De re vestiaria libellus, ex Bayfio excerptus addita vulgaris linguae interpretatione, in adulescentulorum gratiam atque vtilitatem

51쪽

exeris cingula mammo Cingulum, ung collier de leurier. Varro de te rust.cap.ix.xil, Cingulum circa colIum ex corio firmo cum clauiculis capitatis. Baltheus, siue baltheu, une cein re aespee: Varro baltheu inter arma adscripsit. dictu quasi bullatu cingulum.Grsci Lappellant. Zona, cingulum in quo argentum di nummos recondebat. Hinc prouerbium,etonam amisit de paupere S inope dicimus. Porro autem latis zodinis utuntur mulieres apud Illyrios, quibus procingunt ventrem dum hibui:& primum quidem mediocriter prςstringui: cum vero actius bibui, magis semper cogunt,coprimuntq;.Vnde Μart. Longa satis nunc sum: dulci sed pondere venter Si tumeat ,ham tune tibi zona breuis. Fibula,vne Noucque,ornametum ad veste subsleuandam. Virg. Aurea purpuream subnectit Mhula vestem. Et cosertam fibula tunicam dixit

Plinius satis proprio. Itali, vocabuli vim adhue

retinentes vocant una fibbia. Armilis armillarum,brasselatet,mulierum ornavimenta ρος brachiis circuligabant. Vtebantur ec Per' quoque re Sabini armillis.hine Tarpeiam aiunt armillarum desyderio quas Sabini gest bant Capitolium illis prodidisse: hine armillatus.

Bud.Nostrates inquit caduceatores spintere hoα

die utuntur,qus armilla etiam dici potest'lasos

num linga vernacula vocant. Brachialia,des mancherons, ornameta brachio

52쪽

Cestus,vng tissu, netis cingulum efficax ad diectamenta gratiarum re amorum.Μartialis, Collo necte puer meros amoreS, Cestum de Veneris sinu calentem.

Ventrale,vng tablier.Vnde villosa ventralia dixit Plinius lib.vitia Stru iu,vng gorgias,fascia pectoralis,q virginale papillaru tumorem operit:ex Turpilio. hinc

Strophiarius apud P lautu 8c strophiolum,quod

Italicς mulieres vocant fascioletum Fasciam autem vulgus vocat Une bande,latum

aliquod vinculum seu laneum seu lineum fuerit, quo partes aliqus myporis reuinciebantur, unde cretatas fascias Epicratis vocat Cicer. ad Atticu, hoc est,picta qusdam velamina, quibus caligarii vice utebatur Epicrates. attinetia fasciis inunctis partem aliquam corporis male affecta obuincietabat antiqui.Cic.de claris orat.Qui deuinctus erat fasciis,N multis medicamentis propter dolorem artuum delibutusFascia preterea lecti cubicula tis ide Cicero posuisse videtur pro eo quod vultagus vocat des courtineS.Deferunt inquit,ad codilectorem quidam, somniasse se ouum pendere ex fascia lecti cubicularis. omis epomidis,chaperon de reget,ou dad uocat,operimentum humeroru,nulli usui furum,

prςterquam ut dignitatem quandam & magistratum exprimat.Tale quiddam doctores Theolo gi, re qui in senatu magistratum gerut hodie deis ferre solent. Quod autem super humerale vertit Hieronymus: id quide de ornamento sacerdotali

53쪽

quo sudore abstergimus a stote, quo code etiam ad expurgandas nares utimur,vng molichoir.Ait autem libax.de Μ. Catonis morte: Qui audiens

C.Licinii dictum,se non damnatum,sed reu perruis sie, protinus, inquit, sudario quod forte manu tenebat,ore & faucib' suis coόrctatis,incluso spiritu,morte poenam prscurrit. De lanatu ec vestiu Coloribus. Capax.

Vando noster ordo expostulare vide tur,ut post explicatas vestes,lanam etiaac coloru genera explicemus: danda est opera ut puerorum studiis hac in re is

tisfaciamus.Τantum enim de hisce rebus ea a non his dicentur,qus ad institutum nostrum,hoc est ad vestium & lanarum colores spectare videbitamus. Cptera diligens lector ab Antonio Thile,sio, iro doctiss. requiret,in eo libello quem de coororibus conscripsit. Quod autem ad lanarum differentias attinet: ne quid obscuritatis ex huiuscemodi cotrouersa 1ectoribus oriatur,prsstantior ne sit Mutinensis, Mediolanensis,an Ligustica: eos remittemus ad secundum caput Bay fit. Tantum hoc addemus, apud omnes fere nationes Gallicam lanam madiximo esse in pretio: ut prςstantior & delicatior ab omnibus iudicetur. Lanaru igitur colores natiui memorantur qua tuor prscipui, etiam si Plinius dicax .el natiuis

D ini

54쪽

nomina deesse aliquot modis. Cap.is. Albus,blanc,qui color visum disgregat.hine Gha vestis,qus vulgo nome sim retinet, viae aulbe. Alba etiam veste ornari solebant, qui candorem anima ta hilaritatem prς se ferebant,ut in conui: uiis. Cie. in Vatiniu,Cum ipse Qu.Arrhius epuisti dominus albatus esset.Hodie quoque apud Ita αlos virgines desponsais,quas vulgus vocat flanis Ges,albis tunicis uti solent ad puritatem quandare integrum pudorem ostentandum, Niger, notr: qui color visum congregat. A quo nigra vestis dici non consueuit, sed atra & pulla potius .inde atrati & pullati Ciceroni,qui luctum 8c dolorem eκ vestitu significabant. Camelius quoque color a Sipontino pro Pullo usurpatur, qualis solet esse camelorum. Coracinus color, hoc est niger qualis solet esseeoruorum quos G ci vocant. Hunc auatem eolorem distinxisse videtur Vitruvius apulis Io lib.vii cap.isi, Per id tempus,inquit,adigantur eo quotidie potum, ex eoque quantiis sint alba, procreant aliis locis leucophea, aliis locis pulla,

aliis coracino colore.)Rutilus, a Grςcis dici potest. Martia.

lis vero rufum appellat,roux. Quanquam rufum

a rubore dici putat Gellius. hinc russi puetu vel

homine dicimus,qui colore habet rubore quod modo tinctu. Terentius,Siquis me quςret rufus. Fulvus autem videtur de rufo atque viridi mi xtus,hinc poets Fulvum aurum N arena S leounera dicunt.

55쪽

Flauus contra,fatiue, videtur ex viridi, rufo, ecalbo concretus. unde flaventes comς a Virgilio dictς,8c flaventes frondss olivarum. 8c Pacuuius nauam aquam ec flauum puluerem dixit.Flauem res autem coirs dicuntur ρος sunt punicei colouris,hiodos vulgus vocat.Quod ex Ouidianoversu probari potest,secundo de Amoribus: Seu flauet,placuit croceis Aurora capillis.Cap.ii. Rusti prsterea coloris mulis alip species sunt: quas subinde explicabimus. nam prster fulvum k flauum,ut inquit Gellius, rubidus, phoeniceus, re rutilus,& spadix appellationes sunt rufi colouris.de quibus postea dicemus, Rubidus & ruffus colores , atrore multo Persmixti sunt. Phoeniceus, rutil' ,& spadix,synonyma ex Getilio, significatitque exuberantia spledoremque ruberis, quales sunt fructus palmς arboris non adsmodum sole incocti: unde spadieis & phoenicei

nomen. Ibidem.

Phoeniceus autem a Phoenicia dictus: unde tapuniceus dicitur,ut punicea rosa apud Horatium S P lautu in Rudente, Fac tibi puniceu corium, postea atru denuo,cuyr violet. Hinc etiam mala punica que S granata dicuntur a P linio,pommes de grenade,qus in punicis arboribus nouem παnem dicta sunt.fortassis a colore interno acinorsita liquore ipso vineo nomen sortita, aut quod ex Phoenicia primum allata sint. Spadix color equom proprius: O infecti equia VirgilioSpadices honesti appellatur, Georg.ul.

runica l

56쪽

ues Vulgus appellat,bayartet, Grges lingus vestigia

retinens. Batos enim apud illos spadicem significat,quem baltu vel badium Varro appellat. Equi inquit, colore dispares item nati, hic balius , utegiluus. Quo loco virum legendum sit, badius an halius incertum est. Sed balias vestes pro subruutis a Vapisco in Aureliani Crearis vita dictas inuenio: etiam si scripum sit blateas. Subrutus

autem color dicitur qualis est eius violae quam nos Calendulam vulgo Vocamus,du fouista,quarus florem omnium mensium ut vocant Itali, velut nos solisequium, dicere vellemus . heliotro, pion Discorides vocat,subrufio coloris eum esta se contendit. Csterum Balius color spadix dici tur 8c puniceus:fortassis is est quem vulgus vota cat,baillet. Giluus autem color & melinus idem sunt meae

diusque est inter album 8c fuscum,qualis est meliis color: de melinam vestem dixit Plautus in Epidico. Vbi ergo est,nisi si in vidulo aut melina attulisti Fortassis is est color quem vulgus vocat, tantae

guare iace.

i - , Quod autem gilvus, albus non sit, ut quidam putant, sed quiddam mixtum inter album dc iuuscum id ostendere videtur locus Virgilii: color est deterrimus albis. Et gilvo.)Luteus quoque ,rufus est color,sed dilucidior, dii tauine: Quem Nonius ait proprie croceum diei. Virg. in Bucolicis, Iam croceo mutauit vellera luto.

57쪽

Aurora in roseis fulgebat lutea bigis. Item di oui vitellum luteum dicimus. Luteam

quoq; violam vocam',deS girOTees lauines,qua describit Dioscorides in capite leucoit: ait enim eius speciei violaru quas VulguSvocat,girosilees, alias esse rubras,alira albas,alias luteas,que pr scipui sunt in medicina VsuS.Quamobrem corruupte vocatur lasc postrema Viola a pharmacopo, lis leucoion luteu. Sut prpterea permulis herbς . .

qus luteum florem gerul,qualis est Isatis, quam Pris vulgus vocat,de la gaulde, S phlomos, des flambeaux,& genista, des genetet. Sed Isatis quς8c aston dicitur fullonibus utilis est ad pannu tu

teum inficiendum,qui ec croceus vocatur.) unde crocota vestis dicta Nonio, a croco ut opinor, eadem a Grscis κροκωT66 ini κροκωτι op dicitur: hoc est,crocota es crocotula,qus inter muliebria . ω - annumeratur.Item infectores a Plauto dicti crocotaris. Ibidem. Quod autem Ouidius crocum rubrum appellat. Nec fuerant rubri cognita signa croci: id sane intelligi potest, propter croci superscie& colorem externum qui oculis quidem ruber, sed dum aqua delibutus est,& madefactus,tute'

apparet.

Ostrinus color, Icur de pesther ,qui & muriciunus,a sanguinis vel sacci ostreorum quorundam similitudine.hinc ostring vestes Nonio dicuntur subrubrs, quas tinctas murice. dixit Virgilius: quemadmodum di alio loco purpureum ostrum vocavit:parum enim differut inter se purpura ta

58쪽

so ostrum. strinum colorem videtur subminiu apopellare Plautus in Epidico: Aut crocotulam, suae parum, ec subminiam ricam.) Quam riculam hstrinam appellat Τerentius: Interea aspexit vi ginem vectari, in capite riculam indutam ostria

Purpureus color in vestimentis laudatissimus antiquis fuit, ius authorem fuisse ferui Hercuclem: a purpurs piscis succo, quo lanς infici solet. CPurpurs aute usus nobis est ignotus,quod & afu firmat Budgus in libro de Asse. Romς vero purα purae usum semper fuisse testatur.Plinius. Purpuisrs autem appellatione omnis generis purpuram contineri puto.Itaque vel ex Plinio constat buciacinum, & conchylium, & muricem inter purpuis re genera annumerari. Quinetia fuit Romς pulta pura violacea, cuius libram denariis centum vgis

nisse Cornelius Nepos affirmat. Fuit 8c alia insiis ura gnis purpura,Pς a Tyro insula Tyrium appeltilata est:& est omnium longe prςstantissima.vnde Τytig vestes ab Ouidio dictς,que es dem a Iuuetanale Sarranς appellats sunt. Tyrus enim etiam Satra appellabatur. Τν iam autem vestem vel purpuream, vel etiam Megalensem purpura, inαtelligo trabeam fuisse vel togam pictam.Vide diis ' ot ligenter capit. Et quia antiquς mulierculs deo coris gratia, purpura genas oblinire solebant, quemadmodum passim nunc solet in Italia: ideo purpurissatas buccas vocas Plautus, lardees, in

Truculeto: s istas buccas tam belle purpurisissatas habes.

59쪽

et minis color, ethystum lapillum preα. tiosum referes,quem purpureum Vocat Ouidius: ta Plinius Indicos Amethystos purpurs colore referreminItaque vestimenta purpura infecta,eo temperamento ,.ut eius lapilli colorem reddant, amethystina dicentur. 8c Amethystinatum vocat Martialis,huiuscemodi purpura indutum. uod si colori amethystino Tyrium quoque superaddatur,fiet color mixtus,qui Tyriamethystus a Plianio dicitur.

Succedit Dibapha Τyria,hoc est lana vel pura

pura Tyria bis tincta,ex ethymo. Ibidem. . - Coccineuscolor idem fere cum purpureo.tinagebantur enim vestes grano quodam purpureo, quod a Dioscoride κίκκοε βαιpio , hoc est grasnum tinctoriu dicitur.Hinc coccina vestis,Maris

tialis,

Coccina famosς donas N ianthina moech . Ianthinus autem color, ut obiter etiam illud dicam, dicitur violaceus, cuiusmodi est color il lius violς Os primo re nouo vere ubique ori, Utur,quam nos violam Μartiam,Dioscorides Ion appellat.vnde Ianthina veitis dicta,quam viola ceam vulgus Vocat ) i e Molochinus color ,gris violant,in veste similis meloc, nori malus,cuius infectores dicuntur Μolochianarii a Plauto in Aulul. Ferrugineus color,ferro ardenti haud absimi lis Ni quidam putavere,qui re hyacinthinus Vir, gilio: ait enim Ferrugineos hyacinthos. Ex

60쪽

Castaneus tantie,sublata enim tantum prima syllaba nomen accepimus. Est autem hic color corticis exeris castanee , re paululum asseruatssimilis. Q uem quia *pe induerat Galliarum rex:

ideo a Gallis regius dictus cst.' Cap. ii. Color viridis, veri uiusmodi sunt herbarum atque arborum folia. Hic ta a Grscis glaucas diacitur , unde Pallas ab Homero γλα- io dictar

hoc est, aucos A subvirides oculos habens. qui color in oculis, antiquis Grecis pro pulcherrimo habebatur: quen admodum nos quoque cssios eccsruleos oculos laudamus , cum Romani nigradmagis probent.

Cesius color, lestis,quem indum quidam is eant & clarum. Hinc pallas a Latinis crsia dictita calore crit: quasi cglia,ut inquit P.Nigidus.virade cssaxem dictum quidam putant. Ceruleus color quasi cstuletis,cbuleur daetu Ιἐtali turquinum vocant,ceretiunt erum cum est cstum, hunc colorem referre Videtur. Corneus color, qui cornu similitudinem refert.

Plii lib. xxxvi, cap.viii. Vitia vero in iis corneus color,aut candidus, &quicquid simile vitio est... Cymatilis color,qualisvnde ma ins esse solest eitim Grstis fluctus est Ouidius. Hic undas

1mitatur: habet quoque nomen ab undis. Cap. f. - Ιdem & color Venetus sc Nauus color,ta cfructieus quoque dicitur, cs ruleum enim mare & via; das cyruleas dicit Virgilius multis iii locis. il' Leucopheus color,gris,que nonnulli apud I los religionis ergo sibi perpetuo gerendum SPU