Henrici Regii Ultrajectini Fundamenta medica

51쪽

conveniens eorum calor , frigus , tenuitas, crassities, / V m

Humorum vitium est lethora , deficiens sanguinis Intia his copia, cacochymia, & pravus humorum motus morum. Plet hora est, cum humores, alendo corpori utiles, in Pisthora. venis supra mediocritatem abundant. Estque vel ad vasa, cum sanguis ita abundat, ut Vasa, quibus continetur, mole sua distendat vel ad vires, qua-do tanta est sanguinis copia, ut vasa quidem non supra modum repleat viribus tamen sit gravis. Ex his oriuntur plurimi morbi , ut inflammationes

apolexia, vasorum ruptiones, febreS. Deficiens sanguinis copia etiam morbos accersit, ut Sanguinis tabem , atrophiam , Caloris nativi extinctionem. F/J Cacochymia est humorum, corpori alendo inutilium, Caroeb in venis,vel extra illas redundantia.

Estque vel pituitosa , vel biliosa , vel melancholica,vel atra bilaris, vel serosa, vel maligna. Cacochymia pituitos est insipida, acida, salsa, vitrea, vel gypsea. Biliosa est vitellina , porracea, aeruginosa , vel glastea, sive glastum colore referens. Atrabitaris est sanguine , melancholica , pituitosa, vel bilios , sive e bile genita. Serosa est mitis, x et acris. Deinde cacochymia est universalis, vel particularis:&haec posterior est publica, in partibus publicis vel privata, in partibus privatis existens. a Denique

52쪽

Sohdarum partium

FuNDAMENTA Cap.III. Denique cacochymia est cruda, quae ad evacuandum est inepti vel cocta, quς justam tenuitatem habens,

a reliquis humoribus d partibus separata, ad X cernen dum est apta. Ex hac congeneres nasci innumeros morbos quotidiana experientia ita docet, ut exempla nulla hic videantur desiderari. Vitium solidarum partium est, cum ipsa corrumpun- vitium tur. Hinc morbos nasci docet pars gangraena affecta quae vitium suum sepe quam celerrime reliquis partibus

communicat.

8 4 toto ge Res toto genere praeter naturam in corpore genitae, issis quae morbos gignunt, sunt calculi, vermes, di similia. β mco Calculi, obstructiones, α, si acuti sint solutiones c6'

tae imul, dummos saepe dolores pariunt Verimes multorum malorum sunt autores , ut febris

palpitationis cordis pruritus narium , pilepsia , pravi appetitus, C. Atque haec de externa S interna causa diximus. Causa β' Causa morbi solitaria ex str est ictus pladii , vulnus;

N M Ejus vero, quae cum aliis causis morbum inducit, exemplum est cacochymi , quae a mala diaeta orta , cum obstructionibus S putredines, febrim parit. Haec posterior, primo est princeps vel ministra. d. deinde procatarctica antecedens, vel continens. ct eis: Pro catarctica est caula cum aliis agens, unde primo morbus producitur; sive illa sit externa; sive interna , ut ira, vel aestus aeris, cacochymiam movens febrimque in

53쪽

Continens.

ita morbum producit, ut ea sublata morbus possit perseverare: ut plethora vel cacochymia a diaetrvitio orta, unde inflammatio vel obstructio in venis alicujus partis,vel comstipatio viscerum originem ducit. Hqc morbum vel proxime attingit,& conjuncta vocatur, ut intemperies alicujus partis frigida , quae vicin qparti similem intemperiem tribuit vel remote, quae sy-fecdochice antecedens vocatur , ut picthora respectu phlegmones,mediante putredine velamuxu inductae.

Continens est causa morbi interni, cum materia , aliunde orta, quς ita morbo proxime adhaeret, ut ea possita morbus ponatur, sublata tollatur ut calculus, qui , ex cacochymia , ab intemperantia cibiri potu orta, natus, ureterem obstruit. Atque hinc Constat non omnes morbos continentem causam habere. Non enim omnes sunt cum materia, nec causam iissernam habent. .

De Symtomatis.

Amporro agendum de Symtomate a quod est res hvitumis.

contra naturam, in corpore nostro a morbo pro- 'fecta Estque vel morbus a morbo ortus; ut intemperies Ventriculi calida , originem ducens a prςsente intemperie calida hepatis vel morbi causa a morbo nata, ut redun

dantia bilis ab intemperie calida hepatis originem du cens,febrimque pariens vel simplex symtoma

54쪽

Hoc postremum est actio laesa, excrementorum vitili, qualitas corporis immutata.

AIDL Actio laesa est, quae secundum naturae leges non perficitur. Estque abolita, diminuta , aucti, Vel depravata. Actio abolita est, quae omnino cessat ut coecitas paralysiS. Diminuta, quae debiliter imperfecte peragitur ut nyctalopia, stupor. Aucta est, inae validius, vehementius, fortius justo peragitur talis est nimia vigilia , pulsus, respiratio

ingens, aliaeque similes, quς mediocritatem eX cedunt. De pravata est vitiosa , qui tamen nec est abolita, nec aucta, nec diminutari ut depravata imaginatio melancholicorum , diabolos, chimaeras, aliaque monstra horrenda sibi adesse imaginantium. Excrementorum vitium est, ubi illa qualitate, quantitate, excernendi modo, tempore, Vel toto genere, a naturali statu recedunt. Qualitate recedunt, Xcrementorum putredi urinae nimia acrimonia , bilis amaro nimius nimia etiam eorum crassities, vel tenuitas, vel alia qualitas praeter na

turam.

Quantitate, ubi copiosius vel parcius profluunt: ut di arrhaea, aluus nimis adstricta. Modo excernendi, ubi per convenientia loca non excernuntur; ut si alvi faece peros Miciantur, ut fit in vol- vulo vel sanguis menstruus evacuetur per mammas, Vel

vomitu.

Excernendi tempore delinquunt menses qui justo

citius vel tardius profluunt. Toto

55쪽

Cap. IV. A. 39Toto genere a naturali statu recedunt, ex gr. Vermeb, calculi, item pannus, cultri, clavi, aliaque multa simi

Qta alitas Corporis immutata est quod uis accidens, ZMβnt quod solidioribus partibus praeter naturam inest, mor fatis. bum sequitur. Haec a numero sensuum, quibus percipitur, in quinq; ordines redigitur. Primi ordinis sunt foedi colores ut flavus ab ictero, pallidus a leucophlegmatia.

Secundi sunt soni praeternaturan ut aurium tinnitus, plumonum fauciumque sterior, dentium stridor,& C. Tertii sunt tetri odores, quos axillae, nare , O , aut universum Corpus exspirat. Quarti, sunt ingratis apores, qui linguam vel palatum inficiunt. Quinti, sunt tactiles qualitates, quae non conveniunt; ut inconveniens calor, frigus, humiditas, siccitas , mota lities, durities, scabrities , item dolor qui est tristis quς-dam, ex vehementiore sensoriorum tactoriorum motu orta sensatio,

Hic, pro causae efficientis, subjecti diversitate est varius. Ab acribus enim S pungentibus, in partibus nervosis, membranosis, acutus Da rebus obtusis, in partibus carnosis, obtusus a ponderosis,&in pare chymatis, gravativus circa arterias, pulsans percipitur dolor. Atque ita summa genera symtomatum enarraVimus,quq ut paulo clariora evadant, ea in exemplis particula ribus nonnihil demonstranda, causaeque eorum redden

dae videntur quod ut commode fiat, actionum laesiones,

caeteris

56쪽

caeteris praemittere , easque eo fere ordine, quo actiones humanae in cognitione physiologica cap. D propositae fuerunt, X ponere decreVi.

- ctionum inter Actionum naturalium' siones prima , est aboli- , D ta, imminuta, aucta, vel depravata fames, vel sitis. V Aboletur vel diminuitur fames, quando nullus aut

nimis paucus succus acrisi fermentaceus ab steriis inventriculum infunditur, ut fit in nimis diu jejunantibus: vel quia punctio S rosio succi acris, in ventriculum effusi, non percipitur , propterea quod mens intentioribus cogitationibus alio sit distractari vel quia nimia aliorum succorum , ex quacunque causa circa ventriculum hqrentium, copia punctionem krosionem acris istius succi impedit. Fames supra modum aucta, seu GAiu oritur ab acii illo succo, ventriculum nimis rodente& Cibum consume te, seu ita attenuante , ut insensibiliter facile disJpetur. Deinde hujus causa est corporis extenuatio, qua alimentum celeriter per corpus distribuitur,vi ventriculus evacuatur; ac nervus ventriculo insertus, ob extenuationem,

valde sensibilis factus, acutius rosionem acris succi, in ventriculum expulsi persentiscit prς sertim ubi humores circa ventriculum nulli sunt,qui acrimoniam illam frenent. Si famem supra modum auctam comitatur vomitusve diarhaea,vocatur fames Canina. Dapravatur fames in pica illa ubi carbones, cineres, creta pix, alia, a natura nostra aliena appetuntur, ob humorem vitiosum peculiariter corruptum , qui, ventriculum certo modo movendo, talium rerum appetendarum imaginationem excitat. Huic affectui maxime ob-

57쪽

Cap. IV. A. 4 Inoxiae sunt foeminae, primis uteri gestationis mensibus. Quae ventriculum nimio humore humectant , sive ibi nitiastis gignantur, sive aliunde assiuant, illa sitim tollunt, vel imminuunt Tollunt etiam sitim cogitationes , qu mentem alio distrahhnt. Quae vero ventriculios nimis exsiccant , sitim ultra

modum augent.

Haec depravatur a pravo aliquo succo , ventriculum exsiccante in potus appetendi imaginationem vitiante. Huc etiam pertinent deglutitio ablata , qua nihil Mitia ἀδω- omnino imminuta, qua cum dissicultate aliquid, atque ideo paucum item depravata, qua palpitando, tremendo, vel convellendo alimentum deglutitur. Idque ob vitium rei deglutiendae. Cum sic. illa est dura, sicca,aspera,in qualis , viscida, aut ingrato sapore praedita. Vel ob organum laesum, ex fibris e phagi relaxatis,

vel exsiccatis, vel tumore, ulcere, aut excoriatione affectis vel paralysi aut convulsione laborantibus; vel ex cavitate oesophagi, obtumorem, vertebrarum luxatione, aut spinam inhaerentem, arctata. Coctionis Ventriculi, seu chyloseos vitia sunt Apep nitia cocti-

Apepsia seu cruditas, iradypepsia seu tarda, diminuta coctio, quae secundum magisvi minus tantum dis ferunt, fiunt vel ob ventriculi intemperiem frigidam: vel propter obstructiones vasorum coeliacorum, quae succum fermentaceum ventriculo suppeditant vel propter

cibos, quantitate aut Varietate peccantes , aut concoctu

dissiciles, aut justo tempore non sumptos vel ob intempestivum vel immoderatum corporis motum.

58쪽

AL FuNDAM ARTA Cap. IV. Dyspepsita, silve cibi corruptio est nido rosa, vel acida: Dyspepsia nidorosa est , cum alimentum in nidorosum & quasi ustum flaccum mutatiar: quod constat ex ructibus, oleum frixum, vel pisces corruptos, aut simile quid redolentibus. Haec plerumque Aginem ducit ab intemperie ventriculi calida , vel excrementis biliosis , meo redundantibus; vel ab alimentis calidis .corruptioni obnoxiis, ut lacte, fungis, fructibus quibusdam horariis,

Dyspepsia acida est, cum cibus in acidum Cremorem convertitur quod cognoscitur ex acidis ructibus. Haec provenit fere ex intemperie ventriculi frigidiore , alimentis frigidis, iuccis acidis, circa ventriculum eX- istentibuS. itia cocti Altera coctio seu Chymossis, quae in hepate , liene cia ad vasis vicinis sanguificatio vulgo dici solet , vel bene 'Sc. aboletnr, cum fere nulla fit chyli mutatio, oro bono sanguine,vel potius hymo, pituitosus, vel serosus gignitur vel imminui tun, quo ille semicrudus generatur vel depravatur, ubi sanguis usto calidior Madustus nascitur. Sanguificationis seu chymoseos imminutae de abolitae causa est viscerum horum de vasorum intemperies frigida, unde gignitur sanguis crudus instar aquae in qua carnes

recens mactatorum animalium sunt ablutae. Eadem oritur etiam a viscerum obstructionibus, tumoribus, ulceribus cum eorum temperies conformatio his valde vitientur.

6drops, Hoc malum si augeatur , nascitur Hydrops qui est hujus sanguificationis laesae species, in qua tantum sero si humoris gignitur, min quibusdam partibus colligitur,

59쪽

ut corpus in tumorem attollatur. Hujus tres praecipue sunt species ascites anasarca, S

tympani te S. Quae ut recte intelligantur, sciendum est, ad boni san ascite .guinis generationem requiri, primo ut cibus in ventriculo bene concoquatur rattenuetur deinde ut chyli partes, quae sese in venas gastricas, lacteas, S mesaraicas insinuarunt, exactea moderato calore cum sanguine misceantur,ita ut partes aqueae chylia sanguinis a spiritu o-sisi oleaginosis praeter naturam separari, ob X actam mixtionem, nequeant .denique ut vasorum tunicae justam habeant densitatem, ad queas S sero fas partes invasis satis continendum. Si itaque contingit ob cru- omoaeo

ditatem chyli, vel frigiditatem vasorum vel viscerum, ex b

quavis causa ortam , parte chyli Cum sanguine non ex -picorum quisite misceri aut poros vasorum vel viscerum propter q*ER exsiccationem vel aliam causam, nimis patere, tum partes sanguinis aqueae' serosae, quia non sunt ramosae sed laeves, facile per tunicas vasorum egrediuntiar, tanquam.

in vaporem resolutς; qui cum ad superficiem peritonari, omenti, musculorum abdominis, aliorumque pervenit, partes ipsius, partim ob angustiam loci conglomeratae, partim a minore superficierum calore condensatae, in aquam abeunt Cum autem hoc fiat continuo, aquae isti, ubi crura nonnunquam replevit, nullus detur exitus, capacitas totius abdominis paulatim impletur, in magnum tumorem attollitur, qui ascites dici solet. Nec est praetereundum aliquando contingere, ut he- par, renes, lien ureteres, vel aliae partes abdominis exulceratae, vel nimis rarefactae, serosum humorem in ca-

a pacitatem

60쪽

pacitatem ventris perpetuo emittant , ascitem etiagignant. Leueis Si autem imbecillis istorum vasorum viscerum capti A siti tortantum valeat, ut partes aqueae sanguinis mchyli te Viter quidem, sed tamen fatis sufficienter, quamdmontra Viscera versant tur, cum reliquis partibus conjungantur,in inter se contineantur, tunc non nascitur u demascites sed ubi ille sanguis ad habitum corporis est delatus, tum partes aqueae feros , leviter cum reliquis mixtae, ob frigus istius loci, a reliquis separantur ex poris Vasorum exhalant, atque in aquam condensantur , quae ibi haerens, habitumque corporis in tumorem attollens, leucophlegmatiam gignit. 76mpani Si vero contingat, ob intemperiem viscerum aut a forum frigidam , crudos siccos in abdomine gigni, eosq; non satis cum sanguine misceri ac praeterea aliquam partium abdominis intemperie calida laborare, tu calor crudos illos succos, ex vasorum poris exhalantes, ex parte inflatus crastas resolvit aut ubi pori vasorum vel visceruata patent, ut tanta copia crassorum vaporum exhalet , quae in aquam satis commode converti non potest, tum etiam plurimi inses in capacitate abdominis gignuntur qui, cum ob crastitiem per insensibilem trans spirationem dissipari nequeant in abdomine contenti, atque illud distendentes, tympanitem pariunt.

. - Hinc jam facile ratio reddi potest, cur frequetissime in

rinae hydropicis Mirς sertim a scilicis , urina sit rubicunda, 8, tib quamvis hoc malum plerumque oriatur ab intemperie frigida. Serum enim, cum ex venis exhalet,&, in aquam condensatum, in abdomine aut habitu corporis retinea

tur, cum