장음표시 사용
341쪽
ius societatis a citiae ue erat,nisi quod Veientes reti aniguineos aduersis populwm Romanum no delendissent, legatos Romam, qui auxilium ab senatu peterent, misere. : De auxilio inhil impetrat .legati tres, Μ. Fabii Amburi, pi s ij mi qui senatus,populis Romani nomne agereta cum Gallis,ne a quibus nullam iniuria accepissent, socios, populi Romani,atque amicos oppugnaret. Romanis eos a bello quoque,si res cogat, tuendos ese: sed melius victum 4 bellum ipsum amouem,si posset, Cr Gallos novam getem a pace potius cognosci,quam armis. Mitis legatisini pride legatos, Gallas magis quam Romanis fumiles harii bsiisset, quibus, postquam mandata ediderunt in concilio, Gallorum,datur rei onctum. Etsi nouum nomen audianti Romanorum,tamen credere uiros fortes esse, quorum aurii xilium a clusim3 in re trepida sit imploratum. ex quonia legatione aduersus se maluerint, uam armis tueri socios,nest quidem pacem,quam icti ait antis erituri, si Galliso egentibus agro,quem latius posideunt quum colunt clario sint,partem finium concedant: aliter pacem impetrari noi Cr restonsum coram Romanis ,se accipere veller, er si negetur ager, coram isdem Romanis dimicaturos, , ut nuntiare domum positit quantum Galli uirtute caeteri, vos mortales praestirent. Quodnam id ius esset s agrum sessoribus petere s aut nandri arma s Romanis quaeis, rentibus, ecquid in Hetruria rei Gallu esei s cum illi, se in amis ius ferre, Cr omnia fortium uirorum eoest i, rociter dicerent, accensis utrinque animis ad arma diis, scurritur,m praelium confieritur. ibi, iam urgentibus Roamanam urbem fatu, legati contra ius gentium arma cais, piunt.nec id clam e te potuit, cum ante signa Hetruscorui tres nobilis strisimis Romanς iuuetulis pugnaret,
342쪽
3 o D E c. P R I M A Etantum eminebat peregrina uirtus. quin etiam Q. Fabius euectus extra aciem equo, tam Gallora ferociter in ipsa signa Hetrusco incursantem per latus transfixum hasti occidis stolias eius legentem Galli agnovere, persutotam aciem Romanu legatum esse signit datum est. Onusese inde in clusinos ira receptui canunt, minantes Roma niLErant,qui extemplo Romam eundum censerent. viceare seniores, ut legati prius mitterentur questum iniurias, postulatums, ut pro iure gentium uiolato Fabii dederen
tu egati Gallorum eum ea,sicut erant mandata, experisuissent,senatui nec fictum placebat Fabiorum,m ius p putare barbari uidebatur. sed ne i quod placebat,decemneret in tantae nobilitatis uiris,ambitio obstibati itaque ne penes ipsios culpa esset cladis forte Gatrico bello acceptae, eognitionem de postulatis Gallorum ad populum re taut, ubi tanto plus gratia atque opes ualuere,ut quoru de poeaena agebatur,tribuni militum confiulari potestite in sequetem annum crearenturi quo facto haud secus quam digii sierat, inβnsi Galli bellum propulum minores,adbuos retadeunt. Tribuni militum cum tribus Fabi js ereati P. Sutipitius Longus, seruilius quartum,P. Seruilius Maluginensis. cum tanta molas mali instaret adeo occaecat antis mos fortuna,ubi uissum ingruentem refringi non uult ciuitas,quae aduersis Fidenate ac Veiense hostem, aliosq; finitimos populos ultima experiens auxilia, diritorem multis tempestatibus dixitFet: ea tune inusitato atque itis audito hoste, ab Oceano terrarum que ultimis oris bellum eiente, nihil extraordinarii imperij aut auxilij quaesiuit.
Tribuni,quorum temeritate bellum cotractum erat, sumisime rerum praeerant delectumq; nihilo accuratiore,quam
ad media bella haberi solitus erat, extenuantes etiam fari
343쪽
ε rivi lassi rabebant. Interim Gail postquam accepere, vii l tro honorem habitum uiolatoribu3 ium humanhelus ampsuum legatione qje,flagrantes ira,cuius impotens 61 ges, a conststim Aigmu conuulyis, citato agmne iter ingrediunaetur. Ad quorum praeter cuntium raptim tumultumi cu exiterritae urbes ad arma concurrerent,gas agi cili feretriRomam se ire magno clamore signiscabant, quac sibant, equita, uirias longe ac late sulo et ne immens obtinentes loci. Sed antecedente Iam nuntijss clusenomram, inceps inde aliorum populorum plurimum terrorum Romam celeritus hostiu tulit. quippe quibus uelut tuumultuario exercitu raptim ducto aegre ad undecimum latipidem occursum est,quasi e Atilia crusumitus motibus praealto desuens alueo haud multum insta uiam Taberiano amni licetur.Iam omnia contra,circas hostium plona erant,Cr nata in vanos tumultus gens truci cantu clari moribu3s uarijs horrendo cuncta complauerant sono. Ibi tribuni milium no Ioco castria antecapto,non prae nimio uilo,quo receptus elychnon deorum saltem,si non hoomnum memores,nec aulicato,nec linto instruunt aciem diductam in cornua, ne circunueniri multitudine hostium possciit. nec tamen aequari frontes poterant,cum extenuado,infirmam,CT uix cohaerentem mediam aciem haberet.
paulum erat ab dextera editi laci, quem subsidiariis repleri placui eas res ut initium pauoris ac fugae, sic unas
lus fugientibus luit. nam Brennus regulus Gallora in passaritate honium artem maxime timens, ratus ad id captum superiorem locum, ut, ubi Galli cum acie legion rectastonte concurrisent , fibsidia in auersos transiuersos'ue impetum darent, ad subsidiarios signa conuertit : si eos 'loco depulisset, haud dubius facilem in aequo campi tanta
344쪽
DEC PRIMAE superanti multitudini uictoriam fore. adeo no fortuna modo,sed ratio etiam cum barbam mbat. In altera acie nia hil furule Romulus, non apud duces,no apud milites erat, pauor iugas occupaucrat animos,eν tuta homnum obliuio,ut multo maior pars Veios in hostium urbem,cu Tγ. . bem arcere quam recto itinere Rcinum ad coniuges deliberos lugerent. Parumper subsidiarios tutatus est locus in reliqua acie si ut est clamor proximis ab latere, uitiatius ab tergo auditus, notum hostem prius pene quam uiderentino modo non tento certamine ed ne clamore quiadem reddito,integri intactiq; lugerunt. nec ulla caedes pugnantium luit. terga Gesa suometipsoru certamine in turisba impedietium iugum. circa ripam TFberas, quo armis abiectu totum finistrum cornu delligit, magna strages fram est multosque imperitos nundi, aut inualidos graues loricis,alijs, tegamnibus baubere gurgites. maxima tamen pars incolumia Veios per ιgit, unde non modo praesidi quicquam, bed ne nuntius quidem classis Romam s nubis su ab dextro cornu,quod procul a sumne, Cr mugis sub
montes teterat Romam omnes petiere,cπ ne clausis quia dem porin urbι, in arcem confugerunt. Gallos quoque velut obstupesectos m. culum uictoriae tam repentinae terinuit. ipsi pavore defixi primum steterunt, uelut ignariri quid accidipet: deinde insidias uereri: pol, o caesorirum spolia legere,armorum cumulos,ut mos αβ est, coaceruare. Tum dGnsim postquam nihil usquam honile ceris nebatur, uiam ingre1 i haud multo ante solis occubum ad urbem. Romam perueniunt. ubι cum praegresi equites non portus clausus,non jtitioncm pro portis excubare,no armatos esse in murta retulis erit, aliud priori sincile Grais
345쪽
LIBER V. 3 svrbis,inter Romam, atque Anienem considere, exploratatoribus msu circa moenia aluis portas, quaenam hostis bus in perdita re consilia essent. Romanhcum pars maior ex acie Veios petillet quum Romam,nemo superest e queis quam praeter eos,qui Romam relligerant, credere: comis plorati omnes pariter uiui mortuis totam prope urbem lamentu impleuerunt. Privatos deinde luctus stupescit publicus pavor,postquam hostes ad be nutiatum est. mox vlulatus cantu3s diIonos uagantibus circa moenia tur malim barbam audiebant. Omne inde tempus fustensos ita tenuit animos usque ad lucem alteram, ut identide iam in urbem futurus uideretur impetus primo aduentu, quo accesserant ad urbem.mansuros enim ad Allium luisse,ni.
ium diei supererat,ante noctem rati se in buros: tum in noctem dilatum consilium esse, quo plus pauom infrret, postremo lux appropinquans exanimare. timoris perpem tuo ipsum malum continens fuit, c- signa inst)ta portu sunt illata. nequaquam tamen ea nocte, neque iisquentidie si in illi, quae ad Alliam tam pavide fugerat, ciuitas fuit.nam cum destiadi urbem posse tam parua relictam -nustes nulla esset, placuit cum coniugibus de libem iuri
ventutem nautaremsenatu3s robur in arcem,capitolius concedere: arim que, Cr frumento collatis, ex loco inde munito deos homness er Romanum nomen defindere:
finanei sacerdotes que uestiles , sacra publica a caede, ab incendiis procul austrae: nec ante deseri cultum eoru,q am non superessent qui coleret. Si arx,capitolius seodes deorum senatus caput publici conflijs militim iuventus superlucrit imminenti ruinae urbis, acilem iactura
346쪽
3 4 DEG PRIMAE id aequiore animo de plebe multitudo seret, senes tri α l ipheses consularess jimul se cum in s palam dicere obitu
rosmec his corporibus, quibus non arma serre, non tueri lipatriam posti oneraturos inopiam armatore. Haec inπter seniores morti destinatos iactata solatia. Versae inde adhortationes ad agmen iuuent , quos in capitoliam, atque in arcem prosequebantur,comendantes uirtuti eoα n iuuentaes vesta per trecetos sexaginta annos omniabus bella uictricis,quaecunque reliqua esetfrtunum. disgredientibus qui stem omnem ais opem saeu Deban ab ijs, qui captae urbis non superesse stituerant cxitio, cum ipsa res specios nasTabitu erat tum muliebris fetus,Gr leoncursatio incerta nunc bos,nunc illos sequentium, gitantiares viros natoss,cui se sto darent nihil, quod hu i ima us superesset inaui, relinquebant. magna pars tamen lectam in arcem suos persecutaesunt,nec prohibente ullo, lnec uocante quia quod utile obsesu ad minuendum tabel item multitudinem,id parum humanum erat. Alia maxime iplebis turba,quam nec capere tam exiguus collis.nec alere sin tanta inopia si meti potera ex urbe effusa velat agmine iam uno peti,t I aniculum.inde pars per agros dilapsi, pars urbes petunt Anitimis, sine ullo duce, aut conbensu, isuam quisque stem ua conflia', communibus deploratis, lexequetes. Flame interim Quirinatis, uirgilitas Vestiles onussa raram βιarum cura, quae sacrorum secum strenda, quae,quia vires ad omnia Meda deerat,relinquenda essent consultantes, quus ue ea Iocu3 Adeli asseruaturivi custodia esset,optimum ducunt,condita in doliolis sacello proximo aedibus fluminis Quirinalis,ubi nuc destui religio est,ctydere caetera inter se onere partito strant ui quie Sublicio ponte ducit ad Ianiculi an eo clivo eas cum L.Albinus
347쪽
L I B E R V. 3 Ide plebe Romana homo constexilliet, plaustro coniugem ac liberos habens inter caeteram turbam, quae inutilla bella urbe excedebat, saluo etiam tum discrimne diuiuari humanariam, rem, irreligiosum ratus sacerdotes publiacos sacras populi Romani pedibu3 ire, ferrisse ac suos in uehiculo congi ici, des endere uxorem ac pueros iusit, uirgines sacras in plaust, in imposuit,er Caere,quo iter
sacerdotibus erat,peruexit.Romae interim satia iam omnia bus,ut in tali re,ad tuendam arcem compositis,turba seniorum domos regressa aduEtum hostium obstinato ad moratem animo expectabat. qui eorum curules gesserant magistratus,ut in fortunae prytinae honorarus aut uirtutu insignibus morerentur,quae augu1lfima ue1lis 6ὶ thensas ducentibus,triumphitibuη ue, ea uestiti medio aedium eburaneis sellia sedere.Sunt,qui N. Fabio potisce maximo pro Ante came deuoui e eos se pro patri Quiritibusq; Romania tradant. Galli ex quia interposita nocte a contemtione pugnae re serant animos: er quod nec in acie ancipiti uspiam certauerant praelio,nec tum impetu aut ui caripiebant urbem sine tradine ardore animoram ingresi postero die urbem patete collina porta in forum perueniat, circunferentes oculos ad templa deum,arcem, solam belisli1peciem tenentem. inde modico relicto p 1idis, nequis in disipatos ex arce aut Capitolio impetus fieret,dilapsi
ad praedam uacups occursu hon nora ui 1s, pars in proxiama quaeqm tectorum agmiae ruunt, pars ultima, velut ea
demum intacta Cr restria praeda,petunt. inde rursus ipsa solitudine absterriti, nequa fruaue hos ulta uagos excipeαrct, in forum ac propinqua pro loca conglobati redibat: ubi eos, plebis aedifrijs obseratis,patentibus atrijs prinαcin malor prope instatio tenebat aperta quam clausa I I ma
348쪽
inuadendi.adeo haud secvi quam uenerabundi intuebunatur in aedium uestibulis sedentes uiros,praeter ornatin habituras humano augustiorem,maiestite etiam,quam uuia grauitus oris praebe strebat,si limos dijs.Ad eos veluti mulachra uersi cum jtirent:M.Papγrius unus ex his dicitur Gallo barbam sua,ut tum omnibus promissa erat, permulcenti scipione eburneo in caput ine l. iram motavisse: ais ab eo initium cccts ortum , caeteros in sedibus suis trucidatos.Post principum caedem nulli deinde mortalium parci,diripi tecta, exhaustis ini ci ignes. caeterum, seu non omnibws delendi urbem libido erat, seu ita placuerat principium Gallorum, er ostentari quaedam incendia terroris causas compelli ad deditionem charitate aedum suarum obsesi possint: Cr no omnia concremari tecta, ut
quodcunq; buperesset urbis , id pignus ad flectendos ho,
situm animos haberent: nequaquam perinde atque in crapta urbe prima die aut pusim, aut late uagatius est ignis. Romani ex arce planam hostium urbe Grnentes,vagos pper uias omnes cursus, cum alia atque alia parte noua est qua clades oriretur,non mentibussolum concipere,sed ne auribus quidem, atque oculis salis constare poterat. quoiscunque clamo sonitus hostium,mulierum puerorum queploratimsonitus flammae, Cr fragor ruentium tectorum auertisse pauentes ad omnia animos oracs er oculos fectebant:uelut adstectaculum a fortuna positi occidentis
putriae,nec ulliws rerum suarum relicti,praeter quam coraporum uindices tanto ante alios nascrandi magis, qui unquam obsesi sunt,quod interclusi a patria obsidebantur,
U omnia sua cernentes in hostiu potestite. Nec tranquilli nox die tam 'de actum excepit. Lux deinde nocte inquietam insecuta sacc u A erat tempus,quod a nouisemper
349쪽
x l cladis alicumspectaculo cessaret. nihil tamen tot onerati dis obruti mulis flexerunt animos,quin etsi omnia famis, viri ac ruinta aequata uidibent, qua H inopem paruus, g que tenebant,collem libertati relictu virtute destndcrent: Cr iam cum eade quotirie acciderent velut 61ueti malis: abalienaverat abjensu rerum suam animos,arma tituem,
' fmums in dextris uelut solus reliqui ei suae intuetes.
Galli quos per aliquot dies in tecta modo urbri nequicas quam beuo gluto, inter ιncendia ac ruinas captae urbis ii nihil supcre,e praetcr armatos hostes uiderent: nec qui quam tot cladιbus territos,necflexuros ad deditione antis, mos,m uis adhiberetur experiri ultima, ex impetu jacerest in arcem talucit. Prima lucesigno dato multitudo omnisi in foro instruitur inde clamore sublato, ac testudine ficta ρ subeunt. adu us quos Romani nihil temere,nec trepide, ad omnes aditussisionibus firmatis,qua signa Ibri uideria bat,ea robore uiroru opposito scandere hoste sinunt: quoi successerit magis in arduu,eo pelli post e per procliue fici a lius rati. medio fere clivo re*im: ais inde ex Ioco superis riore,qui prope suustote in hostm instrebat, impetu fia
ctotrage ac ruina sudere Gallos:ut nunquam postea nec; pars,nec uniuMi tetalloint tale pugnae genus.Cnussa it i queste pre uim atq; armasubcudi,obsidionem parant: r ius ad id tempus immemores, Cr quod in urbe fuerat frui mentum,incedi s ureri ablium reat, et ex agriu pre ipsos si dies raptam omne V eios t. l gitur exercitu divis' para: tim presinitimos populos praedari placuit, partim obsi- , dri arce,ut obsidentibus νι etum populatores agrom: prismi. Prosciscetes Gallos ab urbe ad Romanam exin υ 'tendam uirtutem fortuna ipsa Ardeam, ubi canatie ius exulabat, duxit . in i in iv ibi fortuna publica, i
350쪽
sua, dijs hominibus, accusandis senesceret. digno do nurandos ubi illi uiri eoen qui secn Veios Falerioss i icepillentiqui alia bella sortius semper quam felicius gesis isent,repente alidit Gallorum exercitum aduErare, atq; de impavidos Ardeates consultare . Necbecus quam diuino si
spiritu tactuscum se in mediam concionem intuli1bet,absunere suetvi ante talibus concili s: Ardeates,inquit, vel res an Aci,noui etiam ciues mei,quando π uestruis beneficium ita tulit,eT fortuna hoc egit mea, nemo ue1 iram conditionis meae oblitum me huc procesqbe putet. sed res, ac periculum commune cogit quod qui1s posit in re trepis da praesdq,in medium conjerre. π quado ego uobis protant ιε ue1iris in me meritis gratiam restram ,si nunc πόσα inerosaut ubi usus erit mri uobius in bello non Aerit hae arte in patria 1lati, Cr inuidim bello in pace ab ingratis ciuibus pusuos . Vobps autem Ardeates fortuna oblata est,eπ pro tanni pri)litus populi Romani beneficijs,quanta ipsi memnqui nec enim exprobranda apud memores sunt gratiae referendae:σ huic urbi decus ingens belli ex ihoste communi pariendi. Quae effuso agmine aduentat, sges est,cui natura corpor animoss magna magis quam firma dederit. eo in certamen omne pluε terroris quam uitiriam strantiargu mentosit clades Romana.patentem cepere urbem .ex arce capitolios bis exigua resistitur malanu.ium obsidionis taedio uicti abscedunt,uagi 2 per agros palantur.cibo,uinos raptim hausto repleti ubi nox appeti prope riuos aqua ni sine munimeto, sine stillanibius ac custodijs pastim ferarum ritu sternuntur,nunc absecundis rebus magis etiam solito incauti. Si uobis in animo e tueri moenia uestra,nec pati haec omnia Galliam feri,prima uigilia capite ama frequentes:me sequi ni ad caede,