Terentius, a M. Antonio Mureto, locis prope innumerabilibus emendatus. Eiusdem Mureti libellus annotationum in singulas comsdias, quibus tum correctionum, magna ex parte, ratio redditur, tum loci obscuriores explicantur

21쪽

ita attente memor es, ut nusiquam non caverit, aut curauerit ea , qua obesse potuerunt: tum, quod media priamis atquepo remis ita nexuit, ut nihil additum alteri, sed aptum ex se totum, di uno corpore videatur esse co- positum. illud quoque mirabile in eo e primo, quod non ita missetpersonas quatuor, ut obscurasit earum distinctio, in item, quod nihil ad populum facit actorem Pelut ex tragoedia loqui. quod vitium Plauti frequenti ames . illud etiam inter cetera eius laude dignum videtur, quod locupletiora argumenta, ex d licibus negotirum delegerit ad scribendum: nam, excepta Hecyra, in qua Aribit Pamphili amorem, cetera quinque binos adolescetulos habent. Illud vero tenendu est ,post rear Latinos multa fabularum genera protulisse , xt Togatas d scenicis, atq; argumentis latinis; Praetextatas ab diagnuate persorerum, S latina historia; istellanas d ciauitate Campaniae, ubi actitatae sunt plurimae; psyntoniacas ab actoris nomine; Tabernarias ab humilitate argumenti, o sis mimos ab diuturna imitatione νilium rerum, in levium perfnarum. Inter tragoediam aute, o comoediam cum m ta, tum in primis hoc dissat, quod in comoedia mediocres fortuna hominum arui impetus, periculaq;, latiq; fiunt exitus actionum: at in tragoedia omnia contraria, ingentes perstnae, magni timores,exiatus funesei habentur. O ictic turbulenta prima, tranquilla ultima, in tragoedia contrario ordine res agunturetum

quod in tragoedia fugienda vita, in comoedia capessenda exprimitur :postremo quod omnis comoedia de sectis essargumentis, tragoedia saepe dehisorica fide petitur.

Latinafabuiaprimo . Liuio Andronicoscripta A sunt

ue ad

22쪽

ad cunctas res, etiam cum recentius ide poeta ct actor Dbularum sara uisset. Comoedis autem aut motordsunt, auistataria, aut mixta. motoriae, turbulentae. statariae, quietiores: mixta, ex utroque actu consissentes . Comoedia per quatuorpartes diuiditur, prologum,

prota , epitasin, catastrophen . prologus es velutprifatio quaedam fabulae, in quo solo licet praeter argumentum aliquid ad populum vel ex poeta, vel ex ipsius f

bulae , vel ex actoris commodo loqui. Prorumprimus est actus nitiumq; drammatis. Epitam, incrementumgrocessusq; turbarum, totius, ut ita dixerim, nodus erroris .catastrophe, conuersio rerum est ad iucundos exitus, patefacta cunctis cognitione gestorum. Comoedia sfabula diuersa instituta continens affectuum ciuilium, ac priuatatum rerum: qua discitur , quid sit in vita utile , quid contra euitandum . hanc Graecisic definiere e

erripioAS . Comoediam esse Cicero ait, imitationem vitae,

speculam consuetudinis, imaginem veritatis comoediae autem d more antiquo dicta, quia in vicis huiusnodi carmina initio agebatur apud Graecos, ut in Italia compita lichis ludicris admixtopronunciationis modulo: quo,dum actus commutantur, populus detinebatur e aut ais vrup --ur, hoc est, ab actu vitae hominum, qui in viacis habitabant ob mediocritatem fortuvarum, non in aviis reths, ut sunt persiona tragicae . Comoedia Nero, quia

poema sub imitatione vitae atque similitudine compositues, ingestu opronunciatione consiliit. Comoedia apud Graecos dubium est quis inuenerit primus: apud Latinos, certum est, ct comoediam togatam di tragoediam,primo b a Liuium

23쪽

Liuium Andronicum reperisse: A qui ait, comoediam esse quotidiana vita peculam: nec iniuria et uam ut intenti peculo , veritatis lineamenta facile per imagines

colligimus, ita lectione comoedia imitationem nita, consuetudinisq; non agerrime animaduertimus. huius auet originis ratio ab exteris ciuitatibus, moribusq; prou niti ortheniesesnanque Atticam custodientes elegantia, cum vellent male viventes notare, in vicos ct compita

ex omnibus locis laeti, alacress veniebant, ibiq; cum nominibus singulorum vitam publicabant, unde nomen

compositum H comoedia vocaretur. haec autem carmina

primitus in pratis mollibus agebantur: nec deerant praemia, quibus adscribendum doctorum prouocarentur i genia .sed O actoribus munera osserebantur, quo libentius iucundo vocis flexu ad dulcediuem commendationis uterentur : caper nanque pro dono his dabatur, quia vitibus noxium animal habebatur , a quo etiam tragoedia nomen exortum es. Npn nulli autem ex amurca olei fa-ee , qua es humor aquatilis, tragoediam dici, vocariq; maluerunt. qui ludi cum per artifices in honorem Liberi patris agerentur , etiam ipsi comoediarum , tragoedi rumq; scriptores huius dei vesunt praesens numen colere venerariqr, coeperunt . cuius rei probabilis ratio extitit esta enim carmina incohatapet serebantur,aet per ea laudes eius, infamgloriosa celebrari, proferrique conflaret . tui paulatim fama huius artis increbuit. Thespis autem primus hac scipia tu omnium notitiam p rat ut . postea Aesulus secutus exemplum publicauit . de

quibus ita Horatius in arte poetica loquitur. - .

votum nragica genus inuenisse camor

- . Dicitur,

24쪽

Dicitur, Splaustris vexisse poematariespis,

sua canerent, agerent q, peruncti racibus ora. Tin buvcpersua, pallaeq; repertor honesta Aesculas ct modicis ivstrauit pulpita tignis, Et docuit magnumqi loqui, nitiq; cothurno. Successi vetus his comoedia, no' sine multa Laude: sed in uettium issertas excidit, di vim Dignam lege regi. lex es accepta , chorus ;Turpiter obticuit sublato h re nocendi. qil intentatum nostri liquere poetae et ' Nec minimum meruere decus, vestigiagrare in usi deserere, ct celebrare domesticaficta , Vel quipraetextas, vel qui docuere togatas. Fabula generale nomen e l. eius duapri partes sunt,

tragoedia,ct comardissi latina argumentatio fit,praetextata dicitur. Comoedia autem multa s Epecies habet et aut enim Palliata est, aut rigata, aut Tabernaria, aut tellana , aut Mimus, aut Rontoni, , aut manipedia. Planipedia autem dicta ob humilitatem argumenti eius. ac vilitatem actorum: qui Mn cothurno, aut flocco ut

tur in scena , aut pulpito , ed plano pede e vel ideo,quod

non ea negotia continet, qus personarum in turribus aut

in caenaculis habitantium sunt, sed in plano O humili Ioco. Personati primi egisse dicuntur comoediam Cincius

o Faliscus: tragoediam minutius di Prothonius. Oi mum autem comordiarum scripta ex quatuor rebus omnino Amuntur, nomine , loco ,facto euentur nomineot Phormio, Nec ra, Curculio, Epidicus: loco, ut Andria, Leucadia , Brundusina: Acto, ut Ennuchus, A liaria, Captiui: euentu, ut Commorientes, crimen o

25쪽

Heautontimorumenos. Comoediarum fore sunt tres: Falliat s ,grscum habitum referentes; quas nonnulli tabernarias recclit: Togatae, iuxta formam personarum habitum tetarum desiderautes : Attellans , salibus re iocis compositis; que inse non habent nisi venustam elegantiam . Comordia autem diuiditur in quatuor parte, , P ologum, prorasin, Epithin, Catastrophen. Prologus est prima dictio a Gi scis dicta Noha mus antecedens Peram Fabias compo, iovem elocutio . eius species quatuorsulit . , commendaticius; quo fabula

vel poeta commessdatur; siret popin , relatiuiis , quo aut

aduersario maledicta , aut gratiae populo referuntur :υ πο Enaeo , argumentativus, fabula argumentum exponens : μιαν , mixtus, omnia haec in se continens. inter

prologum, di prologium quidam hoc interesse voluerbo quia prologus est yb i poeta excusatur, aut fabula commendatur et prologium autem est, cum tantum de argumento dicitur. Protalis est primus actus fabula, quo

pars argumenti explicatur, pars reticetur ad populi expectationem tenendam. Ditilis inuolutio argumenti, cuius elegantia convectitur. Catastrophe explicario fabulae , per quam euentus eius approbatur. In plerisique fabulis ipsarum nomina priora ponebantur, quam poetarum et in non nullis poetarum, quam fabularum. cuius moris diuersitatem antiquitas probat. nam cum primu aliqui fabulas ederent, ipsarum nomina prouuliciabantur ante, quam poetae pronunciarentur, ne aliqua imidia d scribendo deterreri possent . cum autem per editionem multarum poeta iam esset auctoritas acquisit rumsui priora poetarum vomiVaproferebantur, riper ipso,

26쪽

rum vocabula fabulis attentio acquireretur. Actas diauersis ludis manifestum es instribi . nam ludorum quatuorsunt peries, quos curules adites munere publico curant: Megalenses, magnis dirum consecrati, quos Graeci

pulum inclitati , dum pompa funeri decreta in honorem Patrici, ripi plene instruitur: Plebeis, qui pro salute plebis eduntur: Apollinares, Apollini consecrati. Inscena duae ara poni solebant, dextera Liberi, sinistra eius dei, cui ludi fiebant. νηde Terentius in Andria ait, Ex ara hinc sume verbenas. O multa desvnt. hinc Vidissem palliatum stemper inducunt e siue quod alia quando insaniam simulauit, quo tempore tectumst ei' Noluit, ne agnitus cogeretur in bella prodire estu ob fingularem sapientiam, qua tectus, munitusq; plurimum soci spro vir: huius enim virtutis erat, animi Amper decipientis ingenium . non nulli sthaca incolas, sicut Locros , palliato xsuis commemorant. Achi cis . Neoptolemi persona diademata habent, quamvis regalia

sceptra nunquam tenuerint . cuius argumenti probatis talis indutatur, quod nunquam cum reliqua Gracia iuuentute ad gerenda cum Troianis bella sacramenta con iuratiovis inierunt , nec unquam sub Agamemnoriis imperio fuerunt . Comicis pnibus candidus vesitus induciatur , quod ii antiqui mus fuisse memoratur. adolasse fibus discolor attribuitur. serui comici amictu exigua conteguUtur, paupertatis antiqvagratia, vel quo eu ditiores agant . parapti cum intortis patriis eueniunt. lato visitus candidus, aerumnosio obsoletus, purpureus . Huiti ,pauperiphoeniceus datur, militi chlam i purpui . . N. b rea,

27쪽

rea,pudita habitus peregrinus inducitur. Imopallio v rij coloris utitur. meretrici ob avaritiam luteum datur. . Drmata dicta sunt ab eo, quod trahuntur: qua res ab cenica luxuria instituta est . eadem in luctuosis personis incuriam sui per negligentiam significant . . Iaa quo-- que inscena tu terrasternuntur,quo ictus ornatus erat ex Attalica regia Romam aesique perlatus et pro quibus siparia alai posserior accepit. eis autem mi tum ae lum, quodpopulo obsessit, dum statarum actus commutantur . Diuerbia hiserionespronunciabant. cautica vero temperabantur modis, non d poeta, sed aperito artis musicafictis: neque enim omnia iisdem modis in Hocantico agebantur, sed saepe mutatis, ut significa3t quii tres numeros is comoedirum ponunt et qui tres continent mutatos modos cantici illius. qui huiusmodi modos iaci

bant, nomen iv principio fabula in scriptoris, di actoris superponebant. huiusmodi adeo carmina ad tibias FGbant, ythis auditis multi ex populo ante discerent, quam fibulam acturi scenici essent, qudm omnino spectatoriabus ipsis antecedens titulus pronunciaretur. Agebam

iur autem ubijs paribus, aut imparibus; o dextris , aut siniseris. dextera autem tibia sua grauitate seriam comoedia dictionem praenunciaibant: sinis, ostram acuminis levitate iocum in comoedia ostendebant.ybi autem dextra di utra acta fabula inscribebatur, mixtim ioci digrauit atra denuntiabantur.

28쪽

AELII DONA T IIN ANDRIAM.

Terentii Praefatio.

MOEDIA Andria,cum palliata sit de loco nomen accepit, dia Menandro prius , ranuncabim Terentior qui cunnide Cho eloqueretur, sic ait: Hei vereor, ne quid Andria adoreret mali. di hoc commune vocabulum ess in ingraeca , in latina lingua . hac maiori exparte remtoria est, continetque actus amatorum adolescentium , di patrum piorum . callidi serui, astuta ancilla, pueri penes, adolescentuli Iraberales. in hac prima partes senis Simonis fiunt, siecunda Daui, tertia Chremetis, in deincepi reliquorum . pro-lagus in hac acer ivducitur, di in aduersarios non m diocriter exasperatur: sed tamen id subtiliter, 't omni lac tus acere videatur ac dicere . hic proteis stubtili vitilis tumultuosa, catastrophe pene tragicae ct tamen repente ex his turbis in tranquillumperuenit. hac priama actas ludum alentibus, M. Fulnio oe Glabrione Ae ilibus curulibus: egerunt L. Attilius Latianus Praenestimis , O L. Ambivius Turpio: modos fecit Flaccus Claubj tibiis paribus dextris S sinseris : dis rotagraeca, edita M. Marcello S C. Sulpicio consulibus: pronunciataq; est Andria Terentii ob incognitum adhuc nomen poeta, ct mitioris apud opulim auctoritatus. ac mptati. Diuerbi , ct cauticis lapide distincta esti insuc-

29쪽

in Acces spectatapro pero , hortamento poeta fuit uestis conscribendas. initium autem et o mTMOR Noemetrar

ia est aduenticiam personam recepit Sosiae, propter moluendam argumenti obscuritatem. persona autem prOratica ea intelligitur, quae mel inducta in principio rabulae, in vultis deinceps fabulae partibus adhibetur. gi notandum sane, puellarum liberalium nullam orationem inpressenio induci in comoedia palliata, praeter inuocationem Iunonis Lucilis: qua di ipsa quoque post sic

nam fieri solet.

30쪽

Eiusdem argumentum in eandem.

HREMES Atticus, pater'fibulae ct Thilumenae, cum ex his duabus sie Pasibulam perdidisse falso crederet, relictam Athenis, nec Misam postea multo tempore, ta liquam unicam sibi utabat Philumenam, quam Charinus adolescens Atheniensis adamabat reice, di sibi petebat morem. sedpater eam Pamphilo cuidam Simonis filio vltro desponderat . qui Pamphilus contra sororem Cho dis ac peregrinam tum creditam Pasibulam supra diactam, alteram Chremetis filiam, Ab nomine Gl certi latenter sic amauit, vi ex ea filium fluscepisset inscio patre. qua re intellecta, commotus Simo petier Pamphiti, dum perfalsas nuptias tentat avisum Pamphili, multis do

lis a Dauo ipse deluditur seruo , periculoq; Charisi OTamphili motus error in fabula: qui Uque ad eum fi

nem ductus est, dum Athenas veniens Andris i quidam Crito rem aperiat, o nodum fabula soluat et per quem agnita Pasibula recipitur a parentibus,ct traditur Pamphilo amanti: Philumena vero Charino despondetur, emtraditur exoptanti. Perspecto argumento, scire debemus hanc esse Pirtutem poeticam, Pt d noui is argumenti rebus incipiens, initium sabulae ct originemna rative reddat jectatoribus , auctoremq;praesentem sibi exhibeat, i finis est fabulae .hunc enim ordinem di circulumpoeticae artis, vel virtutis nou modo secutisunt tragici , comiciq; auctores, sed Homerus etiam di Virgi- lius tenuerunt. Diuisionem actuum in latinis fabulis in

ternostere discue s. causam iam dudum demonstraui

i mun