplexus saepissime innectens.

l 3. ARTURUA SAXONEA 8UBJECTAT ET SIBI TRIBUTARIOS PACIT.

ΜΕΝSIS postmodum paucis diebus, urbem Kaerliudcoit petunt a Paganis,

quOS Supra memoravi, obsessam : haec autem in Lindiseinensi provincia inter duo flumina super montem locata, alio nomino Lindocolinum nuncupatur. Ut igitur cum omni multitudino suo convenerunt, praeliati sunt cum Saxonibus, inauditam caedem inferentes. Cociderunt namque ex eis ea die sex milia, qui partim fluminibus submersi, partim telis percussi vitam amis runt. Unde ceteri stupefacti, relicta obsidiono fugerunt : quos Arturus insequi non cessavit, donee in nemus Caledonis venerunt. Ibi undique ex fuga confluentes, conati sunt Arturo resistere. Conserto itaque Diuiligod by Go le

187쪽

praelio, stragem Britonibus faciunt, sese viriliter desondentes. Ibi etenim arborum auxilio, tela Britonum vitabant. Quod Arturus intuens, jussit arboros circa illam partem nemoris incidi, ot truncos ita in circuitu locari, ut egressus eis abnegaretur. Volebat namquo illos inclusos tam diu obsidero, donec fame interirent. Quo iacto, jussit turmas ambire nemus, mansitque tribus diobus ibidem. Cum igitur Saxones quo vescerentur indigerent, ne subita fame Perirent, petierunt eo

pacis egressum, ut relicto omni auro et argento, cum solis navibus in Germaniam redire sinerentur. Promiserunt quoque se daturos ei tributum ex Germania, obsidesque indo mansuros. Tunc Arturus quaesito consilio, eorum petitioni acquievit. Retinuit namquo ipsorum opes, reddendique vectigalis obsides, solumque abscessum largitus est. Cumque illi in redeundo domum aequora Sulcarent, piguit peractae pactionis, retortisque velis in Britanniam redierunt, et Toton sium littus adiverunt. Nacti deinde patriam tellurem usque ad Sabrinum mare depopulantur, colonos lotisoris vulneribus inolentes. Inde arrepto itiners versus pagum Badonis, urbem obsident. Idquo cum rogi

nunciatum esset, admirans ultra modum ipsorum facinus,

assit fiori judicium do illorum obsidibus brevi mora

suspendendis. Praetermissa etiam inquietatione, qua Scotos et Pictos opprimero incoeperat, obsidionem dispergere festinavit. Maximis Vero angustiis est cruciatus, quoniam ΗOelum nepotem suum morbo gravatum in civitatem Alclud deserebat. Postremo Sumorsetensem provinciam ingressus, Visa cominus

obsidione, in haec verba locutus est: Quoniam impiissimi atquo invisi nominis Saxones fidem mihi dodignati

sunt sorvare: ego fidem Deo meo conservans, sanguinem concivium meorum in ipsos hodie vindicare conabor. Armate vos viri, armate, et proditores istos viriliter invadito. quos proculdubio amilianto Christo triumphabimus. Diuiti geo by Gorale

188쪽

IIIATORLE RRG. BRIT. LIB. IX.

AEC eo dicenis, sanctus Dubricius urbis Legionum Archiepiscopus,

ascenso cujuSdam montis cacumine, in hunc modum celsa voce exclamavit:

Viri Christiana professione insigniti,

maneat in vobis concirium Vestrorum

pietas et patrim, qui proditione Paganorum exterminati, Vobis sempiternum erunt opprobrium, nisi ipsos defendero institeritis. Pugnanto ergo pro patria VeStra, otmortem si superverterit pro eadem ultro patimini: ipsa enim victoria est, et animae remedium. Quicunque etenim pro confratribus suis interierit, vivam hostiam Se praestat Deo, Christumque insequi non ambigitur, qui pro fratribus suis animam suam dignatus est ponere. Si aliquis igitur vestrum in hoc bello mortem subierit. fiet ei mors illa omnium delictorum suorum poenitentia stubsolutio, dum eam hoc modo recipere non diffugerit. Nec mora: boati viri benedictione hilariti sostinavit quisque armare se, et praeceptis ejus parere : ipse vero Arturus lorica tanto rogo digna indutus, auream galeam simulacro draconis insculptam capiti adaptat. Humoris quoque suis clypeum vocabulo PriWen : in quo imago sancim Mariae Dei genitricis impicta, ipsam in memoriam ipsius saepissimo revocabat. Accinctus etiam Caliburno gladio optimo, et in insula Avallonis fabricato :lancea dexteram suum decorat, quae nomine Ron Vocabatur : haec erat ardua lataque lancea, cladibus apta. Deinde dispositis catervis, Saxones in cuneos more suo dispositos, audacter invasit. Ipsi vero tota die viriliter resistebant, Britones usque insequentes. Vergonte tandem ad occasum sole, proximum occupant montem, pro castris eum habituri. Multitudine etenim sociorum confisis, solus mons sufficere videbatur. At ut posterum sol diem reduxit: ascendit Arturus cum

189쪽

exercitu suo cacumen: Sed in ascendendo suorum multos amisit. Saxones namque ex Summitatis Oecurrentes,

facilius ingerebant vulnera, dum ipsos citior cursus in deScensu ageret, quam eos in ascensu. Britones tamen incumon maxima vi adepti, dextris hostium dextras suas confestim conserunt. Quibus Saxones pectora praetendentes, omni nisu resistere nituntur. Cumquo

multum dioi in hunc modum praeteriisset, indignatus est Arturus, ipsis ita successisse: nec sibi victoriam advenire. Abstracto igitur Caliburno gladio, nomen

sanctae Μariae proclamat, et sese cito impetu intra densas hostium acies immisit. Quemcunque attingebat, Deum invocando, solo ictu perimebat: nec requievit impetum suum facere, donec quadringentos et septuaginta viros, solo Caliburno gladio peremit. Quod vidonios Britones, densatis turmis illum Sequuntur, stragem undique facientes. Ceciderunt ilico Cotyinus et Baldulphus ejus frater, et multa milia esiorum. At viso sociorum periculo Cheldericus continuo in fugam

EX igitur potitus victoria, Cadorem ducem Cornubim jussit illos persequi, dum ipso Albaniam petere festinaret. Denunciatum namque illi fuerat, Scotos atque Pictos obsedisse Hoelum in urbe Alclud, in qua ipsum supra dixi infirmitato gravatum. Quocirca properabat ei in

auxilium, no a Barbaris occuparetur. Dux itaque Cornubiae docem milibus comitatus, fugientes Saxones nondum insequi voluit: immo naves eorum sustinanter

exigebat, ut ipsis ingressum prohiberet. Μox ut ipsis potitus ost, munivit eas militibus optimis, qui introitum

Ρaganis abnegarent, si ad eas confugerent. Deinde festinavit hostes sequi, sectatos sine pietatΘ trucidare :Diuiligod by Cooste

190쪽

ΗIsTORLE REG. BRIT. LIB. IX.

praeceptum Arturi facturus. Qui modo gemina seruato fulminabant, nunc timido cordo fugientes, aliqumdo

occulta nemorum, aliquando montes et cavernas petebant, ut spatium vivendi haberent. Postremo cum nihil eis tutamini accessisset, insulam Tanet lacero agmine ingrediuntur. Insequitur eos eodem dux Cor- nubiae, solitam caedem inserens: nec requievit, donec perempto Cheldrico, cunctos ad deditionem compulit, receptis obsidibus.

l 6. DE LACU LUMom: ARTUMA ONIAM PICTIS ET SCOTIS QUI EO FUGERANT, CONCEDIT.

ACE itaquo firmata, petivit urbem Alclud, quam Arturus jam ab oppressione barbarica liberaverat. Deinde duxit exercitum suum Μureis, ubi obsidebantur Scoti et Picti, qui tertio

contra regem nepotemque ejus praeliati, usque ad eandem provinciam diffugerant. Ingressi autem stagnum Lumond, occupaverunt insulas quae intra erant, securum refugium quaerentes: hoc autem Stagnum sexaginta insulas continens, sexaginta flumina recipit: nec ex eo nisi unum solum ad mare decurrit. In insulis vero sexaginta rupes manifestum est esse, totidem aquilarum nidos sustentantes: quae singulis annis convenientes, prodigium quod in regno Venturum esset, celso clamore communitor edito notificabant.

Ad has itaque inscias confugerant praedicti hostes ut stagni praesidio fruerentur: sed parum illis profuit. Nam Arturus collecto navigio flumina circuivit, ipsosque per quindecim dies obsidendo tanta affixit fame, ut ad millia morerentur. Dumquo illos in hunc modum opprimeret, Guillamurius rex Hiberniae cum maxima Barbarorum copia classe supervenit, ut ipsis oppressis auxilium subvectaret. Praetermissa itaque obsidione, coepit Arturus arma vertere in Hibernienses : quos sine