Henrici Regii Ultrajectini Fundamenta medica

41쪽

Cap. II. A. Continua secundaria, live symtomatica, est, quae ex hu Θ toma moribus in aliqua parte affecta genitis , inde in vasa ' sese perpetuo effundentibus , atque cum sanguine mi LCentibus, continuo accenditur. Talis observatur in pleuritide, angina, lethargo brachii vel cruri erysipelateiphlegmone, aliisque similibus morbis. Febris continua magis maligna, pro majoris suae a Maligna. lignitatis varietate, est febris pestilens , petechialis, variolarum , morbillorum , sudor anglicus , morbus unga ricus, vel alia. Atq; haec de febribus continuis. Febres intermittentes sunt , quae disssipato humorum Febri μή nimis efferveticentium calore, ad plenam quidem derer vescentia veniunt sed postea, ex novo humorum fervore rursus ester vescunt

Atque hoc fit, vel quia ex aliqua parte affecta, ut hepate,

hene, pancreate, me senterio, vel alia simili, materia febri .lis, certis temporibus ibi genitat maturescens, se in vasa effundit, cum sanguine miscet vel quia materia febrilis, in vasis existens, secundum partes quasdam certis temporibus , ad incalescendum maturescit vel quia propter vasorum vel viscerum intemperiem , certis inter vallis, materia talis nova gignitur, quae certis temporibus calorem praeternaturam concipere potest.

Materia autem illa febrilis, ptimum effervescere incipiens, cum reliquo sanguine non satis bene miscetur , CPr terea multas partes aqueas aliasque crassas admixtas habet, atque ideo, ubi ad cor primum est delata , imminuit primo ejus calorem , facitque totius corporis frigus in cerebro vero talem excitat spirituum motum, ut illi inordinate in partes fluentes con Vul-

42쪽

FuNDAMENΤA Cap.II. silvum per totum corpus producant motum, quem nos, cum praedicto frigore rigorem do horrorem appellare solemus. Dissipatis vero, aut disspersiis ex sanguine queis&crassis istis partibus, reliquae illae effervescentis humoris partes, cor ingressae, & cu sanguine ibidem melius mixtae, Cocipi ut majorem calorem, S inducunt paroxysmi augmentum,& deinde statum e materia autem illa fervida paulatim dissipata combus a, aut per sudores, vel alia evacuationes, e corpore eject a , producit paroxysmi declinationem, &tandem finem. Febres intermittentes vel sunt statae, quae certis vel vagae , quae incertis temporibus exacerbantur. Intermittens stata est vel quotidiana, vel tertiana, vel

quartana.

ρ AE Instrinittens quotidiana est, quae a pituitosiore sangui- nis vitio originem ducens , quotidie invaditi desinit. zertia M. Tertiana intermittens est, quae a bilioso humore orta, tertio quoque die paroxysmum suum absolvit. 'uara a. Quartana intermittens est , quae a melancholico succo originem ducens , quarto quoque die post exacerbationem desinit. Rago Intermittens vaga est, quς ex variis succis orta, vel diversimode in vasa irrumpeus,varios Lincertos invasionis wintermissionis tempora habet. causa j Causa, cur hae febres diversis diebus exacerbantur Ve s δι/ onsistit in diversa humorum ad effervescendum aptitu-

acerbatio dine eX certa eorum temperie orta.

Atque haec de febri simplici Febris composita est, ubi

pusio. febris cum febre conjungitur. Estque vel homogenea, ubi similis cum simili est conjuncta

43쪽

Cap.III. M E juncta qualis est duplex quotidiana duplex tertiana, duplex vel triplex quartana vel est heterogenea, ubi disia

similes conjunguntur,talis est semitertiana deiectica cui intermittens est conjuncta. Atque haec de febribus. Inter communes morborum differentias imprimis ob Morb fiservanda est illa ultima, qua morbi alii dicuntur litarit,e f, alii causa foti, alii symtomate comitati nam pro harum tu, odiVertitate, morborum curatio summopere variari solet. 'V qmμ πU Caulis itaque morborum jam est agendum M po stea de Symtomatis. Α Ρ

De arborum Causis. Luta Norbi est a qua morbus est. Itaq; per causam Medici efficientem solam intel PRO*ρ ligunt. Idque merito. Cum enim morbus sit partium dis positio, nullam materiam habet Forma vero morbi, quae

est dispositionis partium pravitas, est ipse morbus iti sinis, qui est aptitudo ejus, qua actiones ligdere est aptus utpote quς non re, sed sola ratione sive consideratione, stra, a morbo differant. Haec ut in aliis disciplinis, ita etiam in Medicina varie distribui solet est enim proxima,vel remota per se, vel

per accidens comunis, vel propria; evides, vel abdita:&c. Potissimum vero apud nostros dividitur in externam& internam Ditem in illam, quae sola quae cum alii morbum producit.

a Causa

44쪽

Externa Catis externa eli, quae extrinsecus adveniens morbis origine in praebet. Estque necessaria, vel contingens. Eaeso Necessaria externa est, quq a rebus quibusdam exter-ης υ Προβ nis, ad vitam necessariis oritur. Estque vel aeris, vel ci bi S potus vitium. Aeras Gi Aeris viti tu est qualitatum ejus immoderatio , vel subita mutatio, vel inconveniens ejus motu Qualitatum aeris immoderatio, seu intemperies est: verea anifestarum, ut intemperies ejus calida, frigida, humida, sicca vel occultarum. Et aeris quidem intemperies calida sanguinem , uti reliquum corpus calefacit , dis luit , liquat, attenuat, adurit unde plurimi morbi , eique saepe acuti originem

ducunt: praeterea poros aperit, caloris nativi vim dismi pat, coctionem quoquevi nutritionem illa dissipatione debilitat, diuque perseverans senium mortem qu praepropero

accersit.

Frigida vero , etiamsi in robustioribus per refrigerationem corpus firmet, partesque, ut calidum nati-Vum,conseruet Maugeat, appetitum acuat, Coctionem foveat, vita protrahat, in omnibus morbos acutos calidos reprimat Attamen in minus firmis spiritus,sopiendo, exstinguit, calorem nativum debilitat, humores in crassat, diuturnos morbos & destillationes excitat,cerebrum ne vosque debiliores reddit. Humida spiritum in cras at corpus supervacua humiditate onerat,ac calorem nativum infringit unde coctiones debilitantur,in cruditates gignuntur atque ex illis catharri diuturni, febres , cachexia , ut ra putrida

dysepulo ticaci idque praecjpue, si frigus adfu;rit. Sin

45쪽

lidarum inducit, corpora emollit, laxat, ineptaque Ob eundis muneribus reddit.

Sicca spiritus quidem facit limpido , humores supervacuos absumit, eosque a putredine tuetur, & Corpora dura , solida , fortiaque essicit , articulosque roborat quoniam tamen illa indurat, humoresque crassiores reddit, obstructionum est autor' de , si intemperies calida hanc comitetur, humores adurit, atramq; bilem gignit. OcCultarum qualitatum in aere vitium est, quando ille aiaetidis, putridis, venenatis, contagiosis, pestilentibus, aliisque perniciosis exhalationibus, inquinamentis,contaminatus est. Hinc pravae illς qualitates spiritibus, humoribus, partibus solidis, inferuntur , atque inde putridi, dc maligni, venenati, contagiosi , pestilentiales,

aliique exitiosi morbi excitantur. Subita insolensquectris mutatio, sive sit ab annuis aut menstruis empestatibus, sive a rarioribus coeli constellationibus , sive a loci mutatione; qualis fit a pereginantibus, de aegris se aeri foris primo committentibus; spiritus, humores, reliquumque corpus varie alterat S perturbat, unde exitiales morbi saepe gignuntur. Nam aperto ex.

gr. per c orem corpore, si frigus subito superveniat, aliatissime illud corpori insinuatum vehementer nocet. C5- travero, si corpus a frigore fuerit Clausum , repentinus ealor, humores spiritusque agitando, dum ii exitum e cute non inveniunt, corpus summopere labefactat, morbosque ex putredine gignit.

Aeris motus inconveniens morborum est opifex primo, cum a ventis&procellis nimis vehementer agitatur,

46쪽

quo ille altius in poros cutis impellitur, suasque qualitates, quas a coelo vel terra Vel aquis habet, profundius in corpus invehit ut manifestum est ex flatu aeris, in cutim flabello acti vi deinde, cum ac nimis est tranquillus, de nulla ventorti vi impellitur. Hinc enim omnes vapore dc fumi, a terra inqua perpetuo sublati,& in aere haerentes, putrescunt,& instar stagnantis aquae corrumpuntur, unde putridi, contagiosi δε pestilentes morbi saepe originem

sortiuntur.

Vujiam bi Vitium cibi, potus est inconveniens eorum vel qua- ρ με litas , sive si manifesta , sive occulti vel quantitas , repletionis sic aut inediaeci vel sumendi tempus pravum; vel ordo perversus. Manifesta eorum intemperies est justo vel calidior, vel frigidior, vel humidior, vel siccior 'item crassio , vel

tenuior.

Cibus despotus,justo calidiores, roducunt humores biliosos sanguinem incendunt, ac totum corpus ex calefaciunt ut allium, piper altaq; aromata, mum generosum, C. Atque hinc fere morbi calidi. Frigidiores gregnunt humores frigidos docrudos, ac totum corpus refrigerant, ut pisces, lactuca, cervisia valde tenuis. Hinc morbi frigidi. Humidiores corpus humectant Sicciores exsiccant, o similes morbos producunt. Crassior cibus4 potus, ut bubula caro, panis Zymus,

aqua palustris, cerevisia cras a & ex cras e substatiae fru mento cocta , parit obstructiones ; unde varii morbi. Tenuior succos parit tenuiores, qui facile disipantur,

unde languor . Alimen-

47쪽

Putredinem Conceperunt, aut aliam ejusmodi noxiam qualitatem habetu, qua naturam corporis nostri perniciose laedunt talia punt frumentumi carnes putredine aut situ corrupta, item venenis vitiata. Ex repletione, sive fatietate a nimio cibo potu, oritur plethora, ubi c. alimenta bene a natura subiguntur

vel cacochymi , ubi ipsa corrumpuntur Patque ab his duabus infinita est morborum seges

Contra, per inediam, aut ubi minus cibi, quam natura exigit, assumitur, non solum humores, spiritus, d Calor nativus sed etiam partes solidae consumuntur: dc deminde, quamvis humores crudi per eam Concoquantur, Corrupti tamen ferventiores, ut biliosi, hac ebulliunt, qu si in furorem aguntur. Laedit etiam alimentum quod tempore non idoneo assumitur, nimirum hora non Consueta priori cibo

non concocto , nec ventriculo exonerato : nam si hoc tempus anteVertatur, cruditates, atque hinc obstructiones, aliique morbi gignuntur. Protractio vero alime ti sumendi, & diuturnior famis toleratio , ventriculum

pravis humoribus,ibi redundantibus,ri ab aliis separatis, vel recens genitis , aut eo appulsi, acrioribus redditis,

molestat.

Ordo in alimentis sumendis pervertitur , si cibus, qui c teris concoctu dissicilior est,i dissicilius per vasa trast, iis praemittatur, qui facilis sunt coctionis δε facile distributitur. Hinc ciborum oriri creditur corruptela Lun. de cacochymia morbi Causa externae contingentes sunt vitia rerum, nullane te de

cessitate ii eris.

48쪽

cessitate nobis occurrentium it ictas gladii, lapsus ab

alto, aliaqUe fortuit .

Atque hae de causa externa. Interim est, quae intrinsecus corpori inhaerens, ibique genita, morbos efficit. Requiritur, ut causa morbi uaterna in corpore sit genita alioqui enim cibus vel potus , quantitate vel qualitate peccans, & intro assumtus, esset causa interna. Causis morborum internae hae sequentes fere esse videntur errores in motu vel quiete nec non in sommoti vigilia item in animi pathematic vitia excretorum retentorum; spirituum tumorum sartium solidarum: denique illa, quae toto genere praeter naturam in corpore gigni dicuntur. Errores in motu vel quiete commissi sunt motus Corporis immoderatus, quies nimia dc motus in te esti-

Motus immoderatus calorem nimium primo excitat: diu autem continuatus, saepius rei te ratus, spiritus caloremque nativum , ac solidarum partium substantiam, dissipat, totumque corpu refrigerat nervorum , ligamentorum, ac musculorum robur dissolvit membranas interdum laxati distendit, Venasque nonnunquam rum-wit sanguine totius Corporis exagitat chylum crudum eventriculo in venas propellit, atque ita cruditates 5 obstructiones parit corruptos humores, alioquin tranquillos 5 loco ignobili quasi sopitos, comm OVet, per coi pus disjicit, in iis ebullitionem excitat qui deinde corpus varie lacessunt & quoquoversum expulsi, scabiei, tuberculorum , omnis generi abscessuum , febrium, alui pro fluviorum , vomitionum , multorumque aliorum aste-ctuum

49쪽

affectuum sunt autores. Nimia quies, seu otium, desidiosa vita calorem nativum spiritusque obtundunt , eosque, ad omnes

mentis aliasque naturae functiones, ineptos reddunt Corinpus enervant, evacuationes impediunt, excrementorum

vitiosorumque humorum copiam producunt 'augent. In tempestivus motus est, qui mox a cibo sumto , vel cum corpus pravis humoribus scatet, fortiter instituitur. Illo parte chyli crudae in viscera', aliique humores a corde non satis excocti, ipsaque cacochymi , quae adest, inhabitum corporis propelluntur, unde obstructiones c cutanei affectus ut pruritus, tubercula, scabies. Errores in somno, vigilia sunt immoderativigiligi Errore in

nimius somnus quae eadem fere mala gignunt, quae ni- et g

mius motusi immoderata quies ad illa enim, tanquam eorum species laresnon incommode referri possunt. Est praeterea error in somno , si ii meridie dormiant, qui prςcedente nocte bene dormiverunt. Hi enim, sequente noct eminus dormientes, inordinato motu corpus

per lectum jactant, quo justa coctio distributio ciboruimpeditur, unde cruditates natae morbos gignere possunt. Valetudinariis autem dc senibus, qui noctes fere magnam partem insomnes ducunt; item quibusdam ex nimio labore defatigatis , somnus meridianus prodest. Quod enim de calore,per hunc somnum intro S per lucem foras evocato, circumferri solet, infirmioribus videtur niti fundamentis;&praeterea, si qua inde noxa esset metuenda, illa facile per locum tenebrosum evitari possisti. Errores in

Errores inpathematis sunt astectus animi intemperati si quorum animi.

50쪽

quorum praecipui sunt gaudium , moestitia , timor ira. Gaudium ii immoderatius fuerit, spiritus janguine ita vehementer interdum foras effundit, ut ii, qui debiliores sunt, syncopeni mortem repentinam in Currant. Timora moestia naturalem sanguinis incalescentiam dc distributionem impediunt, partes Corporis refrigerant, Vires omnes debilitant, unde pulsus parvi rari, debiles, lemor, Maliquando syncope. Atque haec praecipue fiunt a timore, qui caloris distributionem repente suilla minando, mortem interdum subitaneam inducit Moestitia autem coctiones vitiat, anguinemque melancholicum gignit. Effrenata vero ira cor in ordinata quadam vehementia dilatat, dos anguinem incendit unde totum corpus inca lescit,4 quam maxime perturbatur, febresque interdum

excitantur.

Exc clo Excreto rumi retentorum vitia sunt excrementorum his usto vel parcior, vel copio uor, eXcretio. Iusto parcior eorum excretio morbos parit, dum nativus calor ab excrementis retentis obruitur ipsa, putredinem alienasque pravas qualitates Concipientia, eas humoribus4 reliquo corpori communicant , Obstructionesque pariunt. Copiosior excrementorum excretio etiam multorum morborum est causiaci excrementa enim cum multis spiritibus excernuntur; itaque dum horum immoderata fit excretio , calor nativus d Nipatur, unde naturales animalesque functiones languescunt, tabes, cach exi .hydrops, aliique morbi frigidi emergunt idque praecipue, si sanguinis immodica fiat profusio , vel seminis immoderata