장음표시 사용
561쪽
σ r. D E ORATORE aedificet orato Cr in quo adiungat artem,id esse a nobis quaerendium atq; explicandum uidetur. Tria sunt igitur in uerbo simplici, quae orator antrat ad illustrandam ais
exornandam oratio nem, aut inusitatium uerbam , t nomustum, alit translatum. I nu bata sunt prisca sere ac uentum,ir ab usu quotidiani sermon:s i diu interatissa,qua
sunt poetarum licentia liberiora, quum nossea sed tamen raro habet etiam in oratione poeticum aliquod uerbam dignitatem. nes enim illud *gerim dicere, ut ca Iius,qua tempe te Poenus in Italiam uenit nec prolem aut sobon Iem,aut effari aut nuncupari cu ut tu soles catule, non rebar aut opinabar: Cr alia multa, quibus Ioco positis, grandior atque antiquior oratio sepe uideri solet. N uantur autem uerba,quae ab eo, qui dicit, ipso gignuntur ιefunt: uel coniungendia uerbii, ut haec, T um pauor sapientia mihi omnem ex animo expectorat. N in non vis huius me versutiloquas malitiis. Videtis enim Cr uersutiloquas , Ct expectorat ex cora
iunctioe ficta esse uerba,no nata. U A saepe sine coiunctisane uerba nouatur,' ut illesensus disertas idigenitalis,ut,
Baccarum ubertate incurvescere.
Tertius ille modus trustrendi verbi late patet, quem nec itas genuit inopia coam cr angust s: post autem delectatio iucunditus celebrauit. nam ut uestis frigoris depellendi causa reperta primo, post adhiberi coepta est ad ornatum etia corporis cir dignitate: ic uerbi trusiatio instituti est inopis eius frequerita desectatiou. Na Παmare vites uxurie esse in herbis,latas segetes, etia rustici dicunt. quod enim declarari uix uerbo proprio potest, id tristito cu est dictu, illustrat id, quod intelligi uolumus, eiM rei, gum alieno uerbo posuimvis litudo. Ergo hae
562쪽
LIBER III. Matranslationes quasi mutuationes sunt, ein quod no b
beas,aliundesumus. Illae paulo audaciores, quae no inopia indicant,sed oration istiendoris aliquid accersunt. quam ego, quid uobis aut inueniendi rationem, aut genera pore nanis Similitudinis est ad uerbum unum contracta breuiatus,quod uerbum in alieno loco tu quam in suo positu m. β agnoscetur,delectit: ficti te nihil habet, repudiatur.
Sed ea trans rei oporte quae aut clariorem faciunt rem, ut illa omnia: I nhorrescit mare, Tenebrae conduplicantur, noctri que et nimbs in occaeacat n pro Flamma inter nubes corusca coelum tonitra contremit.
Grando mi)ti imbri largifluo subici praecipions cadit,
Undique omnes uenti erumpunt,saeui exhiunt turbines, Feruet aestu pelagus.
Omnia stre quo essent clariora, transtitis per similiaetudinem uerbιs dicta siunt. Aut quo signiscetur inagis restore, siuescti alicuius, siue conjilit,ut icte, qui occulante consulto, ne id, quod ageretur, intelligi posset, duobus translatis uerbis similitudine ipsa indicat, Quandoquidem iste circunudiit diatis,sepit sedulo.
Nonnunquam etiam brevitas translatione coficitur.
ut illud,si telum manu agiti imprudentia testenufibro Mim propriis uerbis exponi non potuit, quam hi uno βαgniscata translato. Ais hoc in genere persaepe mihi adrimirandum uidetur,quid si quod omnes trastatis Cr alteri. nu magis delectantur verbis,quum propri1s Cr suis. N isi res sui; nomen er propria uocabulam no habet, ut pes in naucut nexum,quod per libra agitur, ut in uxore divivortim,nec itas cogi quod no habeas, aliunde sum,
resed in uor gerborum maxima copia,tame homines
563쪽
s 4 DE ORATORE aliena multo magis, si sunt ratione translata, delectant. Id accidere credo, uel quod ingenij stecimen est quoddatranssire ante pedes posita, Cr alia longe repetita sum re uel quod is qui audit,alio ducitur cogitatione,nes taminen aberrat,quae maxima est delectatio: uel quod singuis lis uerbia res,ac totum sinate conficitur: uel quod omnis
translatio,quae quide sumpta ratione est, ad sensus ipsos
admouetur,maxime oculorum , qui est sensus acerrimus. Nam Cr odor urbanitatis, ex mollitudo humanitatis, Crmurmur nutris,σ dulcedo orationis, fiunt ducta a caeteriris sensibus. Issa uero oculoru multo acriora,quae ponunt pene in conspectu anim,quae cernere Cr videre no posusimus. Nihil est enim in rerum natura cuiuε nos non in alijs rebus posimus uti uocabulo Cr nomine: unde enim
smile duci potest potest aute ex omnibus indidem uerabum unu, quod si litudine cotinet,tractatu,lumen afuorationi. Quo in genere prima fugienda est disiimilitudo, caeli ingentes fornices. Quanui phaeram in scenam ut dicitur attulerit Enis
niustamen ins hira fornicis similitudo no potest inesciviae viribes dum licet:
Oculis postremum limen radiatum rape.
Non dixit cape, non pete:haberet enim moram si e runtis diutius 69e sese uicturum. sed rape:boe uerbion est ad id aptat: quod ante dixerat,dum licet. Deinde uiadendum est,ne longe simile sit ductum, Sγrtim patrimoan scopulum libentius dixerim: chaobdim bonore,uoaraginem potius scilius enim ad ea,quae uisu,quam ad mla, quae audirisun mentis oculi Ieruntur. Et quonia Deuel summa laus est uerbi tris rendi,ut sensum feriat id, quod tractas sit,sugienda est omnis turpitudo eum rem,
564쪽
r s LIBER. III. ad quas eor- animos, qui audiunt, trahet similitudo. olo morte dici Africani casti atam esse rempub. nolo stercias euriae dici Glauciam: quiuis fit finale, tamen est in utros deformis cogitatio si situdinis. N olo e e aut maius, quam res postulet,Tempestas comessallatus: aut mnios, comessatio tempestatis. N olo esse uerbu angustias
id quod translatu si quum fuisset illud propria ac uu,
Quidnam est obsecrosquid te adiri abnutas smelius esset, vetis, prohibes, absterres: quoniam ille
di e contagio mea boni in bra ue obsit. Ais etiamsi vereare , ne paulo durior translatio esse videatur, mollienda est praeposito sepe uerbo.ut si olim m. catone mortuo pupiam senatu quis relictum diceare paulo durius:',ut in dicam, pupillum, aliquanto mitim est. Etenim verecunda debet esse translatis,ut deae dum esse in alienu lacrum,non irruisCatq; ut precario, non licuenisse videatur. Modus aute nullus e forentior in singils uerbis,nec qui plus Imminis alterat orationi. Fiam illud quod ex hoc genere profluit, non est in uno verbo translato , sed ex pluribus continuatis connectiatur,ut aliud dicatur,aliud intelligentam sit, Neque me patior I terum ad unum scopiarum, Cr telam classem Acbi medrndere. Atque illud, ErraF,erras:nam exulantem te,Cr praesidentem tibi
Reprimet ualidae Iegu habenae,atq; imperiis se te iugo. Srumpra resima uerba eius rei propria deinceps in rem asian ut dixi transferaturitit hoc magnu ornamentuorationi hin qgo obstarius Iugienda est. E tenim ex hoe Μ Μ genere
565쪽
ν ε D E ORATORE genere funi es,quae dicuntur aenigma non est aute in uerbo modus hic sed in oratione, id est in continuatione verborum. Ne illa quidem traductio atliminiatio in uerbo quandam fabricationem habet, scd in oratione, . Astica terribili tremit horrida terra tumultu. Pro Alru est sumpta Astica. neq; Actum verbum est,ut, -Nare saxistag., undis. neq; nanslatum, ut,
mollitur mare. sed ornandi causa proprium proprio
De me Roma tuos hostes,-Testes sunt campi magni. Gravis est modM in ornatu orationis, Cr sepe sum dus,ex quo genere haec fiunt, Marte belli esse comunem, cerere pro jugibus, tabem appellare pro uino, Nepturi nu pro mari, curiam pro senatu,campu pro comiths,toagam pro pace,arma ac tela pro bello. Q go ite in genere er uirtutes, Cr uitia pro ipsis,in qμibus illa fiunt,apperulantur,luxuries qua in domu irrupit,Crquo auaritia pranetrauit,aut sides ualuit,iustitia coficit. videtis procto
genus hoc totu,cum inflexo commios verbo res eadeenuntiatur,ornatius:cui sunt finitima illa mirus ornare, sed tame non ignoranda,cum intelligi uolumus aliquid. aut ex parte totum,ut pro aediscijs, cum parietes, auetem dicimus:aut ex toto partem,ut eum unam turmam, equitatum Pop. Rom. dicimus aut ex uno plures,
At Romanus homo,tamen,etsi res bene se1ti est, corde buo trepidat. aut cum ex pluribus intelligitur unum, Nossumu' Romani,qui luimus Rutuli. aut quocunque modo non ut dictum est,in eo genere ina
te igituroed ut sensum est. Abutimur sepe etiam uerbo
566쪽
L I B E R III. s Inon tam eligite quam in transferendo, sed etiam fili
centιus,tame interdu non imp stanter: ut cum grandem oratione pro magna, nutu anima pro paruo dicimus veta illa uidelia ne esse non verbi,sed orationis, quae ex pluribus,ut exposui,tristationibus conexu fiunt dice aretatem,quae aut immutata esse dixi,aut aliter intelligeta deium entur,sunt translata quodam modo. Ita si,ut omnis snguiora uerborum virtus atq; laus tribus eximi ex retabus,s aut uetustu ucrbu si quod tamen consuetudo straeposit:aut factu, uel colanctione,uel nouitate, in quo item est auribus cosuetudinis parcendam:aut trastam,quod maxime tanqua stellis quibusia notat ex illuminat oratatione. Sequitur cotinuatio verboru, quae duas res maxia
me, collocatione prirnu,deinde mota quendam frinamq; Moderat. collocationta est componere Cr struere uerba scut neue aster eoru co Uu neue hiulcus sit, sed, quo da modo coagmentus Cr legis. In quo lapide soceri mei persona Iusit ιhq elegitiyime id acere potuit, Lucilius, Quam lapide lexm compostae,ut tesserulae omnes
Arte pauimento,atq; emblemate ver culato.
Que eu rixi peti Albutia Lludes, ne a me quide abstinuit crassim habeo generrum,ne rhetoricotero' tusis. Quid ergo iste crassius, quonia eius abuteris nomine, quid Qettside laud scilice ut illa uolui π ego uellem, melius aliquanto,quam albutius: uera in me quide Iusit ille,ut solet. Sed est tame collocatio costruanda uerbora, de qua loquo quae iunmm oratione incit, quae cohae rentem, quae senem, qμα equabiliter fluentem :id asseis quemini, si uerba extrema cum consequentibus primis
ita iungens,ut ne ue sere eoncurrant, neue uastius deri
da vir , Ω- diligentum subsequitur modus etiam,
567쪽
. . DE ORATOR Mer forma irreubru, quod iam vereor ne huic catulo mae deatur ete puerile. Versus enim ueteres illi in hac solari oratione propemodum,hoc est numeros quosdam nobis te adhibedus putaverat: inters iratioras enim, non deae fatigationti, no irae, neq; librariora notιs,sed verboruersententiarum modo interpunctas clausiuus in orationiabG esse uoluerunt:idq; princeps s socrates instituissest,
tur,ut inconditam antiquorii dicendi consuetudine deleaelationu atq; aurium causa quemadmodum scribit diis scipulus eius Naucrates numeris astringeret. N an que haec duo in ici,qui erant quondam ijdem poetic,machia nati ad uoluptate sunt,uersam atq; cantum , ut CT uem borum numero, π liccum modo delectatione vincerentauriam satiente.Haec igitur duo,uocis dico moderatione Cr verboru conclusione, quoad orationia seueritas parii positia poetica ad eloquentiam traduce da duxeruntan,
quo Hud est uel maximu,quod uersus in oratione si estia.
citur coniunctione uerborum, uitium est: er tamen erat ,
coniunctione icuti uersum numerose cadere et quadruare ex perfici uolumus. neque est ex multis res una, quae magis oratorem ab imperito diceri ab ignaros dicti guat,qum quod iste rudis incondite fundi quantu poα. test,er id quod dicit, piritu, no arte determinat:orator autem sic utigat sententiam verbis,ut eam numero quoα. dum coplectitur,er astricto exsoluto. Nam cum uinxit modis Orma Cr relaxat,σIiberat immutatione ordinis. ut uerba nes alligata sint,quali certa aliqua lege uersus,nes ita soluta,ut vagentur. Quonam igitur modo tantu munus insistemus,ut arbitremur nos hanc uim numer
se dicendi cosequi postes Non est res tum difficitis,quam necessaria:nihil est enim tam tenem, nes tam flexibile, i
568쪽
ς rarιο. ex hac versu ex eadem dispares numeri coficiunis tur:ex hac hcc etiam soluta uari s modis, mustorus geαnem oratio. no enim sunt alia sermonis, alia conterionis uerba:n ex alio genere ad Ugm quotidianum,alio adscenam pompamq, sumulum.sed ea nos eugm iacentia fumstulimu3 e mcdio, sicut molis ima ceram ad nostra urbiae trium strinamus Cr fingimus. itaq; tu graues sumus, tam subtiles,t- mediu quiddam tenemuε sic institutam nomstrum sentetiam sequitur orationu genus, ies ad omne
iratione, CT auriam uoluptate,σ animoru motu mutatur
Cp vertitur. Sed ut in plerisque rebus incredibiliter hoc natura est ipsaAbricam, sic in oratione, ut ea, quae ma ximam utilitate in se continerent, eadem haberent pluriamu uel dignitatis,uel saepe etiam uenftitis. I ncolini tis ac salutas omni causa uidemus hunc)Ltu esse huius totim mundi atq; natur rotundu ut caelum, terraqui media sit,eaq sua ui nutus teneatur sol ut circunsir tur,ut accedat ad brumale 1 nu, er inde sensim ascenα
dat in diuersam parte: ut luna acce*u cr recessu suo solis Iu men accipiat:ut eadem spatia quinque stellae distares
motu curctus cociant. haec tanta habent uim,ut paulum immutata cohaerere non posint:tantam pulchritudine, venusta species ne excogitari quide posit ornatior. Referate nune anisu ad hominu uel etiam caeteraru animantinformam Cr figuri: nullam parte corporis sine aliqua neα reficite astictam, totamq; formam quasi perlictam repe rictu arte, non casu. Quid in arboribus, in quibus non truncuri non ram, non folia sunt denis, nisi adfui retianendam conseruidamque naturam nusquam tame et u lapars, nisi uenusti. Linquamus naturam, artess uide
569쪽
11o DE ORATOR Emus. quid tam in nauigio necessarium, quam latera, quam
carinc, quam prora, qtram puppi , quam antemnae, quans. Mela, quam mali, quam reliquas quae tame hane habent in
specie uenum te, ut non solum salutu,sed etiam uolup tιs causa inuenta esse uideantur. columnae er templa σporticu3 si linent, tame habent non plus utilitatis, quam dignio tιs. capitolii fastigium illud er caeteram aedrum, non uenustis,sed nece,fitas ipsa fabricata est. Nam eum esset habita ratio, quemadmorim ex utraque parte tecti aqua delaberetur,utilitate templi, Ast ij dignitas costiscuta est:ut etiam si in caelo capitolium 1tatueretur, ubi, imber esse non posset, nullam sine nitigio dignitate haribituru luisse uideatur. Hoc in omnibus ite partibus oraritiontis eueni ut utilitatem ac prope nec itatem Raustu quaedam Cr lepos cosequatur. clausulas enim ais intempuncta uerboru,animae interclusio atq; angustiae stirit attulerunt. Id inuentum est ita suave,ut sicui fit infinitu spiritus datus, tamen eum perpetuare verba nolimus: id enim auribus nostris gratu hi inuentu,quod bonanu lariteribus non tolerabile solum, sed etiam facile esse positi Longifima est igitur complexio uerboru,quae uolui uno stiritu potest. Sed hic naturae modus est,artιs alius: nam cum sint numeri plures, iambum ex trochaeum steque tem segregat ab oratore Aristoteles catule uester, qui natura tame incurrunt ipsi in oratione sermonemq; noinstrum,sed sunt insignes percusiones eoru mmeroru erminuti pedes. Quare primum ad heroum nos dacili cranapaesti ex spondii pedem inuitat, in quo impune proagredi licet duos duntaxat pedes,aut paulo plus, ne plane Gin uersu , aut similitudine uersuum incidamus. Aliae fune geminae, quibus hi tres heroi pedes in principia contianuando
570쪽
LIBER III. snmundorum verborum sata decore cadunt. Probatur auatem ab eodem illo maxime paean, qui est duplex. Notaut a longa oritur, quam tres breues consequuntur, ut haec uerba,desinite, incipite, compri nite: aut a breuiabas deinceps tribus extrema produm atque langa: s cui illa seunt, domuerunt , sonipedes. Atque illi philosopho ordiri placet a superiore paeane, posteriore Mnire. est autem paean hic posterior non fallabarim n mero , sed aurium mensura, quod est acrius iudicium Cy certius, par fre cretico, qui est ex langa ex breuier longa: ut,
Quid petam praesidij, sui exequar quo ue nunc. quo numero exorsim ni Fannius, si Quirites misnat latus. Hunc ille clauseulis aptiorem putat, quas vult longa pleruns Hilaba terminari. N eque uero haec tam acrem curam diligentiam que deisderant, quam est illa poctarum, quos nece1 iris cogit, Cr ipsi numeri ac
modi, sic uerba uersu includere, ut nihil sit, ne stiria tu quidem minimo breuius aut longius, quam necessὸ est. Liberior est oratio, er plane , ut dicitur, sic er est vere solum, non ut*giat tamen aut erret , sed ut sine vinculta fibi ipsa moderetur. Nunque ego illud lenaetior Theophrasto , qui putat orationem, quc quidcim fit poliis,atque icta quodammodo, non astricte,sed rem ni ius num sum esse oportere. Etenim sicut ille μαDicatur ex illa modis, quibus hic usitatus uersus efficiatur,po i anapaestus procerior quidam numerus estioruit, inde ille licentior er diuitior fluxit dithγrambus, cuinius membra Cr pedes, ut ait idem, sunt in omni loe
pleti oratione diffusi. Et si numerosum est id in omnibus sonu atque uocibus, quod habet qua Zim ima