Viri Romae: with introductory exercises, intended as a first book in the study of Latin, with ...

141쪽

diripere constituerat. Quae tam atrox conjuratio a Cicerona detecta eat. Catilina metu consulis Roma ad exercitum, quem paraverat, profugit; ocii ejus comprehensi in carcere necati sunt. Senator quidam filium supplicio mortis ipse affecit. Iuvenis scilicet ingenio, literis, et forma inter

aequales conspicuus, pravo consilio amicitiam Catilinae Moutus fuerat, et in castra ejus properabat quem Pater e m dio itinere retractum occidit, his eum verbia increpans Non ego te Catilinae adversiis patriam, sed patriae adversus Catilinam, genui. O23. Non ideo Catilina ab necepto destitit, sed infestis

nignis Romam petens, cum exercitu caesus est. Adeo acriter dimicatum est, ut nemo hostium praelio superfuerit: quem quisque in pugnando ceperat, eum, amissa anim ι, tegebat locum. Ipse Catilina long a suis inter eorum, quos occiderat, cadavera cecidit, morte pulcherrima, si pro patria sua sic occubuisset senatus populusque Romanus Cicer nem, Patriae Patrem, appellavit ea res tamen Ciceroni postea invidiam creavit, adeo ut abeuntem magistratu verba sacere ad populum vetuerit quidam tribunus plebis, quod 'cives, indicta causa, damnavisset, sed solitum duntaxat juramentum praestare ei permiserit. Tum Cicero magna voce : Muro,' inquit rempublicam atque urbem Romam mereunius operk salvam esse V qua voce delectatus populus Romanus, et ipse juravit verum esse Ciceronis juramentum. G24. Paucis post annis Cicero reus factus est a Clodio, tribuno plebis, eaden de causa, quod nempe cives Romanos necavisset uno moestus senatus, tanquam in publico luctu, vestem mutavit Cicero, quum maset armis salutem

suam defendere, maluit urbe cedere, quam sua Causa cae asdem fieri Proficiscentem omnes boni flentes prosecuti sunt Dein Clodius edictum proposuit, ut Marco Tullio igni et aqua interdiceretur illius domum et villas incendit;

sed vis illa diuturna non mit mox enim maximo omnium ordinum studio Cicero in patriam revocatus est obviis ei is rodeunti ab universis itum est Domus ejus publica pecunia restituta est lostea Cicero, Pompeii partes secutus, a Caesare victor veniam accepit. Quo interfecto Octavium haeredem Caesaris fovit atque ornavit, ut eum Antonio rempublicam vexanti opponeret; sed ab illo deinde desertus est . et proditus.

142쪽

25. Antonius, init cum octavio societate, Ciceronem jamdiu sibi inimicum proscripsit. Qua re audita, Cipem transversis itineribus fugit in villam, quae a mari proxime

aberat, indeque navem conscendit, in Macedoniam tr*nsit a rus Quum vero jam aliquoties in altum provectum venti adversi retulissent, et ipse jactationem navis pati non posset, regressus ad villam oriar,' inquit in patrist saeph servata. ox adventantibus percussoribus, quum servi parati ossent ad dimicandum sortiter ipse lecticam, qua vehebatur, a deponi jussit, eosque quietos pati, quod sors iniqua cogeret. Prominenti ex lectica et immotam cervicem praebenti caput praecisum est. Manus quoque abscissae et caput relatum est ad Antonium ejusque jussu inter duas manus in rostris P altum Fulvia Antonii uxor, quae a a Cicerone laesam aris bitrabatur, caput manibus sumpsit, in unu imposuit, e tractamque linguam acu confixit. 26. Cicero dicax erat, et acetiarum amans, adeo ut ab inimicis solitus sit appellari Scurra consularis Quum Lentulum, generum suum, exiguae statura hominem, vidissetis longo gladio accinctum Quis,' inquit, 'generum meum ad gladium alligavit ' matrona quaedam juniorem se, quin erat, simulans, dictitabat se triginta tantum annos habere. Cui Cicero Verum est,' inquit, iam hoc viginti annos audio. Caesar, altero consule mortuo die Decembris ultis ma, Caninium consulem hora septima in reliquam diei pa tem renuntiaverat quem quum plerique irent salutatum de more: Festinemus ' inquit Cicero, priusquam abeat magistratu. V De eodem Caninio scripsit Cicero Fuit mirifica vigilantia Caninius, qui toto suo consulatu somnum

a non viderit.

ΜARCUM BRUTUS.

27. arcus Brutus ex illa gente, quae Roma Tarquinios eieceratoriundus, Athenis philosophiam, Rhodi eloquentiam, didicit Sua eum virtus vald commendavit ejus pater, a qui Syllae partibus adversabatur, jussu Pompeii interfectus

fuerat unde Brutus cum eo graves gesserat simultates:

bello tamen civili ompeii causam, quod justior videretur, aestutus est, et dolorem suum reipublicae utilitati posthabuit. Victo ompeio, Brutus a Caesare servatus est, et Praetor 4 etiam factus Postea quum Caesar, superbia elatus, senatum

143쪽

B III. Ira nomeninore, et regnum affectare coepisset, populus jam prinBenti statu haud laetus vindicem libertatis requirebat. Su soripsere quidam primi Bruti statuae: Utinam virerest Item ipsiu Caesaris statuae Brutus, quia reges ejecit, Pr, mus consul saetus est hic, quia consules ejecit, postremo rex sactus est.' Insoriptum quoqua est Marci Bruti praei ris tribunali Dormis, Brutes m. arcus Brutus, cognita populi Romani voluntate,

adversus Caesarem conspiravit. ridis quis Caesar est occisus, Porcia, Bruti uxor, consilii conscia cultellum tonsorium 10 quasi unguium resecandorum causa, po scit, eoque Velut Bri e manibus elapso se ipsa vulneravit. Clamore ancili rum vocatus in cubiculum uxoris, Brmius objurgare eam oce-

Pit, quod tonsoris ossicium praeripere voluisset aliorcia ei secreto dixit: o casu, sed de industria, mi Brute, hoc Is mihi vulnus seci experiri enim volui, an satis mihi animi

esset ad mortem oppetendam, si tibi propositum ex sententi parum cessisset.' Quibus verbis auditis, Brutus ad caelum manus et oculos sustulisse dicitur, et exclamavisse:

'Utinam dignus tali conjuge mar1tus videri possim

m. Interfecto Caesare Antonius Vestem ejus sanguinolentam ostentans, populum veluti furore quodam adversus conjuratos inflammavit Brutus itaque in acedoniam concessit, ibique apud urbem hilippos adversus Antonium et Octavium dimicavit. Victus acie, quum in tumulum se Mnocte recepisset, ne in hostium manus veniret, uni comitum latus transfodiendum praebuit. Antonius, viso Bruti ad vero, ei suum injecit purpureum paludamentum, ut in eo sepeliretur. Quod quum postea subreptum audivisset, requiri larem et ad supplicium duci jussit. Cremati corporis ad reliquias ad Serviliam, Bruti matrem, deportandas curavit. Non eadem sui Octavii erga Brutum moderatio is enim avulsum Bruti caput Romam serri jussit, ut ait Caesaris

statuae subjiceretur.

30. Octavius Iuliae, ait Caesaris sororis, nepos patrem quadrimus amisit. A majore avunculo adoptatus, eum in Hispaniam prosectum secutus est. Deinde ab eo Apolloniam missus est, ut liberalibus studiis vacaret. Audit avunculi morte, Romam rediit, nomen Caesaris sumpsit, collectoque .

144쪽

veteranorum exercitu, opem Decimo Bruto tulit, qui ab Amtonio utinae obsidebaetur. Quum autem urbis aditu pro beretur, ut Brutum de omnibus rebus certiorem saceret, primo literas laminis plumbeis inscriptas misit, quae per urbs natorem sub aqua fluminis deserebantur ad id postea eo lumbis usus est iis nempe diu inclusis et amo affectis literas ad collum alligabat, easque a proximo mosmbus loco emittebat. Columbae lucis cibiquo avidae, summa aedificia petentes, a Bruto excipiebantur, maximδ quum ille, deposito 1 quibusdam in locis cibo, columbas illuc devolare instituisset. 31. Octavius bellum Mutinense duobus praeliis confecit, in quorum altero non ducis modo, sed militis etiam unctus est munere: nam aquilifero graviter vulneiato, aquilam humeris subiit, et in castra reportavit. lostea reconciliata 1 cum Antonio gratia, junctisque cum ipso copiis, ut ait a saris necem ulcisceretur, ad urbem hostiliter accessit, inde quadringentos milites ad senatum misit, qui sibi consulatum

nomine exercitus deposcerent. Cunctante senatu, centurio

legationis princeps, rejecto sagulo ostendens gladii capulum, et non dubitavit in curia dicere Hic faciet, si vos non seceritis.' Cui respondisse Ciceronem serunt: Si hoc modo petieritia Caesari consulatum, auferetis.' Quod dictum ei deinde exitio fuit invisus enim esse coepit Caesari, quod libertatis esset amantior. et M. Octavius Caesar, nondum viginti annos natus, consulatum invasit, novamque proscriptionis tabulam proposuit: quae proscriptio Syllana longe crudelior suit: ne teneras quidem aetati pepercit. uerum quendam, nomine Atilium, o

lavius coegit togam virilem sumere, ut tanquam vir proscria beretur. Atilius, protinus ut e Capitolio sescendit, deducentibus ex more amicis, in tabulam relatus est. Desertum deinde a comitibus ne mater quidem prae metu recepit.

Ρue itaque fugit, et in silvis aliquandiu delituit. Quum

vero inopiam ferre non posset, e latebris exivit, seque Praea tereuntibus indicavit, a quibus interfectus est. Alius puer etiam impubes, dum in ludum literarium iret, cum paedagogo, qui pro eo corpus objecerat, necatus est. 33 Octavius, inlist cum Antonio societate, marcum Brutum, Caesaris intersectorem, bello persecutus est Quod

bellum, quanquam aeger atque invalidus, duplici praelio

transegit, quorum priore castris exutus vix fuga Maait; L

145쪽

Boo VID. M toro victor se gessit acerbius. In nobilissimum quemquacaptivum saeviit, adjecta etiam supplicio verborum contum lia. Uni suppliciter 'eoanti sepulturam respondit, jam illam in volucrum atque ferarum potestate futuram.' Ambo erant captivi pater et filius quum autem Octavius nollet, nisi uni, vitam concedere, eos sortiri jussit utri parceretur. Pater, qui se pro filio ad mortem subeundam obtulerat, occisus est; ne servatus filius, qui prae dolore voluntaria occubuit necor neque ab hoc tristi spectaculo oculos avertit octavius, sed

utrumque spectavit morientem. Is

34. Octavius ab Antonio iterum abalienatus est, quod is repudiata octava sorore Cleopatram AEgypti reginam

duxisset uxorem et quae mulier cum Antonio luxu et delitata certabat. Gloriata est aliquando se centies sestertium una coena absumpturam. Antonio id fieri posse neganti magni is ficam apposuit coenam, sed non tanti sumptus, quanti prom, serat. Irrisa igitur ab Antonio jussit sibi afferri vas aceto plenum expectabat Antonius quidnam esset actura. Illa gemmas pretiosissimas auribus appensas habebat protinus unam detraxit, et aceto dilutam absorbuit. Alteram quoque iis

simili modo parabat absumere, nisi prohibita suisseti

35. A. U. 21. . . I. cTAviva cum Antonis apud Actium, qui locus in Epiro est, navali praelio dimic

vit victum et fugientem Antonium persecutus, AEgyptum aspetiit, obsessaque Alexandria, quo Antonius cum Cleopatra confugerat, brevi potitus est. Antonius, desperatis rebus, quum in solio regali sedisset regio diademate cinctus, ne-eem sibi conscivit Cleopatra vero, quam Octavius magnopero cupiebat vivam comprehendi triumphoque servari, a raopidem sibi in cophino inter ficus afferendam curavit, eamque ipsa brachio applicuit quod ubi cognovit Octavius,

146쪽

medicos uulneri remedia adhibere jussit. Admovit etiam

pullos, qui Venenum exugerent, sed frustrk. Cleopatrae mortuae communem cum Antonio sepulturam tribuit. So. Tandem Octavius, hostibus victis, solusque imperios potitus, clementem se exhibuit omnia deinceps in eo plena mansuetudinis et humanitatis ultis ignovit, a qui--.bus mseph gravitor laesus fuerat, quo in numerosuit Μetellus, unus ex Antonii praeseciis. Quum is inter captivos senex aqualidus sordidatusque processisset, agnovit eum filius ejus, Io qui Octavii partes secutus fuerat, statimque exiliens, patrem complexus, sic Octavium allocutus est Pater meus hostia tibi fuit; ego miles non magis ille poenam, quhm ego praemium meriti sumus Aut igitur me propter illum occidi jube, aut illum propter me vivere. Delibera, quaeso, utrumia sit moribus tuis convenientius. ' Octavius postquam paulum addubitavisset, misericordia motus, hominem sibi insensissi--n propter filii merita servavit. 37. Octavius in Italiam rediit, Romamque triumphans ingressus est Tum bellis toto orbe compositis, Jani geminia portas sua manu clausit, quae tantummodo bis antea claussa fuerant, primo sub Numa rege, iterum post primum Punicum bellum. Tuno omnes praeteritorum malorum oblivio cepit, populusque Romanus praesentis otii laetitia persevitus est Octavio maximi honores a senatu delati sunt Ipssas Augustus cognominatus est, et in ejus honorem mensis Se

tilis eodem nomine est appellatus, quod illo mense bellis', vilibus finis esset impositus Equites Romani natalem ejus

biduo semper celebrarunt: senatus populusque Romanus universus cognomen atris atriae maximo consons ei triatiuerunt. Augustu prae gaudio lachrymans respondit his verbis Compos actus sum votorum meorum neque aliud mihi optandum est, qukm ut uno consensum vestrum ad

ultimum vitae finem videre possim. 'M. Dictaturam, quam populus magna vi offerebat, Au-as gustus, genu nixus dejectaque ab humeris toga, deprecatua eat. Domini appellationem semper exhorruit, eamque sibi tribui edicto vetuit, imo de restituenda republica non semel cogitavit; sed reputans et se privatum non sine periculosore, et rempublicam plurium arbitrio commissum iri, sum-4 mam retinuit potestatem, id vero studuit, neque novi status poeniteret. Bene de iis etiam, quos adversarios expertus

fuerat, et sentiebat et loquebatur gentem aliquando

147쪽

minime nepotibus invenit quumque pus territus volumen Ciceronis, quod manu tenebat, veste tegeret, Augustusa, Num cepit, eoque statim reddito mio vir,' inquit, filiani, doctus fuit et patriae amans. 39. Pedibus saeph per urbem incedebat, Summaque o limitate adeunte excipiebat unde quum quidam, libellum B Oicem porrigens, prae metu et reverentia uno manum Proserret, nutio retraheret tutasne,' inquit jocans Am gustus, assem is elephanto dare Eum aliquando convenit veteranus miles, qui vocatus in jus puriclitabatur, roga Ioviique, ut sibi adesset Statim Augustus unum B comitatu Suo leo advocatum, qui litigatorem commendaret Tum isteranus exclamavit: At non ego te periclitante bello Actiaco vicarium quaesivi, sed ipse pro te pugnavi; V simulque detexit cicatrices. Erubuit Augustus, atque ipse venit 1

in advocationem.

40. Quum post Actiacam victoriam Augustus Romam ingrederetur, occurrit ei inter gratulantes vise quidam corvum tenens, quem instituerat haec dicere Ave, mesare ictor, imperator Augustus, avem ossiciosam miratus, eam os iginti millibus nummorum emit. Socius opificis, ad quem nihil ex illa liberiaitato pervenerat, assirmavit Augusto illum habere et alium corvum, quem afferri postulavit. Allatus corvus verba, mae didicerat, expressit Ave, Antoni victor, imperator. Nihil ea re exasperatus Augustus jussit -- 5tummodo corvorum doctorem dividero acceptam mercedem cum contubernali. Salutatus similiter a sittaco, emi eum jussit. 41. Exemplo incitatus suis quidam corvum instituit ad Parem salutationem; sed quum parum proficeret, saep ad asavem non respondentem dicebat inera et impensa periit. Tandem corvus ocepit proferre dictatam salutationem : qua. nudita dum tranairet, Augustus respondit Satis domi t lium salutatorum habho. Tum eoruus illa etiam verba adiecit, quibus dominum querentem audire solebat opera et a5-pemsa periit ad quod Augustus risit, atque avem emi u sit, quanti nullam adhu emerat. 42. Solebat quidam Graeculus descendenti e palatio Amristo honorificum aliquod epigramma porrigere. Id quum ustr Meph secisset, et tamen rursum eundem acturum εο Augustus videret, sua manu in charta breve exaravit Grae-

148쪽

eum epigramma, et Graeculo venienti ad se obviem misitisule legendo laudare coepit, mirarique iam voce qu- vultu festuque. . Dei quum accessit ad sellam, qu1 Augustiae ve-ebatur, demissa in pauperem crumeliam manu, paucos d narios protulit, quos Ancipi daret dixitque se plus dat rum fuisse, si plus habuisset Secuto omnium risu, Graec

tum Augustus vocavit, eiquo satis grandem pecuniae Summam numerari jussit.

43. Augustus sere nulli se invitanti negabat. Exceptusa igitu a quodam coena satis pares et paene quotidiana, hoc

tantum insusurravit: 'Non putabam me tibi esse tam sambliarem.' Quum aliquando apud Pollionem quendam coenam rei fregit unus ex servis vas crystallinum rapi-illum protinus Pollio jussit, et, ne vulgari morte periret abjici muraenis, 1 quas ingens piscina continebat. Evasit e manibus puer, ' et ad podes Caesaris confugit, non recusan morI, Sed rogans ne piscium esca fieret. otus novitate crudelitatis Augu tua ervi infelicis patrocinium suscepit quum autem veniam a viro crudeli non impetraret crystallina vasa ad se afferri ast jussit omnia manu sua regit servum manumisit, is se namque compleri praecepit. 44. Augustus in quadam villa aegrotans noctes inquietas agebat, rumpente Somnum ejus crebro noctuae cantu qua molestia quum liberari ae vehementer M're significasset, a miles quidam aucupii peritus noctuam prehendendam cur

vit, vivamque Augusto attulit, spe ingentis praemii cui Augustus mille nummos dari jussit at ille, minus dignum

praemium existimans dicere ausus est Malo ut vivat, et avem dimisit. Imperatori nec ad irascendum causa deerat, a nec ad ulciscendum potestas. Hanc tamen injuriam aequo animo tulit Augustus, hominemque impunitum abire Passus

est.

4 45 Augustus amicitias non sacile admisit, et admissas wnstanter retinuit imprimis familiarem habuit,aecenatem, . 35 equitem Romanum, quieta, qu apud principem valebat, gra- ti, ita semper usus est, ut prodesset omnibus quibus posset, noceret nemini. ira erat ejus ars et libertas in flectendo Augusti animo, quum eum ira incitatum videret Ius aliquando dicebat Augustus, et multos morte damnaturus id 4 batur Aderat tunc Maecenas, qui circumstantium turbam perrumpere, et ad tribunal propius accedere, conatus est;

quum id , usu tentasset, in tabella scripsit haec verba:

149쪽

Boo VI. Ita Surge lare , amisseae eamque tabellam ad Augustinnprojecit, qua lecta, Augustus atatim surrexit, et nemo est morte multatus.

46. Habitavit Augustus in sedibus modicis neque laxutat neque cultu conspicuis, a per annos amplius quadra sginta in eodem cubiculo hieme et aestat mansit. Supellex quoque ejus vix privatae elegantiae erat. Idem tamen' mam, quam pro majestate imperii non satis ornatam inven rat, adeo excoluit, ut jure sit gloriatus, marmoream se relinquere, quam lateritiam accepisset. Raro veste alia usus est, Isquis consecta ab uxore, sorore, filia, neptibusque Altiu cula erant ejus calceamenta, ut procerior ulim erat id retur. Cibi minimi erat atque vulgaris. Secundarium p nem et pisciculos minutos et ficus virides maxim, petebat. 47. Augustus non amplius Diim septem horas dormie λο-t, ac ne eas quidem continuas, sed ita ut in illo temporis spati ter aut quater expergisceretur. Si interruptum somnum recuperare non posset, lectores arcessebat, donec res

meret. Quum audisset senatorem quendam, lichi sere alieno oppressuria, aroth et graviter dormire solitum culcitam ejus stmagno pretio emit mirantibus dixit: Habenda est ad somnum culcita, in qua homo, qui tantum debebat, dormire potuit. Π48. Exercitationes campestres equorum et armorum Si

tim post bella civilia omisit, et ad pilam primo solliculumque 5 transiit mox animi laxandi caus , modo piscabatur hamo, mod talis nucibusque ludebat cum pueris minutis, quos facie et garrulitate amabiles undique conquirebat Alea multum delectabatur idque ei vitio datum ost Tandem amicta valetudine in Campaniam concessit, ubi remisso ad motium animo, nullo hilaritatis genere abstinuit Supremo vitae die, petito apeculo, capillum sibi comi jussit, et amicos

circumstante percontatus est, num vitae mimum satis c-mod egisset adjecit et solitam clausulam Edito strepitum, vosque omnes cum gaudio applaudite. obiit Nolae is

sextum et septuagesimum annum agens.