Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

261쪽

,r i DE PHRENITIDEtst,ut accedat,sed tollatis eam antequam eueniat , cuticae habetis inimicum, interficiatis ipsum, entequam cogitet interficere vos, ita cum videtis morbum Iethalem futura non permittetis,ut accedat,quia uos interficiet. In leuiabus autem aegritudinibus non curatis scire euentum, ut fisa febris tertiana,in lethalibus autem scut in phrenitide debent haberi signa portendentia futurum tanquam n cessarium,in lembus bonum est scire. Discurramus ergo per ira portendentia futuram phrenitidem, secudo per indicantia praesentem,tertio per portedentia pelicem, uel infelicem euentum. Gab erat, sunt magis solliciti in potanendo gna portendentia futuram phrenitidem, quam in

alijs propter duas rationes,prima est, quia cum iam a refit, interficit. secundo quia non sunt quaerenda multarinvitam adest, quia ita clare cognoscitur, ut nullus in domo liqui non cognoscat, cum phrenitis est, ideo debeis maes in finis portendentibus exerceri, sed dicetis unde habebimus modum indagandi s Dico quod ortutur ab inistrinseco,et extrinseco ,sc alia signa ab intrinseco, quidest essentia primo morbi,et a loco assecto, ab extetinfera autem,hoc est ab his quae exterius adueniunt, quae ab inistrinseco sumuntur ab illis sex fontibus Gah sumuntur

ab actione las, ab exeuntibus mutatis, a proprijs acclindentibus, a doloribus, a tumoribus praeter naturam, aqualitatibu mutatis,ita vos accipietis omnia rina ab aliquo istorum fontium, uisunt veluti loca,unde humuntur

coniecturae apud Melcos, cut apud philosephos loca Topica, . quibus sumuntur sedes argumentorum. proceri r dari

262쪽

C A P v T III. t et adamus ergo per hanc eandem mei olim, et initium suis

mamin a natu a reiscut fecimus, cum incipiebamuX indagave causas phrenitidis . exordium enim facit conceptus phrenitidis,ubi diximus, quod erat delirium perpetuum cum febre,delirium autem factio laesa, et ab actione Lesa venati sumu3,quod erat inflammatio cerebri, Cum auis.

tem inflamatur cerebrum necessario in principio in mismationis multa sequuntur, quod apparet in principio cususpicamur de uera phrenitide,tertio de locis uectis GaI. multa ponit signa, imo incipit circa caput caliditas mactioriquam esset anteasiue febricitent sue non, siue in tracto fuerint,siue nonsemper tamen fere sunt in lecto eum fibricula,cum igitur videbitis habere caput maiorem susicaliditatem,quam alia membra,debetis cauere de phreniatide futura, secundo post calefactionem in somnia turbuIenta sequuntur, Rixantur in somnijs, et videntvr interissci vel alios interficere,uigilant, quando ista tria simul iuncta sunt,timor est de phrenitide futura,sequitur praemter ecquod si habuerint tim,cessat appetitus ille, et contingit, uia materiae biliosi,quae erant circa paries velim triculi superius ascendunt, et derelinquunt loca illa, et

quia sitis causatur ex praesentia calidi et ficci, et absenistia frigidi et humidi,ideo cessatfitis febre remanente eamdem, quia abest praesentia calida et scri in uentriculo,liacet Rafis dicat ideo accidere,quia in principio alienatur, ideo uidentur,quod non strantsed haec non est causa, vias alienarentur,iam non eget a principio. Subsequitur dolor circa occipitium,et ibi grauitate habent, et hoc proincedit

263쪽

DE PHRENITI DECAt quia duo rami uerrae: magitae, quae ramiscatur in is gularibus partibus , ab ipfis retrorsum pervertebras retro ascendunt caput, et cu muntur in illis partibus interioribus percipitur dolor, et segnum esst ascensus mutatorum uaporum, Cum igitur aggregantur Fgna omnia haec vel plura habetis maxima inditia futurae phrenitidis, sed adhuc perseuerat, et percipitur grauitas capitis, Croculorum, quia iam membraIrae accipiunt materiam inis flammationis, et tunc caput percipit grauitatem , subsiem quitur etiam rubedo in facie, et oculis, et tunc est mare gis cauendum,et propter multitudinem materiae lachrisu nantur altero oculorum, quia natura grauata exprimit Iumiditates, quibus abundat cerebrum per oculos, via terius apparere incipit primo imaginatio corrupta, Crincipiunt loqui,cum prius non loquerentur, et non multum ad propo rum,ficut nugaces irascuntur, et ferocessunt,cum prius non essent, et quanto ferociores sunt, quam fuerint in fanitate,tanto magis cavendum esp. praeruter ea muscas uidentur habere ante oculos, quas uolunt capere manibus, flosculos colligunt in ue timentis suis, postea dicunt se non habere malum, et dicunt,quare non datis mihi uestimenta mea, quia non amplius sum aegromtus,sed non furiunt adhuc tamen habent initia furoris, subsequitur postea anhelitus amplus ualde, et rarus qui nascitur ex imaginatione corrupta, sit autem magnus ex

obliuione, et ideo cur fiant obliuiose est quia imaginatio

est,ita annexa memoriae, ut corrupta imaginatione, mmemoria corrumpitur, ideo obliuificant r anhelare, Cr

264쪽

t C A P v T III. si a quia natura cogit anhelare, faciunt amplum anhelitum pulsum uero, quia motus est naturae, habent paruum crfrequentem, et durum necessario, in membro neruoso est nocumentum. Subsequuntur praeter ea urinae lucta , et uulgares diuunt,aeger convalescit,cum tamen morti se accingat, la tota materia ad caput ascendit, et Ariuic.dixit nullumsaluari, cum talem faciunt urinam: Et haec sunt gna phrenitidis proxime accedentis.. Ubi vero iam est facta incipiant delirare, et ostendunt pudenda,et Ego vidi pulcherrimas mulieres ostendentes pudenda , Imaginantur quod bonum esset, ut morderent medicum, ut auferrent nasum, et Veronae cognour Ego homine, qui volebat mihi aurem auferre dentibus credens se saniatatem consecuturum, et petebat instanter uelle dicerexertam in auriculam. Cum igitur iam inflammatio inisci is retur haec figna praecipua, incipiunt delirare , et ostendunt pudenda, oculi sunt torpidi quia cerebruincipit exficcari, et tandem corrumpitur substantia cerebri,oculi sunt concaur,tempora plana, quia musculi ominnes temporales exiccantur, et quia no amplius illustrantur funt torpidi trident dentibus, quia nerui compelluntur,ut proprium nocumentum expellant, convalescente adhuc magis remanent ore aperto, ia musculi maxillam res resoluuntur, Ideo maxilla inferioriquae molletur, et

clauditur ab ipsis, remanet aperta, et iam fignum est, quod aegritudo confirmata est,neque credatis posse feri inflammationem in molliori membrana, quin cerebrum non asciatur, illo nanquam,quomodo autem esuri

265쪽

et DE PHRENITI DE membrana ipsa,apparet ex ipso delirio,cri se adhue m ire fiat exiccutio, et imbibatur in substantia cerebri sphaeetosft.Sed dicetis Gal. in o. de prognosticatione ex pulsu uidetur dicere,quod quando substantia cerebri inflammatur, tunc fit sphacelos, et etiam ad extremum devenis tum est, Ex hoc contingit,quia sit exiccatio substantia cerebri,cum inflammatione membranae, et tunc aegri, qui prius permulabantur in lecto am incipiunt non amplius moveri,quia iam ita calefactum est, et exiccatum, ut non pssit proprias operationes facere, proprio calore primvarum, Et ideo decumbunt cotrario modo, quam solebat, et ubi deberet esse caput, tenent pedes, iacent ore aperisto in lecto, praeter ea invesescente adhuc aegritudine noueomedunt,non possunt claudere palpebras, quia fera rem solutissent nerui capitis, et corporis totius, Muideantur esse medij inter cadauer,et corpus uiuum, et iam Hordiaphoreticin apparet, humores ex uirtutis debilitarum te ad extra exeuntes invenientes extrema frigida frigera sunt,praeter ea frigescunt aegri, ac se tangeretis mammoreum quiddam,pulsus frequentissimi, et minimi ob virtutes debilitatem sunt,et formicantes,Cr iam facerdotibias sunt dimittend et haec gna omnia a natura rei simul tur tam portendentia futuram phrenitidem, quam india

tantia praesentem tam factam,' confirmatam, et proinximam mortem,et ita triplex habuistis'norum genus. signa autem a temporibus,ex his quaesunt dicta,poteristis per uos eligere, er haec ira sunt, quae a b intrinseco sumuntur,er morbos,et causas indicant, ideli materiam, in

266쪽

C A P V T, III. Elliin uniuersali, ita modo distinguentia causas in particulari uno verbo expediam, et quia didicistis phrenitidem posse feri a sanguine tenui bilios a bile, et aliquando a pituita falsa, et breuitcr a teriret humore necessario cauissae r phrenitis, uest ichor, ue bilis, grauitas circa caruput, et maior rubedo in oculis, et facie apparebit, praeis terea isti non habebunt uigilias simpliciter, sed uetuisti comatodes idest sminolenti erunt propter inguinis humiditatem, praeterea sepii ime praecedit febris, ad quam sequitur phrenitis,dico ex ichoresanguinis causata, quae non erit causonsed onocha,quae fit a tenuiori parte sanguinis,quae est media inter sanguinem et bilem praecedit ergo Febris haec,quae proprie dicituronochos ex putreis dines uero fuerit dominium bilis,quae faciat inflammationem,non erit ista rubedosed ad citrinum tendet,non habebit illam grauitatem, sed maiorem dolorem, aderunt uigiliae,praeter ea in utraq; erunt figna praecedentia, et in tepore aestatis fiet ea, quae a bile dependet, et praecedent omnia,quae posunt multiplicare bile,a laboribus erit exisercitatus, uero otio decliuisfuerit, et his usus,quae ninguinem multiplicare possunt, et in tempore proportiomnato, gna praecedent attestantia bilem,aut sanguinig d

minium. Si a pituita fuerit salsa praecedet causon febris, quae a pituita salsa dependet,quam Hipp.in quarto Reg.

Acut app cssat febrem ardentem notham,aderunt etiam gna attestantia salsam pitultam, et temperatura, aciem pus,quae faciunt ad ipsius generationem, signa vero qum

distinguunt, an fit per ectentiam, uel per consensum ab

P utero

267쪽

DE PHRENITI DE utero,ve ca,aut neruoso membro asectis existens in italis partibus,sed maxime quae si per consensum, est illa, quae fit ratione diaphragmatis,qua ita exqui ta est,ut stis re non dignoscatur ab ea,quae est in cerebro,' Galen.in quinto de loc. ef in cap de diaphragmatis astectione ait nonnullos exit imasseeu,quaest uitio septi re sues,fuisse ueram phrenitidem, Crinquit eam non esse veram, ianon est omnino delirium perpetuum, ut potius nomine, gre ipsam distinguat a uera, quae fit in cerebro,posuismug nos dicere,ut saluemus dogma Gal.hoc esse propter maximum consensum cum cerebro, et quia cordi proinpinquum est,nimirum cum inflammatur fibres facit mari ximas, et quia uapores in ista ascendunt ad caput g pluririmi,ratione vaporum ascendentium, et ratione membranctum quia membra milis substantiae maximam habent conspirationem inuicem, et ideo omnia panniculo a meret bra maxime conspirant,deo ubi es' inflammatio in meminbrana etiam membranae arteriae sunt duriores propter eonsensum,quod non fit cum mollia membra inflammanis tur,possemus haec dicere ut saluemus Gal. et se uolumus fecundum Arist dicere quod sedes animae t in corde, crideo cum patitur diaphragma omnes animi psiones assici, et licet fit in corde, in aliis tamen partibu3 apparent operationes eius, et quod uideat per oculos, audiat per aures,et idem de interioribus seu bus dicemus, quod serisus communis, et imaginationes apparent in uentriculis

cerebri turis instrumento proprio, et quod discursus hin medio uentriculo, in parte posteriori memoria , quet

sunt

268쪽

e A P v T III. gigsunt des,ubi apparent animae operationes, et instrumeta propria sunt Hectu,nihilominus quia discrepantia est

in hac materia inter Plat. et Aristot. et inter Galen. et Hippo.nolo me intromittere in hac dilicultate,unum est,

quod quando inflammatio est in capite ita sit phrenitis uera,ut non posit secerni alio seno,nisi quod ita dolet praeordicut non possent taligi, et pulsus paruus, frequens, et inaequalis apparet,quia non potes' diaphragma extedi, et dilatari, et quod non potest in magnitudine supinplet in 'equentia, es' autem inaequalis, quia quandoq; magis,quandoque minus, quandoque citius, quandoque tuis diu mouetur, cuti faciunt illi, qui maximo pondere grauatisunt, et coguntur aliquando cito gressu,aliquando tardo,quia minus grauae incedunt, et ita iam habetis omnia signa,quae distinguunt phrenitidem incipientem in comunt,item quae ostendunt eam lam factam,item quae osten

praeterea quae segna ostendant dijerentiam causarum id est materias cum flat si bile,si sanguinis ictore, et i faias pituita,et quae fit per essentiam, et quae per communitatem, et haec omnia ab intrinseco sumuntur. Q uae uero ab extrinseco ab aegro sciuntur,s cibis usu st, quae possset anguinis multitudinem generare,bilem,uel pituitam, falsam,si fuerit in regione tali, et reliqua milia, Et haec de uis dictusnt,iam igitur ex tribus cap. in omni cura necessarijs duobus satisficimus de causs scilicet et nisi restat tertium caput de indicationibus a curatione ipsa,et quia omnia fuere dicta propter indicationes, ideo de ipses

269쪽

DE PHRENITI DE debemus principaliter agerest cui dedimus metbodu,unde sumatur omniasigna,et causae,t1to magis debemus tradere methodu unde humantur indicationes,scut fecit Gal. qui oetoro utar;κtat librum in quo docet indicationes inquatuor libris diistinctum compositi, et Therapeu. ides Emethodu appellauit,sed tantum compose it ubi notitiam, et methodum tradit fignorum, et alios sex causarum et morborum,iam igitur separatig segnis talis parum uel nihil conferentibus ad rectam curatione,sed tantum ad morborum cognitionem,indicationibusq; causas contra apponentes in methodum indicationum procedamus, quas fi distinctae apponetis,distinctae erunt indicationes,se confuse confuse erunt indicationes,loca igitur unde sumuntur indicationes,quotratiam didicistis, quod sunt decem morisbus,locu3 aj cius,uirtus,temperatura,stas regio, constitutio anni tempus anni,consuetudo,ars, et propria natura, et licet ni decem in tribus tamen uiget tota mediis

ci ars,m suscilicet iuga morso,a loco ergo ba uirtute sumuntur, reliqua omnia annexa sunt, adiuuant morido indicationes,quae sumuntur a morbo,modo a loco afficto,modo quae a uirtute sumuntur, ideo de his tribuι tan, tum loquemur,ut iam deveniamus ad naturam aegritudianum, et examinemus indicationes phrenitidis, suppo muniuersalibu3 per haec tria discurrendo , incipiamus a

morbo veluti a carceribus,unde sumit initium et princimpiunt cursu ,vultis curere, 'curare phrenitidem,coni derare debetis naturam huius morbi,primo se of rt uois bis quoddam commune,quod est res praeter naturam,rem

270쪽

C A P U T III. Elygo debet reduci ad naturam et quia contraria contra,rijs curantur,talis est indicatio, ualis est conceptivi, conisceptus autem est res praeter naturam, debeo reducere rebanc praeter naturam ad id, quod est secundum naturam, et quia res iista praeter naturam est in membranis cereis bri et est inflammatio, et inflammatio nil aliud est, nistumor praeternaturam a defluxu materis calidae causis tu ad aliquem locum,a conceptu isto scitis quid agendum it,est tumor praeter naturam, ergo removeri debet, et

quia est ab affluxu materiae calidae,sed ad huc alia sunt cosideranda,iste est fluxus materiae, volo scire aliquid de isto e Juxu, et de materia,quia licet dicas materiam esse calidam,nihil scio, uti adhuc sumus in quodam uniuersi Ihmodo ista materia calida potest esse multipliciter,sed iainuenimus per discursum,quod ista materia uel est hors anguinu uel bil=s,uel pituita falsa, et uia dicis tria,tres

etiam erunt indicationes,quia istae tres sunt uariis, et diis versae materiae, et diversemode euacuandae sunt,adhuc nescio quid agendum,quia licet posit esse altera istarum materierum causa tumor=s,tamen defluxus potest etiam confiderami,uel prout deuenit iam ad terminum, et materia

iam fluxa est,uel adhuc materia fuit, aliam indicationem Fert materia iam fluxa,alia materia iam fluens, incipiamus a fluente,iam concepimus quod phrenitis es' in mismatio ab affluxu materiae calidae, qui fluxus adhuc fit id est partim fluxa est,pretim fluit,tunc duae indicationes nascuntur primo quod euacues, radiuertas humorem extra

corpus,qui defluit, re istasti qui fluxurus est, sed ex loco