장음표시 사용
131쪽
Cap. I. A. Is Crisis per excretionem fit vel per vomitum, vel dejectionem alvi, vel urinam , vel sudores, vel haemorrhagiam narium, vel menses, vel haemorrhoides. Crisis per abcessum fit vel in partes internas, vel eX ternas. Estque vel bona, vel mala. Bona est, ubi ad partes ignobiles, remotas transfer
Mala, ubi ad internas, minus remotas, nobiles. Pendent hae crisis differentiae a naturae robore majore vel minore quod in temperie potissimum consistit Mavaria materiae expellendae conditione Dies, quibus subita hujusmodi converso fit , dicun Dies criti tur Critici quorum alii critici senecdochice, alii intercidentes , alii vacui nuncupantur. Critici synecdochice appellantur, in quibus crises frequentiores meliores fiunt qui fere omnes septenario circuitu definiuntur: iunt T. 4. O. T. q. qO. Sunt etiam certi dies , qui crisin his diebus futuram Indicantes.
indicant qui propterea indicantes, contemplabiles dicuntur .sunt cujusque septenarii medii seu quaternarii, ut 4. II. γ. q.
Intercidentes seu intercalares, ab aliis provocatorii di dite, calicti, sunt in quibus,vel ob vehementiam paroxysmi, vel ob causam externam, natura irritatur ad intempestivam expulsionem praestandam tales sunt. 3. s. I 3. 19.. Dies vacui sunt,quibus rarissimari imperfecta ac mala scibis .crisis plerumque contingit iique sunto. 8.1Ο. a. 16.18 quibus nonnulli addunt aa. 23. 23. 29 3O. 32. 33.
38.39. Hi Medicinales adpellantur, quod in iis medicamenta exhiberi possint.
132쪽
116 FuNDAMENTA Cap. VI. Post diem quadragesimum morbi lenta coctione, vel abseessibus potius quam crisibus, siniuntur. Fiunt autem omnes hi dies critici, sicut anni climatacterici, a proprietate humorum, peculiari dispositione humani corporis, ac viribus diversis aegri; quibus plerique addunt lunae varios ad solem aspectus: imo totum coelum his addi potest, cum illud magnam in omnia corpora habeat emcaciam.
Rarae fiunt crises in his regionibus tum ob aeris nostri frigus, tum quia Medici nostrates, benignioribus purgantibus instructi, per epicrasin materiam morbificam feliciter expurgant, de ita causam futurae criseos tollunt. Quomodo autem morbus sit finielidus,subito an paulatim motus ipsius morbi priςcipue docet Cui adjungu-tur, quaecunque morbum vel accelerant vel retardanes,uz temperamentum, aetas, regio,&c: si emm fuerit morbus vehemens, vires robustae aetas juvenilis causς morbi calid morbus subito finietur:sin morbus sit imbecillis, vires languidae, aetas senilis, causae frigidae, regio frigida; morbus paulatim solvetur. Pr dictio crisis in tribus consistit: I. An bona,vel mala 2. An per excretionem, aut abscessum: 3. Et quo tempore ea sit futura. ἡ Visi bona cognoscituri 1 si signa coctionis prccesserint, sequaturque sensibilis evacuatio. a. indicata sit die indice . . si fiat die judicatorio. . excretio sit conveniens morbo&aetati. s. si fiat cum levamine a symptomatis, ut e g. liberatione a febri, cum faciei melia
l cxisi cognoscitur ex contrariis signis.
133쪽
Cap. VI. A. IIT An vero crisis , per materiae morbificae excretionem, vel absces um seu translationem sit futura, docent morbi
species, motus, tempus anni, natura aegri, cistas.
Nam si morbus sit valde acutus, extenuit acri materia, natura sit fortis, pulsus vehemens, viς apertae,& natura sudori vel alii evacuationi asLeta sit tempus ae 'stivum per excretionem fiet crisis. Contra si morbus sit minus acutus , materia crassior, virtus debilior, praesertim si longo tempore urinae fuerint tenues crudae, partium externarum debilitas per abscessum futuram crisin indicio est. Per quem autem locum sit futura excretio , id docet humoris inclinatio, sensus molestiae circa eas partes,
ad quas humor expellendus movetur. Excretionem per vomitum futuram praenunciant Ver Signa u. tigo, pulsus durus, dolor Capitis, morsus ventriculi rigor, rivom ι-
labri inferioris tremor, hypochondri frigiditas , cordis palpitatio , sputum aquosum sponte effluens.
Sudorem futurum praecedunt rigor, pulsus mollis laudoris. madidus, anxietudo, suppresJo urinae alvi, carnes ca- rubrae, vaporosae, Hadidae. Excretionem per alvi dejectionem futuram indicant, Di Z absentia signorum aliarum excretionum rugitus Ormina intestinorum , aliaque alvi turbatio.
Si vero per urinam sit futura excretio, illaria significant I
absentia reliquorum, murmur in hypochondrio, lumborum gravitas, consuetudo corporis per urinam evacuandi copia urinarum paulatim increscens, potumque eX- cedens ac tincta, humoribus peccantibus ista.
134쪽
Ii FuNDAM gur CapVI. betudo bculorum dolor colli, temporum, frontis pulsatilis rubor faciei, spectrorum rubrorum visio, difficultas respirandi, tensa hypochondria, aetas regio sanguinea.
Per menstrua futura patet ex gravitate lumborum, eorumque calore, dolore ad pubem, crura, spinam. Hςmorrhoidum praesagia sunt consiuetudo earum insanitate gravitas, dolor circa podicem. Si per plura loca excretiones criticet futurae sunt, plurium excretionum signa animadvertuntur. Abscessum futurum indicant, urina tenuis cum bonis signis, virtus non ita fortis cum calidis humoribus Virtus robusta cum frigidis humoribus denique morbi longitudo cum bonis signis. Locum abscessias ad superiora futuru indicant dolor, Calor,& tumor superiorii partiu ut apparet in parotidibus: ad inferiora vero futurum,absces ium demonstrant, calor, tumor,' dolor partes inferiores occupantes cuti fit in bubone inguini S. Abscessum, per variolarumis morbillorii eruptionem fore, praesagiunt dolor capitis, oculorum, gutturis, Cum temporum &frontis pulsatione,narium pruritus, sternutati terror in somno, paroxysmi quasi epileptici, motus convulsiivi, deliria dorsi tensio, pulsatio, gravitas universi Corporis, ardori pruritus in corpore spirandidissicultas, tussis sicca, oscitatio , pandiculario , cordis palpitatio pedum tremor pulsus pleni, molles undosi, crebri, aequales,&interdum interrupti urinae saepe fanorum similes, aliquando turbidae sanguinis e naribus stillae, aut fluxus largior, lachrymae, vomitus, faciei
135쪽
Cap. VI. A. Is lorum rubor, vox rauca , os siccum , cutis aspera, inaequalis. Quando sit crisis futura , etiam a medico est cogno Signascendum, ut rerum suarum rationem recte possit inire ih Pendet autem illa pr cognitio status morbi praeno-tu tione ac praecipue ex signis coctionis cruditatis. Quae quo citius vel tardius apparent, eo citius vel serius crisis est exspectanda. Deinde his signis conjugenda est mor' bi idea, magnitudo, motus hos, item gri natura, Vires aetas, tempus anni; prout enim haec majorem vel mi norem caloris fervorem, humorum ebullitionem indicant, etiam crisis vel citius, vel tardius Continget.
Iam vero instare diem crisis monstrant variς Corporis perturbationes, ut capitis dolor ingens , jactatio N anxietudo incredibilis, sitis inexplebilis , difficultas respirandi, pulsus in qualis, Malia gravia symptomata , pro ratione partis per quam materia est expellenda. Quae si nocte fiant, sequente die I sin interdiu , sequente nocte crisis est futura. Horam crisis praesagire licet, si diem futurae criseos cognitum habeamus tum enim videndum qua diei hora paroxysmus advenire soleat inquod tempus paroxysmi aegro gravius est futurum, id crisi est attribuendum.
Per commutationem autem terminantur morbi, qui Commuta
debitum solutionis tempus transgressi, in alium commutatur ut contingit in pleuritide, post A. dies in empyema;
S apoplexia, post aliquot dierum lapsum, in paralysin ab
136쪽
huNDAMENTA Cap. VII. CAΡur. VII. De Conservanda auitate. Actenus versati sumus incognitione valetudinis; Cμ μ q, itaque absoluta, progrediamur ad Curationζm: quae est secunda pars Medicinae, quae agit de valetudine curanda.
Hujus partes duae sunt Hygietna, Therapeutica, 'giema Hygicina est curatio, quς bona diaeta sanitatem tuetur. Bona di Bona diaeta est ratio salubriter utendi rebus, ad vitamnoe essariis. Hae sunt aer cibus, potus somnus, vigilia motus, quies Xcreta, retenta .animi pathemata quae vulgo res non naturales appellari solent, quia nat uram nostram non quidem constituunt sed, si recte usurpentur Conservant vi, si male iis utamur, eam destruunt. Ad has referri possunt, vestis , donius , lectus. Haec enim aeris injurias a corpore nostro avertunt, excretionem insensibilem a alimentorum feliciorem coctionem S distributionem , promovent. Communi Communissima Hygieinae lex est, mediocritatem sem-
si 'g tutissimam es. Omne enim nimium est naturae ini-
Mediocritas autem, pro varietate corporum subjecto rum est varia alia enim mediocritas requiritur in homine robusto, multis alimentis assueto , alia in imbecilli,& paucis cibis uti solito. Deinde danda opera, ut corporis naturalis constitutio, in temperie partium conformatione perea Con
137쪽
Cap. VII A. I 2Iservetur,quae ad hoc apta sunt similia scit si corpus optime sit constitutum, vel paululum, paulatim contraria si ab optimo deflectat. Vitentur autem illa, quae illam possunt destruere. Hygieina est vel lateretica , vel Prophylactica.
Diateretica est, qua sanitas firma conservatur. Ea Varia est, primo ratione aetatis ineundae, vel initae: deinde ratione sanitatis accuratae, vel deflectentis. Diateretica ineundae aetatis est futurae sanitatis fundamentum quod in bene temperato semine parentum recta ejus conceptione; deinde in bona uteri gestatio ne; ac recto partu consistit. Ubi itaque utero concepit mater, omnia caveat , quae Gratida foetu aliquid detrimenti post uni adferre & curet, ut eum conservet,ac salvum retineat fugiat scit aerem foetidum a candelarum recens extinctarum, ac sulphuris, castorei, similiumque foetores isti odores rerum nimis fragrantiumci cibos etiam mali succii acres citem urinam copiose cientia, nauseam moventia sternutationes excitantia atque etiam copiosa aromata Pravi ci.
bi, quos appetunt gravidae, iis non omnino sunt denegandi. Quod si foemina priςgnas cibi, quem appetit, particeps fieri non possit, ad vitandum incommodum, ipsi exhibeii solet mel vel saccharum cum nuce moschata; vel aqua
extracta e corticibus citri, aurantiorum , aut radice paroniae, in vino malvatico maceratis, vel aliud quid fragrans spirituosum quibus foetus corroboratur, imaginatio matris ad alias cogitationes avertitur.
Quod si gravidae horrenda aliqua imago osteratur
138쪽
mox ad res pulchras seipsam in speculo , vel aliud formosum oculis intuendo, magnationem suam transferat
Graviores labores, animi affectus gravidis impri'
missunt noxii, uti etiam nimium otium.
Veia sectio ante quintum mensem prohiberi solet Inplethoricis vero ante quintum mensem eam secare licet: praesertim cum quaedam , nisi ante hoc tempus sanguis ipsis mittatur, abortiant. Praegnantes purgabisi secundum Hi p. s. Aph. 26 sit materia turgeat, quadrinae si res, S usque ad septimum mensem, sed has parcius. Utendum vero medicamentis levioribus. Ubi ipsum pariendi tempus instat,ac jam parturit foemina operam dabit, ut apto corporis situ, tempestivo nixu, periti obstetricis aliarumque adstantium foeminarum, interdum etiam medici adjumento , foetum suum, citra ullam , quantum fieri potest, laesionem , una cum secundis in lucem proferat. deg/men Initae aetatis diateretica versatur primo circa infantes ρης q adito itaque in lucem infante umbilicus, lino ligatus, quatuor digitos ab ejus ventre est praecidendus corpus bene purgandu: d recte fascian dii;ac antequam mammis ipse adhibeatur, aliquid puri mellis vel facchari cum oleo amigdalarum dulcium, ad qces per alvum educendas est exhibendum : deinde lacte, inuidem materno, ubi pravum colostrum ex uberibus est eductum , alatur infans quia hoc cum ipso maximam convenientiam habet, utpote ex eodem sanguine genitum, ex quo antea foetus in utero factus, nutritus esto nisi forsan morbus in tris, vel abi mores hoc prohibeant. Illi enim plerumq: ex malo temperameto oriuntur. quia fere semper inclina
139쪽
Cap. VII. A. 23tiones naturales sequi solemus. Alatur autem infans lacte fere ad annum , sesquian num , vel biennium interim tamen aliis cibis eu peptis sensim est assuefaciendus,& a sordibus, excrementis recte mundandus, a vehementiori etiam ploratui ira, quantum fieri potest , arcendus cunis vel ulnis debite movendus S creticente iudicio, minisi plagis etiam est coercendus , ut parere discat, nec affectibus suis nimium indulgeat. Neque ad intempestivum gressum est sollici'tandus. Postea paulatim solidioribus cibis assuescat pri mo tamen septennio victus sit humidior, linum iugiatur Crescente magis corpore in animus S Corpus sunt magis exercenda exercitiis tamen moderatis , ne Vel membrum aliquod distorqueatur, vel corpus motu nimio exsiccetur, augmentumque prohibeaturri sensimque aliquid de somno est demendum Secundo septennio cibi solidiores sunt praebendi, qui tamen non nimis exsiC-cent exercitatio etiam sit paulo minor, quam vires pos sunt tolerare. Pueris etiam multum cibi, ac saepe, in die est dandum. Tertio septennio victus ratio , cuique it generi egimen conveniens, est inchoanda. adosesen,
Aer autem eligatur purus, tenuis, temperatus, patens , ac liber, nullis inquinamentis obsitus , nulla putredine astectus, nullo vapore vel odore malo vel corruptela perfusus, quique levibus ac suaviter spirantibus ventis modice agitatus, valdeque serenus spiritus nostros reficere
Qui laboriosae vitae se dedunt hoc septennio pleniori victu uti debent, atque illis cibi , qui in parva quan- a. titate
140쪽
124 FuNDAMENTA Cap. VII. litate magnam alendi vim habent corpusque majoribus laboribus ipsis est firmandum. Qui vero ad literas animum applicant, a citate spiritus animales maxime debent curare: atque enit , ut copiosii generentur; utentes sic victu tenuiori , cibisque non crassis, qui puro ac laudato sanguini materiam praebent; dc operam dantes, ut omnia excrementa justo tempore evacuentur; nec intempestivis studiis cruditates cumulentur, corpusque debilitetur. Veneris usum ad hunc aetatis terminum non concedunt Medici post illum , non nisi pro corporis con stitutione moderatum. 2Etas a primo vigesimo, ad annum quinquagesimii, pro media habetur, atque ejus fere una est diaeta. Et cibum in ea qtate, quod attinet; in eo attendenda qualitas, quantitas, tempus sumendi S similes circum
Secundum qualitatem, cibi eligendi maxime temperati inter quos primum locum obtinet panis bene fermentatus, ex syncero frumento factus, recte in furno coctus item carnes animalium quae ab animalibus sumuntur; S semper eligendi sunt cibi boni succio vi-randi vero contrarii. Dandum tamen secundum Hip. a. aph. O. , aliquid consuetudini, variae corporis constitutioni secundum Celsum, homo sanus, qui bene valet, omnibus astu e fiet nullum cibi genus, quo populus utitur,fugiet;cibis replebitur aliquado parcius alio tempore vivet laboribus fatigabitur, otio torpebit pervices; nunc ruri, nunc erit domi nunc curru, nunc vehetur nata xistior ita enim putat ipsum tutio rem fore, es ullius rei, nimis