Orationes et poemata

61쪽

erit apud nostrates sauorabilior:Rector ipse uenerabilior:5 gymnasio bononiensi pristina dignitas restituetur:quod olim gymnasii Atticorum Alexandrinoru atq; tharsensium: quae antissa ad mirata est meruit aequiparari.Te autem clarissime Rectorinon moneo.non hortor.nec enim tu meae indiges aut monatiois aut hortationis. sed tuapte sponte currentem incito stimulo impello ut tutelam gymnasii gymnastice I dignitatis tota mente suscipias: susceptam ita foueas ac modereris:ut celeberrimus hic ordo scho lasticorum tua diligentia:probitate uigilantia consormetur augeatur.illustretur non deerunt tibi suffragatores ad omnia peragen/da illustres principes mei Bentivoli cum genitore absente presentes filii:quorum fulgorem nuper fortuna paulum obnubilauit:ut purior deinde lucidioro; enitesceret. sicuti solem videmus inter/dum post dispulsam nebulam:post dissipatas nubes:post edomi/tam coacti aeris crassitudincifulgere splendidius.Radiare flagrantius:torrere uehemetius.Tu magnifice recto enitere meditare cotende ut expectationi:quam de te conritasti satistacias.id erit tib1tuael genti maximo ornamento: di successoribus oepta esse po/tetis ad imitandum-Dixi

Philippi Deroaldi oratio habita dum Rector scholasticus no/mine melior accepit magistratus insigni Ggregia est uiri restantissimi atl laudabilis:rebus i/bus administrandis aliquem preficere qui cuncta pra

denter examinet:docte dispenset: sapienter administret: cuius nutu ne ius reliqui obediant atq; obsequanturiquem unum cuncti sectentur ut ducem:colant ut principem revereantur ut rectorem hoc in rebus etiam minimis licet inspicere. auis unu habet pubernatore:cuius peritiae naute omnes ac remiges obtaluutur.Arx unum habet prefectum:qui reliquos custodes in officio continet: donullus ab eius rescripto uel digitum transuersum discedere tentat.Et ut ad maiora ueniamus.Nulla ciuitas bene pot ill

62쪽

gubernari sine magistratibus:Nullaxastra sine Imnatoribus, lalla prouincia sine presidibusniihil est profecto prestantius: nihil

utilius bonosianctoi rectore:qui subiectis cocordiam suadeat: bonitatem laudetiuirtutes precipiati officia capessenda prescritat.Merito ital uiri clarissimi laudandi sunt Bononienses: qui inter reliqua sancte prudenter,instituta hoc in primis sanxerunt res instituerunt ut ornatissimus ordo scholasticorum rectore habeati qui sua prudentia ato solertia cunctos regeret ac moderaremnqui facienda pciperet:uitanda mostraret: sub cuius oculis a uigilantia scholastici uitam in litteris quieteo traducerent:& illius preceptis obedienter obsequerentur hoc cum per multos annos diligentissime in urbe nostra custoditum sit Nuper quod ut ma/iorum uestigia custodirentur: Designatus suit rector uir premimtissimus' omni laude cumulatissimus:qui celeberrimo scholasti eorum ordini perficeretur:de cuius uirtute moribus aloe prestatia abunde iudicatum esse uideturicum eum non solum pro rectore

sed etiam pro rectoribus elegerintici omnibus suffragiis dedan.

tantiqui olus officio fungeretur: utrius 3 rectoris ris illius uittalicis scholasticis preest: Et illius qui prouinciales moderatur. Ego uero viri circusipectissimi magnope laudo cosiliu illorum dulce duorum presectorum unicum tantum presectum scholasticorum errandum esse duxerunt: et enim ulla potestas potest hahere consortem:& hoc nobis ipsa rerum natura demostrat. Rex unus est apibus dux unus in gregibus: A in armentis rector unus. Vnum grues ducem sequuntur ordine litterato Uuid multa'

Vnus est mondi rector atq; gubernator beatificus:in minabili

ultramundanus:qui solus cuncta ratione dispensit:uirtute pube natinutu moderatur: Talis ital erit in laudatissimo scholasticorum ordine tegendo hic nuperus rectoriqualis est in pubernalida naue gubernator in custodienda arce presectus:in regenda ciuitate magistratus in administranda prouincia prestes:hic cum in

63쪽

imen ii metae ne to eam habeat Mnentiametra bonitate nomi ni elpondeancam sit ex omni parte laudabilis:ormia illa strenae dc diligenter esiicienquae motiues suo accommodata: quae citis imo ordimi cholastico conducibi .ia quae honori ignitatico mentia esse cognostati Vale.

Philippi Demaidi orino ad Tribunos plebis.lhil milhi uiri fatissimi solet esse iucundiorihil amu/

m:a in tae rimo conuentu qualis hic est:ycora magitatibus:quales estis uos de repua' essenda concionan:de qua is qaol bene mereri urdetanqui oratione utitur ad animos eorumqai nugiitiatam inuenit uicitandos: tis uiri sagens:quae ut i ait oratius Cum ipsi exors secandi sis:tatu a

naen acuta redem pol.quiobrem hodie die hoc dicta manas mihi iniunctum liventisinae sublui: Δ eo quidem libentius de magistratibus qui sacresainin ea mina potest inquat amplissima de tribunorum iure:quod poma est mihi dicendam esse uideo taec ignoro quid hic locus:quid ista cotio quid Em-tas Gibet postialetici quid mesplum decere uideat quo circa diligenna me pro suffamar m ineptas appaream ne pii semisonuet nimis stactus fuisse a rehendan ut ordimantanimn ansfaciam pro uirili parte conata Rar inter ceteros popilanum magis tuum ordines est manent an quod sinosanctum di haud dubie declara maiores lac multa per se prudentissime coestita ruata accepta ab aliis mesicra redidisse. Nam quanta irae Ronanos ibanos Scinodiatesqui ab Llis fluxerim differentia sit qaeso diligenter attendite. s dinanis discordiae ciuile, intestim dissensio tribunos ple. pepera vita in latro mole Romana pla Mquae a patribus ueri a se ad 'or' dem res sibi magistim creaui Qui Tri plabis

64쪽

nucupantur. bis uero Iuraleges is concordia Tribunos plei tradideriint. Apud Romanos nemini patricio Tribunatum capere licebat utpote plebeiu magistratum deo a Clodius pernicio/sissimus.Tri ple. iudicatus:Qui relicta claudia gente patricia.C. Fonteio homini plebeio se in adoptionem tradiderit ut tribunatum consequeretur.At qui apud nos plebei patriciit promiscue

Tribuni designantur.nullo liuoremulla contentionemvlla discordia.Rome ab initio Tribuni tres tantummodo suerunt a quo numero Tribunos nominatos iure consultus opinatur: uel ut Liseuius Dyonisius p tradiderunt quini:quorum numerus ad decem usi peruenit:quibus annua est finita potestas.Nostra autem ciuitas cum in regiones quattuor distineta sit:ex singulis quaterni

eligunc:quorum autoritas quattuor mensium interuallo concluditunita sit ut quotannis duo de quinquaginta Tribunos ciuitas nostra sortiatur:quae cum a Romanis.M.suluio .C.manlio essulibus Colonia latina deducta suerit in creandis magistratibus d potissimum Tribuis religiosior atque secundior ipsa parente suisse cognoscitur. Quanto bononienses beatiores Philippus macedonum rex inclytissimus esse dixisset qui beatos Athenienses nuncupabat:q singulis annis pretores decem cum imperio crearent:& ex suis ciuibus facilime reperirent.Preterea apud Ro Tribunorum ple potestas magis ad impediendum Q ad agendia erat accommodata: ut Plutarchus appianus memorie prodideriit: dc ut Cicero meminit ita consulibus erant oppositi.Tri.quemad modum apud Lacedemonios ephori aduersus reges collocati: Et cum tribunis intrare curiam non liceret:ante ualuas posuis subsellis Senatus decreta pensitantes plurima resicindebant nec rata esse patiebantur Contra nostri quae agenda sunt agunt: Quae omittenda pariter omittunt:Consulibus uero aliis imagistrati/bus adeo coniuncti adeo connexi:ut ad res splurimas obeundas illis auditoribus utant :&io pauca ex illoria consilio administra/

65쪽

re comperiantur. Quanto ergo uester o Tribuni g Romanorum

Tribunorum maior est ordo sito numerosior sit compositior tanto uos magis eniti decet ac elaborareme uirtute ac rebus agendis inferior iudicetur.Et quoniam discordia ordinum uenenii est Ciuitatum. Quae Romanos.Tri.cum consulibus altercales sepiDsime labefactauit:Vos concordiam potissimu custodite sit inter uos omnes in administranda.re.pub stabilisis firma consensio. in ore ait animis uestris uersetur semper salustiana illa sentetia: qua hystoricus ille clarissimus demonstrauit Concordia paruas res crescere.Discordia maximas dissipari:propter qua.M.Agrip pa se uirum bonum factum essae gloriabatur. Vobis exemplo sit prudentilissimum illud Silur factum:Qui Lxxx filiis decoratus cuiam morti proximus etat: Virgarum fascem unicui I natorusor. rexit iubens ut illum confringeret. Id autem singulis facere nequeuntibus ipse sigillatim uirgas omnes facile cofregit:quo callidissimo commento solertimimus pater filios admonuit eos firmos ac potentes tantisper futuros:dum iter se concordes xanimis Gglutinati esse perseuerarent imbccilles uero xinfirmos si distoridia se iungerentur. diuina concordiae uis que disssipata connectit:ifirma corroborat:sine qua magistratus non salutares sed detrimentosi in suis urbibus efficiuntur. Conspirate ita Tribunire uno consensia descendite ad rem.pu. capescendam:quae Omni/buspfecto rebus anteponenda est:Cuius causa.M.tepidus.Cum

M.fulvio Collega:quo die censor factus est homi inimicissimo statim rediit in gratiam:d simultates inimicia sit deposuit.induite persisnam publicam exuite priuata Mens uestra preter publicum comodum nihil specteti huc oculos:animu:cogitatisic:huc studia uestra conuertite.aequitate uero in primis custodite dc iustitia amplexamini:Sine qua ut inquit Augustinus Reges Tyranni nuncupantur.Sine qua optimatium consensus sectio est:Sine qua nec domus nec ciuitas nec hominum genus uniuersum:nec ipse mun/

66쪽

dus consistere potest iustitie patrocinari est ipsam uirtutem colare:Cuius hec uis estefficacissima:hostem esse alio inimicu hominum mororum I malorum:Contra defensorem hominum mo/rumch bonorum:Commoda preterea patria sibi prima putare: Deinde parentum:Tertia iam supremas nostra.quos lucillianos

uersus Tribuni non solum nobis ediscendos sed quotidie in manibus in ore in intimis precordiis habendos esse censeo. sicut Cryspus imaginem iustitiae faciedam esse docet:forma uirginali:

aspectu uehementi:luminibus oculorum acrioribus esita oportet magistratum:qui iustitiae antistes est:esse grauem sanctum incorruptum:contra improbos nocentes inexorabilem.enimuero consecordi d iusto magistratu nihil prestantius nihil utilius in bene costituta.rcipu reperiri potest Discordi uero de iniusto nihil pernitiosius.Concordes duce iustitia. R.P.seruant incolumen Discorde iniustitia dominante labefactant doeuertui. Estote ergo Tti. iustitiae cultores accerrimi. di aequo honesto' patrociniamini.in hoc uersetur omne uestrum ocium omne negocium:in hoc quies

dolabor reponatur.in hoc studium dodiligentiam collocatotcisit quoad fieri potest magistratus uester portus bonorum scopulus reorum.& quoniam Tribunus popularis est magistratus populares uos plebicolas prebitote: populi commoda pro uirili p/te defendite.Ceterum cum plures sint rerum publicarum species: Platone de Aristotele principibus ita tradentibus:Cum sit principatus regius quam monarchiam appellant: cum sit optimatium: quae grece Aristocratia nuncupaturicum sit popularis status Cui democratiae nomen est:cum sit oligarchia idest paucoru quando magistratus a censu eligutur:Cum sit etiam Tyrranica administratio:uestrae sunt partes Tribuni uestrum munus: uestre est diligentiae uestraeque uigilantiae eniti cotendere elaborare pro uiribus ut principatus huius uerbis:Qui ex aristocratia democratias compositus est:nulli aliorum cedere nulli postponendus esse uideat'.

67쪽

Tribum: pro popula excubare debet:is munia reipu.salube ima rapestereud quod priscorum romanorum instituta declarant:quibus nullum diem integrum Tribunis plebis abesse roma licecti

queadmodum nec prouinciarum rectores extra prouincias abnomae rura permittuntrat uidelicet semper presto essentixsi quanianue antiquitus die noctui patebant Tribuorum: Tanqua por

tulandum: Quinetiam tribuni purpuram minime gestare consueuerunt:ut populatis magistratus in omni uictu ac cultu popularisebus similis consipiceretur.Et utcurio dicere solebat tribuno couenit prebere se multitudini commodum at tractabilem, in adeseundo se facilem:quod etiam a iurisiccnsulto non solum de pudeled de omnibus quo magistratibus dictum me existimare debemus.plurimum i Repu.administranda ualet magistratus maxima in renus obeudis est magistratus autoritas quod in oculo pupil=Ia:in naui gubernatorii quadrigis auriga:hoc in ciuitate pollet magistratus quemadmodum oculorum acies sine pupilla hebeta tur: sine gubernatore nauis periclitaOSine auriga currus sepe conuertitur.ita sine magistratibus ciuitas labascit uacillat Ouid

enim aliud significat magistratus:a rectorem ac rei pu moderatorem. nde a magistrando dest moderando magistratus nome insium derivatur.Et quemadmodia massistratibus leges ita populo presunt magistratus.Et quemadmodum legem dicimus uti esse magistratum: ita eleganter de uere dici potest magistratum legemean loquentem. Vos ergo tri,qui magistratus estis re quidem sesecrosancti:rebus moderandis incumbite publica commoda pro uirili portione fouetexquod rectum erit id solum utile existimatote: quod iureiurado astricti faelaros uos esse promittitis:ld rebus comproba imprimis 3 diuina illa Catonis Censorii uerba

semper in memoria ait in pectore habetote:Si quid uos p labo

68쪽

ena recte feceritis labor ille a uobis cito recedet:bene Actsi a uo

bis dum uiuetis non abscedet Sed si quid ex volupνα

te seceritismoluptas cito abibitmequiter factum illud apud uos semper remanebit.lta Tribuni ad.benefaciendum mentemfluatuoperam industriam applicantes:Vobis honori:amicis ornameto: reipu.utilitati: d posteris exemplo esse poteritis. ixia

Ad illustrissimum principem Ludovicum pho tiam Philippi

Beroald epistolium. Nemadmodu Parthoru regem nemo sine munere salu tat:ita ego te illustrissime princeps salutaturus attuli tra thi pro munusculo panegyricum:quem leta fronte ac hilari uultu accipias queso: Non enim minus regia res est pauca benione ac comiter accipe q magna largiri Multa ideo preciosa existimat quia diis mortalibus sunt dicata: Libellus hic ad fama fortasse perueniet:quia tum clarissimum nomen gestat in titulo:Cum alioquin subire posset infamiam:quicquid.i qualecunq; est boni consulito:Et cum ociosius cris ac seriatus ab occupationibus re rum amplissimarum:quibus iugiter detineris:tunc in manibus ac/cipito: msuccessuis temporibus perlegito.In summa cum nihil agere uoles:hoc agito Dii faxint ut istud sit perpetuum pignus ac monumetum me e erga te fidei ac obseruantiae.Valid me qui tibi mancipatus sum in clientelam astribito. .

Philippi deroaldi panegyricus ad illustrissimum principem La

dovicum phortiam . Epenumero ipse mecum dubitaui illustrissime princeps Ludovice Sphortia utrune fortuito ac casu principes terris arcnfian ab olpotetis' imo rerutium oditored raderens.Sed haec olita ex aio sublata dubitatio ξ:postq uinclytissimi ducatus Mediolanesis habenas gubernare cepisti. Lν

quern.te ricipe diuinitus costitutu.Tu ab po deo repertus ese

69쪽

ctus atl missus Te uide is ad hoe amplissimum Impe tum mo/derandum quod aliquandiu rectore viduatum labasse atque titu/basse accepimus: Sicuti cymba sine gubernatore procelosa tempest ate deprehensa inter fluctus nudabundos agitatur:Deus ita cum labanti ac nutabundo insubrium statui subuenire ac opitulari uellet:Te unum ex omnibus potissimum delegit:qui tua singulati uirtute fulcires titubantia:recreares amicta. sedares tumultuosa: ut deniq; cuncta redigeres ad tranquillitatem: Non poterat medius fiduis illustrissimus dux adulic pupillus adhuc puer tutorem proximiorem:Sanctiorem:cordatioremi usa repperire.gludoviciam sphortiam:qui consanguinitatis gradu arctissimo con/iunctissimus est:utpote germanus ipsius genitoris:qui probitate: innocentia: integritate nulli principium postponedus est:qui prudentia solertiaque tanta splendescit:ut cordatus merito cognomiati possit: hec summatim S in transcursu magis signata q dicta La/tius iam explicanda sunt:& copiolas enarranda:quod ut commodius luculentius 3 perficere possim:uellem mihi a diis immortalibus dati fluuium tuliana eloquentiae:& torrentem demosthenis facundiam grandes enim materias ingenia parua non sufferunt:

in ipsio conatu subinde succumbunt grandis immo ingens hec est materia:quam aggrediorangenium mihi perquam mediocrer nec infitiorauires tenuissimae.Sed in magnis uoluisse abunde maγonificum ac pulchrum existimatur etiam si assequi nequiveris.proinde hoc nos ausos esse non improbabis illustrissime princeps etiam si uires ipsa defecerint.Ceterum non auspicabimur laudes tuas a cunabulis ipsis 3 crepundiis: sicut nonnulli audatores factitare consueuerunt: non stemmata generosissimae familiae recensebimus:de qua melius est tacere Apauca dicere non fortunas luculentissimas:neq; eximias corporis dote reseremus: quae neq; tum agnifacis: neq; inter pticipes solus possides nihil nisi proprium

nisi genuinum:nisi tuum laudabimus illustrissime princeps hoc e

70쪽

solas ipsius animi tui dotes:quem homine sent bona principa

lia commemorabimus:Nam diuitias generositatem honor :sormositatem: uires:hoc est sortuna & corporis bona magis circanos:si in nobis essie scriptores idonei tradiderunt:& ideo aliena

bona nuncupantur.ipsas uero animi uirtutes:quae neque ab elate mutabiles nec ullo infortunio caducae: nost ra dc uera Dona nota resolemus.quae quidem dotes tanto preciosiores iudicatur:quato maior est ille:inquo enitescutiquas in te optie princeps lato

splendiores existimamus:quato tu inter reliquos principes enite/scis: Quaein presentiarum mihi de laudibus tuis dictu lenti ag- miuatim se ingerunta cateruatim:ita quelibet festinabud se os fert:ut a uobis in hoc panegyrico prima promatur: Quae res me/diustidius hesitantem me facit docunctabundum. Nam 3 si cepode prudelia tua singulari predicare:occuret iustitia. Quae postponi gemebunda dolebit.Si dixero de fortitudine tristabitur tepe, rantia. Si laudauero liberalitatem: magalitas ipsa se contemni exi,

stimabit.Si clementiam extulero Seueritas indignabitur. Denim quancumq; primam arripuero:illi ceterae inuidebuntata enim in

singulis uirtutibus emines quasi reliquas non possideas.Ego ta/mens uirili parte ita colendam ac elaborabo dotale temperametum adhibebo:ut singulis:quod suum est tribuisse uideamur.Sed unde prius oridiarq a prudentia:que ut scribit Plato diuinitus ceterarum uirtutum dux est:qua in teadeo fulget to stilendescit ut neq; in Nestore maior ne in Catone presentior uisie creda/tutaprudentia cum omnes mortales:tum potissimu principes d cet:qui hac duce nihil insipienter nihil temere in gubernandis subiectis agere neo uolut neq; postiant.prudentiam Solomona paremiis amicam uocandam ess e precepit. hec tibi est prudelissime princeps amica peculiaris:licae te dies:haec te noctes fouet ac amplexatur.hanc ne transuerso quidem digito abste di redi sinis. hac aurigante habenas ipii consultissime moderaris.hac duce cu