장음표시 사용
251쪽
uertuntque; veritatem & scientiam nobilissimam turpiter scedant,dum a veritatis indagatione, Aristotelis auctoritate, Vana in multis certe,se tam facile auertere cos. ηο- sinunt. Et hanc veram & haud et- 'a g'φ' iani leuem ignorantiae nostrς tam, '' i' crassae causiam esse arbitror,scilicet cur plus ignoremus hodie quam sciamus,cum haud plus aliud, vel . magis scire studeamus,quam Aristoteles, & alij veterum Philolophorum nobis tradiderunt. Anne igitur Optimus Max. rerum Patrator Deus soli Aristoteli homini Ethnico naturalium scientiarum veritatem insudit 'salsissimum Loc esse testatur sic. Scriptura apud Sapient. nam In animam subditam peccatu, inquit, non introibit Spiritus sapientis &c. quod & de naturalium scientiarum sapientia merito locum habere debet. . Valeat igitur Aristotelis vanissima
sententia, Solem eminenter sol sim & essective tantum ignem esse asserentis: cum ratio & hodierna Phoenomena aperti sit me eum realem & sormalem ignem arguant atque demonstrent &c.
Ratio quidem ; quia cum Solptiliatur radi s suos emittendo calefaciat,
Sstlam et neque ullo modo concipi possit qua ratione Sol calefacere queat si& ipse no realiter & formaliter calidus iit nemo enim dat quod no habet)conseques est , eum realiter & sor- maliter esse petopria forma intemna naturae igneae, quin & essicacissimum ignem. Deinde ab effectu
Si posteriori,scilicet ab angenti Solis calore, facile in causam eius igneam cum deducamur exemplo caloris nostri ignis: hinc miror . multos Philosophorum ad tam vana figmenta confugere. Estne
enim possibile sapientissimum illum Architectum Deum, omnia caeteroquin tanta sapientia codidisse, domum tamen ingentem
nostri systematis inserioris sine igni reali & formali fabricasse
Cumque terra & aqua suapte natura sint frigidissimae & humidae, noster vero ignis eis nil prorsus
conferre queat imiror qua ratione, terrae formalis calor ab agente sor- maliter non calido Sole infundatur, & quomodo tellus sine so mali calore sibi a Sole impresso
tam continuo tamen in generationis serie & tot rerum , specierum & indiuiduorum productione perdurare queat. Solem itaque formali calore in inferiora influere,formalem tamen calorem intra naturae suae gremium non continere, delirare potius quam philosophari esse dixerim.
Dices:vinum verbi gratia, etsi obtai, Armaliter non sit calidum, tamen haustum in stomachum formalem calorem introducit &c. Respondeo vinum potius calorem in visceribus corporis humani naturali eminentia latitantem excitare, quam suapte sorte natura introducere; sicuti ignis etsi aD frictu chalybis dc silicis facile excitetur, si tame ideo chalybem emi
252쪽
nenter calidum dixeris, eo quod igne exciret, certe hallucinaberis. Cum igitur terra &aqua sua natura sint frigidissima elementa, &nil prorsus caloris potentialis co-tinere censeantur; qua ergo, obie-cro,ratione Sol in eis calorem formalem excitabit, qui secundum se, neque ipse formaliter calidus
est Cumque Sol sit fons luminis
in mundo intensissimi, &cuncta ad quae ipsius radis pertingunt corpora Mobieeta eis illustrata, mox calorem formalem sentiant, recipiantque , quid ni ergo in ipsa
sontis luminis origine multo maior soret atque intensior calor; cum totum illic lumen condensatum conglobatumque existat Si enim lux debilior do extenuata a Sole emissa, tantam habet vim remotissima etiam obiecta incendendi , calefaciendi , inque eis formalem calorem producendi: quid obsecro ergo virium lucem obtinere putas in ipso lucis fonte, seu Sole, ubi tota simul
intensissime conglobata conseruatur 'ss ni is Hanc autem nostram senten solam ig- tiam tuentur plerique SS. Patrum: mes S. Cyrillus Catech. . docet caelumese queum, cir igneum in eo oolem e Tmera tarc. Idem tenent Theodore-tusq. II. in Gen. Venerab. Beda, S. Ambrosius lib. a. HeXam. cap. 3. S.Chrysostomus homχ.in Gen. Procopius in cap. i. Gen. Lactan-Pars I.
tius lib. et .cap. 6. Origenes,cap. 48. S Basilius hom. 3. HeXam. Et Teria tulianus : Sol, inquit, corpus est,squ
dem ignis, sed quod aquila confiteatur,
Denique S. Augustinus serm. Solis tres proprietates SS.
Triadi comparat in una essentia. Sol, inquit, candor ex calor cir tria hut 'vocabula, cir tria 'unum. stuod camdet hoc calet; cir quod calet hoc candet: tria haec 'vocabula res lana cognoscitiar
Denique Solem esse realem ignem Phoenomena plurima demonstrant per telescopium nostro tempore detecta:nam Sol optimo telescopio 31. pedum, Vitris coloratis inspectus caueas autem id sine duplo colorato conuexo saltem facias,nisi te obcaecationis periculo sponte velis ibijcerea instar continuo ebullientis de seruuentissimi aeris, flammaeque luci dissimae continuo sese in gyrum reciprocantis,apparet.
An Sol siua rotatione circa pro prium axem fluo ue motu, etiam ceteras Planetis et im
CVm Solem, qua magnitu dine, qua splendore, fui S
253쪽
re, luce, ac calore Astrorum im- acus acumini insistentibus satis mortalis Rex Deus Opt. Max. comprobari posse videtur; cum Principem mediumque intererra- subito caloris ignisque vim eiustica sidera constituerit, eique to- modi prope ignem aut ardentemtius terraquei globi, vitae mortis- candelam pendula sese gyrare inque quasi imperium contulerit, cipiant , neque a gyratione deluceque sua iucundissima cunctas sis fant , donec aut calor, aut inferiores sibi creaturas benignis- ignis cesset , aut certe donec sime & perpetuo recreare iusserit. extra caloris ignisque sibi vici- Merito hoc loco quaeri pollet, ni , aetiuitatis sphaeram constinum & is suo motu etiam ali- tuantur.
quid alijs Planetis conserat; eosn Inde etiam fieri videtur plaque vi quadam rotativa, ut ita di- netas circa Solis ignem ingentem cam,ut seu periodice,sseu circa pro- que eius activitatis sphaeram con-prium axem moueantur, impel- stitutos, omnes sit motus celerilare Cui quaestioni & illud phaeno- tates & tarditatis incrementa tan-menon etiam addidit ponJus, sci- to maiora vel minora a Sole licet quod caeteri Planetae perpe- participare , quanto magis aut . tugin eadem, in quam dc ipse vol- minus ab eo remoti censentur. uitur Sol plagam contorqueri vi- Hinc sequitur tanto lentius ne-deantur. Quae res multis viris doctis haud leuem suspicionem fecit , an scilicet Sol sors an resipectu
omnium Planetarum occultam quandam obtineat vim, seu virtutem motricem, impultricem, vel rotativam igneamque, cuius
ope cuncti , non tam periodice, quam diurne suo modo impel
cessario eos moueri quanto longius a Sole remouentur ; &econtra tanto Velocius, quanto sunt ei propinquiores. Ratio est, quod lucis & radiorum solarium vectoria & motiva virtus.
e Solis ingenti mole in circumfusos sibi Planetas emanans, tanto tenuior semper euadat, quanto longius dc magis remote a Sole. Et certe supposito, Solem esse protenditur. i qm , eum maximam quidem, Cum itaque Mercurius Soli vi- ω quia stante hac suppositione, obtinere cinislsimus existat , eiusque ra-: et vina motricem res erui aliorum dijs continuo subiaceat, neces-δι-- sibi circumfusorum globorum, se videtur eum omnium etiam
necesse est. Quod quidem globuli, aliorum Planetarum motus, sugseu lignei, seu plumbei, tenui filo celeritatis progressu excedere, &ad ignis seu candelae ardentis late- ideo etiam spatio 87. dierum pera suspensi exemplo, alijsque rotis riodice Solem cotinuo obire. Stel-
254쪽
lae solares vero, cum adhuc Mercurio sint multo interiores, suoque regi viciniores, hinc adhuc citius etiam Mercurio circa Solis rotam deferri videntur, spatio scilicet 27. 26. 28. 3o. dierum &c. Ex quo etiam sequi videtur,Saturnum remotissimum a Sole, tardissime ideo etiam ab eo cieri, neque ante 29. annos suum periodicum cursum & circulum peragrare.
Et quidem V Vendetinus cum Kepplero Solem virtute quadam sibi a rerum Conditore indita, Planetas reliquos tali proportione& vi eiaculatum fuisse arbitratur, ita quod in Saturni partu dceiaculatione eius vires fuerint Vt 22,O7.
Iouis ut i 6, 3 o.&c. At vero si huic sententiae vellem subsicribere, po-
diuina tius dicerem Planetarum a Sole uolui νηῆ factam eiaculationem ab eorun-
uri dem reuolutionuna radicibus desumendam esse,quς quidem radioces ita se habent. Nempe Saturni Ion Iouis 66. Martis 16. Venerisi F. Mercurij 9. p. 1. Quibus suppositis aio Solem in eiaculando
Saturnum vires habuisse Vt 22. .
Certe quemadmodum veteres& multorum etiam Modernorum sententia raptum omnium
inferiorum orbium unico primi mobilis orbi tribuit ab ortu in occasum: ita haec econtra ab occasu in ortum omnium Planetarum pars L
motus & impulsus periodicos Soli astrorum principi adscribit. Vt ut sit, equidem reor opino que rerum Optimum Maxi mum Conditorem cuilibet Planetarum, secundum orbis sui maiorem vel minorem amplitudinem , etiam proportionatos motus indidist e,forsan a Sole omnino independentes. Deinde eadem proportione ei silem etiam circa proprios axes tales gyrationessitas diurnas constituisse, ut tanto tardius planeta circa proprium
periodice reuoluitur, & quo maior eius moles existit: ea tamen
lege stupenda, ut quilibet intra
unam suam periodicam reuolutionem , praecise toties circa proprium axem Verteretur,
quoties in anno nostrae telluri Sol obuoluitur , id est vicibus nom. 361. de quo mirando arcano
Certe superiori sententiae quo miniis ex integro subscribam, plurimae me cauiae tenent, quarum unam solummodo instar omnium hic affero. Cum enim Saturnus Solem in Perihelio vix sub angulo 3 .ao . Iupiter vix 6 . videat, non capio qua ratione solares vires, quantitate molis eius adeo respectu Saturni dimi
255쪽
tia cieri queat. Quis enim Coper- rum cursu, spatio 3 o. circiter die.
nicanorum diceret, Verbi causa, Saturnum aut Canem maiorem a nobis minutissimum visum, totam tellurem tamen mouere
super proprio axe conuerti volunt. Ego tutius & potius ei annum integrum concederem, cum
reuera maculat illae nil simile in Necesse est igitur ut cuilibet pro- Sole arguere queant, eo quod stel- prius 6c a Sole omnino indepen- lae sint de extra Solem in proprijs
dens motus a natura concedatur,
ut cunctae & physicae & astronomicae rationes saluentur, & cuili. bet relinquatur, quod sibi aut a
natura aut a propria forma interna vendicat.
III. stuanto tempore Planeta circa
axes suos Drenture re quanta diei quantitas in quolibet eorum oculo pupposito apparitura esset. PL netas circa proprios suos
axes continud gyrari rotarique excepta Luna oscillante Q. lummodo)apud me quidem indubitatum est. Sicuti enim impos sibile est globum per planum currentem non illico,dum motu progressivo promouetur, etiam circa proprium axem gyrari interim: sic orbibus ferantur, instar aliorum erronum,uti QO loco demonstraturi sumus Hinc qui solaris globi super proprio axe rotationem eius motui annuo commensurabilem determinaret uti etiam Lunam tardissime osci liare viaemusὶ sotasan magis rei veritati accessurus esset. Qua ratione etiam explicari
commodius forsan posset causa tanti caloris Solis apogari & aestiui,& econtra tanti frigoris perigaei 3e hyberni. Nam si supponamus verbi gratia, solarem dii cum una de media sua parte intesius dc densitis calere quam altera a Vt sorte haud improbabile & incredibile est ; ita ut pars intensius calens tempore aestiuo, & ab aequinoctio Verno paulatim telluri incipiat obuerti, tum deinde ab aequinoctio autumnali iterum eidem subtrahi intelligatur,profecto augmenti, decrementique caloris & frigoris nostri haud inepta causa reddenda omnino vix possibile aut credibi- foret. Solem enim esse dicerequele censeo Planetas periodice per realem ignem, & tamen asserere suos orbes delatos, non etiam circa proprios axes rotari. Et quidem Sol quam. Iouem ita diurno motu gyrari, zzis phaenomena Iouulia omnino aria
. . Solem Fidem alij a maculaeum a tellure remotissimum in apogaeo eam magis adurere, quam
in perigaeo vicinissimum, aurum mihi omnino videtur, nisi physi. cis qui id fiat rationibus demonstretur.
256쪽
fieri, Quod si vero supponamus So-
3. DMM lem d. e. c. f. circa terram Z. a. n. r.
NAE G- annue delatum, interea etiam annue super proprio axe conuerti ita ut tempore aestatis pars intensius calens d. e. c. hyeme Vero d.fe. remissilis ardens calefaciensque telluri obverti intelligatur;tunc meo
iudicio quidem causa s: stus in apogaeo, & frigoris in perigaeo satis commode explicari posset. Iam quoad tempus gyrationis Planetarum, audi stupendum secretum hactenus, quantum sciam, nemini notum.Dico ego Planetarum omnium Luna excepta,quae
non gyratur, sed oscit laet) globos
, tali proportione & tempore circa proprios axes gyrari & conuerti, quali Sol super tellurem se annue voluit.Cum igitur Sol intra unam suam reuolutionem periodicam, terrae .vicibus oriatur,ex dictis
sequitur , quemlibet Planetam Sole dc Luna demptis, intra una suam periodicam reuolutionem etiam 363. vicibus super proprio
axe conuerti, iamque dictas conuersiones, siuppositis incolis in er-- ronibus, secundum Cardinalismis,ia Cusani sententiam, eis instar tot 36 νε - dierum sore. Ita ut si ex supposi-Σ- ώatione in Planetis inhabitatores f rrent ε, quilibet eorum intra suum V., DΠum quem etiam inaequalem
ωρνι- esse necesse esset a reliquorum pla-ν neta rum & nostro 3 praecise tot
dies numeraturus ellet in Una In
tegra sui anni reuolutione, quot nos in telluris globo demersinu.
meramus: scilicet 36 F. i. Hac tamen disserentia ; quod dies in alijs
erronibus nostris aut multo breuiores, aut multo etiam longioressorent, secundum proportionem motus, & orbis annui leu reuolutionis Planetae. Pono exemplum in Ioue,cuius
annuspon quidem 363. sed . 33. . dies contineat necesse est; tot lcilicet in quot suam periodum per proprium orbem absoluere censetur. Itaque si per regulam auream sic dicam: 363. dies reuolutionis solaris diurnae super terram, dant diem in terra χ4. horarum, quid dabunt 433o. dies reuolutionis Ioui alis in Ioue facit et 8 . horas 43 t. tot igitur horis globus Iouis super suo axe conuerti censetur,&tanta smiliter, siue tot horarum Vna naturalis foret dies,incolis in Ioue ex sententia Cusani suppositis , quantum est tempus 28 . rarum AJ . Iam cum 284 horae
faciant dies nostrates naturales D.& χ o. horas I/. 11 t/. circiter:
consequens omnino est si iam dictos ii. dies 3c ro. horas in dies 33 o. scilicet periodicae reuolutionis Iouis duxeris, illos in his 361. vicibus praecise reperiri; Ergo lupiter intra unam suam periodicam reuolutionem toties super proprio suo axe conuerti videtur, quoties Copernicus tellurem in uno anno stupra suum Drari supponit, seu quoties Sol eidem terrae annue oritur; idem de omnibus aliis planetis censendum est iuxta
257쪽
tabulam hic infra positam. Igitur opinor probabilissime una diem naturalem in Planetis superioribus tot esse nostratium ὸierum, quot annis Planeta ille periodice reuoluitur. Cum itaque Iupiter
annis ii .diebus 3i1.orbem suum emetiatur; erit una dies Iovialis seu tempus unius gyrationis eiusii. nostratium dierum 2O. horarum i yy f. circiter. Idem de Saturno & Marte censendum est.
Tabula longitudinum dierum, seu temporis rotationum Planetarum seper proprioS axes.
Gyrantur Planetae super proprios axesiHoris Hinut. Diebus Horis Minut.
Itaque quilibet Planetarum spatio suorum dierum perio
dum suam absoluet. Ex quo admirando secreto omninb euincitur, Deum scillicet cuncta in numero, pondere, . mensura condidisse, verissimum esse.Suadet & ratio. Nam uti in cunctis inserioribus etiam cuncta miranda proportione &harmonia absolui videmus; sic superiorum & nobiliorum corporum moles, & motus omnino etiam squa proportione se inuicem respicere indubitatum reor. Petes unde haec arcana desiumpserimus, quibusve fundamentis constet Respond. cum Archangelo Raphaele Tob. i 2. secretum, desacramentum regis abscondrae bonum esse, pro nunc: opera autem Dei rea lare cir c fieri honorificum σαQuod
responsum sapienti Lectori pro nunc issiciat &c.
MEMBRUM IRDe miranda π harmonica Planetarum inter si mo ditione quoad moles oe magni
258쪽
cem, & proportiones determina- respectu telluris, ut ex sequenti t runt, maxime Solem, & Lunam bella patet.
Longomontanus Solem terra Kepplerus maiorem Lansbergius vicibus
Euidentissimum, & compertissimum nos quidem creberrimis,& sedulis obseruationibus tenemus, Solis & Lunae in medi)s suis distant ijs diametros, praeci Se continere l4'.qi M. quibuscum in tabula sinuum ex radio in io Coo. portiones diuise,competant partes
dix quadrata ; euidentissimum certe est, lis & Lunae diametros, esse radices quadratas suarum a tellure distantiarum,idque in partibus suorum radiorum orbium in Ioooo. portiones diuisorum. Quod quidem nobis tam Uerum,& admirandum est, quam Verae nostrae sunt obteruationes, quamque mira opera Dei censentur. Cum igitur Sol ioo. vicibus suam inter & tellurem distantiam metiatur diametrum, consequens eli toties & Lunam in sua ab eadem terra remotione suam dia.
metrum etiam numerare.Talis ergo est proportio distantiae Lunae ad terram in suis diametris,qualis est ipsius Solis a tellure in suis:
quam certe proportionem Vtriusque visibilis & omnino aequalis apparens diameter, dudum mundo debuisset,si non digito demonstrasse,saltem tacito modo innui Lse.Cum ergo partibus ioo. solaribus debeantur 34. Ai . circiter necessario terrae diametri terminoi o. debebuntur 3 .4ῖ. Lunae Vero Vix i 9 /.de grad.eclipticae. Igitur necesse est tellurem sua mole Lunarem globum vicibus 43. & paulo ultra excedere et cum se habeat. ad terram ut 4.ad i4. Nam cubus Tma ιμ- ex i q. est 27 q. eX 4. vero 6 Conotinetur autem hic in illo vicibus 43. & paulo ultra; ergo toties terra Lunam excedit. Itaque nostra Lunaris moles media quasi est inter Lansbergij dc Copernici determinationem. Demon strauimus quidem in Anatomiae nostrae praecedentis capite 2. Memb. 6 pag. 9i. Uuse put- Lans bergium ex proprijs postula- ηε 9 . tis Lunarem molem nimis par '' 'uam,ideoque caeteris paribus, falso determinasse, respectu suorum terminorum dc fundamentorum:
259쪽
est quasi palpando, caeteroquin
propius ad veritatem accesserit. Quod non ideo ita di etiam esse accipias,quasi a veritate multum aberrauerit,sed potius , qudd ex sundamentis fals s verum demonstra, re Voluerit. bii , Sunt igitur Sol,&Luna, in paris iis, tibus propriae orbitae radij , inroooo. diuisi, quadrata distantiarum suarum a tellure. Cumque Luna sit ad Solem vi q. adi o. ergo Sol maior erit Luna vi cibus 42,877. Nam cubus Lunae ex Αaest 64. ex termino Solis vero IV. est 2, 44,ooo. continetur autem ille in hoc vicibus 428 y. ergo toties Sol sua mole magnitudinem Lunae excedet. r m Diameter terrae de gradibus dirintia a eclipticae continet 347 . semi-bia diameter verb I 1 . 3o M.qui- solqua. bus in tabula sinuum ex partibus --- sinus totius iocoo. debentur i83. quem numerum si duplicaueris, conflabis 366. hoc est numerum dierum annuae reuolutionis Solis. Et mirum est certe solarem diametrum I o. particularum in partibus radij io Coo. eclipticae , esse suae mediae distantiae a tellure radicem quadratam: terram verolo. partium, eius lem radij eclipti cae radicem cubitam. Quod si terminum Solis too. cum termino terrae Io. multiplicaueris, illico consurget tibi icoo. scilicet numerus diametrorum solarium inter Solem & Saturnum. Si autem
ioo. in se duxeris, dabit produ-
Etum roooo. diametros terrestres distantiae Saturni a terra. Ergo tali M'
conlideratione etiam Sol erit radix quadrata distantiae suae a Saturno in diametris terrae &c. Diameter Lunae vero tot sui orbis censetur minutorum quot
Sol ii sive eclipticae. Oculus ergo is considerans Lunam sub angulo 34'. respectu sui proprij orbis non decipitur, sicut neque in Sole respectu eclipticae. An ergo forsan di- ohina Clementia duorum luminarium terricolis tantopere necessa riorum, veras moles & magnitudines ita ante oculos locare voluit quatenus cognita unius resipectu
sui orbis magnitudine, illico & in alterius & aliorum deuenire queat cognitionem in Uti enim se habet sol ad eclipticam, ita & Luna ad
Lunipticam, seu seum orbem: coagnita ergo distantia Lunae a tela iure in suis diametris,facile erit etiatam cognoscere remotionem So lis in suis ab eadem. Equidem reor semidiametrum 3 ιμ- orbitae Lunae quem alii 4 . de-
terminant) reuera de partibus ra' quiauis.
dij eclipticae in ioooo. diuisi non plures particulas continere quam 29F. Radium autem circelli ex centricitatis Lunae 3 o. earundem partium sibi vendicare, hoc est quantus est semidiameter Solaris
Deinde admirandum arcanum est: scilicet tempus Lunaris reuolutionis menstruae circa tellurem inobis illico quantitatem distantiae Diuitigoo by Coosl
260쪽
tiae suae a terea in diametris terraest--iἰι ι Ostendere. Cum ergo dixerimus durum Lunam in media distantia 19. semidiametris terrae a nobis abesse:
m.- .iis dabunt illae integras diametros terrestres,praecisὸ 29. o. scilicet tot, is m. quot dies Luna circa terram uno terra νει- mense cursu suo inlumit. Deinde
haud minus mirandum est: scilicet dies 361. motus Solis annui,in partibus radij eclipticae in ioco. diuisi, illico etiam ostendere ex centricitatem Solis, scilicet
particulas ex radio I oo . Iam quoad moles aliorum Planetarum: dico admirando arcano, omnes suarum reuolutionu tem poris esse radices quadratas. Verbi Molas PI gratia cum Saturnus reuoluatur diebus io 47. Iupiter Vero 4JἶO.erit radix huius numeri reuolutionis 66. illius autem Io . tatem erisgo dico esse proportionem inter Saturnum & Iouem, qualis est inter io . & 66. Et sic etiam de alijs iuxta sequentem tabellam.
V . .. . Cum ergo semidiameter tellu- Planetarum tot leucarum, quot misistat, ris una, nobis contineat iooo. leu- in sequenti tabella comprehen- hac labria cas horarias , erunt semidiametri duntur.
2q. si in dies Io. Leucas conficeres
Ex hae tabella iucundissime libet Planetarum diameter, semi- videre tibi licet quo cilicet cuiuL diameter dc integra periphaeria, Pars I. D d quot-