De manumissione servorum apud Romanos

181쪽

168 De Manumissione Servorum

Sciendum est qualiscumque cause probata fuerit 2 recepta, libertatem triabuere oportere. Divus Pius r

seripsit, causas probatas revocari non oportere. Idem docet & Iustinianus f. 6. Institui. Quibus ex causis m numittere non licet.

. Sunt & aliq justς causae dominos majores viginti annis, quamvis hi

causam justam allegare non teneantur concernentes, quae aut publicae sunt, aut privatς,publici sunt,si servus con-jurationem contra Rempublicam fa- iam detegat, ut est apud Liv. Eb 2 .c. . lib.q. c.4 . & lib. 32. cap. 26. Apud Sallustium in Catilinario c. 3o. Vel si conjuratum in Rempublicam aut regnum affectantem , statumve Reipublicae labefactantem occiderit, ut exemplum habemusapud Ciceronem pro, C. Rabirio perduellionis reo. in sine. Vel si servi sortiter militaverint , ac hostes vicerint, quale exemplum exstat apud Μacrobium Saluse

182쪽

Apud Romanos. 169nalium lib. I. cap. 11. vel si in Reipublicae extremitatibus ad militiauimanumittantur, ut probant exempla apud Florum lib. 2. cap. 6. apud Livium lib. 22. cap. 37. quod quoque secerunt Salonitae apud J. Caesarem de Bello Civili lib. s. Nam scrvis alioqui apud Romanos militare caputes erat ρuctore Plinio in Epistolis. Et libera Republica summa fuit infami a servis in bello uti, quare nec ipse Catilina , quamvis plebis secem colligeret, in principio servis uti voluit, teste Sallustio in Catilinario cap. 3 6. Vel si detulerint monetarios falsam

monetam cudentes. lege 2. C. Proquib. causi servi pro praemio liberi. accipiunt. Vel si raptorem aut militiae desertorem prodiderint. lege s.& q. C. eodem. vel denique si ulla in re Reipublicae profuerint, deque ea bene meriti sint, ut est apud Ciceronem in oratione pro C. Cornelio Balbo, H ,

183쪽

17o De Manumissone Servorum lue. Privatae sunt si servus domunum vitae infamiaeque periculo liberaverit , lege 9. D. de Manum. Vind. Et hanc ob causam servos suos man misit Milo. Asconius Pedianus in argumento orationis pro Milone i fuerunt Miloni O. Hortens , M. Cicero, M. Marcellus, M. Calidius, M. Cato , Faustus 'La. Herba pauca O Lortensius dixit, quae sunt, liaberos esse eosqui proservis postularentur: Nam post recentem caedem mauu se rat eos Milo, sub hoc titulo quod caput suum ulti essent. Et, paulo infra:

Miloni duos solos saucios esse, ob quae Milonem postera dis ML servos qui ei

maxime operam navastent, manum

Ast. Seneca de Beneficiis lib. 3. cap.;3. Claudius siuadrigarius in duod

vicesimo Annalium tradidit, cum o

sideretur Adrumetum , ct jam ad summam desperationem ventum esset, . duos servos ad hostem transfugisse O- verae pretium fecisse. Deinde urbe

184쪽

Apui Romanos. 171

capta pag dissurrente victore , illos per nota itinera ad domum in qua servia erant , procucurrisse , ct dominam suam antest egisse 2 quaerentibus quaenam esset, dominam, ct quidem crudelissimum ad supplicium ab ipsis duci,

professos esse. Eductam deinde mira muros , summa cura cortisse , donec hostilis ira confideret, deinde ut sati

tus miles ad Romanos mores cito rediit

illos quoque ad suos rediisse, nam Abi ipsis deisse. Manumisit

utrumque evestigio illa. Item si do mini mortem ulti essent , libertatem consequebantur , at non ipso jure, sed aditione & sententia Proesidis. lege I. C. Pro quib. caus. servi pro praemio liberi. accip. Item si domini mortem detexissent lege 23. D. de Iure Patronatus. Vel si dominum ex ancipiti morbo valetudini restia

tuissent. . suetonius in Nerone loquens de Domitio Neronis avo. in desperatione rerum mortem timore H a a

185쪽

appetitam adeo expavit, haustum

venenum poenitentia evomuerit,

cumque manumserit qui idem sibi mdens ac sciens temperasset. Imo inte . dum praeter libertatem statuam morebantur. Suetonius in Augusto cap. 39. A edico Antonio Mus, cu

jus opera ex ancipiti morbo convaluerat,

statuam. aere , collatio juxta signum in lapii poseuerunt.

s. Quod dixi supra servum juste liberiate donari si caput domini d

senderit , adeoverum est, ut servus apud Plautum Μenoech. aeri s. sc. 7. audacter ingerat meruisse se liberi tem , quia dominum e manibus quatuor prcedonum liberaverat. Et si vel ullum majus beneficium in domunum contulissent, juste manumitti potueruntv, idcirco servus apud Plautum Epidico adti s. sc. a. libe tatem a domino effagitat, quia deperditam domini siliam invenerat, domumque reduxerat. Ideo quo-

186쪽

Apud Romanos. I sque servis, quoties egregium quoddam sacinus ab iis patrari volunt domini, libertas promittitur. Plautus Casina act. 2. sc. S. Vers 63. Si emeri, hocsoleas tibi dabo e ct -- .nulum in digito Aut olum, ct bona plurima. Ubi per soleas & annulum aureum

libertatem intelligit,soli enim ingenui ac liberi soleas gestabant, servi sculponeas. De annulis quoque notum est. Eodem modo servo libertatem dominus pollicetur , s1 adulterum cum uxore sitarem habentem ostenderet atque indicaret, apud Heliodorum libro AEthiopicorum primo,& Ulysses bubulco & subulco libe ratem poeticetur, intersectis ope eorum procis , apud Homerum Odyss.

7. Iusta &mea quidem sententia iussissima causistit, si servos qui per

totum vitae curriculum servitutem servierant, domini manumitterent,

187쪽

17l De Manumissione Servorum ut in libertate saltem diem obirent, animamque liberam effarent. Ind cat id nobis Μartialis lib. 1.

Ne tamm ad Sygias famulus descem

Lia deret umbras

Ureret implicitum cum Alerata

lues.

Cavimus : ct domini jus omne re in

Munere dunus σα convaluisse meo.

Sensit deficiens se praemia , mespue p

Dixit , ad infernas liber iturus

Atque ita capiendus est ille Petronii locus in Satyrico : olla sic -- vendiale servo suo misello jaciebat,

quem mortuum manumiserat.

8. Iusta quoque causa est si domu

ni manumittant servos ancillasve , qui quaeve suam libertatem certo pro

tio cum dominis pacti sunt, quod sepius apud Romanos fiebat. Quem

188쪽

Apud Romanos. 17 ritum , quoniam a nemine hacte nus quod sciam totus explicatus est

hic fusius paululo exponere haud pigebit. Moribus ergo apud veteres

receptum erat, ut interdum servus cum .domino quasi pacisceretur incertam summam , quam pro libe late sua daret. Seneca Epistola 8o. 6uid autem melius potes velle, quam eripere te huic servituti , quae omnes premit, quam mancipia quoque conditionis extremae, ct in his sordibus nata,

omnimodo exuere conantur. Peculi suum quod comparaverunt , ventre fraudato, pro capite numerant. Ita

quoque intelligendus est ille vel sus ad Priapum: Nota Suburanaου inter Telethusia puellas

suae puto de quaestu libera facta

suo est, . Vetus sane ille mos est , cujus plura vesticia apud Plautum habemus, ut

189쪽

De Manumissione Servom nin Aulul. act. 3. se. I. vers 8. Ubi stivus invento thes abro

udo ego Hime invenisse diso hane

praedimatque eloquar Igitur orabo ut manumittat.

Et in Rudente act. q. se. 2. 'Nunc μfaciam sic confidunes, ad herum ut veniam docte atqueo te. Pauxillum pollicitabor pro capite argentum insim liber.

Petronius in fragmento Tragurino Quare ergo servivisti l quia ipse medeae in servitutem , malui civis Romanin esse quam tributarim et oenumspero me sic vivere, ut nemini9cm .. Homo inter hominessuos capite aperto ambulo, assem is rium n mini debeo, constitutum habui numquam : nemo mihi in foro dixit, redde quod debes. Glebulas emi, lamellulvi parari : viginti ventres pasco , canem contufernalem redemi, nulli d narios

190쪽

Apud Romanos. I77narios pro capit olui. inrtialis libro 6. Epigrammate 88.

Aganoa lunavi verum te nomine caseu 2 Nec dixi dominum Caeciliane meum. Ouanti libertas constet mihi tanta r sinii β Centum quadrantes , abstulit . illa, mihi.

Ad hunc ritum procul dubio pertinet Virgilii Eclogae. I. Versus ' S. Nec spes libertatis erat nec cu peculi. Μeminit hujus ritus quoque Tacutus Annalium lib. I . cap. q2. Haud

multo post Praefectum urbis Pedanium Secundum serum ipsius interfecit: seu negata libertate, cui prxtium pepigerat, sive s c. Exemplum ejus rei habe mus quoque in lege 3. D. de Obs. parent. & protron. praestand. & apud Gruterum in Inscriptionibu . pag.

qm. Perinde autem crat an nummos haberet servus In peculio suo an Vero

beneficio amici cujusdam. Ulpianus lege q. D. de Manumissionibus Con-