Orationes et poemata

111쪽

ti fortuna parauit:quae me hercules lachrymae aut a me superabu/tur:id quod erit tibi periucundum:aut me superabiat: Et ego hocpliscente in dies cruciatu liberabor.Ad haec gisippus Tite inquit si a beniuolentia nostra tantum impetrare possum ut tu meae uolutati obsequaris:d si ab eadem persuaderi potest:ut obsequi non nolis:hoc illud est in quo potissimum decreui ipsius amicitiae beneficio uti:Et si precibus meis non reluctaberis:efficiam ut tu Sophronia potiaris:eamq; uim adhibebo qua in amici bonis uti debemus.Noui quantae sint cupidinis uires:qui non semel sed saepissime amantes perduxit ad obitus miserabiles.Et talibus te amoseris pedicis illaqueatum esse sentio:nt neq; regredi possis:nel la/chrymas ulla ratione cohibitas moderari. Tibi uero impatibiles cupidinis uredines perferre nequeut atq; ob id ipsum obeut fuse perstes plane esse nolim te*ocisissime subsequar quo circa dc si nulla alia inter nos causa esset mutuae beniuoletiae.Tame cupio te uiuere ut ipse quoq; uiua.Scito I uitam tua uel ob hoc mihi esse iucundissiua am Igitur erit tua Sophronia cum haud facile alia reperire queas:quae tibi tantopere placitura sit:Et ego amorem me/um no sane difficulter in altera trasserens de tibi & mihi satisfecero:cui negocio obeundo sortassis non sicipesus fore:Si tam raro tal difficulter uxores reperirentur:qua raro quant difficulter amici ueri reperiunt :Ideoq; si ego possim facillime uxore altera

inuenire amicia uero alterum difficillime:Malo uxorem amittere u amicum.immo nec uxoris iacturam patiar si eam tibi concesse/m.sed ex bona in meliorem fortunam eam transtulisse:neq; amicuperdidisse existimabor Proin si quid apud te pollent preces meae te rogoque sol ut hae egritudine depositate mel simul con soletis.Et optima spe fretus constituas eam capere uoluptate qua tuus feruentissimus amor exoptat Titus partim pudore suffusus m indecorum esse existimaret ut ipsi Sophronia desponsaret :partim stimulate cupidine doliortametis gisippi uigoratus sic lositur.

112쪽

Nutabundus sunt Gissippea intertus utrum me s tuo ab ineo destderio obsequar.utrum id facere debeam quod tibi tantoperoganti placiturum esse eo firmas Et quonia tua erga irae benignitas tanta estvit meam exuperet uerecundiam:id efficiam quod rogas:Tibiq; sit exploratissimum me tibi non solum optatusimam oniam:sed ipsam uitam acceptu referre Dii saxint ut ego olimptim infortunis tuis amplificadisitim in honoribus cumulandis possim tibi ostendere meam erga te beniuoletiam dc fidem:& tu cognoscere queas a mihi gratum fuerit hoc tuum in me singulare beneficium.in quo tu me ipso erga me ipsum misericordior extitisti Ad haec gisippus.Tite inquit ut hoc negocium damusim peragatur mihi ita agendum uidetur.Optime nosti neadmodu mihi sophronia post diutinas meorum necessariorum consultatio/ties fuerit desponsata. ideolii nunc eam uxorem repudiavero, turbatio mehercules maxima de tumultus exorietur inter utriu cosanguineosmet ego id magnifacerem si uel sic ipsa tibi uxor traderetur.sed uereor ne si hoc pacto res agatur cognati ea alteri statim despondeant:ambo 3 puella cupita simus uiduati: Quocirca mihi uidetur:si modo tibi idem uideatur ut ego id incumba quod iampride inchoaui.hoc est ut sophroniam an uxore meam domum ducad nuptias sponsali ritu confiiciam. Tu dein sueti sicuti commodissime inter nos concinabimus: illa perinde ac uxore tua sertim cocubes,Mox ubi uisum suerit tempestiuum rem omnem patefaciemus Quod si a cognatis non improbabis bene eritisin minus tu tame uoluptati tue satisfeceris. Et cum id

quod factum est fieri infecturno possit necessum erit ut illi uelint nolint rem ipsam approbare cogantur Placuit Tito tale commentum. Quapropter Gisippus Sophroniam perinde ac coiuge sua domum ducit iam Tito incolumia ex egrotatioecosirmato:C Iebratis nuptiis culiam advesperauisset Matronae paranymphe nouam nuptam in thoro geniali collocantes cubiculo propere fa

113쪽

eellant Erat thalamus Titimis Cisipp thalamo eo usin

aditus inter utrunq; erat pervius. itaq; Cisppus luminibus dissi. inulanter extinctis clanculum Titum aditaeuini admonet ut cuia uxore sua cubitum eat Quo audito Titus puciore suffusus uoluit ab incepto desistere.Sed Gisippus qui non minus rem uerbis

propensus erat ad expleda Titi desyderia post diutinam disiceptationem tandem hominem intra cubiculu ingredi coegit qui cum primum lectum genialem conscendissetinouam nuptam familiari ter interrogat an ipsius uxor esse uelit.puella existimans illum ec isippum. uelle respondeLTunc titus Sophronia digito annulum pronubum induit faberrime factum ac luculetum hamq; his uerbis statur. 3 ego uolo tuus esse maritus. de cum ueneri Giuga ambo operarentur incredibili uoluptate efficiunturi Necti unqua Sophronia satis dispicere potuit non Gisippum essae sed titum qui secum singulis noctibus concuberet.Cum hoc pacto cederet titi Sophroniae 3 coniugium:moritur Rome publius riti pater. Extemplo 3 ad illum littere afferuntur:quibus admonetur

ut siue cunctatione Romam remigraret ad res suas omnes componendas: Quo accepto destinat litus secum ducere Sophroniam

Remi cum Gisippo communicat. Hoc autem non facile nec setis commode fieri poteratinisi Sophroniae prius rem omnem det xisistet. Quapropter illam in cubiculum introductam de rebus omnibus prout transacte suissent ambo commonefaciunt: lidissi misit argumentis titus cuncta confirmantunc Sophroni culo

uo obruitu utrunt consipiceret paulum indignabunda prorupit in lachrymasa ubertim flens dolum in se Gisippi detestatur. Et mox nullo seper hac re emita uerbo domum paternam repe/tens parentibus cuncta denarratiEt quemadmodum ipsi abo fraude Gisippi fuerint circunuenti.seo non isippi:ut opinabantur sed fit coniugem esse.Hoc patri acerbum indignum contumelio

s uideri. ipse cu suis Gisippis affinibus sup bacie dolete con

114쪽

oueri.Ηinc contentione rixel inter utro 3 non modice fieri inrisius erat iam Gisippus non solum sophroni necessariis lea et m. oes asserere duo solum replicsioe sed atroci punito e dionissimu.Gisippus rem se honestissima secisse cotendere: ob qua sophroniae consanguinei sibi grata gratias meminisse deberent: cum illa meliori generosorio nupsisset Titus haec ota tutelliges

maxima anxietate a statur.lde cognoscebat morem peculi rem esse precorum ut tantisper uociferationibus mini 1 conten/dat.Donec aliqui reperiantur qui sidenter ac uiriliterio ediant Tunc non solum illos meticulosos sed uilissimos inertissimo flexistere.ltam existimas illoria columelias a uitia non ulterius e se tollerada aio romano preditus d prudelia attica decoratus cognatos Gisippi atq; sophroniae in unu oes couocat.. duo se

tu inse solo is ppo comitatus ita disseruit.Opinantur coplures

philosophi oes olum mortaliu actioes deor immortaliuPindetia fieri atq; gubernari.Ideol affirmat sim a nobis fiat id e fato de necessi; atefieri.Alii uero autumat hac neces tate fatoee t. tribuedam. Quae philosophoru opinides si diligete pelitate fuerint satis apte demostrabitur eos prudeliores diis mortalibus uideri uelle a uolui illa refellere:quae neq; corrigi possut neq; mutari.Enim uero credere debemus ab ipsis diis optima ratio errore nullo nos nostra iregi ac gubernari. Est.n.mediustidius stulta ac belluina temeritas uelle reprehedere deorum operatiOes. Et arctillimis illi catenis uinciendi plane sunt:qui impudetinium Pincitate ad fata deorsi criminadaicipitater ruutrinter quos sicut ego en/tio uos estis annumeradi:si uera set illa quae audio uos apride dixisse dc quotidie dictitare.Culpatis n.uehemetissimes sophroia mihi nupserit:qua uos gisippo despoderatis.Enim uero consideradii uobis suit docuriosissime pestiadii:queadmodulata a prin/cipio sistituerant:Vt sophronia no isippo sed mihi in vatrimoniu collocaretur sicut ipsa res in presetia apertissime ostedit.Cete

115쪽

ru quia multis anceps de dissicilimi uidetur loqui de diuina xvi

deli asseretibus deos nulla agere cura reruttianaria mihi placet celoedere ad holum 6sultassies. de super his rebus sermocinaturus duo efficia necesse e moribus meis inime congruetia Vnue ut me pe laude instere: Alteru ut alios uituperapo cosecter. Ver id facia modestissime hoc e quateus clipa exigere uidebis neq; digitia ut dicitur trasuersum ab ipsa ueritate dis eda Vestae

contumeliae surore magis stratione stimulata atrocissimis crimina troibus uituperant lacerant insectatur Isisippia:Propterea 3 ea inihi uxorem suopte cosilio tradiditi qua uos illi uestra sententia c5cesseratis. In qua re ego existimo issippum laudandu:ido pluribus argumentis confirmabimus Primo secit gisippus id quod amicum pro amicis imo facere decet.Dein ipsius factum prudentius consultius il luestru iudicamus. Mitto in presenti enarrare quod sanctissime leges amiciciae precipiant quod moneat ab amico in amici causa esse factitandum hoc itum dixisse contentus sum qi uinculum amiciciae arctius ualidiusq; humanos animosio nectit:lius cosanguinitatis:quoniam amicos eos habemus:quos ipsi deligimus.Astines uero donecessarios fortunais casus assii gnat. proinde nemo uestria debet admirari si Gisippus qui mihi est intima familiaritate copulatus pluris secit ita mea Puestram omnium beniuolentiam. Sed iam secundum argumentum explicemus quo demonstrandum est Cisippum uobis suisse prudentio.- rem:Cum de deorum prouidentia uos ut mihi uidetur nihil pesus intelligatis domulto minus calleatis quid efficere poscit amicitia.Dicimus ital puestra consideratio. uestra soIertia uestrunt consilium desponderant Sophroniam Gisippo:qui de iuuenisere philosophus.Algi sippus eam tradidit mihi iuueni pariter de philosopho Vos eam uxorem dedistis homini attico Cisippus homini romano. sponso generosio.Gisippus generosissimo.

Vos diuiti.Gisippus ditissimo Vos iuueni Sophroniam despon

116쪽

disti, illam non solum no amanti sed preesam'

iniistra ciui eam supra suas fortunas omnes amabat uua uu

rara .Quod autem uer a sint cuncta quae diet oua sippi seliu magis sit laudabile:qua id quT Iti si liliis usitentur:Me iuuenem esse i irii est, si ut iustappi: est:habitudo mea de studiu sine o udiis litterarum a L pari semper gradu:parit,

otaim hoc uero insidiari nec uolo nec possum:illa theromanum:* si de patriae nobilitate & gloria diλ die, Ni civitatis me e ciue: sippi uero patria e ue ae stipendiaria:dica me in ea natu esse uine γα ox in Iecim orbi dominectissu in eaequa patriae meae o sequat Dicam iliis vibi: Ialumnu quae mirimperio e studiis litterarum s friet issima Cum insippi patria solis litteris censeatur: Pra

existimetis no propterea generatus fece po oulari ima plebecula.Edes meae in urbe roma illustrissimae reserysimaeo, sunt uetustissimis maiorum meorum imaginibus.Et a 'ris maYimi scatent titulis Huphoriim:quos proaui mei geruli capitolium:nei in presentiarum gloria nostri nominis exulicta

meit sed inlita magis magis, tu discit. Omitto prae piet

umerare diuitia. eas luculentas Cum animo meo infixa Ihonestam paupertatem uetus esse copiosumque patrimoniu nob tam ciuium' Romanorum A si paupertas apud uulgus igno te probrosa iudicarunsi diuitiae in honore ac pcio habentur ego oossideo opes amplissima utpote fortunae umnus.No me pae ga Lecharusuisse&ee debuissensippum:sed non ego Itius uobis charus esse debeo: si cogitaueritis Romae me uestratiam hospitem frugi ac diligente:&in rebus tam publici priuatis optio strenuissimul patronu Quis igitur posthabito

117쪽

appetitio adhibita ratione Coustia uestra isppi mei consiliis

anteponet Psecto nullus Est ergo sophronia bene nupta Tito Quintiosuluio nobili limo antiquissimo locupletissmo ciui Romano isppiq; amicissimo: Quapp quisquis ob id dolet atq; gemiscitnaon id facit quod eum facere aequum est:& quid faciat nescit Erunt fortas e nonnulli qui dicent sophoroniam Statu ob id indignari .c Titi sit uxor effecta:qtum dolere ac lamentari suPsraude ac dolo:quo maritum Titum sortita sit.*Eanculuae furtim nullo amicorum conscio.omnibus consanguineis ignoranti bus Tito denupserit. At qui hoc neq; mirandum est :nel nouum inauditumcli coligit.Pretermitto illas quaesiuitissimis patribus ac reluctantibus marito sibi ipse repererunt:Pretereo eas quae ama tores suos sequutae larem familiarem ac ipsos parcies deseruerutr ante concubine suere inupte Pretermitto illas quoq:quae prius pregnatio dc Detu luerbo ire Matrimonia sua impudica detexerunt. In quibus necessitate id deuenit:quod in sophroniano accidit Immo ordine doritu nuptiali solerterri salicte eam Tito Cisippus uxorem in legitimum matrimonium coli Ccauit. Scio

nonnullos latu os:qui querantur gisippum maritasse Sophornia Id quod ad ipsum minime pertinebat.Stultae psecto tales sut 6γquestiones atq; semineae: La nulla prudentia prouenientes. Non hoc pe fortuna utitur uariis noui si consiliis none instrumeta multiplicibus re dcducit ad exitus constitutos. Quid ad me si sutor potius 'philosophus: negocium meu optime cOsecenta ido uel clam uel palam factitauerit.dummodo sinis sit ipse 13ba, dus. meia est opus prouidere:ne deinceps sutor:maxime si imprudens est:possit meis se rebus ingerere.sed pro eo quod secit gratias illi agere debeo.Similiter si gisippus sophroniam mihi desposauit uobis nescietibus.stultitia supuacanea e ob id coqueri d idignari quod conducibiliter factum est.Si diffiditis,isippi prudentiae: Imposterum prouidete ne ipse eandcm amplius maritandi ha

118쪽

beat facultateni Et pro eo quod fecit.homini gratias agite Cetetu hoc primis scire debetis me neli fraudes nec tuastameta

voluiise afficere ignominia ac nota nobilitate ac generositatem uestre familiae.Nam quavis Sophroniam furtim ac dissimulanter uxorem acceperim attamen non sicut raptor ea uiolauimel sicut hostis impudice habui de contumeliose.ne I astinitatem uestram habui dispicatui. rum cum ego sophroiae exupanti formosita/te inflammatus estuarem uiderem p me nequaqua illius connubio

pone potiri si ea a uobis prout fieri solet depoposcisse Propi

rea uos timuissetisme a me romao roma deportaret illa: Quae a uobis mirandum in modum diligebatur.Vlus sum fateor arte clandestina: Quae nunc uobis facta est manifesta:Effecit ut i λsippus meo nomine nuptias osceret quas suo facere renuebat. Preterea quavis ego efflictim sophronia deperirem:non tam ut amator:sed ut legitimus coniunx suos optatissimos amplexus tacupiui Etenim ipsa locupletissimum exhibere potest testimoniurnon prius cum ea me concubuisse: uerbis solitis alio conceptis:

dc annuli arabone legitima mihi uxor efficeretur.Cum eam interrogauerim:an .mihi nubere uellet. d. ipsa seno nolle responderit.

Quod sit deceptam eiu se existimat: no sum ego coarguedus: sed ipla obiurganda: Quae quisnam ego sorem querere supersederit. hoc ergo ut semel finiam:Est illud atrox desietu:hoc e illud maximum flagitium haec est illa capitalis fraus:quam ego amore tabescens anicum gisppo commentus sum utis sophroniafanculumati secreto ignara nuberet Tito quintio:ob hoc isipum ob iurgationibus incessitis: sippo insidias paratis sippo minitamini Quid amplius quei faceretis:Si eam homini rusticano: si seruolsi nequissimo tradidisset. Quae catenae qui carcer:quod patibulusust cerent ad gisippum puniendum. sed iam haec missa faciamus. Vetiit tempus quod a me nondum expectabatur. Videlicet ut pater meus moreretur Propter cuius obitum mihi necessum est ro/

119쪽

mam remigrare. Quo Hrca nam mihi in antino sit sophrchiam in patriam mecum ducere uelle vobiscum ea commulcaui quae alioquin adhuc o aluissem. si prudentes eritis: hoc animo equissimo feretis. Nam si uos fallere aut contumelia afficere volu si em:poteram sophroniam uobis illusam ludificatam relinquere. Sed hoc dii prohibeant ut in romanoispiritu tanta labes tantat nequitia queat hospitari .Erit igitur mea sophronia partim propter uoluntate deorum c auctoritatem legum ho manarum.partim proptet laudabilem Gippi mei solertiam domet ipsius astutia amatoriam Ceterum qui uosmetipsos diis hominibusq; sapientiores esse cesetis:hoc onrne negociu uituperatio ac opprobrio insipieter dare videmini. idq; duabus potissimum de causis quarum una haec est: c sophroniam mihi eripietes nulla probabili ratio polletis. Altera φ isippum perinde ac inimicia habetis.Cui haud immeriγto uos omnes estis obnoxii: qua in re quanta sit uestra insipietia:

qtac temeritas nolo in presentiarum enarrare copiosius verum uos tana amicos amicus amice moneo tortori ut omnes indi gnationum turbellas de naris: ut Omnis iratadia abiiciatur: omnia couitia aboleantur: Et mihi sophronia restituas: Vt ego gaudibundus uobisi affinis non inuisus hinc possim in patriam re pedare ubi uiuam uobis semper deditus S mancipatus. Nam a me factu est id infectum nullo pacto fieri potest sue uobis gratum suturum sit siue ingratissimum Quod si uotis meis refragrari destinaueritis:ego uobis eripiam gi sippum: di si romam unquaappulero illam mediusfidius uobis inuitissimis recuperabo: Roae uxor mea legitima est Et inimicicias uobiscum truculetissimas ex ercens uobis planum faciam qua sint uehemetes animorum romanoru dignatiora. Post qua longa satis doluculξta oratione Titus potauit ex subsellio surgens uultu tristissimo fronte corregatagi sippi manu apprendit Et cunct os illos se parui facere simulans

quassans capite nainitabandas inde secegit illi uero: qui intus co

120쪽

morabantur partim arguimentis Tit proublati ad affinitate amicitiamq; ipsius ineudam:partim nouitsimis illius uerbis pauefacti inter se constituerunt utilius sore de conducibilius Titum recipere affinem:Cum Gisippus affinitatem recusauerit:il Gisippii amicum perdidisse:S Titum inimicum comparasse quamobre simul

ora egredientes Titu conueniunt. se uenonnolle demonstrant ut

Sophroia ipsi in matrimonia collocetur: ct illius affinitate se plurimi facere ostendunt Gisippum aut ut amicia optimii plectuntur: Et cum festiuitata ait letitie: Qualia affines decet generaliter indulsissent.inde discessierunt:Sophroniam Tito remittetes:quae ut pudentissima matronam decebat:Couersa in uirtute: ut dici solet necessitate omnem extemplo amorem quo istippum pro e quebatur.transfudit in titum: δ cum eo Romam prosecta est ubi honorificentiisme a Titi neces artis familiaribus I accipiuntur. Interea Gisippus athenis relictus fere ab omnibus floccipendebaequi intra breuissimum tempus propter ciuiles aliquot controuersias in egestatem to calamitate delapsus:&mox athenis exter, minatus in exilium sempiternum relegatur.Vbi egestosus uita erunosissimam agens tandem romam comigrauiChoc consilio ut Titi benignitatem experiretur Cognitot eum esse superstitem dc apud romanos omnes gratiosum ac fauorabile ad edes eius accedit. ae haud dubie erant magnificentissimae: ante uestisebulum consistens quod Titus domum rediret prestolatur. Iam redierat e foro Titus.lam domum ingreditur sed e Gisippus no

audet affari:memor illius:qua uexabatur calamitatis nouiter a men operam dat ut stilo uisetur:& recognitus introducatur.Ceyterum titus introgressus haud qua a gisippum recognouit utpo te squalidum sentum atq; pannosum. dilapropter isippus cum existimare se a lito fuisse recognitum re propter sordes reiectum memor pristini beneficii quod in titum ipse contulerat indigna/

bundus rebusque deploratis inde discedit Et cum ia adues pasceret