장음표시 사용
11쪽
etant et iam magnaeX parte compleVerunt aliud non eSSequidquam, niSi corollarium uri naturali prout concinnatur a Rationalistis qui Suis commenti ad Societatem abstractione menti evertendam atque Solo rationis ductu iturum abricandam animum adiunXerunt 1). Quae cum ita Sint, Si ex ruetu cognoScitur arbor et X planta Semen qui Sque per Se facile videt quantum veneni lateat in doctrina, e qua tanta depravati prosecta eSt. Enim vero nunquam a in Societatem et ordo in vitam humanam reditur Sunt, donee morum diSeiplina a coeno detergatur, quo Rationalistae illam deturparunt. Nee Sati est ut adiuncta tantum aliqua aut illatione reSecentur, quo Si UXU-riante rami Sed omnino portet ut Securi Padi ei admoveatur et principia ipsa funditu convellantur. Huc vires intendant oportet omneS, quorum pectu amore homini et societatis incaluit. Ad id, pro ingenii mei tenuitate, operam contuli hisce elucubrandi institutionibus quae, Si non e Omni parte persectam, Sanct certe utque e veri naturae principiis haustam doctrinam exhibebunt.
1 Vid do hac o doctissimum tali in pero, cui titulus Stori della Ffos a de Diritto, lib. 3 seg. 6, c. I tradugion dat sedesco Torino 1833.
13쪽
Duo seclarabimus in modum disquisitionis praeambulae Primum, quaenam Sit utilita et praestantia Scientiae moralis, generatim C-ceptae alterum, quaenam Sit distinctio, qua fieri solo et quae a nobis admitti polost, eiusdem scientia in Ethicam et Ius naturae.
De praestantia et utilitate scientiae moralia. Homo, inter creata res viSibiles praestantisSimus, velut ape divinae creationis est. Quia vero moralium relationum Si capRX, Vere praebet illud ens, quod mundum eum supremo rerum principio Oniungit, operaque sua perficit ut effectu in causam re Vertantur, qua primum proc0SSerunt. At cum duplici SubStantia ConStet, eo P-pore nimirum a Spiritu, ad duplicem ordinem pertinet. Quamquam enim vi corporis, ordini nectitur rerum adspectabilium, quae patio et tempore continentur tamen, vi animi, mundum efformat in quo Deu non modo est pila et motor, verum etiam princepS, legiS-
In hac voluti Dei civitat constitutus, homo duabus facultatibus operatur intelligentia et voluntate; quaesin ipso supremae Sunt et in cetera dominantur. Eas inter Si comparatio instituitur, profecto elucet primatum ad praesentsem vitam quod pertinet voluntati competere. Quamquam enim intellectus per Se sit praestantior, tamen in praeSenti vita ad voluntator ordinatur, tamquam ad id per quod Supremo noStr principio propinquiu adhaeremus. Cognitione enim, qua Deum vi rerum creatarum attingimuS, eiuSque Sapientiam, Ulcritudinem, bonitatem contemplamur, obiectum arripimus prout in Conceptu inest, atque ad nos quodammodo trahimus. At contra
14쪽
10 1NTRODUCTIO amore, qui a tus est voluntatis, in obiectum serimur, prout in suest, eum pSoque affectione animi copulamur. Quare per voluntatem proprio in praesenti vita circulus ille Completur, quo Creatura rationalis, a Deo per XSistentiam prosecta, ad ipsum ratione con-Speetum Se promovet, eique coniungitur. Quae eum ita sint, quis
non vido pra0Stantiam illius scientino, quae nobilissimam hanc a cultatem sibi contum plandam ac dirigendam assumit 'Ad utilitatum oro quod attinet, disciplina hae non inor in propria contemplatione manet , Sed operationem spectans ad vitam hominis rite semperandam atque in congruum finem promovendam se convertit et applicat. Quod quanti emolumenti Sit, opu non Stut orbis Xaggerem. Si quid enim hominis interest, hoc prosectoost maxime, ut Vitam iuxta omne relationes, quibus a meitur, Sapienter sancteque ordinet, atque ad finem aSSequendum nitatur, ob quem conditus a Deo est. Hinc mirum nomini videri obst si summi antiquitatis philosophi hane scientiam in culmine Sapientiae collocarint, ne Socratem idcirco potissimum philosophiae parentem salutaverint, quod ab inerti et sterili antiquiorum contemplatione adsiusmodi secundam et operosam disciplinam animo revocaverit. Quod si non in seipsa et quoad vitam hominis, Sed in neXu, quem habui cum ceteri disciplinis, hae scientia Consideretur; non minori utilitati apparebit Enimvero arte omnes, Si honeStae QSSΘdsbent, tum in fine quem sibi proponunt, tum in d0lectu et uSu me diorum procul dubio a morali scientia gubernantur, quae proinde 40Stheticae imperat, ne a recto tramite delirans, pulcrum in turpi et indecoro requirat Philosophia vero speculativa pro fine Selen tiam moralem habet quemadmodum cognitio ad operationem dirigitur, et perspicientia veri ad amorem boni. Sed maximo huius moralis sciuntias usum habent reliquae disciplinae civilos quae vehit arbores ex radice et rami e trunco, ab ea succum et vitam hauriunt. Sanu, quid esset IupiSprudentia aut Politica, sine praevia cognition Harum rerum, quae in doetrina morum et iuris natura tractantura on aliud profecto, nisi indi gesta Statutorum et praeceptionum moles, X arbitratu pendentium, et Corpora quaedam in anima Vis enim interior ut quasi vitalo principium tum legum civilium , tum cuiusqu0 sapienti administrationis se formae regimini non aliundo supp0ditatur, niSi X ΠΟ-tione finis ad quem homo et societas univerSa tendit, atque Xoonceptu absoluto se immutabili iustitia naturalis, quo relationeSomneS, quibu homo ameitur, informandae sunt. Nec nisi exindoratio desum potos iuris omni positivi, et norma iuXta quam Sta-
15쪽
tuta populorum serri, appplicari, et, quoad opus laserit, eorrigi do boni. Maximi igitur haec Acisentia iacienda est et ab omnibus, qui
Sapiente eSSe volunt, Xpetenda. ARTICULUS II.
De distinctione inter Ethicam et Ius naturae. Recontiores unanimi sere Consensu Ethicam a Iuro natura di stinguunt atqu0 hanc inter utramque Seiontiam Statuunt differentiam, quod Ethica regulas exquirat, quibus mores hominis diriguntur 1); Iu vero naturae hominum relatione contempletur,
Sed iusmodi distinctionum nonnulli sic amplifigant, ut in persectam Separationem convertant. Haec Separatio a Thomasio primum inducta, recentius inStaurata e St amant qui, ut in speculativa, sic etiam in praeti a philosophia magna turbaS in Germania potissimum, excitavit. I eum notaret duo in homine actionum genera reporiri alia internas, alia eXternaS primaS, quae eonSeientia se tantum ambitu continentur, legibu internis gubernari Statuit posteriore vero , eum in mutui hominum relationibus ei Sentur, legibus externi Sseu civilibus subiici. Α quoniam has civiles iugos libertatem coarctant, quae plus aequo eoaretari non debet investigandas AS ait conditione illa generaleS, a natura profiet ScenteS, quarum vi libertas singulariSconSiStere posSit eum libertate generali.
Hoe munus attribuit philosophia Iuris at tu ideo ius d0finit Compleaeum conditionum, quibus libertas cuiusque cum sis tam
omnium coeaeistere possit. Sie u ad merum externum ordinem retulit, atque ad ipsum omnino Seiungendum a Morali viam aperuit. Ut dicam quid mihi in hae r verum idoatur, in primi RSSero non SS neeeSSarium ut Iu natura ab Ethica distinguatur. Nam commodo poSSet utriuSque argumentum ad unam eamdemque Selentiam revocari, qua Moralis aut ius naturae prout magis bot, appelletur Morali enim, ut ipsum Suadet voeabulum, mores hominis informandos ac dirigendos assumit qui certo non individuali tantum ambitu comprehenduntur, sed ad socialem etiam ordinem Spectant;
16쪽
12 INTRODUCTIO no interni tantum actionibu Se eontinent, Sed cum Xternis arcto vinculo colligantur. Quare Ponum S ut Scientia moraliS, generatim Sumpta, tramque partem homini complectatur, atqu0 ideo
ad A revocet obiectum etiam quod in quavis opinione uri naturausolet attribui. Idem sere contingeret, Si hae Scientia non Moralis sod Ius natura dici vellet. Tunc enim quaeAtioneS, quae communiter Morali adiudicantur, ad Ius natura facile reducerentur. Nam ius rubendo, facile torqueri potest ad genseratim significandum id quod iubetur, seu quod OAt obiectum legi S. Hoc autem, eum rationi consor- me eSSe debeat, idem erit a rectum morale sui id quod ad nsmSic tendit, ut neque hinc sequo indo densectat. Si igitur ius in hoc
SenS ReciperetUr Scientia iuri naturalis pro obiecto generatim haberet quidquid ad mores quod pertinet, rationi conSonum S et iuxta naturae principia atque ideo non modo ea veStigaret, quae mutuas hominum relatione aut externos tantum actu reSpiciunt, Sed
etiam intontion os intornas et quidquid individuam perSonam, prout en morale eSt, attingit. Atque hoc Sensu disciplina lineo, sive primo Sive altero nomine Significetur, definiri poss0t , lenita recti moralis, aut ordinis ponendi in liberis hominum actionibus. Deindoinio, si distinctio intor utramquo scientiam constitui velit, non ita Ius naturae ab Ethica diAtinguendum Sse, ut ab ea Separetur, et omne ineulum inter unum et alteram abrumpatur. Namnoquit externum activitatis humanae exorcitium ab interno abscindi; cum natur Sua Sit eiu eXpreSSio, aut etiam inStrumentum set naturale admini eulum. Quare Xterna actioneS, Si Vere prout hUmanae
sunt spectentur, internis informari deboni, atque ad ea eXprimendas perficiendasque dirigi Si igitur a iure considerentur neceSSeoSt. Qui autem contra saceret, Simili 0ASot illi, qui corpus ab anima non modo di Stingueret, sod plane disiungeret. IS non hominem, sud cadaver haberet. Enimvsero si ius, ut tale Sit, poteState moralicon Stat, quae a ratione procedit, eique ex parte horum hominum ossicium observantia respondet quo pacto poteS Vel mente Concipi seiunctum a principiis homini inturnis, a quibus in ipsum tota moralitas se inviolabilitas derivatur ' Soparatio vero, qua ne Conceptu quidem fit, quomodo potest ad actum adduci, et ad scientias
tranSserri, quae erum naturae consonenti
Toptio dico distinctionem non separationem inter utramque Scientiam utilem esSo ratione methodi; at eum non OSSe tanti, quanti A lirens faciendam ess autumat 13. Prima par facile patet Si-
17쪽
quidem studiis et speculationibuS, proceSSU temporis, auctiS, Rugescit etiam numerus cognitionum, quae obieetum aliquod attingunt, plureSque reSpectu deteguntur , quibu a mente considerari res potust. Hinc eum ante obiectum illud ab una orto sciuntia ro- Spiceretur Rrgumentum deinceps Suppeditare incipit pluribus 1-sciplinis ut ingonia magis determinata materia viritim applicentur magno scientiarum ineremento Atque haec St utilitas, qua se, ut ex partition aliarum disciplinarum, Sio setiam se distinction Iuris naturalis ab Ethica colligitur Quoad alturam vero partem, opinatur Αhrons Ius naturas idcirco distinguia Morali, ut impediatur ne ei vilis potestas se immisceat in iis, via ad intortorem hominem Spe ctant Sod hae ratio sutilis est. Nam etsi sorum intornum potestatem civilem Xeodat, pleraeque otiam Sint sexterna actionses, ditioni politicae non Subiectae, utpoto qua ad ordinem religiosum vel domosticum vel moro individualem Spectant; tamon admitti non potust nihil omnino ad illam pertinere de rebus, quae ad internum hominem attinunt. Si enim civili potesta non corpora inanima sed homines gubornat influore profecto debet in ea, quae more respieiunt et eum intention agentium colligantur'. liud enim si quod moralitatis constitutio se iudicium civili potestati non subia sat aliud est quod civilis potustas nihil conserre debeat ad moralitatem conservandamae tuendum. Sicut aliud eSt quod corpus non gignat animum, aliud est quod poStquam animo insopinatum St, nil pra0stet ad totum compositum humanum in vita Potinendum. Certe publica potestas invigilaro obeti cives ad turpia declinent; tum a conditiones
procurare, quae X plicationi facultatum humanarum ita savunt, ut has in finem a natura intonium promoveantur. Quare eius Operatio consideratione, quae ad honestatem publieam reseratur, SepR- rari nequit. Tandem assero duplicem distinctionem into Ius naturae et Moralem probari OSSe. Prima HSt, ut scientia Moralis hominem consid0ret , in quantum individua persona est , praeeiSione acta statu sociali in quo verSatu Ius autem naturae hominem contemplsetur, prout relationibus ad alios homine in sociotat assi citur. Si congruento distineti inter utram quo habersetur; cui logi a tantum et ob ordinem conquisita. Homo enim reapSo Subduplici aspo tu considerari potest Primum, ut proprium finem Spe elanS iuXta quem OperaturuS SAet, etiamSi Solu eXStaro in mundo deindo , ut ad convictum cum alii a natura ordinatur. Hinc non immorito duplex scientia discerni poss0t Ethica o Ius natu rae; quarum Superior notion0 hominis primo modo, OSterior Θ-
18쪽
cundo contemplaretur. Sic obiectum Ethicae esset bonum , Simplicitor inspuctum obiectum Iuris SSet iu8tum, triete Sumptum, quatenus aequalitatem ponit inter homine et ad suum cuiquo tribuondum illuminat. Aliora distinctio in se collocari potest, quod Ethica actum humanum con Sideret, ut ita dieam, quoad formam, nempe Secundum RS condition0S, quas actio generatim induere d0bet, ut moralis ossiciaturo bona Ius vero eamdem actionem Scrutetur quoad materiam, qua
tonus inv0stigo quibus motis homo adstringitur si quibus iuribus
ornetur, iuXta naturam et Ordinem a rationem praescriptum Aliis vorbis : in actu humano cum ConSiderari posSit vel actus, ipse, vel contentum ab actu primu reSpectu RSSumeretur ab Ethica, 0-cundus a Iure natura0. Si Ethie quoad Ius natura eodem sero munere fungeretur, quod Logica reSpectu aliarum Seientiarum, vel
molius Motaphysica generalis respectu MetaphySica Specialis. Hanc distinctionem ut methodo magi accommodatam, hie eligendam dii imUS. Ceterum , utra se duabus propositi distinctionibus praelaratur, diligenter cavendum os ne iuvene propellantur ad Ius naturaediScendum, antequam disciplina morali apprime studuserint. mota enim hominis socialis, subaudiunt omela hominis individui, o iisquo originum et vim seducunt. Itemque nequit actu humanus quoad misteriam Xuminari, niSi antea generatim inspectus sit quoad naturam moralitatis, qua ornari debet, Ut Vere homini Sit proprius.
19쪽
1. Tria investiganda. si Moralis philosophiae, ait S. Thomas, proprium S eonSiderare uetione humanuS, Secundum quod Ordinantur in finem i) s Et rursus si Subiectum morali philosophiae nempe id quod ipsi considerandum subiicitur, nos appellamus obiectum est operatio humana, ordinata ad finem 2) Quoniam vero quaeque digeiplina a proprio obiecto speciem definitionemquod0sumit, et ordo liberae actionis in finem Xhibet moralitatem; aperte Sequitur Ethicam Sic definiri posso, ut ess dicatur Scientia moralitatis actionum humanarum. Hinc ovidonio seruitur eius naturali partitio. Nam operatio ordinanda in nemoria vigil consideranda Primo, ne ad quem oporatio ordinanda est; deinde ipSam Operationem, quae hanc ordinationem Auseipere debet tertio, normam Seu legem, vi uiuSordinatio hau habetur a regitur. De fine igitur operationi humanae de Operatione humana prout ordinari obse in finem dolege, per quam haec ordinatio perfieitur triplici capite eloquemur. Haec autem pertractatio, iuxta distinctionsem Ethica a Iure Naturae, ratione methodi Seleetam a nobis, abstrae te tantum et per principia generalia complebitur.
2. Partitio capitis A prima itaqu0 e propositis quaestionibus eXordienteS tria tribus articulis investigabimus Primo finem homini generatim inspectum Secundo, finem hominis ultimum tertio, finem homini proximum, Seu quem prosequi in hac vita debemuS.
20쪽
De ne homini generatim. 3. Homo operatur appetitione boni. Hominum ad operandum impolliut bonum assequatur malumque declinet laetum quoddam est per se notum, quod demonStratione non eget. Nihilominus, quia demonstratio, cum huiusmodi etiam veritatibus adhibetur, hoe habutimo lumenti, ut eas declaret, rationemque nerat cur ita Sint propterea rom hanc licet per Se notam, ratio ginatione aliqua ColluStremuS. Homo idcirco ad operandum movetur, quia persectione aliqua caret sibi consentanea, ex cuius deSiderio Sollicitatur. Illam igitur dum operando ASequi nititur, in bonum nititur. Ut enim ex Metaphysica constat, quidquid naturae congruit, ipSamque perficit,
0 fingi potest Subiectum operan naturaliter propondere in malum Siquidem proponSio naturali , cum X Subiecto pullulet, oidum conformis AS debet nequit autem hane consormitatem retinoro, nisi quatenu in id seratur, quod Subiecto ration aliqua
Consonet, ne proinde porsectionem adducat.
Propensione in bonum Vigente, continuo innaScitur suga mali; siquidum id, quod movetur, nequit ad alterutrum e duobus oppositis torminis accedere, quin hoc ipS recedat ab alio. Nemo autem ignorat bono naulum dVerSari eiuSque privatione constitui. Quod si quando videtur homo appetitione Sua in malum surri, hocidos si quia putat illud non SSe malum Aod bonum si Cum bonum proprio sic S. Thoma eXponenSariStotelem)Sit motivum appetitus, doscribitur bonum per motum appetitus, Sicut solo manisse stari vis motiva se motum. Et ideo philoSophi bene enunciaverunt bonum osso id quod omnia appetunt. Nec St in Stantia de quibusdam, qui appotiant malum. Quia non appetunt malum, nisi Sub ration boni, inquantum scilico existimant illud bonum; et sic intentio ortam per se sertur ad bonum Sed per acciden cadit supra malum 1). q. Tendentia in bonum communis est entibu 0mnibus. Non Solum homo, Sed re mundanae omne in bonum nituntur Siquidem ipsas quoque dum operantur, assequi quaerunt aliquid ibi convonions. At in modo, quo id faciunt, valdo differunt. Entia enim cognitionse prorsus deStituta, impulsu tantum maturali seruntur. Nires enim,