장음표시 사용
591쪽
portere nihil mortale &caducum cogitare.Tu Periandrum rosatum dicere ferunt,te sentire, nullius sententiam a prudete esse spernenda. IEsopus demum facete conclusit, oportuisse haec ita meditari,non coram rege definiae:nec .eX conuiuis consultores,qui conuiciatores re Forte, IcnM-gum apparent.Quamobrem Solon caput con torcs.cutiens,&subridens:Nonne ergo tibi usdetur, inquit,potiorem dominum fieri,ae tyrannum mansuetiorem, quicunque sibi persuaserit, priuatum agere quam dominari,longe felicius esse. Tum Constabilis eques haec de principe pulcherrime,ea quae ad rempubl.administrandam pertinent,subdit,ut utrunque collatara
tiocinatione, quod optimum sit,euestigio indicetur. quem Guarinus insequens,Sic disputa
bat,inquit Solon de ijs,quae &ipse cum Atheniensibus saepe de republ. sensisse eam ciuitatem sibi uideri optime facere, & politicum maxime statum conseruare,in qua eum, qui cuipiam iniuriose fecit,no minus reliqui ciues coelcent, quam cui sit illata contumelia. Secundus Bias asseruit, eam optimam esse rem ciuium, in qua omnes legem ut tyrannum timerent. Tertius Thales, eam esse,quae nec nimiu diuites,nec nimium tenues ciues haberet. Quar tus Anacharsis,in qua rebus alijs per aequalitatem habitis,uirtus res optima,uitium res peDsima uideatur,uel iudicetur. Quintus Cleobulus,eam ciuitatem sapere testatus, in qua qui ciuilia exercent,magis mendacium & fraude, quam legem ipsam timeant. Sextus Pittacus, in qua mali homines nullum pro suo moreto
cum habent boni facile habent. Sextus Chilo
592쪽
s a DE PO LI TI A LITER A is quoque asseuerauit,ea optimam esse rempub. quae cum sponte legibus obtemperat, causidicos non audit. Ultimus iterum Peria der adiudicans,eam popularem gubernatione sibi opintimam uideri dixit,quae illi reipubl. simillimast, quam regunt potentiores. Haec cu ita sint, excellentes uiri, quae uestris altissimis menti
bus satis placuisse scio, uos satis plane cognoscitis,quata in rerum solicitudine ea sit futura multitudo, cum ex bono principe tyranus fit, quod ipsi penitus ciuilitati contrarium est,cu ius imagine etiam saepe percipimus in brutis animatibus. Regem suum habent apes,& quq
dam uolucrum genera armenta quidem, & ipsae ferae, ductores colunt, quibus cu caeterorum pecus coni uniter agit, siue gregatim errant,uolitant, pascuntur, stabulantq;: ut a natura prorsus datam animanti b. uiuendi societa tem commune intelligamus,regemq; ideo hominibus nulla magis ratione comparatu, qua
ut ciuilis huiusmodi magister & moderator, ac defensor sit Iegu, corruptores ut auertat, flagellii malis,bonis refugiu: quo fit ut multo turpissimum censeas, eundemq; intolerabile ab eodem hominu iura dolo traliari, per libidine cuncta misceri,Per fas nefasq; iniustitia,ut uulgo queritur,de iustitia fieri. Caeteriim uti difficilius est eiusmodi regnantem euellere, quem inueterata stirpe seu consuetudine uitae coua
Iuisse noueris: Sc nisi tadem ab radicibus imis excidas, plerosq; ei consimiles futuros lupos intra moenia uidebis, multiplicataq; hydrae capita consurgere: sic in ciuitate libera, si quempiam dominantem aduerteiint altius cristatum
593쪽
uerticem extollentem, faciliore eum consilio manuq , demoliuntur: quod nisi euestigio prouiderint,in eodem discrimine trepidabui, uti modo de tyranno monstratum. Ita quantum utilis necesiariusq; fuerit in ea ciuitate princeps bonus,idem gubernator, quae sine principe agere non sit assueta: tantum in ea,quq dominantem aspernatur,reipublicae libera ac ministratio superabit. Quamobrem si potentissimus princeps uester,6 Mediolanenses uiri,frugi magis quam callidi eiusmodi animi sit, ut
ad qualemcunque earum de principe sententiarum,quas sepientium ore retuli,uolente populo su o, sese paratum accommodet: ipsum q-que felicissimum existimo, qui tales habeat ciues, cuius nutum ipsi magis exequantur, quam abrogare desiderent:& uos tali domi no felicissimos,tanquam altero in terris Ioue,' qui eum potius quam eiusdem patriq, quamque alienum regnantem habere statuistis. Vtinos quoque Ferrariensis populus, imo Aurensis,si dici liceat,magis in aurea uelut aetate degentes, sub optimo principe Leonello, illustrique Estensiugenere felicissime gubernamur. Suo enim quenq bono quod optimum iudicat,decet esse cotentu. Sic enim Vlyssi uisum Graecoru sapientissimo,ut apud Hom. Ilia. a.
Non bonum quidem esse multorum dominationem: unum dominum oportere, Unum Tegem,cui omnipotens astuta consilia,sceptrumq; dedisset,&leges,ut nos gubernaret.VOS aut
Francificussortia primu matelligit, qui neque Medio,
594쪽
ιι DT POLITIA LYTE RA. prudentissimi ciues Florentini,si ijsdem conglijs,omniumqε pari uoluntate ciuilitatem ue-Bram regitis,ut ab eisdem sapientibus memoratum audijstis:nullam ciuitatena uestram existimo,quae& regnante careat, Sc regnantem cum uelit,non possit eligere. His ita modesti sesime per Veronensem expositis, concordi statim alacritate omnes i1 legati consurrexerunt.1um Ioannes senior,quanquam inter c teros iuniores & ipse festiuus:Ego uicissim,.inquisio magnifici uiri, nequaquam scientiarum peritiaGuarino comparandus,habeo uobiscum relatu dignissimum, quod hodie ex Cicerone LN u meo de Officijs quam diligentissime collegi, in memoriaque reposui, quodque non minus ex Graecorum fontibus oratorem ipsum hau sisse existimo. Cuius lectionis perceptionem, seu ad principem unum, siue multos in urbe sua ciues attinere censeo: & quidem breui oratione in omni scilicet actione suscipienda,nos admonet tria esse teneda. Primum t appetitus rationi pareat, quo nihil est ad officia coseruada acc5modatius:deinde aduertedum,quanta res illa sit,qua efficere uolumus, ut neue maror,neve minor cura Sc opera suscipiatur,qua causa postulet: tertitim,ut ea quq pertinent ad liberalitatem,specie & dignitate moderemur. Modum autem optimum esse,decus ipsum tenere de quo ante dictum) nec progredi longius.Horum tamen trium praestantissimum adisiecit orator,appetitum obtemperare rationi.
Quo quidem tenore seruato, seu principem si Ne rempublicam habeamus, nec iustitiam lenius in ciuitate , nec seuerius administrari posse
595쪽
RTA, LIBER VI. censeo.Talia dicenti,Mltrinus subridens proacui,simul inter omnes naso manu que significans,adiecit:Imb Ioannes, eorum trium prae stantissimum ego dijudico,ut neue minorem neue maiorem hasum habere,quam facies humana postulat: sic modum esse optimum,&dacus tenere,nec progredi longius. At Gualegus nihilo segnior apposuit: Imo ego iterum atq; iterum praestantissimum dixerim, appetitus Obtemperare rationi. Quod si apud te praece pium ualeret, nequaquam in has derisiones
QVOD TVLLIVS IN LIBRI s OFFiaciorum, fecundum Leonesium, non sutis commode poasuisse uisus est inter Alexandrum Philippum, commorationem,cum ab omnibus soli filio, non putri Magni cognomencti attributum : des eius loci dilsolatione, cum quibusdam Salustianis exemeptis Pars LXXIII. TAles t torumq; uirorum disputationes
cum e coctaui Leonellus audijsset, apud Guarinum deinde,caeterosq; familiares, gratulatus est:inter quos denub non repetita solu de principatus ciuilisq; rei ministerio controuersia,sed ad id peruetum propius,ut inter magnifice imperantes,tum ueterum tu nostrorum,quis magnificetior haberetur. Ita passim antiquorum praestantiores electi,quos Hero dotus de antiquissimis regibus,quosq;Plutarchus graece in comparationum morem edidisset,ex Alexandro es Caesare, in Alexandrum, ipsius parctam Philippum sermonem couer M terunt.
596쪽
ierunt. de quibus cum una fere omnium sentelia esset, multo maiorem Alexandrum : ideoq; sibi Magni cognome inditum, siue quod alijs eiusdem nominis Alexandris praestantior extiterit,haud sane Philippo: nec alij Graecorum ueterum assignatu, ni si cum Homerus magnisi cos uel magni potentes heroas suos appellauit. Tum Leonellus ore iucudo,oratione placidissima subiecit, se nihilominus Tullium in libris ossicioru aduertisse, Philippo Magni cognomentum tribuisse,non Alexandro, quem turpissimia indicaret. At Gualelagus: Vide mi princeps, quid assirmes,qui & omnia subtili iasime perspicere,& sapientissime iudicare soli-
'tus es. no enim Tullius aperuit, AleXander ne,
an Philippus potius sic appellandus esset,cum prius de eis mentionem intulisset: 1ed post addidit, alterum ideo magnu semper habe dum, alterii saepe turpissimu . Qua definitione haud dubie percipitur,Alexandru duntaxat intelliis gi cui uult id Magni cognome assigna ita,ut ab alijs auctoribus assignari consuetum: Philippum uero aliquando turpissimum,ut opinor, quemadmodum forte in bellis eius cotra Cretcos minus strenuu apparuisse,uel parta deho ditibus uictoria clementiam minus exercuisse, aut in re uxoria priuata reprehesum. Ad que Leonellus: Vide tu potius Ioannes, quam errati consilio deducaris. id ipsum nempe est, quominus apte Tulliu definitione de patre filioq; posuisse censeo, per qualecu multi pariter eo de quasi scopulo praecipitantur, cuius oeroris causa sit potissima,paria acute discernentiu imperitia: ttam ipse etiam Tullius culpa no uacat,
597쪽
RIA, LIBER VI. qui huc locum sic adeo perpIexe reliquerit, ut quocuq; modo distinguendii suscipias, seu ut tu nouissime,qui Alexadro Magni cognomen a Tullio datum opinaris: sive ut ego potius accipio, Philippo,non autem filio tributum,non bene conueniunt. Proinde ut rationi tuq prius satisfaciam,satis quidem cotistat,ueterum auctoritate Alexandro Magni cogitome assignatum,sed Tullium in ea temperatione,eX polita superius Philippi integritate ut ipse vult: depressa autem Alexandri conditione,quem libidinosum auarumq; monstrauerat, conclusuri necessario dixerim,illatis rursus eorum nominibus,aut Philippi saltem, alterum scilicet Philippum propterea magnum,alterum turpissi mum appellandum,quo satis de Alexandro dictum costaret, Philippo dignius id cognomo
emerente. Qiram ob rem confusionem incongruam palam cernere est,ea etiam ratione ui tiosam, ut eiusdem in se exemplis oratoris utar,quod in rhetorica arte per casuum uariati onem omnes fere Alexandro uirtutes attribuit, eiusque immortalitatem & gloriam ad astra suspendit : de Philippo autem nulla est memoratio. Ita cum Alexandrum Magni uocabulo donatum non minus quam Pompeium, Cicero didicisset,no oportuit eum sermonem ita nudum prorsus destitui, ut confuse accipi potuisset .nam quod Philippum in praesentia tanquam subiratus Alexandro Tullius magnum potius uelit appellari, quadam rationatamen indulgendum est: quemadmodum do
C. Cassiare in eiusdem Officiorum libris cum ijs,quae in orationibus laudatorijs edita sunt,
598쪽
contraria leguntur. dc apud Salustium eiusmodi genere contrarietates ostendutur,apud quε in Catilinaria coniuratione scriptum constat, in omni re fortunam dominari, eam ex libidine cunctas res magis quam ex uero celebrare Obscurare q . In Iugurthino bello uero di fieri, animum abunde pollentem,potelemq; & clarum,neque fortunae egentem. quippe probiotatem,industriam,aliasque bonas artes, neqε dare fortunam, neque eripere cuiquam posse. Haec quidem usqueadeo dissentiunt, ut aut a duobus auctoribus eas historias esse descrip tas,aut certe ab eodem historico fortuna posisse,& non posse,dictum existimes: in cuius potestate sit,quascunq; uelit res,ob sturandi celahrandive,ut superius: hic uero, claritati caete risque bonis artibus nocere non possit. Caeterum ij duo loci,duorumque scriptorum ingenia hac ratione protegutur. Caesarem enim regnantem Tullius demum in librisOfficiorum tyrannum fuisse contendit eiusdem probitas, industria felicitas,& id genus, ab eodem ora tore miris laudibus efferutur in amicorum defensionibus. At si temporum uicissitudinem consideres,tum illet defenso itae primum ora tiones haberentur,easdem laudatorias in eum esse oportuit, quem deprecandum tolledun que patrocinij iure susceperat. Mox extincto Caesare cum Tullius in philosophia libros coisponeret,cui de uirtutis ossicio seuerius quam felicitatis iactantia scribendum fuit, illam cointrarietatem dixeris tempestiue conuenirem ecabsurdum uideri, temeritatem pro fortitudi
599쪽
pro modestia reprehensam ergo &in Alexandro,ut in Caesare,pariter offendisse. Quod quidem a Salustio ijs in locis de fortuna non mi nus factum existimo,cui magistratu forte deis
poscenti,ut habere soleret,omniaque cernenti paucorum potentia subagitari,uisum est uel fatorum urbis,uel fortunae malignitatem ac cusandam. Quibus tandem ueluti nebulis lonsa animi fatigatione dissolutis, in secundi liis
ridescriptione quietior redditus, sapienter fortui et ludos edocuit,nihil nocere neque proficere inueteratae uirtutis altitudini, uelut profundissimae radicibus arbori,qua frustra nimbosae tempestates hinc inde uentorum oppugnatione concutiunt. Siquidem Sc ipse fatea tur historicus,secum a reliquis malis morib. dissentiret, nihilominus honoris cupiditate, quam &malam appellat ambitionem, fama atque inuidia superiori aetate uexatum. Illud autem arbitratu meo, qua ut facile excusari posis
sit,difficilius uidetur,non fuisse sibi consilium
se cordia atq; desidia bonum ocium terere: neque uero agrum colendo aut uenando seruiliis bus officijs intentum aetatem & uitam tradu cere.quippe nisi eum sermonem intentum ad solam uel nimiam agriculturae curam accom
modes nam dicitComicus,Ne quid nimis)apud Romanos ueteres,eosdemque praestantissmos uiros iniuriu censeatur: qui b. no minus ad uoluptatem & exercitium extiterunt agri cultura uenatioque, quarum studium iste seis cordiam Sc desidiam appellat, quam rei mili raris uel urbanae administratio. Interroga Plinios,uel certe minorem, qui inter uenandum
600쪽
sso DE POLITIA LITER A N piscandum libellos scriptos impIeret,&eis; usmodi scriptis delectatus est. Percontare Me
tos porro superioris illius aetatis scietissimos,& illustres heroas, quid sibi cum rei uillicae ministerijs commerci j fuerit mon ita desidiosum apparet de ijs rebus scribere,ut in ijsdem exercitari,quorum optimus quisque, Crispo in1uper attestante,quod magis admiror, non sine corporis uiribus ingenium exercuisse, nisi forte in militaribus armis duntaxat corporeas uires intelligit. At quidem corporis uires anti qui exercentes instituerunt,ut parte in re militari, partem in urbana administrada, caeterum tempus in curando rure uel horto ponerent.
nec enim ab re Salustiani adhuc horti, Senecaeque pret diuitis,inter egregias Romanorum delicias memorantur. Sed ut dixi superius,serui libus offici js intentos,aut intentiores forte ruIis eX primunturn quae res adseruilem inclinato vicinam, quos seruos continuis operibus fatigandos domini iubet, unde ergastula dicta. Quod lane dignitati Salustianae minime couenire potuit, aut eo loque di genere Romanorupotentes, quod saepe facit, reprehendere niti tur, qui potioribus neglectis artibus, continue uenationi agrorumque delici js, ueluti pecora eoIum que pastores inseruirent.Verum hetcalia uicissim relinquamus,ut &alijs detur disputandi