Ioannis Casae Latina monimenta quorum partim versibus, partim soluta oratione scripta sunt

61쪽

Oννie. INTER POTENT.do monere, sed etiam consilium darer repraehendere vero non serendum. Longum est autem stragula persequi Quare genus ipsum indicasse sit, opinor,satis. Deinde Te- pugnandum, si qua in re sorte suriit, ut pedetemptim, timideque fiat, ct tamen &raro, iti non nisi mecessario: n 'rue enim est obsequentis aduersari. saepe autem in cong onibus, aut in conuiuiis disputationes inducuntur incer tis,aut subtilibus de rebus, in quo docti quidam hommes.&ingeniosi facere sane imprudenter solent: arripiunt enim ipsi tamquam suo iure sermonem , obloquuntur , i torturbant, pertinaciter resistunt, redarguunt denique, ilque acerbe, atque acriter: non sunt haec obseruantiar, v

obsequi1 signa. At non mea, inquiunt, culpa est , quod

homo rudis,atque illitteratus,&fortasse hebes de rebus obsscuris atque inuolutis balbutiens me lacessat,irritet,in comtentionem vocet, prelertim eam ipsam artem, ad quam diasputatio pertineat, professum. sed parcendum tamen est, iquasque cum amico hieteris, non cum aduersario, non est viribus utendum: scitum est enim in loco cedere, aut succumbere e victoria Vero sepe pernitiom habet: ex quo v tus illud usit -αδμωα. At dissicile est,inquiunt, praesertim concalesactis iam altercatione animis tum in eo ipse, quod prosteamur, cuiquam nos cedere videri, pati non possumus. Ego neque hoc disputo,& ,έ postulant, etiam com

cedo : Illud teneo, atque denuntio,inutile id illis esse; pla-

me etiam pernitiosum a Quare superbiam excutiant, aniamum molliant,aut amicitiam sese gerere nescire sateantur. diligenter etiam caueant, ne quando committant, Vt cum

potenti amico iocari aggrediantur, nis ab eo ipse inuitati, ac prope iussi: inest enim in ioco equabilitatis significatio, di securitas quedam, qua si perbia irritatur: cauillationem aurem, & dicta superiorum, quamquam habebunt saepe culeum,& contumeliam,hilaritate S lepore excipiant seacundiam, nequa sorte orum pat effervescet enim illa quia dem quam diligenti sit me poterunt, comprimant: ac, ne Gacrius quidem pupugit, quicquam mordere audeant ne '

62쪽

autem cuiquam Vberius erit ingenium, atque acutius, e difficilius is praestare hoe poterit: multa enim occurrent sessa, quq vix rini bit: Estque omnino haud quaquam me diocris patientiς,cum sepe vapules . telum autem semper . teneas, numquam referire: sed iracundia tamen perquam diligenter cohibenda est, neq; cum superiore, ne iusta qui dem de causa, concertandum e nam& victi oderunt, &pares cum discedunt, tamen vinci se putant. Itaque alio sese conuertunt,& eos,quorum tractata semel laesit asperitas in posterum non atringunt. Quo autem modo iurui ada consuetudine, assiduisque sei monibus, ct comitates perbia mollitur, ita silenti γ, severitate, & tristitia recrud scit: tum stultum est,quorum contumelias perpeti necessct habeas,eorum non ferre iocos. Quare ita sele tenues coma parare amici debebunt, Vt potentis vel immoderatam in iocando licentiam, non modo bonais in partem accipiant Ised etiam, quo familiarius tractentur, habere se gratiam' si gnificent. Reliqua vero in vite consectudine ea modera tio adhibeatur, ut in sermone plurimum hilaritatis: pluriἀmum & festiuitatis insit, non essuis, sed ad voluntatem nutumque diuitis amici omnis oratio temperetur: tristitia vero,& taci turnitas absit, quae minime amabiles,& plerumque inuita, suspeet que sunt: quos enim tristes animaia uertunt,iis se suspicantur non satisfacere: Praecidatur eritiam loquacitas: est enim reuerenetis adhibere modum: ne . que voci sermonem ipsi priores inducant, misi si sorte iussi int aliquid inmedium, consumendi otii causa,visit, proponere: ad superiores enim portinet iudicare., qua potissimum de re velint audire; neque immeri is arguitur,'qui praefestinet, ubi herus adsit, praeloqui. Quod autem dictum a me est, procul ex hac consuetudine amouendam assentationem este, uideamus, quam vim habeat: non sum Gnim nescius, secus a plerisque selere praecipi: qui cum aduJationem unam omnium rerum fiuctuosissimam esse conis

tendat, facile permultos nominant haud magni pretii h

minc u

63쪽

mines,Cui Vna assentatione adiuti , non modo diuitias rarunt sed ad summos etiam dignitatis gradus irrepserunt; sedό quamquam ab utilitate proseiri haec ratio est, non debebunt honestatis, &iustitiae obliuisci . Itaque, ne quid

turpitudinis,lucri causa,contrahatur operam dabunt, tu

bunturque iustitiam , si non summam illam bonorum, at hanc popularem sitiem vulgi: etenim unum pecuniae fructum sequi si via unius, neque honestatem audimus, eos impses superiores amicos spoliemus licet, aut aduersariis prodamus . Cauendum est igitur , quamquam ab utilitate pro

steti haec ratio est,ne longius si progressi erimus,lustitiae fines transgrediamur . Quid est autem , quod ab honestate Iongius absit, quam assentatio,& blandicias quarum cura

ct nutrimentis hominum educentur, saepe etiam gignantur,& procrem tur vitia. Metuet ibitur . 1 Scurruntis speciem praebere ,probessus amicum 'Finitima est autem obsequio blandicia: tum in unaquaque te dissicile est statuere quatenus: sunt enim vitia cum virtutibus prope continentia, aut ita certe inter se coniuncta,vix ut appareat commissura:sed quaedam tamen est regula, qua uti qui volent, neque a probitate discedent, & utilitau tamen consulent .ii Est igitur in congrestionibus sermonis quaedam teinperatio,& modus, quam quidem virtutem, cum ea vocabulo carere videretur, ab amicitia mutuati, Grii, Peripatetici nominauerunt: quod , eius compotes qui sint,talem ad omnem congressum humanitatem , assis bilitatemq; adhibeant, qualem adhibere inter se amici consueuerint. In eo autem posita est, ut neque omnia ad voluntatem loquamur, uec petulantia tamen absit,ct tristitia ι

austeritasque vitetur. Ad eam autem mediocrem retinendam per magni refert, qui cum loquare, quique ipse sis: id quale sit, ut pleraque omnia, in ijs animaduerti maxime potest, qui, longo quodam interiecto tamquam interuallo, inter se distant, Vt in parentibus, ct liberis, ut in priuatis,& ijs, qui sunt in magno aliquo imperio: quae enim in pria uatum commo ο dissi existimatitur, eadem in magistr

64쪽

tum eollata petulantiae habentur non serense. Aeparentes quidem obiurgare flagitium est, magistratum nefas, parem vero non dedeceto Hanc in sermone mediocritatem

retinere hic noster vel mordicus debebit: lubricus enim locus est,ut neque ad assentationem delabatur, minimeq; sit amarus, aut agrestis. Id autem , nisi quid me fallit, ea ratione essicere non incommode poterit,s,quae superiore in amico probanda erunt, ea&suo loco,& pleniore etiam aliquanto, Ut dicitur, ore laudabit, peccata vero non attinget omnino: ad pares enim amicos monitio,atque obiurgatio,

non ad inseriores pertinet. Qui vero ea laudant,quae non probant, improbi hominis languntur ossicio, & vani, ae fallacis, & fraudulenti. Omnis autem sermo verecundiae plenus esse debebit: non modo quia sie omnino bene m ratos decet, sed quia securitatem etiam petulantia praeseser re videtur. Abst igitur obscen itas: taetr etiam, immun-Mque res ne appellentur, singulisque cum dictis, tum s ctis significatio quedam insit, non negligere tenuem amicum, quid de se s crior sentiat. Provideant etiam, ut g

stus, motus, incessus, status, sesito, accubatio, manus,ocu-Ii , vox, non ineptiis modo vaccnti est enim id alius cuiuia dam disciplinae praecipere, sed ut reuerentiam quandam crga potentem amicum, cultumqus indicent. Remoueantur igitur cachinni,& clamores, & palaestrici quidam mo tus; tum oscitatio frequens,atque excreatio, reliquaque id genus, qui soluti, liberique sunt animi,ad amicorum equa

Diles congressiones rescruentur. Vestitus etiam ratio na-ibeatur, ut clegans, ut mundus, ut aptus ste volunt eoim ofstentatione diuitiarum, quemadmodum dictum est, beati videri. tum ad luxuriam pertinet, quorum nantur ministerio, eos noli agrestes, nec Brdidatos habere,sed elegantess& ornatos. Quamquam autem in sermone plurimum cultus obseruantia', elucet, permultum tamen uti m in factis apparet. Quamobrem supenoribus inferiores praesto sint, obse tiantur, obtempereor, neque re tantum ipsa, sed

65쪽

est tantas amicorum cateruas domi alcre: ad speciem conseparantur, Ic pompam. Quare ne haec quidem negligant radsint, astent, sectentur, assiduitatem prestent, molestiam caueant. neque sic eo tent, non hasce sibi datas csse partis ,

sed certum quoddam munus asiignatum . sunt enim communes seriorum omnium amicorum P, Qui vero cunctantur,qui tergiversantur,&cessant, pernitiosum genus in hane communionem inducunt: parce mina, ac restricte munus ipsi suum cum exequuntur, potentem amicum prope admonent, ut benignitatem ipse quoque suam contrahat, ac minutatim, exigueque probeat omnia. In rebus autem gerendis, curandisque mandatis, primum sides , in t gritasque praestanda est, non modo quia decet, rectumque est, sed quia fructuosum est etiam: quos enim fideles experti sunt, i)s sese totos committunt, ct tradunt,eoque bene etiam illis sacere coguntur. Deinde cura, ct diligentia, sellertia, quasi in re propria adhibeatur, maior etiam si fieri possit: quo dissicillior est cura rerum alienarum . Sed hec communia secietatum omnium: illud huius coniunctionis est proprium . Neque enim , quod commodissimum, auptissimumque quaque inresuerit, spectare debebunt, sed illud modo attendere, quod maxime potenti amico probe. tur: id quod una in re notatum ad reliqua omnia transsemri poterit. Qui igitur ullo sere in gradu dignitatis locati

sunt,homines eruditos, atque in scribendo exercitatos se orsum parant,qui de Omnibus rebus, quaecumque inciderint,cpistolas componant,ut eae superiorum amicorum nomine reddantur: i3 persaepe ea praecepta seruante quae ma gno labore didicerunt, hominibus4llitteratis, a politaque, diaccurata oratione abhorrentibus suas lucubrationes non probant . optima quaeque, aptissimaque inducuntur: mnia peruertuntur, retexuntur omnia. Quid igitur est

tui consili; illud scilicet Euripidis de Phoenissis:

' Potentiumstultitia perserenda esi: si s.c ,

66쪽

Ebonum omnium regulam, potentis amici voluntatem, iudicium: ad eam se formabunt, eaque metientur dicta, s ctaque omnia: neque vero perpendent,quam recta sit,aut praua,sed tantum elaborabunt, ut eam bene cognitam , obieruandoque notatam habeant: dabuntque operam , non

ut recte, si quid mandatum est, curent, sed ad voluntatcm superioris amici apte, atq; accommodate. Itaque inserio amicus imperium herile discat, ut quod frons velit, oculi sciant. Haec sere sint inferiorum partes, atque ossicia amiacorum,uel Erpes potius quaedam atque initia, e quibus ea orta,ac profecta sunt: positis enim generibus, singulas tamen secare, ac persequi partes, cum infinitum duximus , tum vero etiam minime necessarium.' , Locupletibus vo ro& i ctiosis multo ne errent, huiuscemodi praecepti nes attentius audiendς , retinendaeque sunt est enim p tentia, nisi siquis artem, hoc est, rationem adhibeat, ipsa per se licentior Itaque siautam eam, ac liberam paulo si diutius si ueris, ubi se corroborauit, exultat, cffrenateque effertur, ac ruit . t s Quid enim mereat quis, ut non nullorum quo* significari a me, quam nominari est equius,imman mka b rbaram seperbiam ferre uelit qui quidem cousq; sunt odio digni, nilui ut nudum sit, si abietassimi quoquc homines egestatem,ves summam perpeti malint, tuam eos non modo serre,sed ne aspicere quidem. Attenues,atque inopes, satis ab ipsa necesiitate, quod sui si ossicii , admonenturu&, siqvid tamen peccent sane hauddcelse corte uir potest. Ustatuaut igitur diuites se quoque legem te-dς :iquaodo patrium etiam ius quibusdam quasi cance lis natura circumsti ipsit, quos transire nefas, i inpiumquest: nec quos fortuna,atque opibus anteeunt, eos tamquam

desertos omnino,ac neglectos, pro nihilo habeant: nec vo ro abiectissimum quoddam obseruantie genus,cultumquestruitio proximum omnes ab omnibus requirante dilatiantur enim interualla,contrabunturq;, quibus alii talios praecurrunt. Ad eorum igitur magnitu em, S spatium te-

67쪽

1 DE OFFI. IN TAR POTENT.nuium ossicia amicorum reserantur: neque enim parestsuperiorum omnium prestantia'. Itaque deum plurimum enim inter se distan tibus in rebus id,quod monstrare volumus, apparebit maxime dinim igitur Vcneramur , ct co limus : homo autem paulo locu pictior sacrificium sibi quoque ad aram fieri ab inopi amico si postulet, insaniat: nec claros quidem, at quilustres ciues pari obseruantia colimus, ac Persarum regem. Vt igitur inserioris partes sunt, obsequium ut praestet non grauate,sed libenter,nec semper monitus, sed pe ultro: ita superioris contra est officium, eorum sedulitate nec abuti, nec acerbe obseq uiues exigererscque cogitare, amicorum uti se se opera, si non gratuita,

at voluntaria, at certe libera, non autem seruis imperitare:

liberi enim sunt, nec lege tantum nam id quidem perspia

cuunt est sed etiam natura: squidem is natura seruus est , cuius unum est,aut certe praecipuum,in corporis,membrorumque usu positum munus: quique ita rationis est parti ceps,illam ut sensu percipiat, non ea ipse ut praeditus sitrii autem, quos iandudum insertorcs amicos appello , non ut operari1 quidam, ac baiuli, membrorum robore , ac lacertis, sed potius industria, & ingenio , di rerum usu , aniami denique viribus, non corporis commendantur . Liberi igitur sunt: verum consuetudo, atque dicendi mos simulatum, ut antea quoque dictum est, tristi sane verbo, coniunctionis huius necessitudinem nominauit: sed idem tamen molliuit: etenim vel superiores qui sunt amici apud eos, quos diligunt, quamquam tenues sunt, seruitutem seruire sese, quia ita mos est dicendi, dicunt: ut iam beneu lentiae id, obseruantiaeq; nota, non seruitii vocabulum sit. Sed verum inuestigantes de rebus , opinor, potiusti quam de nominibus sollicitosaesse oportet. Nam quamdiu vete

ribus seruos bella suppeditarunt,nec habere eos lege prohibitum est, nihil magnoperosuit; cur liberorum opera, &ministerio uterentur. Itaque nihil mirum, si non suum propriumque est ei rei vocabulum impositum, quae sere estet in cognita. Vbi vero & bellica nostris in hominibus stari

68쪽

gi virtus coepta est,atque hominem resigionisse tum seruitute premere impium existimatum,verismile est, ut infimi initio homines mercedula adducti eum facere quaestum occeperint,vi opulentioribus Seruorum vice ministrarent:deinde vero re paulatim in morem inducta honesti quoq; homines cum ipsum quaestum non sint aspernati. Verum sero viguit hic quidem mos, eo scilicet demum tempore,cumii e medio sublati sunt,qui ci rei nome cudere,& tam quam fabricari poterant. Itaque in re noua vetus vocabulum quod usurpemus, nisi quid me sorte fallit, non est: nota re autem nobis quidem non licet: iis enim haec tractare conamur vocibus, quae multis antea culis prope conticuerunt, quam haec inuenta communio sit. Sed nos eo redeamus,unde digresii sumus υ; Tenuiores igitur amicos ad samulatum usque qui deprimunt quotus autem quis'; est ,

qui id non conetur eisceres sinon modo inhumaniter faciunt,atque inclementer, sed etiam iniust ac plane tyrannice. i Cuius cnim est dominatus, in xysto multas horas quotidie ambulantem amicos adeste ad unum iube- Te, eos luca pertis capitibus dextra sinistra stantes ne respicere quidem Regi igitur Juec,atque huiusmodi imperia relinquantur: qui vexo parem illis prestantiam affecuti non sunt ii sinant eorumspectum assectare ne & suis odios, invisique sint,&irrideantur ab alienis ihiloque est

mentius illud est,cum leui quaq; de causa contunieliis,convicioque, clamoribus bonestos*pehomines consecta tur. idque palam in publico. Quid vos seruis saceretiss ut enim sit impotentium anala umferre omnia, vestrum certe est,quantum eos onuretis ridere. ici. Nam qui eo usque protervi sunt, atque in re naui, hi manus etiam imminibus liberis afferant, eos tamquam desperatos aliquos coercCn

dos censemus, non admonendos. Negat Aristoteles, l-lum esse ossici una, quod1n seruum, quia quidem seruus sit, rituri ummus debeat med quia homines tamen serui sunt, bduersus eos ' um, hinnanitatis leges nauiolatai seruaricen

69쪽

Αti ne iiDems quidem homines putant, quorum etiam duxi, est, quam bcstiarum quarundam, apud eos causaret nim quibus cquis ipsi uchi consueucrunt, eos curari diligenter student,neque labore nimio defatigari, sessosque recreari conquiescere volunt . hominibus vero quando aut quisquam parcit,aut medetur, aut ulla in re consiliit' aut quod nam Rome genus est tam omni indignitate, atq; iniquitate exercitum, quam potentium tenues amici sunt h. aec non modo Christianae caritati, atque humilitati repugnantia,sed ab humanitate quoque hac communi, longe, longeque abhorrent. Ne igitur humanitatem fortuna bruat, neque opes,& potentia libertatem coerceari tyDi ssci te in autem omnibus in rebus modum non selum tener scd etiam, qui sit, cogitatione inuestigantes statuere:

variantur enim officia porcinis , temporibus, aetatibus,r rum natura, hominum moribus, locorum consuetudine.'

rebus alijs prope innumerabilibus: quam quidem varieta tem uno aspectu intueri,&compraehendere, hominis est acute, celeriterque dispicientis. Nos neque acrius cernere nos quicquam putamus, neque id magnopere nunc quiadem necesse esse arbitramur e latisfieri enim huic loco posse statuimus , si precipiemus ut ea, quae superius memorata

sunt, reti nere Velint. Sunt autem duo,Vnum, ut amicorum obsequio,atq; opera tum clemen rer,&benigne, tum etiam iuste,hoc est,congruenter, utantum, alterum, ut ipsi minime snt amari,minimeque dissiciles acmoros. In muneribus igitur assignandis, dandisque negotiis per narum ratio,&delectus habeatur,ut, si quid sordidius tractandum incideri vilisiimo cuique mandetur: neque per homi nes nobiles,quod nonnulli peruerstate quadam adducti studenti

verrantur aede aut e triclinus, conclavibusue immunditie inerantur: laboriosa ut ne imbecillis,ne is subturpia quaedam honestis, aut ludicra&deuia grandioribus Natu impe

rentur.

70쪽

cula ministrantem facit, hominem sonem&grauem,sed dolescentem , aequalemque suum Patroclum. Illud etiam praestent, vinihil omnino cuiquam maioris aut oneris imponatur, aut laboris, aut contentionis, nisi necessario, aut certemagna de causa et praeci pit eiam humanitas, uti ne aliena sollicitudine,&cura, praesertim quae grauior sit, tam-iquam animi causa,abutamur. Nam ij quoque, qui serinplanesin ferre haec grauiter,mreque pati taeni. i' Haec heri immode ais coegit me, Qui hoc nostis aportu in laris excitauit: 'Non ne idem hoc luci me mittere Dauiti aerramenta; se vectos, reliquumque instrumentum animi de habitis e Daedalus dicitur: num igitur eum censemus', raut quae surrete essent opera,ccaelo mandare litum,aut eam iptan cum moliendum tamen nihil esset vetuisse quiesce . . Hunc igitur imitentur, sitque imperium in amicos i Bum, di semens: M vero acerbe ab amicis operas exi. guia, quisemel atque im um cessantibus4uscenset atrociten,qui sese implacatale atque inexorabiles prebent, pririerquam.quod hait an fictum, a Ni amicorum catervis se se stipatos essecogitare debent, sed hostium. Atque etiam estin sermone,&conuictu seperiorum comitas quaedam , 'tetieueritas potius,sed humanitate, iucunditate condiaeta , quaepraeditiiquisuerint, eos domestici amici, quasi parentes orebuntur,non autem, ut tyranno metuent, eoq; etiam diligent .: omnes enim, paean metuunt; eundem

derunt. Verum plerique similiaritatem nimiam vitare dum tolunt,quodapud eos, qui in consuetudinem se se penitusimmerserint, tinerese dignitatem vix putant posse, contiumcessunt, atqueinhumantia Ac sintomnitio D iocra quidam Medus, vir sapie in primis , qui .ciun pro plex iustitiam te pud Henodotum, rex et constitaretur,eum alia multariscitur habuisse salueiriter instituta, sum illud in i primis. quia iamnes e tertinet equa,