De manumissione servorum apud Romanos

51쪽

38 De Manumissione Servoru suae rei, itajus esto. Quae verba haud

dubie corrupta restituuntur ab Ulupiano hoc modo : Paterfamilias uti se sit super pecunia tutelave suae rei. Niter verba & mea quidem sententia melius proseri Cicero vel alius quis lib. I. ad Herennium Lex , inquit,

Pater familias uti super familia pecunia sua lega sit, ita jus esto. Ubi per familiam haud dubie servi intelliguntur , caeterum etsi vox familia legi adsit sive non, nihilominus ad libertates datas lex haec pertinuit, uti patet ex lege 22o. de V. S. cujus verba haec sunt : Verbis legis duodecim talularum his: Uti legaseissiua rei, ita jusso, latissimapotestas tributa videtur, ct haeredis instituendi, ct legata liabertates dandi , tutelas quoque constituendi.

2. Testamento porro manumisii libertatem nanciscuntur direelam vel

fideicommissariam , directam , si ita verba adjecta Testamento fuerint: Stichus

52쪽

Apud Romanos. 39Stichusfervus meus liber esto. lege q.& 7. D. de Μanum. Testam. vel alia quavis formula modo nulla fidei commissum olentia verba adjecta fuerint , veluti rogo , precor , fidei tuae committo. Sic e contrario si talia verba adjecta sint, non directam, sed fideicommissariam libertatem consequuntur, & pendet eorum libertas non tam ab animo & voluntate manumittentis testatoris, quam a fide haer dis instituti. Neque servus ad libertatem proclamare poterat, nisi assertorem inveniret , qui judicio cum domino experiretur , & servum liberum esse pronunciari curaret, quia servus personam standi in judicio non habebat , ut abunde testantur Iurisconsultorum filii , & T

rentius in Phorm. act. a. sc. r. vers 62. Servum hominem causam orare le-

53쪽

o De Manumissione Servorum Neque testimonii dictio est. Licuit tamen postea hac in causa ut &in aliis quibusdam, cum dominis consistere , vide legem 33. D. de Judiciis. Creterum quia quandoque non reperiebatur, qui affert oris munere fungi vellet , saepius ex hac causa libertates peribant , quamobrem Iustinianus affertionem omnem sustulit lege 1. C. de Affert. toll. concessitque servis ut suam causam ips1 tueri possent. Coguntur tamen hi

servi fidejubere judicio sisti, si vero

nullum fidejus rem invenire pota sint, juratoriae cautioni committuntur , Ut docet Imperator in lege eadem his verbis : Omnes vero qui pro libertate periclitantur, si quidem p unt ejus rem dare, cum exigi; Sin vero re vera datio ejus impossibilis

iis est , hocque judici manifeste

sendatur , juratoria cautioni committi.

54쪽

Apud Romanos. qI3. Potest & libertas dari sub conditione ut docetur in lege 7. & 8. D. de manum. test. sed non sub omni conditione, inutilis enim est datio

quae sub juris jurandi conditione fit,

teste Ulpiano in lege I 2. D eod. Et si conditio ad duos pluresve spectat, alter vel unus eorum implendo & satisfaciendo conditioni libertatem adia . piscitur,ut traditPomponius f. I. legis II. D. cod. Si Stichus 2 Pamphilus , inquit, decem dederit liberi sunto .poterit alter quinque dando liber esse , quamvis

alter non dederit.Potest & a certo te

pore dari velut post annum, bienniUm, triennium &c. scd si indistincte testator scripserit post annos , post biennium liber erit, idque & ratio &favor libertatis postulat, teste Iuliano lege 17. f. ulli. D. de blanum. Testam. Ps annos, inquit, indistin

cte liber esse jussus, post biennium liber

erit ; idque 2 favor libertatis exigit, verba patiuntur. abiast

55쪽

Α De Aga missione Servorum A se Patremfamilias manifesti mis r

tionibus is, a quo libertas relicta est, probaverit. Sed non eodem modo ut acerto tempore sic ad certum tempus relinquere libertatem servo quis potest, quod notissimi juris est.

q. Testamento porro manumissus liberiatem non prius accipit quam adita sit haereditas, nec tamen opUS

est ut tota haereditas adita sit, sed s1 modo ex parte, imo si vel unus haeredum tantum adierit, quod probat lex 21. tituli saepius allegati : Testamento liber esse jussus, tum sit liber , cum adita fuerit haereditas qualibet ex parte: Amodo ab eo a quo liber esse jussus est, adita fuerit gradu. Posterius probat lex 23. f. I. D. eod. Testamento data libertas statim competit quam adita fuerit haereditas vel ab uno ex haeredibus. Sed tum oportet, ut libertas pure, id est, absque ulla conditione relicta sit. Oportet praeterea ut Testamentum valeat, alias libertas non competit.

56쪽

Apud Romanos. que petit. Postea tamen libertas dirccta competebat etiam si haereditas adita

non esset. f. I. Instit. De eo cuiliberi. caus. bon. addicuntur. Necesse quoque erat , ut manumissus Testamento nomine suo indicetur,& si plures ejusdem nominis sint in

eadem familia , poterat & debebat Pater familias ossicium vel ejus artita cium adjicere, auctore Gajo lib. I. Rerum Cottidianarum: Nominatim videntur liberi esse Jus, qui vel ex amtificio , vel ficio, vel alio quolibet

modo evidenter denotati essent : veluti dispensator meus, cellarius meus, cocus meus, Pamphili servi mei filius. 9c. . Sciendum autem est eum qui manumittit, debere esse dominum ex jure Quiritium , auictore Theo

57쪽

De Manmissione Servorum re siuiritium. Quae ita Vertit Iacobus Curtius : Cum in se mittendo semo tria legitima concurrebant : ut 9 ipse mallor esset annis triginta , ct dominus ejim legitimus esset dominus,

hoc est ex jure Quiritium. Dicit d bcre esse dominum ex jure Quiritium quia apud Vcteros crat & dominus bonitarius tantum, qui si Testamen

to manumittat, non civem Romanum sed Latinum enicit. Auctore Ulpiano in Darm. tit. I. f. 16. Qui tantum, inquit', in bonis non etiam ex oure Quiritium servum habet, manumittendo Latinum facit. Quam jure veteri dominiorum disserentiam , quo facilius capiantur quae dicta sunt, & deinceps dicentur, eX-plicare susus lubet. 6. Dominus itaque bonitarius quis tantum sit, docci Ulpianus his verbis : In bonis tantum alicujus semum est , velut hoc modos civis Roma-nm a cive Romano servum emeris, 1sque

58쪽

Apud Romanos. 4 traditus ei sit, neque tamen mancipimius ei, neque in jure cestus, neque ab

eo anno postellus sit. Nam quaminuhorum qniafactumfuerit, is servus in bonis qu dem emptoris est , ex jure Ouiritium autem venditoris est. Dominium illud bonitarium dicebatur antiquitus dominium natutate , do minium vero ex jure Quiritium legia timum dictum est , Theophilus :

ψυς η λέγε mi in bonis est δεσποτης Cονιτυρι Θρ. 11 θ εο ημο- λεγetus jure Quiritium , τουτ έοῦν ἐκ του δικάιου F Κουιξιτ Pωμαίων. Legitimum autem dominium sive ex jure Quiriatium ut acquiratur, sex sere reS r quiruntur , quas nobis ob oculos ponit Varro de R. R. lib. 2. cap. ΙO. In emptionibus dominium legitimum

sex fere res perficiunt , si haereditatem justam adiit: si ut debuit , mancipio ab eo accepit a quo jure civili potuit:

59쪽

6 De A sanumissione Semorum aut si injure ce sit cui potuit cedere , ct id ubi oportuit : aut si usucepit : aut se praeda sub corona emit: tumve cum in bonis, sexioneis cujus publice venit. Ex hoc jure oriebatur haec formula. Hunc hominem ex jure Quiritium meum esse fo. Atquc hinc illa so mula apnd Ciceronem invectiva IV. in Verrem : Si patet fundum Capenatem , quo de agitur, ex Iure Quis num P. Servilii esse. Qui utrumque dominium habebat, iure pleno dominus dicebatur. Theophilus: έδa

τ φυοκta. 7. Verum hanc dominiorum diastinctionem subtilem sublatam voluit Ius finianus lege unica C. denud. jure Quiritium toll. cujus verba addam Accursianorum causa, ita Verba sonant : Antiquae subtilitatis ludibrium per hanc decisionem expellentes , nullam

60쪽

esse diserentiam patimur inter dom nos , apud quos vel nudum ex jure Quiritium nomen, vel tantum in bonis reperietur: quia nec hujusmodi volumus esse distinctionem, nec jure Quiritium nomen, quod nihil ab aenigmate discrepat, nec unquam videtur, nec in rebus apparet, sed pacuum est 2 suem suum verbum, per quod animi μνω num , qui ad primam legum veniunt audientiam, perterriti exprimis eorum incunabulis inutiles legis antiquae dispositiones accipiunt: sed sit plenissimus stlegit μου qui ue dominus, Ave servi,

sive aliarum rerum ad se pertinentium. Quae verba, & si per se clara, nunquam intellexerunt Accursiani, scdu-eti per rubricam hujus legis, quae est de nudo jure uuiritium tollendo. Quia nesciverunt quid esset nudum jus Quiritium , quoniam nusquam in Iustiniani libris explicatur, & illi iulotis ut dicitur) manibus ad jura accedebant, nec quicquam literis, ut hodie