장음표시 사용
121쪽
quum Philippus consul obsisteret, et Drusus in comitio ita
collum obtorsit, ut plurimus sanguis emueret e naribus; additaque oontumelia, non cruorem, sed muriam de turdis esse dixit Philippus enim deliciarum amans, turdorumque imprimis edax habebatur. Alium etiam virum consu starem, iisdem legibus pariter adversantem, ait Drusus se de saxo Tarpeio praecipitaturum. 29. Nec observantior erga senatum sui Drusus nam quum senatus ad tum misisset, ut in curiam veniret: ' Quare ' inquit Drusus, non ipse senatus adone venit in 1οΗostiliam, propinquam rostris 3 laruitque tribuno sen
tus quibus rebus actum est, ut DruSus nec senatui, ne
plebi placeret Unde quum e soro magna hominum requentia stipatus rediret, in atrio domus suae cultello percussus est cultellus, lateri ejus astixus, relictus est, auctor ero necis Isin turba latuit Drusus intra paucas horas decessit. Quem ne morti quidem proximum ea deseruit superbia, quae eum in exitium impulerat quum enim extremum jam redderet spiritum, circumstantium multitudinem intuens Ecquando ' inquit, amici, similem mei civem habebit respub aulical 30. uno vitae finem habuit juvenis clarissimus quidem,
sed quem sua semper inquietum ac turbulentum secerat ambitio ipse queri solitus est sibi uni, ne puero quidem, serias unquam contigisse; nam adhuc praetextatus, per ambitionem Scoepit reos judicibus commendare. Laudantur tamen Drusi
quaedam acta dictaque quum hilippo consuli insidiae pararentur, ejusque vita in maximo esset periculo Drusus, recognita, Philippum, lichi inimicum, monuit ut sibi caveret. Extat etiam Drusi vox egregia : quum enim domum aedifica asret, promitteretque architectus, si quinque talenta sibi darentur, ita se eam aedificaturum, ut nemo in eam despicere posset: Imb,' inquit Drusus, decem dabo, si eam ita componas, ut quidquid agam non a vicinis tantum, sed ab omnibus etiam civibus possit perspici. ' ε
31. Caius Marius, humili loco natus, militiae tirocinium in Hispania, duce Scipione, posuit: erat imprimis Scipioni o rus ob singularom virtutem, et impigram ad pericula et i boras alacritatem. Scipio, quum inspicere voluisset quem εο
122쪽
admodum ab unoquoque equi curarentur, Marii equum validum et bene curatum invenit quam diligentiam imperator plurimum laudavit. Quadam die quum sorte post cinnam Scipio eum amicis colloqueretur dixissetque aliquis, siquid Scipioni accidisses, Ecquem alium similem imperatorem habitura esset respublica Scipio, percusso leuiter uarii
humero, Fortassis istum. ' inquit. Quo dicto excitatus Marius dignos rebus, quas postea gessit, spiritus concepit. 32. Marius legatus Metello in umidia criminando eum,1 adeptus est consulatum, et in ejus locum suffectus Bellum Iugurthinum a Metello prospero coeptum consecit. Iugurtha ad Getulos,profugerat, eorumque regem Bocchum adversus Romanos concitaverat. Marius Getulos et Bocchum agressus fudit Castellum in excelsa rupe positum, ubi re-2 gii thesauri erant, non sine multo labore expugnavit. Boochus, bello defessus, legatos admarium misit, pacem or-tea. Sylla quaestor a Mario ad regem remissus, qui Boccho persuasit, ut Iugurtham Romanis traderet Iugurtha igitur vinctus ad Marium deductus est, quem artus triumphanam aut currum egit, et in carcerem coenosum inclusit, quo quum Iugurtha veste detracta, ingrederetur, os diduxit ridentis in modum, et stupens similisque desipienti inclam uit Proh quam frigidum est vestrum balneum. 83.marius, post expeditionem Numidicam, iterum consuIas creatus est, eique bellum contra Cimbros et Teutones decretum est mi novi hostes, ab extremis Germaniae finibus profugi, novas sedes quaerebant. Gallia Exclusi in Italiam transgreasi sunt; nec primum impetum barbarorum tres duceARomani sustinuerint; sed Marius primo Teutones sub ipsis M. Alpium radicibus assecutus praelio oppressit vallem fluviumque medium hostes tenebant, unde militibus Romanis
nulla aquae copia aucta necessitate virtus causa victoriae
fuit namque Marius sitim metuentibus ait digitum protendens Viri estis : en illic aquam habebitis.' Itaque tam
l. acriter pugnatum est, tantaquo caedes hostium fuit, ut Romani victores de cruento numine non plus aquae hiberent, qu1m sanguinis barbarorum.
34 Delotis Teutonibus Caius Marius in Cimbros convertitur: hi ex alia parte Italiam ingressi Athesim flumen
εο non ponto ne navibus, sed ingesia obrutum sylva transiluerant; quibus occurrit artus Tum Cimbri legatos ad
consulem miserunt, agros sibi suisque ratribus postulantes.
123쪽
Ignorabant scilicet Teutonum cladem Quum Marius ab iis quaesivisset quos illi fi atres dicerent, Teutones nomin verunt. Ridens Marius: omittite,' inquit, fratres tenent hi acceptam a nobis terram, aetern4mque tenebunt. Legati sensere so ludibrio haberi, ultionemque ario minati sunt statim atque Teutones advenissent. Atqui adsunt,' inquit artus, decetquo vos hinc non discedere, nisi sal talis vestris fratribus.' Tum vinctos adduci jussit Teut num duces, qui in praelio capti fuerant. 35. mis robus auditis, Cimbri castris egressi ad pugnam . prodieruntia Marius aciem ita instituit, ut pulvis in oculos et ora hostium ferretur Incredibili strage prostrata est illa Cimbrorum multitudo. Caesa traduntur centum octoginta hominum millia. eo minor cum uxoribus pugna, qu mcum viris suit illae enim objectis undique plaustris altae de rasuper, quasi e turribus, pugnabant lanceis contisque Victae
tamen legationem ad Marium miserunt libertatem Orantes, quam quum non impetrassent, suffocatis elisisque insantibus, aut mutuis concidere vulneribus, aut vinculo e crinibus suis facto, ab arboribus jugisque plaustrorum subreetis pepende sarunt Ferunt unam conspectam suisse quae pedibus suis duos filios seipsam vero ex arbore, suspenderat.
124쪽
l. A. U. 664 - 705. A. C. 88 - 47. TuN Romae primum civile bellum ortum est. Quum enim Sylla consul contra Mithridatem regem Ponti missus suissset, ei Mariun illud imperium eripuit, secitque ut loco Syllae imperator cres aretur qua re commotus Sylla cum exercitu Romam venit, eam armis occupavit Mariumque expulit. arius in paludo aliquandiu delituit; sed ibi paulo post deprehensus; et, ut erat, nudo corpore, coenoque oblitus injecto in collum loro raptus est, et in custodiam conjectus missus etiam est ad 1 eum occidendum servus publicus, natione Cimber, quem Μarius vultus majestate deterruit. Quum enim hominem adae gladio stricto venientem vidisset u-ne,' inquit, rium audebis occidere 'V lle attonitus ac tremens, abiecto ferro, fugit. Marius postea ab iis etiam, qui prius eum o
2. Marius, accepta navicula, in Africam trajecit, et in agrum Carthaginiensem pervenit. Ibi quum in totas solitariis sederet, venit ad eum lictor Sextilii praetoris, qui hanc
provinciam administrabat arius ab eo, quem nunquamu laeserat, aliquod humanitatis officium expectabat; at lictor decedere eum provincia jussit, nisi vellet in se animadverti. Torvis oculis eum intuens artus nullum dabat responsum. Interrogavit igitur eum lictor, ecquid praetori vellet renuntiari Cui Marius, Abi,' inquit, nuntia te vidisseus Caium arium in Carthaginis magnae ruinis sedentem. Duplici exemplo insigni eum admonebat de inconstantia re-
125쪽
BOOK VII, 15mm humanstrum, quum et urbis maximae excidium et viriolarissimi casum ob oculo poneret.
3. . U. 666. A. C. M. rosecto ad bellum Mithridaticum Sylli, in Italiam rodiit artus efferatus magis calamitate qukm domitus. Cum exercitu Romam ingressus, seam caedibus et rapinis vastavit omnes adversae actionis nobiles variis suppliciorum generibus affecit quinque dies, totidemque noctes rista scelerum omnium duravit licentia. Hoc tempore admiranda sane fuit populi Romani abstinentia : quum enim artus objecisset domus occisorum diripi isendas, nemo sui qui ullam ex his rem attingeret quae populi misericordia erat tacita quaedammarii crudelitatis vituperatio. Tandem artus, senio et laboribus consectus, in
morbum incidit, et ingenti omnium laetiti vitam finivit. Cujus viri si expendantur cum virtutibus vitia, haud iacit indictu erit, utrum in bello hostibus, an in otio civibus fuerit
infestior quam enim rempublicam contra hostes virtute Servayerat, eam togatus ambitione evertit.
4. Eratiario ingenuarum artium et liberalium studi rum contemptor animus Quum aedem Honoris de manu Mbiis hostium vovisset, spreta peregrinorum marmorum nobialitate, artificumque Graecorum peritia, eam vulgari lapide per artificem Romanum curavit aedificandam Graecas etiam liter' aspernabatur quod,'' inquiebat suis doctoribus parum ad virtutem prodessent; 'at idem sortis, validus, et adver sinatis dolorem confirm tus Quum ei varices in crure secarentur,
vetuit se alligari. Aorem tamen suisse doloris morsum ipse ostendit; nam medico alterum crus postulanti noluit praebere, quod majorem esse remedii, quam morbi, dolorem judicaret.
5. Lucius Cornelius Sylla, patricio genere natus, bello Juσurthino quaestoriarii suit. Vitam antea ludo, vino, libidineque inquinatam duxerat; quapropteriarius molestἡ tulit, quod sibi gravissimum bellum gerenti, tam delicatus is quaestor sorte obtigisset. Rusdem tamen, postquam in Africam venit, virtus enituit Bello Cimbrico legatus consulis bonam operam navavit. Consul ipse deinde factus, pulso in exilium ario, adversiis ithridatem prosectus est; ac primum illius regis praesectos duobus praeliis profligavit 4.
126쪽
dein transgressus in Asiam, ithridatem ipsum sudit, et oppressisset, nisi adversus Marium festinans, qualemcunque pacem maluimet componere Mithridatem tamen pecunia multavit Asia aliisque provinciis, quas occupaverat, des s dere coegit, eumque pMErnis finibus contentum esse jussit. 6. Sylla propter motus urbanos cum victore exercitu Romam properavit. Eos, qui ario favebant, omnes superavit nihirilla victoria fuit crudelius Sylla, dictator creatus, novo et inaudito exemplo tabulam proscriptionis proposuit, Το qua nomina eorum, qui occidendi essent, continebantur et quumque omnium esset orta indignatio, postridie plura etiam adjecit nomina. Ingens caesorum sui multitudo. Saevitiae causam avaritia etiam praebuit, multoque plures propter divitias, qukm propter odium victoris, necati sunt Civis quii dam innoxius, cui landus in agro Albano erat, legens proscriptorum nomina, se quoque ascriptum vidit Vae,' inquit, misero mihi me undus Albanus persequitur.' Neque long progressus, a quodam agnitus et per ussus est.
7. mpulsis prostratisque inimicorum partibus, Sylla Felias cem medicto appellavit: quumque rius uxor geminos eodem partu tuno edidisset, puerum Faustum puellamque Faustam nominari voluit. Tum repenth, contra omnium expectationem, dictaturam deposuit, dimissisque lictoribus, diu in foro deambulavit. Stupebat populus, eum privatum videns, a cujus modo tam formidolosa suerat potestas quodque non miniis mirandum fuit. Au ei privato non soli im salus sed etiam dignitas constitit, qui cives innumeros ordo derat. Unus tantum sui adolescens, qui auderet queri, et recedentem usque ad foras domus maledietis incessere. Cujus in-s jurias Sylla patienti animo tulit sed domum ingrediens, dixit: mi ades oens ossiciet, nequis posthac tale imp rium deponat. S. Sylla deinde in villain prosectus, rusticari et Venando vitam ducere coepit. Ibi morbo pediculari correptus, intea alit, vir ingentis animi, cupidus voluptatum, sed gloriae cupidior lite is Graecis atque Latinis eruditus, et Virorum literatorum adeo amans, ut sedulitatem etiam mali cujusdam poetae aliquo praemio dignam duxerit: nam quum ille pia
gramma ipsi obtulisset, jussit Sylla praemium ei statim dari,
εο ea tamen lege, nequid postea scriberet. Ante victoriam laudandus, in iis vero quae secuta sunt, nunquam satis itu-
127쪽
BO II. III perandus urbem enim et Italiam civium sanguine inund vii. Non solum in vivos saeviit, ac ne mortuis quidem p percit; nam ait arii, cujus, etsi postea inimicus, aliquando tamen quaestor fuerat, ersitos infres ita flumen projecit. Qua crudelitate rerum praeclare gestarum gloriam corrupit
s. Lucius Lucullus ingenio, doctrina, et virtute claruit. In Asiam quaestor prosectus, huic provinciae per multo annos cum laude praesuit. ostea consul actus admithridaticum bellum a senatu missus, opinionem omnium, quae de is Virtute ejus erat, vicit: nam ab eo laus imperatoria non admodum expectabatur, qui adolescentiam in pacis artibus consumpserat; sed incredibilis quaedam iligenti magnitudo non desideravit tardam et indocilem usus disciplinam. tum iter consumpsit partim in percontando a peritis, partim is in rebus gestis legendis. Habebat porro admirabilem quandam rerum memoriam unde actum eat ut in Asiam doctus imperator venerit, quum esset Roma prosectus rei militaris rudis.10. Lucullus eo bello magnas ac memorabiles res gessit a. Mithridatem saeph multis locis sudit Tigranem regem maximum in Armenia vicit, ultimamque ruallo manum magis noluit imponere, qukm non potuit se alioqui per omnia laudabilis, et bello paene invictus pocuniae cupidini nimium deditus suit, quam tamen ideo expetebat, ut deinde per luxu asriam effunderet itaque postquam demithridate triumpha set abjecta omnium rerum cura, coepit delicate ac molliter vivere otioque et luxu dimuere magnifica et immenso sumptu villas aedificavit, atque ad earum usum rare ipsum vexavit. Nam in quibusdam locis moles mari injecit, in οaliis vero, sutassis montibus, mare in terras induxit unde eum haud infaceth ompeius vocabat eretem togatum. Xerxes enim ersarum rex, quum pontem in Hellesponto secisset, et ille tempestate ac fluctibus esset disjectus, jussit mari trecentos flagellorum ictus infligi, et compedes dari. aa M. Habebat Lucullus villam prospectu et ambulatione pulcherrimam, quo quum venisset Pompeius, id unum reprehendit, quod ea habitatio esset quidem aestate peramoena, sed hieme minus commoda videretur; cui Lucullus tuta ne,' inquit me minus sapere quam hirundines, quae, do μ
128쪽
niente hieme, sedem commutant i '' illarum magnificentiae respondebat epularum sumptum quum aliquando modica ei, utpote soli, coena esset posita coquum graviter objurgavit, eique excusanti ac dicenti se non debuisse lautum parare convivium, qud nemo esset ad coenam invitatus Quid ais, ' inquit iratus Lucullus, an nesciebas Lucullum liodie cinnaturum esse apud Lucullum
l2. Quintus Sertorius, ignobili loco natus, prim stipeni di bello Cimbrico secit, in quo honos ei virtutis causa habitus est. In prima adversus Cimbros pugna licet vulneratus, et equo amisso, Rhodanum flumen rapidissimum nando trajecit, lorica et scuto retentis. Egregia etiam sui ejus opera bello sociali dum enim nullum periculum refugit,1 alter ei oculus effossus est idque ille non dehonestamentumori, sed ornamentum merito arbitrabatur dicebat enim caetera bellicae sortitudinis insignia, ut armillas, coronaSVe, ne semper nec ubique gestari se vero, quotiescunque in pu licum prodiret, suae virtutis pignus, vulnus scilicet ob rema publicam coaptum, in ipsa fronte ostentare, ne quenquam sibi occurrere, qui non esset laudum suarum admirator.
13. Postquam Sylla, o bello Mithridatico in Italiam re-Versus, coepit dominari, Sertorius, qui partiummarianarum suerat, in ilispaniam se contulit. Ibi virtutis admirationsa et imperandi moderatione Hispanorum simul ac Romanorum, qui in iis locis consederant, animos sibi conciliavit, magnoque exercitu collecto, quos adversus eum Sylla miserat duinces profligavit. issus deinde a Sylla etellus a Sertorio susus quoque ac fugatus est Pompeium etiam, qui tumisa paniam venerat ut Metello opem ferret, levibus praeliis lacessivit Sertorius. Is enim, non minus cautus quam acer imperator, universae dimicationis discrimen vitabat, quod imp rem se universo Romanorum exercitui sentiret interim
vero hostem crebris daninis satigabat. s 14. Quum aliquando Sertorii milites pugnam inconsulte
flagitarent, nec jam eorum impetus posset cohiberi, Sertorius duos in eorum onspectu equos constituit, praevalidum alterum, alterum ver,admodum exilem et imbecillum deinde equi infirmi caudam a robusto juvene totam simul
4 abrumpi sussit validi autem equi singulos pilos ab imbecillo
129쪽
sene paulatim velli Irritus adolescentis labor risum omnibus movit senex autem, quamvis tremula manu, id persecit, quod imperatum sibi fuerat. Quumque milites non satis intelligerent, quorsum a re Spectaret, Sertorius ad eos conve
Aus Equi caudae, inquit, similis est hostium exercitus: qui paries grediim , facile potest opprimereri contris nihil proficiei, qui universum conabitur prostseruere. 15. Erat Sertorio cerva candida eximiae pulchritudinis, quae ipsi magno .usui suit, ut obsequentiores haberet milites.
Hanc Sertorius assuefecerat se vocantem audire et euntem saequi. Dianae donum esse omnibus persuasit, seque ab ea moneri quae acto opus essent. Si quid durius vellet im- Perare, Se acerva monitum praedicabat, statimque libentes parebant. Cerva in quadam hostium incursione amissa Eata periisse credita quod aegerrime tulit Sertorius. Multis 15phs diebus a quodam homine inventa est. Sertorius eum, qui id sibi nuntiabat, tacere jussit, cervamque repente in locum, ubi jus reddere solebat, immitti. Ipse vultu hilari in publicum progressus, dixit sibi in quiete visam esse cervam,
quae perierat, ad se reverti. Tunc emissa ex composito socerva, ubi Sertorium conspexit, laeto saltu ad tribunal sertur, ac dexteram sedentis ore lambit unde clamor actus, ori que omnium admiratio est.
16. Victus postea a Pompeio Sertorius pristinos mores mutavit, et ad iracundiam deflexit. Multos ob suspicionem asproditionis crudeliter interfecit unde odio esse coepit exercitui Romani moleste serebant, quod Hispanis magis quis sibi confideret, hosque haberet corporis custodes In hac animorum aegritudine non deserebant Sertorium, quem necessarium sibi ducem judicabant, sed eum amare desierant. MDeinde in Hispanos quoque invii Sertorius, quod ii tributa non tolerarent; ipse etiam Sertorius, curis jam et laboribus sessus, ad obeunda ducis munia segnior ad luxum et libidines declinavit. Quare, alienatis omnium animis, jussa imperatoris contemnebantur tandem acta adversus eum con- juratione Sertorius in convivio a suis est interfectus ONAEUS POMPEIus, AEURN IED ΜASNus THE AEREAT).
17. naeus ompeius, stirpis senatoriae adolescens, in bello civili se et patrem consilio servavit Pompeii pater suo exercitui ob avaritiam erat invisus itaque acta est in o
130쪽
eum conspiratio. Terentius, quidam naei Pompeii contubernalis, eum occidendum susceperat, dum alii tabernaculum patris incenderent. Quae res juveni Pompeio coenanti nuntiata est. Ipse, nihil periculo motus, solito hilarius bibit,
et cum Terentio eadem, qua antea, comitate usus est. Deinde cubiculum ingressus, citi subduxit se tentorio, et si mam patri circumposuit custodiam. Terentius tum, di tricis ense, ad lectum Pompeii acoemit, multisque ictibus stragula percussit orta mox foditione, Pompeius se in Io media conjecit agmina militesque tumultuantes precibus et lachrymis placavit, o suo duci reconciliavit. IS. Pompeius, eodem bello civili partes Syllae secutus, ita egit, ut ab eo maxime diligeretur. Annos tres et viginti natus, ut Syllae auxilio veniret, paterni exercitus reliquias a collegit, statimque dux peritus extitit. Illius magnus apud militem amor, magna apud omnes admiratio fuit nullus ei labor taedio, nulla defatigatio molestiae erat Cibi viniqu
temperans, somni parcus, inter milites corpus exercebat. Cum alacribus saltu, cum velocibus cursu, cum validis luctam certabat. Tum ad Syllam iter intendit, non per Ioca devia, sed palis incedens, tres hostium exercitus aut sudit aut sibi adjunxit. Quum ibi Sylla ad se accedere audivit, egregiumque sub signis juventutem aspexit, desiliit ex equo, Pompeiumque salutavit imperatorem deincepa ei venientias solebat amurgere de sella et caeput aperire quem honorem nemini nisi Pompeio tribuebat. 19. Posteatompeius in Siciliam prosectus est, ut eam a Carbone Sylla inimico occupatam reciperet. Carbo comprehensus et ad ompeium ductus est Quem Pompeius, a postquam acerbe in eum invectus hisset, ad supplicium duei jussit. Tunc ille, qui ter consul fuerat, demissesac muliebriter mortem extimuit voce flebili petiit ut sibi alvum levare liceret, sicque brevem miserrimae vitae usuram rapuit,
donec miles, morae impatiens, caput in sordido loco sedentis is amputavit Lono moderatior fuit Pompeius erga Sthenium, Siculae cujusdam civitatis principem. Quum enim in eam civitatem animadvertere decrevisset, quas sibi adversata su rat, exclamavit Sthenius, eum iniquε facturum, si ob culpam unius omnes plecteret Interroganti Pompeio quisnam ille M unus esset Ego,' inquit Sthenius, qui meos cives ad
id induxi. Tam libera voce delectatus Pompeius omnibus et Sthenio ipsi peperest.