Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

331쪽

DE A POPLEXI A ractionein, et faciant exhalare materiam per halitum ne attractiones etia res succedet,circa nares apponetis sternutatoria ,s rutium scilicet et piper, et iusius abitis cupenna,ut provocetis sternutamentum, uero materia inisclinetur ad halitum,uel in parat fui transeat, ut ipse non post brachium eleuare uictoriam habebitis, et tunc a parte asycta trahetis,ut materia ad locum trahatur, et

sat parablicus,nec trahatis in casu ad oppo tum, sed omnibus uiribus faciatis,ut fiat paral ticus,et hoc modo procedendo in hae Apulexia sanguinea uidebitis parox smum pertransire,quo facto non fidatis, sed faciatis ut ponatur in lecto, et in aere non quidem calido, aut humido, sed temperato, et rectum regimen,' victum ordinabitatis, et in ista sanguinea caueatis aegrum a uino, immo ab

odore etiam uini, et se senex fuerit mulsam aquam cum Tuccatro, et modico cinnamomi bibet, iunior cunis emi, ilibus melonis,uel coriandro, licet isti dicant coriandrum facere stupefactionem cerebri,uerum est cum recens fuererit,non autem praeparatum et ccum, quod F timeatis loco coriandri grana hordei acci piatis, et facietis decoctuelim mulsa,cibus autem tenuit imus erit, sed quia p uiginti dies modus iste erit seruanditas uirtus fuerit imbecillis, panatellam exhibete alteratam cum fraxinibus melonum, ne suguis ascendat ad caput, aetas robustior fuerit, et uirtus ualida ptisanam hordeaceam dare conueniet, et quia corpus evacuandum est sufficienter caput est corroborandum,ne materia amplius recipiatur, sed quia dixtin mu s in causarum confideratione Apoplexum singuinea

332쪽

c A P V T IIII. E cfieri ex redundantia uaporum suffocantium spiritus iuuentriculis cerebri periculum inueniet de iterata suffocaestione deo prouidendum est ne uapores ascendant corro, borando caput intrinsecus,etextrinsecus,intrinsecus quidem post cibum Tuccarum rosatum sumendo, cuius facultas est,ut prohibeat uapores, CT suis qualitatibus manifestis opponitur uaporibus sanguineis, quia frigidum crficcum esst, ideo habet vim reprimendi, extrinsecus ueroox rodinum apponenso capiti, et frigida omnia et fit ca cum tenuitate substanti ne rursus uapores ascendat. His factis ubi uidebis aegrum molieri,dsurrere, et hareberesensus vegetiores , prouide, ne rursus Di toma

accedat .

. Superesst modo declarata Apoplexia sanguinea, ut de pituitos Apoplexu praecipue,quae dicitur morbus sensis lis,agamus, in curatione igitur huius phlegmaticae Apoplexiae debetis diligenter attendere,quia ita curabitis eam, quod nunt discedemus isopis, et ab indicationibus iam fundatis,praeterea ita procesimus,ut qui recte sciuerit curare Apoplexum,habebit ansam curandi omnem aliam aegritudinem a materia pituit a dependentem, in Aporiplexia ergo propo ita,quando accedelis ad aegrum statatim uidebitis,an patiatur paro fimum,uel iam transuererit, cundo cuius speciei it, raposito s fuerit in parox fixo, et Apoplexiam patiatur a pituita dependentem,quoniam de sanguine satis diximus fatim irini quae ab inistrinseco sumuntur,cognoscetis dominium pituitae, circa eniim superficiem totius candorem exanguem prorsus ut

T ij debitis,

333쪽

DE APOPLEXI debitis,si tangatis manu, percipietis frigiditatem secundum omnes partes corporis, praeter ea mollitiem, et genas tumiditas cum pallore,uel albedine uidebitis, s Eretorems in anhelando indicantem materiam pituito ames e in asperis arteriis, et occludere uias anhelitus, praeterea apparebit pulsus paruus,rarus, imbecillis, urina, se conistingat, ut mitigatierit alba,praeter ea a causes extrinsecufacietis iuditium,aetatenis maxime confiderabitus in serinili fuerit ,coniectura erit, od pituita dominatur,s fueririt otiosus solitusq; comedere frigida et humida, et solitus fit uomere pituitam, vel egerere eam , et nunc supinpres aestit huiusmodi euacuationes, Haec omnia indic bunt talem aegritudinem pendere a tali causa, ubi sciueritis hoc per figna ista, et uidebitis aegrum habere parois Ufimum Apoplexis a pituita pendentem,in cura erit iniscipere ab eo, quod primo occurrit in discursu indicati num,et est homo actu priuatus sensu, et motu,indicatio tuae nobis primo occurrit, est, ut remoueatur priuatio, ed non potest remoueri,nis causa remoueatur , iam sciuistis,quod causa est,uel obstructio uentriculorum cerebria pituita,uel infusa per substantiam cerebri, ergo remorauenda est causa ista, et humor pituitosus, et haec inlcratio a materia sumitur, et quia materia est in partibus superioribus indicatione a loco sumpta per inferius trabeis re debetis, et sic duas habetis indicationes, unam a mat

ria, ut evacuetis eam, et diuertat is,aliam a loco, ut a trahatis per partes inferiores,item excitare virtutem animalem,ut faciatis operationes proprias ,sed neque hoc

334쪽

C A P V T IIII. etsi

feri potest, res primum fit quo feri debeat, nise prius

exoneretis eam,exemplo muli,qui oneratus onere magis

j eius vires requirant,caderet,nullus mulio ita fatuus squi stimularet ipsum,ut surgeret,nis leuaret prius onus, postea excitaret,ita facit bonus medicus, cum aegrum in parox fimo Apoplectico uidet, quia gravata est uirtus prae nimio pondere pituitae,quaerit primo evacuare eam, secundo excitare naturam, et istae indicationes come,niunt parox smo,euacuare autem indicatione sumpta a

materia,ut per deorsum a loco, et se posimus fimul euacuare, 'diuertere,quia casus non dat indutiag,ideo oportet confestim accedere, et occurrere, et invenire instruis mentum,quo evacuetur materia peccans, et diuertatur,

et duo sunt,quae possunt haec facere,vel phlebotomia uel pharmacia trahens deorsum , sed non licet uti phlebot mia,quia non peccat sanguis, ed pituita figida et humida tantum,quia magis refrigerabitur sanguis, et aegritudo veniet deterior,sed nec per pharmacum possumus euacuare, ia oportet,lit exhibeatur per os, quomodo autedeglutietur cum deficiunt sensus, et motus, et deglutio . sat per musculos,cum si actus uoluntarius, caremud avistem utroque auxilio, quid igitur faciemu3 s non oportet defitere,nos inuenimus duo remedia ad evacuationem,et aversonem materiae peccantis primum est civi ci steriorum secundum frictiones eo modo factae,quo dicam,ex Sictionibus enim habemus euacuationem, et per cidisseres materierum crassarum et absque eo,quod Apoplecticus operetur,possumus in cere eos, et habebimus cptimum

et iij iuuam

335쪽

DE A POPLEXI A inuamentum, quia optime ducentur ad actum non quiridem a virtute sensitiua, nec motiua, sed a vitali, et nareturali,quae supersunt, propter ea talis medicina percidiis sterem ad deducetur, et flet attractio humorum s in cientur medicamenta,quae trahant ut Agaricus, coloc nibis, et imita alia,quae dicemus, erit etiam expulso,quae est actio uirtutis nutritiuae,cbster igitur erit intastrumentum necessarium, et quoniam res urget, et acumtis ima est aegritudo incipiemus non a levioribus, ne paremus interitum aegro, via extremis morbis extrema etc. ci steres igitur erunt acutifimi, ut violenter attrahant materiam a superioribus ad inferiora, nec satis laudabitur Ra iis in hoc casu, qui per cidisterem proposuit admodum conuenientissimum ad evacuandum materiam peccatem facit igitur acutis imum ci sterem qui talis est, R EmCI P. P v L P AE colo u inlidae, buchor. arit olochiae roti nil centaureae minoris, octaminis,cllebori albi M. i.coquantur omnia in lib. t . uae donec ad libram unam redigantur etc. Notetis primo domini ea, quae ingredititur,nos diximus in hoc casu dominari pituitam, nihil auis, tem conuenientius inueniri potest ad euacuandum pitui,

i tam ex Hipp. Dios Gai et Mesue,t ipsa coloc ni is, in ' quacunque parte fuerit pituita,etiam quod crassii ima fuel rit Agarieri praeterea ingreditur,qui quantum ualeat ad materiam pituitosam evacuandam ex Dicet Ga haberis iis,qui et crassimum, et a longinquo trahit, quantumi etiam centaurea minor in cras is, et 'igidis humoribusi valeat, indicatur ex hoc,quia sanat et purgat dolorem, sciam

336쪽

C A P V T IDI. a s istiaticum,qui pendet a materia frigida et crassa impacti

in nerui siet musculis tibiae, et in os gluten facit,ut disto icetur tandem quandoque pars illa, et Diosc.extollit eamlita ut cloes teres,ex ea sanguinem ducant,non pituitam moldo,habetis praeterea bothormarieti, et Arturiatha, qui nihil aliud importat, ns herbam II mae,oportet autem baritriolari quaest ista herba Mariae,cum omnes Arabes, et exponemus ipsos sint adeo inconstantes , ut non repe riantur duo, ut conueniant in sententia. Nonnulli uois lunt Artheanithen esse speciem cictiminis, cuius duae aut tres sunt species,altera est quam habemus in hortis omnibus notam,altera raro invenitur,apparet autem in nemotibus,quae habet folia rotunda, et parua ilia hederae a tertia species lanaria abalchimicis uocatur, et unicum folliolum cum fuste, et caudice paruo habet cu flosculo punpureo, et folium illud commune ciclamenis, harum Peae clerum duas cognovit G l. et Diosc. tertiam Plinius,an igitur alteram hiarum intelligat Rasis,nescio, aliqui diacunt buchormarien esse aristolochiam rotundam, in malam terrae forte ex fimilitudine nominis, sed me si aristolochiasue non,ipsa quidem aristolochia habet maximam uim abstergendi,aperiendi, et facit abortum, et menses aperit, et ex sola appensorie, immos praegnans perre transerit campos aristolochiae, facit abortum, erit igi, itur herba Mariae uel species octaminis, uel aristolo, chia rotunda , credo tamen es aristolochiae Peciem, quam octaminis, quia Rafis post buchormaricii ara est Arthemtham ergo si ecies c claminis est. est autem

337쪽

DE A POPLEX IAArthanithis,quam nos panem porcinum uocamus,ificam cissima ad euacuandum crassos humores, ut etiam lienem comminuat,vltimo ponit elleborum album,quia ita ficax

st,ut non solum pituitam educat,sed nuni cessat quousq;:xiccet membrum, croasimum inducat,ideo plurima pirituita debet esse, ubi exhibetur elleborus , ideo remo muerunt album, et audent super nigro tantum , qui magis melancholicum trahit humorem,albus vero magis pituistosum et ita Ra s uoluit in casu isto magis album exhi, bere,vistatim educeret materias ion voluit consolari medicinas,neque tantillum quidem huius medicamenti quod conueniret posuit, quia ciser non pertranfit intestina

crassa,nec accedit prope membrum nobili, et ne multam i moram faceret,non fuit opM,ut refrigeraretur ope memdicinarum,sed cum suo robore permaneret,ut cito, et uiolenter pos et attrahere,ideo correctione' non indigebant,

quod non ficis et Rufis se per os sumeretur,quia haec nunis pilatis ponit,nis confirtentur cum removentibus veneno talem, et malas qualitates,modus autem est,ut tres librae aquaesumantur, et decoquantur, ut remaneat libra

una, et recte, via radices istae cum crasse ni sustinent maximam decoctionem, quia partes aereae efficaci firme te linentur cum partibu3 aquae, ae duo optime semul complii cantur,ideo mira arte composuit Rafis ci sterem istum, et erit optimus cum reliquis qui currunt in usu, in delical tu autem sint in mulieribu , et in pueris haec non convel nirent,quia scinderetis intestina,ideo colaonthis, mellel boru3 albus essent remouenda, et centaurea in minori

quada

338쪽

CAPUT IIII. s 'quantitate, uia indicatione sumpta a corpore asecto,ma temperetur a minorem facietis. Factis his cidi temibus,qui

evacuant materiam peccantem, et avertunt a partibus

superioribus ad inferiora in tam uasta aegritudine non

per si stetis, sed ad secundum genus deuenietis ad si irectiones scilicet ideo duo minis r i cum pannis calidis Friae cent brachia, pectus, humeros, et tibiad deorsum, Crsiit longae,no a Ferequia dicebat Gal.in s . de tuensn. frictiones,quae fiunt comprimendo,non evacuantsed exis primunt meatus,nec corpus transpirat, Ideo fi uultis, ut exhalelsint leues, ut aperiantur poti, neque continue tur cum pannis calidi sed inungantur manus fricantium

tali medicamento,quo Ego sepe felicissime usus sum. Reacipe amigdalarum amararum,unca.eu,rbij drag.i culto rei dret ij misce, et sat linimentum. Habetis ex oleo,et castoreo evacuationem per poros, Ex eu,rbio adustiorinem,qua cum excitabitur si sis, et dolorem inferendo, quod requiritur aegro iam tendente ad salutem, ideo Cronapi thapsam,et nasturtium, et cantharides, quae furiciunt adustionem, et anatardum addere poteritis, et Salio ego uti oleo de Tartaro, et de et 'bio, et laurino, sed melius est oleum de Tartaro, quonia tenuissimae subinstantiae est, est autem Tartarum sex uini, et habet resoluendi, et aperiendi uim fit autem oleum secta uini Potentis,aut maluatici in sacculo lineo ponatur, in loco humi, dinputa in apotecha uinaria subterranea, et appendaturuas unde trahitur uinum, et sub hoc sacculo uas apponere, istillabitur oleum ab illo,o recipietur in alto,ia huc

339쪽

eundem usum plurima est materia, quae poterit id effictare,modo fiant frictiones ista calidis, ex calidis Crapearientibus, Et ita habetis duo ista inprumenta evacuandi, et trahendi a superioribus ad inferiora, habetis etiam cis Ita diuersua inplicia me euacuatione, et ligaturae doloraro e ligando extrema prope genu et supra cubitum, et sepe soluere, et sepe ligare,Pedes autem Sicare cum sale, et aceto, et fiet per rectam lineam attractio, quae est effiacissima Alij uero haemorrhoidas confricani cu rem bus asperis,ut doleant,et ex illo materia per rectum a trabatur,quia vident melancholiam et multas alias aegritudines per haemorrhoidas sanari,ubi igitur fuerit suffiis

sienter euacuatum, et natura exonerata, post exoneraritionem debetis uestrum aegrum excitare, ut surgat viristus, et primo calefacietis cerebrum iam refrigeratum interius et exterius remedia applicando clim motu mari ximo,principale remedium est excitare sternutametum, ex sternutatione enim maximus motri es' omnium, qui sunt a natura,licet causam praeter naturam cum uolsinritate habeat,st maxima excitatio naturae et evacuatio, neque hoc dimittit Rufis,sed proponit efficacissimum, conmilis lingua Araficas rutium a Graecis dictum, a Latinis

herba lanaria, qua utebantur ad lanas purgandus, quam etiam radicillim appellarito et seruabatur ad hunc usum olim cum maximo prolietu,sed quoniam eius usus des t , loco illius alumine utimur, Est autem herba,quam videre frequenter possumus,quam vulgares saponariam vocat,

hanc dicunt esse lanarium herbam,sed falso,quia habet 'o

340쪽

C A P m T in I. g sores plantaginis,sed dissimilis est, ct folia habe milia Iduro,uel medea potius in magnitudine inter lauri, et oliuae

folia, abres caule pulcherrimo flore, radices habet papua oblongas,nullu3 tamen floris colorem pinxit, sed mihi ostensa fuit prope secum Benaci in montibus habere purpureum florem, Aliam etiam, quam meminit Diosc. et piarmicem appellat,quoniam provocat sternutatiovinem, et profert uirgulastuticosa abrotano fimilia, folia er flores habet similes chamaemeli, et nascitur in molim tibus, et saporem acrem habet, ponit Rasis elleborum, uteris est efficaci fimus, sed albus excellit nigrum, sed

exclitit nimio motu nigrum eligetis, uae et ad idem succleg c claminis cum melle,' naribus instillatus, Crita Ilitig ad cerebrum purgandum. Item succus elater , idest cucumeris a mini idem facit, et sunt facillima haec parum tu, einde non erit paritum remedium radere caput,et ponere aliqlios calefaciens, et Rins patellae funium ignire iubet, et capiti adeo uicinare, ut capilli fere adurantur, quia ex tali actuali calore materia extrabitur exterius,et uirtus excitabitur, et hoc facit,quia uult cito hoc facere,s autem foenapi mi, et dropaces, et ustatoria apponem relitur,non actuarentur a natura, uti virtus sopita est, Ideo optime inuenit remedium hoc,ut cito faciat illectu, item ad excitandam uim quis illiniret manus ex oleo, in quo decocta sit coloc rit is, et ponat circa fauces, et ita liniat fricet eas ad extrahendum percolatoria pitviritum, et ratione suae amaritudinis ad excitandum optime faceret, Item siquis pangeret ipsum hominem clamoribus,