Io. Baptistae Montani Veronensis In nonum librum Rhasis ad Mansorem regem Arabum expositio. A Valentino Lublino Polono, medicis posteritatique eorum fideliter communicata

321쪽

DE A POPLEXI A fur concoctio parum confiderantur tempora, et licet fit crudin humor, vae aegritudo non dat indutias flatim agedum est,quoniam dicebat Hippoc.Extremis morbis extrema remedia convestire, eo concoctione non indicatur, nis ad prognostican unis igitur erit partim feris, et partim facta etam tolletis,eum,quae si prohibebitis, si sint

faeua, et maligna accidentia non tentabitis i opposta cuis rabitis eam,' haecfut dicta de indicationibus,quae sumutur a natura morbi. Ad indicationes,quae sumuntur a caufis iam accedamus, et quia potest habere causas procaritarcticas, et antecedentes, quo ad procatam cticas, aeris tantum est habenda ratio,unde fi lii suffocabitur a mulititudine sanguinis aerem eligemus frigidiorem,mentabis lanis pituita calidiorem,quantum uero attinet ad intriti, fetas indicationes,quae ab ipfissumuntur,uariae fiunt quia intrinsecarum aliae antecedentes aliae comunctae sunt,uerisbi gratia in sanguinea Apoplexu causa antecedens est fanguis habita tunc ab indicatione sumitur, ut statim euadimetur sanguis per sanguinis missionem diuertendo, crquia non dat indutias, non erit facienda diuerso ad partes admodum Ionginquas, uia utilitas ista,uel tarda, uel nuiala erit, dicebat Galenus secundo Reg. Acut. Ideo adcephalicam accedetis et sanguinem magna copia maminabitis etiam usque ad frigiditatem corporis, et quousque incipiat ncopidares pituita, indicatione sumpta a causa antecedente euacuame debetis, et quia non possunt exhiberi medicinae,in quibus requiritur tempus, ut sunt

pistus non est tempug exhibens ea sed debemus prouo

care,

322쪽

care, et irimcere cum fistulis pro enemate acutissima cl steria,quae mordicent intestina, et stimulent virtute exispulmam,utfat aliqua excretio, et licet non sentiant cupriuatarat seri oportet facere ea, uae fieri possunt ad

minus abluere inet illis abstergentibus, et acribus, hiructionibu etiam utuntur illi,sed hoc nihil est,quia non sentiunt,etiam attractio omnis sit per calidum,uel per dolore rem,neutrum autem horum fieri potest, ideo remedium liue est,Vbi ergo deest intentio phlebotomiae raro babeis mus instrumenta quae ualeant, Ventosae alitem videntur habere aliquid uiolentum, et quia trahunt a partibus propinqui et ita ab alijs, itast attractio, Indicatio, ni autem a causa coniuncta,idet a morbo localia apponi,

mus. si fuerit sus catio spirituum,quae faciunt euentatioranem ut spiritus possint exhalares pituita, cum calidis ijs

digerentibus per poros, uel attenuantibus, ut deficendat per nares, et os, etsi tandem parabsis, ut amittatur pars corporis potiug,quam totum, et hae sunt indicationes,quae a causa sumuntur, et a natura morbi. Reliis quum est,ut de indicationibus a loco asrcto sumptis againinus,postea de his communibus et med si Cn. primo communes trademu secundo particulares, communes quidein loco electo sunt s. cap. indicationum, quarum quaerumdam asubstantia membrisumuntur, uaedam i modo subrepanthe, uaedam a temperatura membri, quaedam a plus amathra compostione, edam ab operationibu8, haec cognoscenda sunt de membro, se uultis suinere indicationesub ipsos etiam uultis recte curare, A seu tantusumma

323쪽

DE A POPLENI Atur hoc modo,oportet primo uidere cuius substantiae P.

re caemee,vel musculi,in quibud caro dominatur,an nerisueae, ut cordae,nerui,ligamenta,membranae, quae substantiae nerueae sunt similiter an plurimi sanguinis snt, an uero exanguia, A modo autem sumuntur indicationes conis Herando an membrum durum,an molle, ensum , aut larixum,et compactumst, fuerit membrumsubstantiae traxae facile curabitur, et faciliu3 penetrabunt medicamenistas asperum fuerit melius adhaerebunt, fia loco ejecto

applicanda erunt,oportet ergo tertio et maximi momenti temperaturam confiderare, an calida, frigida, humida,

inscca sit temperatur vire hic sunt innumerae difficultarites,quas in praesenti nonsum explicaturug, Habeatis tuismen hoc pro regula,crfrmum,quod indicationes,quae a temperatura sumuntur, cum uultis curare membrum, quod declinauerit a propria temperatura peroppomtum,nunquam recte sumentur, nis confideraueritis naturam illius,exempli gratia.Vos vultis neruum curare, ut a qualitate pastua incipiamu3 neruum dico vulneratum , quia habet humiditatem superstuam, cum omne ulcus inis diget exiccatione in alia est caro uulnerata, vultis exiccare carnem,indicatio a temperatura maxima est,f exiccantia, ae nemo conueniunt, carni applicaueritis, tabescet fingulis diebus,quia non exiccaret,uti decet,Ideo, quo naturalitem sunt sicca et exiccari indigent, quia longe rem cesserunt a temperatura propria,ex quo sicca conseruaritur inscco cum sunt lapsa in humidum temperatums talia mitis reducere ad temperatarum propriam, oportet

324쪽

C A P v T IIII. g aut utamini rebus ualde exiccantibus, fi uero fuerit humiis

dum,lit careo non indigeretis multa exiccatione quia deduceretis ad contrarium habitum, F vero nimis exiccetur, etiam quo fit secum in temperamento, lit nervus rigem ret,et incideret in Pasimum,nec etiam rebus adeo humerietantibu s uti deberetis, quia Acum, carnem autem cum vultis exiccare non indigetis multum exiccantibus, ita in

neruis fi ualde exiccantibsis utimini ad contrarium habitatum reduceretis,idem de calido et frigido prorsus dicentastis membrum frigidum inciderit in temperaturam frigidam.Vos indigebitis modice calefacientibus,quia deberitis reducere membrum ad propriam suam temperatura, s uero in calidam ualde, ut se cerebrum in temperaturam admodum calidam incideret, refrigerantibus indigetis, sed ualidis, uti oportet reducere membrum ad propria temperaturam, s nimis calefacientibus ad contrarium habitum reduceretis,et tunc contraria curatione indigere,

tis. Dicetis uos cur in Apoplexia euphorbio, et sinapis mis utimur, quae sunt calida in quarto dicemus loco suo. Regula cutem est haec, quod membrum frigidum cum moderate calidis es' reducendum ad temperamentum, quartus locus a quo sumuntur indicationes 1 loco asecto est plasma,uelcompostio.Ideo oportet videre, an immabrum habeat ductus,vel non habeat, Aut nervus, uel ham

beat cauernas ut venae,arieriae,cor, cerebrum et renes ,

et costare, an materia poFit deduci per uias illas, necne, intus est colligantissimultum enim refert videre colligantia et scire an habeat caudices, et es quod membrii

per ca

325쪽

perveniat,cui colligatur,et cui communicetur, ficut core cum cerebro mediantibus arterqs ascendentibus ad certa, brum,propterea compassionem maximam habent ad inuicem.His visis, et cognitis eius consensum,' communiis cantiam maximam,quam linum habet ad alterum,cogno,

sicetis,quod altero afficto corroborabitis aliud, Ideo regula est, quod in Apoplexia corroborabitis, et frumcopam habentibus in corde corroborandum es E cerebrum, costiis gantia ergo multum refert , sextus locus est situs, Ideo oportet scire utrum membrum,quod afficitur, fit in proin

fundo,uel superficie,s in profundo, qui operiat ipsum ,

an os,an cerebrum,an mecutus,an cutis, an haec omnia,

s os an densum,an rarum,uel spongiosum,an commissuri ram habeat, et cuius generis, an fit sutura, uel alterius generis,quia aliter curatur membrum in profundo situ, et cum habeat membra cooperientia ipsum. septimus Iocus est passibilitas, et aptitudo ad patiendum, uidendum esst, an mordicetur a qualibet leui mordicatione, si fuerit fen bile ualde, et applicetur res mordicans, bditur stiritim propter sen bilitatem facilius,ideo oculis inflammaritis mordicantia non conueniunt propter eorum fractis litatem et maximam, quod non timeremus in auribus, Ideo acetum scilliticum in aure apponimus, oramel, Penullo pacto oculis applicarentur, octauus locus sunt operationes, et uidendum est cuius fini nobilitatis, ideo Galinon curat uentriculum, quoad operationes deseruiunt toti corpori, res conuenirent relaxantia, ut sorrho,

nunquam simpliciter relaxantibus utitur, neque sinplicia

326쪽

ter refrigerantibus,quia operationes indicant oppo tu, uentriculus enim continet cibum, ut concoquat ipsum, fureremini relaxantibus,contentiva virtus amitteretur , si refrigerantibus,quia concoctio a calido iuuatur, et sit, summe hederetur, et periret,ideo debetis iuvare, ut uiristus concoctrix horum membrorum manu teneatur, Ista sunt octo cap. unde sumuntur indicationes a membro, quae sunt confideranda curanti,reliquae indicationes, quae ubillis medijssumuntur non multum referunt, quae enima uirtutesumuntur, potissimae sumuntur stae duaes ades', conferueturis non adest,regeneretur, quae ab aere, Crconsuetudine sunt, potius circunstantiae, quae coadiuuant potius, et concedunt aliquid esse faciendum, uel limitant, exerceamini autem in his, ae a loco as cto, et membrosumuntur,quia cum eritis docti in las, reliqua erunt facialia. His uises ad curationem in homine Apoplexiae partiacularem accedamus, et fit Socrates ille miserrimus . aegrotet Apoplexia,uocemurq; ad eum,primo quid face: re debemus, in introitu debetis primo uidere, an fit hiparox fimo, ita ne, videbitis multoties aliquem per alia

quod tempus amisse sensum,et motumfed redisse,coiusticuisses attonitum,nec poterit loqui,hebes erit,et obluuificetur rerum omnium, non recordabitur nomen proapriam,mouebitur pigre secundum omnes operationes, ldicunt isti hic in Apoplexiam procedit, qui per breues tempus amisissensum et motumfed non incidit,bene sues runt praeludia Apoplexiae cum, ni occurratur, incidet, ita sit non amplius reuiuificat, ideo cum accedetis es idii

327쪽

DE:A POPLEX IA um confideralitis an fit in pareo mos erit, statimsenefensura motu erit, uero fuerit in dispo tione, quae tenest ad Apoplexum aliter erit faciendum, sed ponamus uod si in parox scio iacens ut mortuus ore, et palpembris semiapertis, musculis resolutis, et tantam respiret spiritu difficili, ut uideatur coactus, et non posit diu perdurares haec uidebitis, laetis ipsum esse Apoplecti, cum, sed primum quod confiderare debetis, cum uideritis talam iacentemon habeat Dircopam calidam,uel frigida, s enim calida erit,habebitis cordis palpitationem, pulsus erit inaequalis, digito premitur,clamat, irascitur filoqui non pos te ostendit gnis sesentire, fi frigida non

Io iturin acu pungatur, sentit, quia talem habent filiis sum obtusum, autem Apoplectici sunt, perforaretis brachium,et frangeretis ipsum,non sentiret, facta ita distinctione, et ui s fgnis Apoplexiae uerae primo celeri ursu cognos elisi naturam morbLet perpendetis, ae nassit,er cuius generis primo cognoscere debetis, an lethatilisfit,nec ne, et hoc ab accidentibus molestis scietis illam Alficultatem anhelitus, quae facit ad cognitionem maximimam confiderabitis, istuma praeter ea id manifestabitur inobis,et a spe morbi, enim i sanguine pendebit sal

prior eriticum autem is a cognoueritis,et uidebitis lethais

rem esse,nec posse curari praedicetis astantibus, quod cum diari non posit, uias curabitis eam, dicent, quod remem ilia fuerunt causa mortis, fi uero cognoscetis, quod iste paxonisius non est ita lethalis propter accidentia rem nil tamen, et antequam aliquid molimini, consulere

debetis

328쪽

CAPvT IIII. v debetis virtutem, en tollerare posit ea, quae facere uutatis,pufumes,et motum cordis pertractabitus ex motu cordis et pulsu uirtus talis apparebit esse,ut positis operar facietis ecquae vobis videbuntur opportuna, s uero imbecillis fuerit, uel non fuerit,affatim rursus cum promtestatione operabimini,quia virtus non tollerabit, linum etiam aliud aduertatis,quod in percunctanda uirtute, uel per pulsum et per cordis motum cauti estote, uti sepetangetis pulsum,et paratu apparebit, ut nec etiam perrecipiatur,cordis etiam motu8 non percipietur,Vos dicetis virtutem esse imbecillem,cum tamen non ita erit, quia illa parvitas motu non arguit semper imbecillitatem,quia imbecillitas pulsus duplex est, quaedam propter uirtutis suffocationem, quae aggravatur, quaedam propter resoluationem virtutu, et haec desperanda est , sed ubi suffocata

est,nec dum extincta est,s exonerabitis a pondere, a quo opprimitur,eam reuiuiscere facietis, sed dicetis quomodo cognoscam haec t legatis Galenu in lib.de causis pulsuum, cap. imo et clarius in tertio de causis pulsuum, cap.demutatione pulsus ex cibis,ubi docet ,' uultis cognopere imbecillitatem ex resolutione virtutis ab ecquae fit prompter oppresionem virtutis,ut ponatis manum super pulsum,et cor,' teneatis eam aliquandiu semper a princia

pio usque ad ultimum F semper aequaliter est imbeciistis,

tunc resoluta erit uirtus,s autem in tertio, uel in quarto,

miserio, uel decimo, pulsatio imbecillis est, postea reis percutere fortiter incipitrer 'equenter sentiri per tres uri quatuor repercussortes,postea feri imbecillis,et itea

329쪽

. DE A POPLEXI Arum postea repercutit, ut prius, non erit imbecillitas ex resolutione uirtutissed ex suffocatione icut baiulus portans maximum pondus,1 quo opprimitur, cum ita onem ratus est,uult currere,ut cito ad finem perueniat, postea ita defatigatur, ut uix ambulare posit, et iterum uult currere,postea celat, hanc inaequalitatem fostematicari uocat Gai. Est enim ostema collecti, multarum rerunt ideo cum pulsationes plurimae simul fiant,fstematica eppellatur, et hoc est necessarium cognoscere, Cum igitur vultis consulere pulsum, et uideatis esse imbecillem ex gravitate, e . oppresione accingetis vos ad arma, et primo iubeatis,ut aeger non iaceatsederigatur,ut sustineat ipsum duo miniistri erectum, et iubeatis,ut fenestrae aperuriaritur,lit habeat aerem non quidem ubi fiet Auster,nec in loco calido,quia faciliorem habebit anhelitum, iubeatis etiam, ut omnes recedant praeter ministros, tunc facta hac praeparatione, et prope fenestras stans erectus, confiderabitis utrum huiusmodi morbus a sanguine per

deat,quod ex rubedine, et uenarum rumore, quae attemstantur super Amina singuinis,facile cognoscetis, subiato,antequam operemini est confiderandum,an materia fit in ascensu,' ari multitudo in toto corpore fit, uel circa caput tantum, et reliquum a sanguine derelictumst ,s fuerit repletum, et materia habeat raptum ad caput suis bito faciatis,ut C dirurgus incidat uenam, et ab utrisque cephalicis magna quantitas sanguinis extrahatur, non quidem a saphenis, quia remedium tardum uel nullum

est, et post duas ut quatuor horas Apoplecti ae posta res

330쪽

C A P v T IIII, 86s aures secentur,et se necesitas urget,incipietis ab Apoplecticis,indicatione sumpta a motu praecipiti, ut habeatis derivationem promptam, et aversonem, et maxima copia extrahatur,ut sanguis ascendens euacuetur, aliter feret attractio ad superiora,' nocumentum non modicum causaretur. in pleuritide miscemus evacuationem cum diis uersone, tamen non ita praeceps motus est , ut deriis

uatio,et auerso fimul Fant,et misceantur in casus erit

praeceps motus indigetis,ut auertatis, et derivetis per uenas apoplecticas, hisfactis duo erunt, qui pannis calidis fricent omnia membra fortiter, et trabant deorsum igetura; uinculis brachia supra cubitum, et coxae supra genu saepe,ac sepe, oesoluantur aliquando, postea ligetur, ut sat fortior attractio cum frictionibu salis, et aceti in pedibus facti et aliquis tunc frtem,e acutum apponatcbsterem,ut intestina abluantur, et indicatione sumpta a causa antecedenti cum fatus feceritis, accedetis ad causem coniunctam,quae est aegritudo,' a simplici derivatione,

uel sanguisugas post aures apponetis,uel secabitis,uel uenas aut nasi,aut frontis incidetis derivando tamen a loco ficto cucurbitulas cum scarificatione(iam omnibu3 peractis in uertice capitis ponetis, res uidebitis raptum ad capulicum facitis illas diuersones,oleum rosarum cum ais ceto permixtum supra caput ponetis,quibus factis remouebitis ox rodinum,quia non erit amplius tempus repercutiendisu uentosis potius cum scarificatione apponetis item radere caput patientis iubebitis, et jucbitis illud ex decocto meti, capraemel sillorum alborum,ut iuvent deis T coctio,