Orationes et poemata

31쪽

his deperditis:qui omnia quae utiquam Romani per septingetos

annos gesserunt reclara facinora ueluti in unam redacta corpus noscere potuissent Quanto disipendio affectus est. Ro o Cu/ius tot ac tantarum rerum gestarum memoria cum libris Liuii pariter interiti: Quatum uerae fana edetrimentum illustrissimiamperatores subierunt:quorum nomina fuissent sempiterna re gesta memorarenturiSi liuiana uolumina non intercidissentiquod si desesunctis ullus est sensus profecto liuianos manes ingemiscere credendum est tot labores in casum sibi fuissse susceptos:tot ne si

quam uigilatas noctes:tot frustra conscripta uolumina:quae si extarent omnia nihilo eterea nobis foret desiderandia.haberemus in quo ocium:in quo tempus bene collocare possemus:& tamen nobis utpote somniculosiis uix aetas suppeteret ad legendi quae

illi diuina quada benignitate predito suppeditaui ad scribendinqui etiam Dialogos ut .nquit Seneca philoiphoria more coscripsit:Sed quaerelae ab exordio nostro enarrationis procul absint: nihil nec nobis nec ipso liuio profuturae.Caeterum cum sapientis sit seruire temporibus: Nos quot teporibus his serviamus:quisebus cum arma vigeant:bella horrida perstrepent:Cum Ois italia bellicis tumultibus seuiat:classica personet:cummauros telum siuum quatiat:Bellona domineturiidoneum esse uidetur ut scriptores eos potissimum legamus:qui bella describunt.haec ergo sit nostra militia alii bella gerent nos legemus alii sub Dio in capis patet bus intuti pugnabunt:nos pugnas sectas in umbra in schoselis tuti recensebimus.hinc aures nostras Liuius personabit inde Sylius Ambo eadem bella facundissime narrantes ille soluta.orasetione:hinc uersu heroico:qui non minus historicus il poeta iudicandus est: Qui stilo cothurnato de charactere grandiloquu tonare ac fulminare uidetur:qui bella non uribere sed bellare Cui optime conuenit illud oratianum:Audire magnos ia uideor duuces non indecoro putiere sordidos:Ardens est concitatus erre,

32쪽

ctus:idem Candidus Copiosus at 3 sublimis inestum habet her

uorum:plurimum lacertorum:totus bellicis rebus accomodaret Mqui non minus eruditionis afferre possit: si iucunditatis:mira e in Sylio rerum reconditarum copia uaria ae multiplex locoria de maxime italicarum urbium descriptio:multa historiarum cognitio.

Et cum Virgilium illa scelicitas ingenii soluta oratione reliquerit Cum Ciceronem facundia illa genuina in carminibus destituerit Silio contigit id quod paucissimis dii dederunt: ut idem esset maximus poeta:& summus orator:qui utruo dc Maronis de Cieeronis opus selicissime impleuerit quod epigrammaticus poeta elegantissime demonstrat his uersibus cum de Silio loqueret .Sasecra cothurnati non attigit ante Maronis:Impleuit magni qua Ciceronis opus:ldem alibi Silium musarum decus appellat:Sedad

plura:Liuii 3 Silii lacudia:uires:ingenium:eruditio:cetera' uirtutes eximiae sese uobis quottidiana enarratione exibebunt Iesbos serrent.ostentabunt Clarius sole fulgentes. Ego uero omni diligentia: studio uigilantia elaborabo:enitar ati contenda: ita singulos nodos enodare:ita implicita explicare ut quemadmoduuos mihi ornamento maximo suturi estis: ita ego uobis sim non minimo emolumento.hoc mihi in an mo est uelle prodesse, sebis sit uelle proficere: Di fax, ut uini utrunt propositum implere possimus. Philippi Beroaldi ratio habita in enarratioe epistolarum Citeronis Lucam Continens laudem poetices Aximum deorum munus est Viri Circunspeetissimi &quo nullum maius excogitari potest eloquentia Qua una uel maxime aut hominem a ceteris mutis animantibus Deus ille parens donaudi fabricatoriquae' sermoneraret irrationabilia merito uocantet Eloquetia holes palabundos

in agris avidi sos cogregauit i populu:5 ex sensati imanibus

33쪽

mites eddidit&maiisaetos.Eloquetia nullae urbes eoiistitutae sunt.plurima bella restincta:Firmissime societates:Sactissimae amititiae taparatae.Eloquetia mortales imortales efficiuntur: Merito Ea flexamia dc omniu regina reru oratio a doctissimis nucupacCuius tanta est dignitas:tanta potentia:tanta maiestas ut Duce eloquentia diis similimi esse uideamur. Et homines eloquentes: qui oratores nominantur tantum reliquis hominibus prestare creduntur quam homines bestiis antecellunt:Nihil medius fidius eloquentia diuinius repiti potest:nihil consumato oratore prestatius Ceterum cum eloquentiae partes omnes satrae sint ac uenera biles:Ceteris aliaria artiu studiis anteponendae Poetica in pri,

mis cratissima est:qua antiqui primaria quandam philosophia

esse tradideruul:Quae ab ineunte nos etate uiuendi formula do/ceret:quae mores:quae affectiones ostenderet: Quae res gerendas eum iucunditate preciperet: de non minus uere quam luculenter dixit oratius. Os pueri tenerum balbul poeta figurat mox etia pectus preceptis format amicis.Instruit exemplis opem solatura egria Quamobrem Civitates recorum eruditissima liberos in poetica in primis erudiedant Solum poetam sapientem esse diistitates.Et ut diuus Augustinus scripti reliquit poetae theologi nuncupati fuerunt Cum de diis immortalibus diuinitus multa conscriberent.Quales Orpheus mustus linus fuisse traduntur Enimuero Artis poeticae studia ut cicero saeudissime scribit adolescentiam agunt:Senectutem oblectant:Secundas res ornant ad, uersis plagium ac solatium prebent:Deleistant domi:non impediunt sotis pernoctant nobiscum: pegrinantur:Rusticantur huc addes poeticus decor exercetur ab oratore ut testis e cornelius:

re oratori lectione poetaria plurimia conferre Theophrastus assestrarat:apud quos in rebus spiritus:m uerbis sublimitas: affectis bus motus omnisvi in personis decor exptimitur ideoq; in hacleia loe.M.Tulius uiat esse gestedii existimati omne loquendi

34쪽

elegantiam expolias auderi r poetis es icidis.Est enim siniti

mus oratori poeta suti inter se cognatio quada copulari.Ceteruetum ceteratu rerum studia receptis costet alch doctrina Poete soli ipsa natura ualent de mentis uitibus excitantur oc quasi uino quoia spiritu inflamantur. de plato diuinitus scripsit i bro terrio de legibus poetarum genus G diuinum:& idem tradit in phedro Vates furore diuino concitatos multa commoda gretis hominibus attulisse.ab eodem pquam eleganter dictum e in libello de furore poetico poetas diuino instinctu concitatos eunde furore interpretibus quos rapsodo appellat infundere imitario magnetis lapidis naturam:qui non solum serreos anulos trahit sed eandem trahendi uim ipsis anulis latenter insinuat Origenes quoq; ille magister ecclesiae in libris quibus titulus e Petiarchon uirtutem quandam esste docet Spiritalem quae poeticam inspiret: cuius inspiratione poetae repleantur Platoni Origeni astipulatur Ouidius sic scribens est deus in nobis:agitante calescimus illo: Lalibi.Est deus in nobis: sunt dolasimertia celi: Sedibus aethereis spiritus ille uenit: Quapphaud merito poetas antia sacros nominarunt: de ab eode scriptu e:At sacri ates dodiuutura vocamur. d Calphurnius i bucolicis t. ille fuit uates sacer: re Lucanus noster scriptu resquin sacera magnus uatu labor: Ennius uero anctos poetas appellat i quasi deoru aliquo dono domimerepditi esse uideantur. Hinc est psoete antiquitus in maxia ueneratione maximolscio habebatur ita principibus souebantur:* regibus ditabantur:* ab hominibus certatim amabantur: de uon minus uere a diserte cecinit naso Cura ducum fuerant olim regumis poete:Premiat antiqui magna tulere chori:Sanctat maiestas:& erat uenerabile nomen Vatibus d large

sepe dabatur opes Charus suit scipioniasticano Ennius CharusArchias mario ait lucullis cherillum poeta quavis ignobilem in delitiis habuit alexander. Hrgilium fouit augustus:cuius uersici

35쪽

lo missi in thrat .poro.audisset.senent uniuersus S presentcspectantem Virgilium asi augustum ueneratus est.Oratium me canas adamavit. Tibulum metilla dilexit Papinium Domitianus auro palladio coronauit Ausonium gratianus cosulatu decorauit Nelsolum uiuentes poete qui honorificentius Vates dici existimantur: sed etiam deiuncti uenerabiles cxtiterunt:Siquidem alexander magnus:Cum inter spolia Darii persarum regis Scri niolum cepitat auro gemmis 3 ac margaritis preciosum: in eo libros homericos reposuit: ut preciosissimum humani ingenii opus ope dirissimo seruaretur.idem homerum adeo diligebat: ut eius illiada:quod diuinum poema edidicerat: quod upaticum rei militaris appellabat noctu sub puluino una cum pugione subiiceret:& ita cum homero poetarum principe uigilabat:Cum homero dormiebat:idem Pindari inter tiricos poetas prestantissimi familiae ac penatibus parci iussit:Cum thebas euerteret. Alter uero Alexadera Romano praefuit imperio uirgiliu adeo admirabatur

uteum Platonem poetarum uocitaret:eius 3 imaginem in Lara/rio cosecraret: Quinetiam Elius uerus Romanus impator Martialem epigiammaticum poetam suum Virgilium nuncupabat Mucadde quod etiam Dii amatores ultores textitere poetarum.Stil. dem apollinis oraculum ut inquit Eusebius Pamphilus: Euripidem laudibus in celum tulit. Larchiam rana scelestum ac profa/num iussit exire de templo: si archilocum poetam interemisset. Sophoclem quocu tragici coturni princ pem liber pater tan/qua delitias suas sepeliri iussiit.Preterea poete quadam suaui eloquentia adeo sui dulces:ut non legantur modo: sed etia ediscatur quoru auctoritas tanta est:ut illorum dicta pro certissimis testis

moniis habeanf:Naac Plato de Ar stoteles principes philosophoria homeri aliorsique poetaria carminibus sua dicta psepe cose

' roborant. Quinetiam iuriscosulti illi sanctissimi in libris digestoti rum frequenter allegant poeticos uersus: d maxime scribentes de

36쪽

contrahenda emptionearn ilioneide in titulo de gradibus:&de uerborum significatione:& ad legem aquiliam: ci de reru di uisione:sexcetis in locis citant testimonia poetarum in decretis quo Virgilianum carme ex georgicis xoratii uerius ex epist lis atteruntur. Quid nome ecclesiastici scriptores: Min primis Augustinus: Hieronymus ari Lactantius Tria christiani dogmatis lumina clarissima scatent auctoritatibus poetarum. id maius loquor No ne apostolus Paulus uas electionis tuba euangelii de sanctaria scripturaria armarium poetas studiose lectitasse uidetur

quid ad Titia scribens uersiculum usurpat Epimenidis poeta Cretes semper medaces male bestie uentres pigruis alia quoq; epistola Menandri carmen allegat:Corrumpunt bonos mores cofabu/lationes pessimae: di apud Athenienses in areopago hoc est ma tis euria disputans Aratum poetam testem citat.Preterea ut in decretis scriptum est:dominus precepit istaeliticis:ut aegyptios argeto spoliarent Tropologice intelligens ut argentum idest eloquotiam apud poetas inuentam colligerent ali possiderent David quoq; ille psalmographus psalterium numens poeticis concinn

uit:quod ut inquit Hieronymus in morem oratii flacci:6 pin. dari:nunc iambo currit:nunc alcaico personat: nunc saphico tu/met:nunc semipede ingreditur:Deniq; elatae& Iob: solomonis luculenta uolumina exametris d pentametris uersibus:ut lo/sephus: d Origenes scribunt apud hebreos composita decurriat. Quinetiam ut Cassiodorus testatutiomnis poetica loquutio adiuinis scripturis sumpsit exordium: adeo musica uenustas i post poeticus existimatus est omni esse suauitate resertissimus: adeo carmina modulis numerosi placuerunt ut deos existimaret esse, placabiliores: Si eos uersibus adorarent: carminibus precarentur: Vnde ab Oratio dictum est luculenter Carmine dista per placantur carmine manes: d non minus uere a facunde ceciauit Luaetius.Calliope requies hominum diuumio uoluptas. Sit

37쪽

igitur apud uos ut i prestantissimi sanctum ac uenerabile nomen

poetarum qui principibus chari sentiqui fouentur a bonis:quo rum carnain ediscuntur a litteratis: Quorum uersus tersissimi aures deoria mulcent:eois exorabiles mortalibus faciunt:qui qui busdam figmentis adumbrati multa saluberrima precipiunt: sentelias e penetiisma philosophia depropias dissimulate interserunmentes nostras optimis preceptis frequenter instituunt: ut au/tor est Manilius Omne genus rerum docti cecinere poetae idem linguam ornant:facundiam augent: A supellectilem uerborum saciunt copiolissimam:Denil solis pene poetis datu est:ut ad laudandum c uituperandum pariter sint accommodati:& queadmodum immortali laude donatur illi quos carminibus extollunt:ita sempiterna illi pulsantur infamia:quos maledicis uersibus insectatur.merito nos monet Socrates Platonicus ut diligenter cauea mus:ne poeticum hominem quempiam nobis insensum habea/mus Et principes quos carminibus celebrant imortales efficiunt et quod eleganter expressit oratius illo uersiculo:Dignum laude uirum:mula vetat mori: Celo musa beat . Si aliquando lasciuire dc obscena scribae:&ludicra atq; amatoria decantare& impudica promere uidentur Non propterea sunt poetae repudiadi: Cum nec scriptoria mores ex uersibus iudicandi ne 'epidiora carmina pro argumento pudiciciae sint habenda licet lasciuire carminibus citra impudicitiam: licet iocari uersiculis citra obscenitate morum: licet lingua calamo ludere:pudenda:animo & corpore exercere probanda: nemo poetas explodendos esse censeat: propter uersus molliculos d amatorios imo quilibet existimet poetas esse amados: uendos lectitandos propter singularem eruditionem rerut doctrinam copiosissimam quaecum in ornsenibus magna cospiciatur in Lucano maxima redundati amu in

geographia hoc est locorum descriptione est eminentissimus:in astrologia eruditissimus:in historiarum enaratione laoindissi mus

38쪽

in orationibus eloquentissimusui stilo heroico sublatissimus via rebus describendis compositissimis idem ardens esti concita. tus dbsententiis clarissimus: δ ut inquit)Ouitilianus oratoribus inagis q poetis imitandus: Qui quoniam magis scribit historiamsi figmenta componat:a nonnullis di maxime seruio ex familia

poetarum exterminatur:ex quo dc ipse apud Martialem illudens ait:Sunt quidam qui me dicunt non ese poetam:Sed qui me uendit bibliopola putat.Ato diuus Hieronimus no solum poetam eum appellat: sed etiam ardente ee dicitrii inius Psiluis omnibus poetis lucanum non ueretur anteponere unico excepto Tragilio:m cuius comparationem ita scribit, Quid maius loquor ipsa te latinis Eneis uenerabitur canentem:& alibi metaphoticos in Methym Mantua prouocare noli.hoc idem sensit Martialis ingens: Phoebe ueni sed quantus eras cum bella canenti: ipse dares latia plectra secunda Irrae:Enarrabimus ita I dies bene auspicati bus poema lucani poetae Cordubensis:Tersum:eruditum:luculentum:Cuius lectio multum proderit nec minusdeleetabitiquod si ciceroni olim legere contigisset nunil profecto scripsisset Cordubeses poetas pingue quiddam somniare:ati peregrinum:ego in primis elaborabo enodare nodos quaplurimos:quos uel paucissimi explicare potuerunt ectioni lucani coluncta erit lectio epistolaria Ciceronis:di ita cu poeta illustrissimo copulabitur orator incliti simus :de quo melius est tacere sicut de carthagine scribithysto icus quam pauca dicere:de quo cum proximis annis multa dixerimus in presentiarum hoc solum dixisse contenti erimus rQuod character ciceronis epistolicus ad eloquutione padolescetioribus scolasticis formandam ad facilitate extemporalem com/para adam:est maxime conducibilis:cum leniter fluat:& ipsa epistolarum dialectos habeat quandam quasi genuinam iucunditate in quibus uincula quidem sunt sed laxiora ne peta numerosari in oratioibus de cum epistola quotidianis uerbis texende sint:cis

39쪽

nihil accersitu habere debeant ut inquit Senecamihil affectatum

Ciceroniana in epistolis eloquutio facilis est di illaborata: Lex quoda ueluti promptuario copiosissimo deprompta:quae culmicida sit maxime imitabilis Nemo non sperat se epistolare Coceronis eloquentiam effingere at 3 emulari posse uerum ut ingloratius:Sudet multum frustra 'aboret ausius idem Ceterum

cum liuius in epistola ad filium scripta legendum in primis esse

Ciceronem prestribat:Opinor me facturum opere pretiust ciue ronis epistolas publico auditorio hoc anno profitebor ex qua/ru enarratioe non parum studiosi eloquetiae iuuabuntur. ipse ea dem quod ad me attinet omni studio uigilatiai conteda: ut omnibus satistaciam:ut neminem ad nostras lectiones audiendas ue/nissi peniteat preterea quaeda scitu digna annotabimus:qua ad epistolas componendas pertinere uidebuntur: ut scholastici non soluiex uiua ut alui uoce: sed etiam 'ex scriptis litterulas nostras quatu cui sunt cognoscere possint:Sed la tempus e ad ea nos transire:quae enarratiot ipsi sint accommodata:Qtiae dum breui/ter expono:quaeso ut secistis adhuc diligenter attedite:mihi onerosium non est dicere:uobis molestum non sit audite. Dixi Philippi Beroaldi oratio habita in enarratioe rhethoricorum continens laudationem eloquentiae ali Ciceronis.

Epenumero admirari Eleo Viri circunspectis imi

cum ex animo costemus id corpore:animum:qui diuinus est paucis mi colant corpus quod fluxum est dccaducum qplurimi homines me hercle praeposter ati peruersi jid'd deterius e pluris facilit:eo'dyciosius e iuboicorpis bonis i anteponerem ueretur:a in uoluptatibus belluinis sumum bonum collocandia esse cessent.Ata quato rectius:quanto laudabilius est ita instituere uitam nostram:ut corpus animo ancillec

40쪽

ut bona animi prima dom primis rapessenda esset existimemusrutcorpus causa animimon animum causa corporis ab omnipotentissimo ac ultramundano deo fabricatum esse credamus ut deni Ihominem interiorem:hoc est animum:qui uerus homo est cola/mus ac honoremus:hoc in primis iubet Plato ille philosophorudeus: hoc Platonicus Apuleius factitandum es e denaonstrat hoc efficere debet quisquis de seipso bene sentit.Cultura uero animi est: peioribus repudiatis:meliora siectari de id quod optimum est potissimum capessere.Cultura animi est ingenuas disciplinas amplexari:cultura animi est ipsa eloquentia:quae una est de summis uirtutibus:qua sacra ac uenerabilis:quae rerum publicarum gubernatrix reclara esse sertur:Qua.M. Tullius primam artem appel/lat: Quam Cor.Tacitus autumat caeteris aliarum artium studiis esse anteponedam:in qua presidium simul de telum est: Q o pro pugnare pariter doricessere possimus:quae flexanima:quae omniuregma rerum a luculentis scriptoribus nuncupatur:qua qui preditus est inter homines ut ita dicam deus putatur:qua denis efficitur:ut reliquis hominibus tanto prestemus:quanto homines be stiis antecellunt.Eloquentiam ergo uiri prestatissimi totis uiribus

capessere:eloquentiae dies ac noctes impendere:eloquentia iugi, ter inuigilare debemus:hoc sit ocium nostrum:hoc negocium:in hoc labor:in hoc quies reponatur: ci ut orationes uersus usurpe:

Hoc opus hoc studium parui properemus d ampli: Si patriae uolumus si nobis uiuere chari. In cubiculum autem eloquetiae intro ducet nos ille qui claues habet.M. T.Ci. Qia eloquentiae claui/ger:imo alumnus:im,ptus dici meretur. hic nobis cuistas eloquetiae diuitias reserabit:cuncta peristromata explicabitaemnes ornatus ostendet:hoc duce:hoc deprecatore nobis utendam est: si insinuare nos in amicitia cum eloquetia escupiscimus: Hic enim ille equi eloquentia ipsam locupletavit:qui ad ornamentum patrii sermonis coplura uocabula excogitauitiqualia sunt beatitas beati/