장음표시 사용
81쪽
36 Vr et Aae repudiatos antea scriptores optimos illos, repeterent . propositosque sibi ad imitandum haberent. quo quidem lembi labore, quibusque praeceptis, quantum eloquentia adaucta sit, cuiuis sicile est nosme; si ea , quae ante hanc illius disciplinam scripta sunt, cum huius aetatis scriptoribus conferantur. Ea obita legatione domum Bembus cum patre redii iam bonarum artium studiis incensus, iam eloquentiae,ac scribendi magno quodam amore flagrans . itaque in Siciliam usque ad Constantinum Lascarem Graec rum litterarum causa prosectus,trienniumque ibi commoratus esii tantumque ingenio, labore,assiduitate profecit, ut Graece non movio optime sciret,sed etiam polite, luculenterque scribcret: atque in Sicilia cum esset Latine de Aetnae incendiis scripsit ad Angelum Gabrielem: qui liber, ab eo'editus, in manibus hominum eruditorum non sine aliqua laude versatur. Post eam peregrinationem celeriter Bembus assecutus est,ut maxima apud omnes Italiae ciuit tes, tum apud exteras etiam nationes, eius esset ingenii admiratio: ita enim,uti res est, sic homines statuebant ; per- disticile iactu esse unum atque eundem duabus linguis tam scite, tamque Ornate copioseque uti posta quodque pauci uno in sermone umquam praestiterunt, ut preclare scriberent,id ab adolescente Bembo & in Latina & in Italica oratione effici, omnibus, qui de iis studijs aliquid iudicare possent, permirum videri necesse erat: praesertim id ipsum in utraque lingua & prosa oratione& versibus,id quod Ciseronem ipsum expertum,iunt,qui negent assequi potuisse. Ac miramur prosecto interdum,quid causae sit, cur , cum oratori poeta maxime finitimus sit, negent fieri poste, ut idem orator bonus,idem egregius poeta euadat; idq; non hominum modo existimatione,sed etiam re ipsa comprobatum esse: nullos enim,aut certe perpaucos utramq ue iacultatem adeptos videmus: sed cum diuturno studio,magnis que lucubrationibus utraque ars egeat, non suppetit ad v-uamque tempus,atque otium: ct quoniam longa ex citatione,assiduoq; Vsu consuescimus aut oratorie dicere,quod vitio
82쪽
contra in prois orationis scriptoribus vitiosum in primis habendum: est: siquis utrumq; studium copularitatq; con-ninxerit, magnae cuiusdam intelligentiae, acrisque iudicii
est, praestare alterum genus, ne incurrat in alterum. Praeterea malorum, poetarumq; ingenia atque naturae contrariqDropemodum inter se sint, oportet: hi enim ratione atque humanitate reguntur sillos, furoris amatus ac diuinitasquet dam, impellit: atq; omnino proximis, coniuncti': in rebus facilior a recto declinatio, ac lapsus est, reprehenso vero vel insignior: creat enim errorem smilitudo; dc cum uariatum est,celeriter, propter rei similis comparationem ac propinquitatem, inuerso animaduersa internoscitur ac reprehenditur. Neque ii tamen nos stamus, qui aut Ciceronis versus valde imbrobandos existimonius, aut Platonem atque
Aesehinem utrumque enim versus in adolescentia scriptitas se momoriar proditum est) malos, contemptosque suisse poetas credamus. Post Siciliensem illam peregrinationem, perpaucis interiectis annis, Ferrariam Bembus pater Prodominus missus est: eum magistratum, magnum in primis a que honorificum,illis temporibus Veneti, virtute belli partum,victoriaeque tamquam insigne,gerebant in aliena ciuitate. eo quoque cum patre filius exi)t: sicque eo in oppido perdiu fuit, ut cum ab omni iuuentute, ab omnique nobilitate pharimum eo veriM , tum uero Herculi Estens, maximo ac sertissimo uiro, qur in ea ciuitate imperium obtineret, Lucretiae Borgiae, quam in matrimonio Alphonsus habebat,gratus in primis,acceptusque esset. Per idem tempus, cum annos natus esset haud amplius x x v I eos sermones, qui Asulaniabeo inscripti sunt, consecit; opus omnium pigmentorum fore atque colore distinctum. seminas omnmo eum adolekentibus de amope loquentes amoenisiimis quibusdam in hortis secit talestissimis verbis sestiue aevenuste, ita sententiis copiose atque ornate, nihil ut eius oratione cum Uberius,tum uero suauius modulatiusve esse
positi. eos libros tanta hominum,mulierum etiam medius
83쪽
lectitarit atque didicerit : ut non satis Vrbani. aut amantes
ij haberentur, quibus Asulanae illis dκputationes essent incognite. erat per id tempus Vrbini Gui subaldus Fel trius, vir maxime spectata, max)moque nobilitata virtuteris
suae ciuitati setondbat im perium; atque cum eo Helisabetha Franc ci Gonragii, qui itidona ciuitati imperabat, soror, nupta orat: cui us de mulieris laudibus miratquNam litterarum monumentis,cum ab alijs multis, tumi etiam ab hocpse Bembo mandata sunt. Ac datum est prosecto Vrbinatim ciuitati, ut non sitos domi modori incipes omni genere'audis claros atque in signes habeat, sed etiam,vi ex alienis ciuitatibus mulieres quas illi inurererimonium duxerint , lectissimae sere, praestantissimaeque illi seminarum omnium obtingant: Nam praeteneam 4 uae a me appellata est, Helisabetham G ΣΨiam, habuit nanciscusmaria huius Guidlubildi.paterex eadem familia uxore Eteonoram. que proximis dieburmortua est, omni muliebri laude praeter ceteras ornatam atque illustrem. Nec vero de Vietoria Farnesia, quando in hunc sermonem venimus, .steri ullo modo 'potest: quamquam inuitus facio, ut de iis, qui nunc surri,dicam almulicuius quidem mulieris modestia ac pudoringenuus illud profecto praestitisset, quod P-clem aiunt dixisse, primam in muliere laudem elle, utraeae virtute quidem illius ulla ad viros fama emanet : ised multa ratione Occultari tanta primaris semine virtus potest, quin ad viros quoque em ergat, ac suo i psa spl en dores eFodat.
Fortunatus igitur Guid usu baldus cum sua illa animi gnrtudine atque aequabilitate, suaquealui aderitia; tum vero haOas, eoniuge,vitς luc socia. Sincum Vrbini quemadmodiura dicero incoepei am, Gui subaldus atque Heli sabethaGon Zagia essent, hominumexcellentium peramanris, perque hospitales , conueniebam ad eos ex omni Italia,
Vt quisq; prςstanti aliqua arte praecelleret: eo cum Bcmbus quoque sorte venisset, praecipuo priter ceteros in ho
84쪽
PATRI BEM BInore haberi coeptus est: multa enim habuit Bembus, que,
ad hominum animos concis andos, plurimum valere con sueuerunt: nam & in forma flamma qu dam oris species ac dignitas inerat,& in statura ac proceritate decor mira preterea in moribus strauitas quedam lenitasque amabilis; dulcisque cum sermo, tum tota vit victusque consuetudo mitis ac clemens. ad ea cum praeclara ingenij vis ac natura accedere expetebatur, scilicet unus omnium, maxime ab illustri illo virorum,seminarumq; conventu: quibus rebus es ficiebatur, ut multum domo abesset, Urbinique sere viveret: quam rem multum etiam vicinitas adiuvabat, atq ue ultro citroque Pisaurum quidem usque perfacilis atque expedita nauigatio. ita factum est,ut minus domi honores assuesceret admirari, minusque ambitionibuς implicatum animum haberet. At uero id pater reprehendere, grauiter serr ac prope patrio iure,ut uxorem ducere ut rem p. carpesseret,atque ex ordine magistratus peteret, imperio cogere': sit enim sere, ut qui in libera ciuitate, presertim clara atque opulenta,vivant,omnia ad honores referri putent oportere,id unum consectentur dc expetant,ut dignitates,
ut magistratus adipiscantur: si que sint laudes, qui alio pertineant,eas aut non agnoscunt, aut leues atque inanes iudicant: atque haec liberorum populorum consuetudo, quamquam per se ipsi, vim sua fortavi minus probanda, est: nec
enim compendii,honorisve causa, si adueram illam rationem dirigas, petendi magistratus sunt , ciuibusve aliis ullo studio,aut ulla contentione preripiendi; sed unius rei p. ratio habenda est, ciusque unius utilitati, salutique seruiendum; ut dignioribus concedamus; &fepe delatus nobis maior aliquis, aut magistratus, aut imperium, aut curatio, si minus ei rei gerendae nos idoneos sentiamus, accipiendus non sit, aut etiam deponendus: nec enim errare patriam, pati aequum est. Seci, quoniam non vivitur cum persectis hominibus,percommode popularis haec ambitio cecidite honorum enim cupiditate incensi non ad suum se
quisque format atque instituit arbitrium,sed ad populi, ci-
85쪽
6o . V s T Auitatisque iudicium,consilia, mores, vitam , Voluntatem is instituunt; dantque operam, non ut tibi ipsi, aut alsisse lasse quibusdam probati sint se Lut populo, ciuitatique, aqua honores scilicet expetant, placeant: ita fit, ut una, ea denaque perpetuo permaneat ciuitatis serma, atq; una,eindemque sit omnium diuium communiter disciplina ; neq; sngulorum priuatim studiis, voluntatibusq; Variatis, reip.
quoque ratio atq;institutio Vertatur atque mutetur, quam quidem cautionem, prudentiamque,una, praeter ceteras omnes, Venetorum ciuitas semper adhibuit; ut domesticos suos mores diligenti sit me retineret, essetque plane sua, neque quicquam exterum insundi in ciuitatem, aut ulla infici se peregrinitate pateretur. Cum igitur Bembus pater in eum cursum, quem tenuerat ipse, quemq, summa cum laude, plausuque cons erat, filium induceret atque compellereti ille contrabalia spatia,curiasque alios animo agi a-a et, quamquam patri obsequi suadebat pieta ciuium consuetudo hortabatur, propinqui,necessarii q, efflagitabant; tamen sc animo cogitabat, cuius ipse gloriae cupidus esset, eam ad se non a suis modo ciuibus, sed ab omnibus etiam gentibus vltro deserri, prehensandum sibi eius rei causa neminem esse, supplicandum nemini, nullius suseipiendas i nimicitias, nemini os laedendum et unam enim esse,ex omni laudum genere, ingenij gloriam,qua, sine ulla cuiusquam querela, perfrui,ad extremum usque, homines seseant: ho, nores imperitae modo multitudinis testimonium prUeserre, ingenij laudem actimam , etiam intelligentium hominum haberecomprobationem . nec uero aut voluntatum mutationem, aut sertunae temeritatem extimescere; sed sta
bilem, firmamque etiam ad posteros commendationem habere: postremo permultos omnibus elatibus exoriri,qu rum opera, pro sua cuiusque parte,resp. geri posivi at, cuius ingenii monumentis ciuitas Ornetur,ne multis quidem seculis unum extare,aut alterum: satis vero iam Bembos,
magnos honores in re publica, ad illustradam sam ille dignitatem esse consequutos,satis nobilitatam', maiorum suoru
86쪽
ΡgTRr, B AMBIrebus gestis,suae memoriam stirpis esse; quando &vetustissima templa a suis iam olim gentilibus construm, ea scilicet, quae Iuliano dedicata sunt, Bemborum nobilitatem illustrent,& pietatis sint testes;& Francisci Bembi eliis, qui,
multos annos ante Patriarcham Venetiis institutum, sacrorum antistes ac pontifex suit, memoria, gentis vetustatem
ostentat; tum maritima imperia,clarissimeque Francisci itidem Bembi victoriam, tum Marci, qui a Cypriis interfectus
est; aliorumque multorum ob rem p. susceptet calamitates , interitusque Bemborum et virtutis,&in patriam caritatis testimonio sint: nec vero ne in praesentia quidem defuturi ros, qui stirpis, gentisq; gloriam tueantur atq; adaugeant;
habe rosese Carolum fratrem, in quo mirificam ingenii indolem maximam virtutis spem inesse intelligat; esse praeterea cum alios nonnullos,tum Ioannem mattheum Bembum summa itidem uirtutis & ingenii spe praeditum adolescentem. Et vero hic quidem, nec Bembi de se iudicium sesellit.& multis, magnisq; in rebus domi , sorisque perutilis
rei p. ciuis est,semperque suit: nam Carolus, priusquam pat iς prodesse per statem potuisset,extinctus est: unam hanc litterarum atque ingenii laudem minus illos adhuc esse adeptos: eam se in sitam gentem inferre cupere, ac propcmo dum etiam se id perseere, ac praestare poste compertum habere: sin hos ores sectar velit', certo stire, minus eam sibi rem ex sententia successuram ; quam inuitus suscipiat,&iniucundam existimet;& multa praeterea a natura impedimenta habere se, sibi ipse sit conscius: nam& blandiri ei qui posit, quem fortasse minus aut probet, aut diligat, pudore dese quodam ingenuo impediri ; & existimationem tam vulgi uoluntati,comitiorumque cas bus, & tamquam . undis, quotannis commissam esse, propter animi quandam aut libertatem, aut, s quibus ita videtur , fastidium , pati
non posse, Mullam autem omnino rem facilem esse, quam inuitus facias. Scire sese illam alteram honorum atquz ambitionis inceriam,ac periculorum plenam viam, plus fortasse utilitatis, elus apud parui,angustiqi animi homines splena coris
87쪽
Vir Adoris polliceri; sed eam sesequi malle, quae plus verae GIidaeque dignitatis habeat: ut enim fructuoses sendos parare
utilius st: voluptarios autem, atque animi modo causa institutos, laonestius ac magnificentius; scillam ambitionis rationem uberiores in vulgus fructus seitasse ferre, hane certe bonarum artium ac htterarum institutionem, plus apud praeclara hominum ingenia magnificentiae, plus honestatis ostendere rac, ne multa, nihil aegrius factam est, multis filii contentionibus,mulia contra patris, matris quoque
Helene Marcet primans semin q,castigatione,'pe etiam
obiurgati'ne,quam,ut ne singulare ac prope diuinum Bem bi ingenium,ad bonarum artium studia atque ad has mansuetiores musas natum,Vulgo atque imperitae multitudini proderetur : sed peruicit tamen, ut, per parentes ac necessarios, perque ciues sibi suos aliquando vitam in litteris agere, idque unum,relictis rebus, curares biliceret. Sed paucis post annis dum sese Benabus libris,litterisq; obruit,dum selitudines,recestisque sibi pro foro, sibi pro curia, proque
comitiis per summum otium , summamque tranquillitatem habet; Ioan nes Medices Cardinalis, is cui Leo .X. n men postea inditum est, Pont. Max. Rom. e creatur. Mot .
consuetudoque Pontificum est, ut si quid publicae priuataeue rei incida quod prolato opus non si, quodque secreto per litteras agi oporteat, si quando,aut regibus, aut ciuitatibus respondendum, aut squid postulandum abiis si, si quid denique paulo maioris negotii implicitum cum alia quo est,id, quas per familiares epistolas,transigant: eas litteras cera obsignant; nam publicis decreris in plumbo si ignum est: earum litterarum scribendarum negotium datur hominibus, ob scribendi prudentiam, atq; elegantia na, eruditisiimis; ob muneris,locique dignitatem , grauissim is atque honesti silmis, ob autem rerum pondus ac magnitudinem, siam ma fide, lammaqne probitate praeditis: ij magna cura ac diligentia conquiruntur, magnis premijs eu cantur. Eum Leo morem cum vehementer probare cumque ad dignitatem pertinere arbitraretur,diligentisis mem
88쪽
eum retinere ve llet, sine ulla dubitatione Bembum accersiri, eique muneri , negotioque prsponi iubet. Magnam in spem, magnam in dignitatem vocabatur Benibus: munificen tisii naus enim Leo liberalissimusque & habcbatur &erat: ipsi autem reseratfamiliaris pertenuis; vix ut necessirios sumptus suppeditaret, idque ipsem magno Caroli fratris, quem sui amantisiimum, obseruantisiimumque habebat, labore atque industria: confluebant praeterea ad .Le nis famam ac. nitatem , ut quisque in quaque cxcellebat: arxe aut disciplina; ut propemodum homini erudito,Roma abeste,turpe esset. Huc accedebat reprehensorcs sitos conuincendi studium quoddam; cum quanti suce illae artes fierent, quas illi nulli rei esse dicerent, quasque, tamquam nugas ac deliramenta,cepe Bem bo.obiicerent, ostendendi magna data esset occaso : nec Vero a suo, etere instituto,aut a litteris abduci sese prqpterea arbitrabatur, quippe, qui adscribendum inuitaretur, qua una in re omnis sibi cura atq; opera posita semper fuisset. Proficiscitur Romam iambus,cum annos natus esset tres & q uadraginta; praeponituri que epistolis Pont. Max. nomine scribendis , eoque in munere gerendo datur illi socius Stamquam collcga, lacobus Sad ictus is, qui postea Cardinalis factu est. Scrip.st eorum uterque eas epistolas cum plane Iratin e uad ante id tempus neque accidurat ulli,nec adeo fieri posse ullo modo homines existimabam; ac, .si uer tum querimus, ne cogitabat quidem: nostri enim homines, s pc etiam transalpinae na- tiones, sc Latine scribebant, ut seqquisque ciuitatis tamen loquenda sarmam,consuetudinemque retinerela, ac Latinis uesbis, quamquam ne id quidem usque' uaquc,Gallice nihilominus,aut Italice, nescio quo pacto,loqueretur: sed eae epistolae cum plane Latinea iambo, Sadolemque scriptae sunt; tum uexosumma ad stis sinis, exercitatissmisq; bominibus adhibita est elegantia, summaq; dignitas; id quod ex iis tibiis intuli .gere licet, quia Benabo editi, epistol
se Leonis. 1.nomine scriptas continent. Cum iraquc Poptifici Bembus, homini ncc natura licbeti, nec in i .rud,
89쪽
fudi, mulatissime satis saceret , magno ab eo honore astia elabathr tantum porro in illum suae liberalitati Leo conatulit, ut, oui Romam pauper tandem uenisset, suri ex fructibus Sest. amplius cxx.caperet, Pontificis plane beneficentia diues saetus. Fuit aeta' tempusque illud humanitatis suauitate nimia prope quadam perfulum λ ut delectationunnilorum studia saeculi illius seentiae, propemodum omnium premimuζconcessa essent: nec enim ne bubluptatum Zuictem quar dam blandimenta nimium seuἡre asperna-Dantur; sed multa ad oblectationem, multa ad ludum data erant cuiusq; ordinis, cuiusque aetatis hominibus: nec uero religioni habebatur, honestos, grauesque homines in hortis uises e , aut paulo liberiore in conuiuio, symphoniacum caneret,& mulieres accumberent, intersuis Ie . iquam quidem taculi illius nimium plane prosusam hilaritatem e8rum temporum, quae sequuta sunt, tristitia, uehementer corripuit,magnoque opere castigavit: quo masti suereor. id quod dicturus sum, ne multis secus, atq; est , ce Bembo,existimandi aliquid det loci.Sed quoniam nobis susceptum H est, ut de illius uita, non de laude,dicamus, ne hoc quidem reticendum nobis esse arbitrati sumus. Ac sisere,Vt mores,consuetudinescii, locorum,aut artatum , pro ratione sibi, proque disciplina homines habeant: denique, quod fieri uiden licere putant; atque id , quod in praesentia minus reprehenditur, in posterum quoque tolerabile, concessumque fore arbitrantur. atq; omnino apud Omnes gentes, etiam, quae natura grauia sent, fieri consueuerunt moribus leuiora. In ea igitur morum,seculi q, licentia eximia forma mulier quaedam perpulisse Bembum dicitur. neque diu resistentem,continere eum se a lapsu potuisse, praesertim qui nullis dum sacris initiatus esset. uerum ea, ut temporibus illis lapsio, ut hac state sertasse labes, eum habuit euentum, ut magno, si modo naturam audire uolumus , fructu compensaretur: Suscepit enim ex ea muliere liberos tres; qui ut nom; nentur a me, res propemodum postulat, nec ipsi nolunt; Lucilium,Toiquatum,& Helenam Bem-
90쪽
bam,seminam lectistimam,quq cum Petro Graden o primario adolescente nupta est: cui ctiam liberos ex se se peperit, totiusque orbis terrarum praeclarissimam ciuitatem ciuibus nobilissimis auxit: ut, si qui sunt, qui in eo Benabiim grauius accusandum censeant, meam illi quidem ad suam sententiam adscribant licet: sed ii tamen se meminerint id improbare factum, quod insectum esse, optare certe non audeant.Nec vcro in litteris modo scribendis Bombi fidem atque eruditionem Leo periclitatus est; sed etiam in rebus agendis hominis prudent; am, sollertiam ue plurimum adamavit. itaq; cum conspirare aduersus Gallis regem cum Caesare Maximiliano, cumque Hispaniarum rege Catholico, ita reip. temporibus postulantibus,cogitaret; misi de
ea conspiratione Bembum ad Venetorum senatum , qui eam magnopeTe ciuitatem liortaretur,uti a Gallorum, quibuscum consenserat,amicitia discederet, ac sese cum Pontifice,reliquisque conspirationis auctoribus, ducibusque s derect cictato coniungera. Habita est a Bembo in Venetorum senatu cadere oratio pergrauis sane perque vel, mens, quam etiam scriptam reliquit: perlegant eam nostri mines nil, ita talice scriptum, grauius ornatius uoca oratione dicent esse. Tenebatur praeterea impendio magis Bembus studio signorum antiquor um, sque genus rerum reliquarum,credo, quod eam pulchi itudinem, ordinem, partium conuenientiam, quam mente atque animo in scriDendo unus cerneret prae ceteris , ijs etiam minus liberalibus in artibus cum propemodum agnosceret, paulo magis eommouebatur. atque omnino fingendi pingendique a tem poeticae ex altera parte aiunt rei pondere illa enim animorum,liae sensuum mulcendorum magistrae. quam quidem ingenij doctrinaeque causam,u,qui nostra aetate eo usque harum rerum cupiditate esteruntur atque insaniunt, magno Vt propterea aere in alieno sint, cum asserre homines sine ingonio, sine litteris non posiint, quam morbi su- rorisque sui rationem tallaturi sint, ipsi videant: quid enim attinet, cum animum parum per se, Vique sua turpem ru-i K demque,