Titi Liuii Patauini ... Decas prima 1

351쪽

LIBER V. 349 non a pugnam.nise uictos somno velut pecudes trucidandos tradidero,non recuso eundem Ardeae rerum meari

exitum,quem Romae habui. Aequis iniquiss persuasum erat, tantum bello uirum neminem usquam ea temperute betconcione dimissa corpora curant, intenti quam moxygm daretur. quo dato,primae noctis silentio ad portas cum Camillo praesto fuere. egrest haud procul urbe, sicut

praedictum era casti a Gallorum intuit neglectas ab orimni parte nacti cum ingenti clamore inuadunt. nusquam praelium,omnibus locis caedes est:nuda corpora, er solata somno trucidantur. extremos tamen pavor cubilibus suis excitos,quae,aut unde vis esset ignaros,in fugam,Cr quosdam in hostem ipctum improvidos tulit. magna pars in aragrum Antiatem delati,incursione ab oppidanis in palatos facta,circuueniunturi simus in agro Veienti Thus rufista strages est qui urbis iam prope quadringentes linum

annu uicinae oppressae ab hoste inusitato inauditos adeo nihil miserti sunt,ut in agrum Romanum eo tempore invitarsionesnceret, plenis praedae Veios etiam praesidius er spem ultima Romani nominis in animo habuerint opis pugnare. Viderat eos milites Romani uagites per agros, er congregatos agmine praedam prae se agetes, er eas,acernebant haud procul Ueqs positi. inde primum mistraatis sui, inde indipnit Acts ex ea ira animos cepit Heatruscis ne etiam, a quibus bellum Gallicium in se auertisissent, ludibrio esse clades suas. uix temperauere animis, quin extemplo impetum facerent: comprefi que a Seditatio centurione,quem sibimetipsi procerant, rem in nois elem sustinuere. tantum par Camillo defuit autor, caetera eodem ordine, eodemq; 'rtunae euentu gesti. quin etiam

cium captius,qui caedi nocturas superfuerant, ad aeta

352쪽

DEC PRIMAE manum Thuscorum ad Salinas princti nosse insequenti

ex improuiso maiorem caedem edidere, duplicis uictoria ouantes Veios redeunt. Romae interim plerunt o Uidio

segni3,Cr utrinque silentiu m 49Gad id tantu intentu Gallis,nequbs hostium euadere interjtitiones pollet. cum ropente iuuenis Romanus admiratione in se ciues, hostes p uertit.sacrifcim erat mium in Quirinalι colle genti Fabis. ad id aciendum c. Fabim Dorsuo,gabino cinctu, sacra manibus gerens cum de capitolio descendiIct, per medias hostium jutiones egrestus, nihil ad uocem cuiusquam,terrorem 'ue motus in Mirinalem collem peruenit. ibis omnibus solenniter pera rus,eadem reuertens similia ter cor tinti uultu graduque atu sterans propitios esse deos, quorum cultam ne morari quidem metu prohibitus deseruillet,in capitolium ad suos rediit seu attonitu Galli4 mstuculo audaciaesu religione etia motu, cuivi bauta quaquam negligens gens s. V eqs interim non animitantum in dies,sed etiam uires crescebat: nec Romanis sol in eo conuenientibus ex agris, qui aut praelio aduerso, aut clade captae urbis palati fuerunt,sed etia ex Latio uota luntariss cor luentibuGlit in parte praedae eoent. Matu Gium uidebatur repeti patria,eripis ex bonium manibus: sed corpori ualido caput deerat. locus ipse admonebat camιllucr magna pars Glitum erat,qui ductu austicioque eius rei progere geserant.er caeditius negat se commέα surum cur sibi aut deorum aut homin*m quisquam inruperium finiret potius, quam ipse memor ordiniis sui porisceret imperatorem. consensu omnium placuit b Ardea camillum acciri, sed antea consulto senatu, qui Romae essiet. adeo regebat omnia pudor,dscristanas rerum proripe perditis rebus structant. Ingenti periculo transcuno

353쪽

disu per hostium custodias erat. ad eam rem Pontius corii minias impiger iuuetus operam pollicitus, incubans corat lici secundo Taberi ad urbem destrium.inde qua proximui Ait a ripa per praeruptum,eos neglectum hostium custoi dissaxum in capitolium euadit, et ad magistratus ductus, mandata exercitus edit. A ccepto inde Senatus decreto, uti cr comitiis curiatis reuocatius de exilio iussu populi carii, millus iactator extemplo diceretur,mlitres haberent imis: peratorem quem vellent, eadem digressus nuntius Veios contendit:m is Ardeam legati ad cata in Veios eum: perduxere seu quod magis credere Iibe non prius prostinctiam ab Arde quam comperit lege latam: quod nec iniussu populi mutari finibus post, nec nisi dictator dictus aut sticia in exercitu habere,lex curiata lata est, dictatorque absens dictus. Dum haec Veijs agebantur,interim arx Romiae capitoliums in ingenti periculo Ast. nos Galli stus uestigio notam h ano,qui nuntius a Veiis peruenerat:

i seu sua stonte animaduerso ad Carmentis saxum ascensui equo: nocte sublustri cum primo inermem, qui tentaret viam, praemisissen tradentes inde arma, ubi quid iniquies alterni innixi, subleuanitas inuicem, er trabentes alij Hios,prout postularet locus, tanto silitio in mum euasere,ut non custodes solum jallerent,sed ne canes quia demolicitis animal ad nocturnos strepitus, excitarent, anseres non sinere, quibus sacris Iunoni in s md inoisi pia cibi tamen abstinebatur. quae res saluti Ast. nanque

clangore eo , alarumcti crepitu excitus M. Manlius,

a qui triennio ante eon ut fuerat, uir bello egregius, armisi arreptissimul ψd arma caeteros ciens vadit. er dum cst a ri trepidant:Gallam, qui iam in si imo constiterat, αν bone ictum deturbat. cuius com prolapsi cum proximos

354쪽

haerebant,manibuη amplexos trucida ianis er alij cono

gregati telu, filibu3s saxis proturbare hostes,ruinas tota prolapsa acies in praeceps destrri. Sedato deinde tuo nitatu reliquum noctis, quantum in turbatis mentibus poterat in praeteritum quoque periculum solicitaret, quieti datum est.Luce orta uocatis clusico ad concilium Miatibu3 ad tribunos,cum cr recte,Cr perperam Acto pretiudeberetur: Manlius primum ob uirtutem laudatus, donautivis non ab tribunis solum nullium,sed consensu etia mi litari: cui uniuersi selibras Arris, er quartarios uini ad

aedes eius quae in arce erant, contulerunt: rem dictu patrauam:caeterum inopia 'cerat eam argumentu ingens chariritatis:cum se quilis uictu suo staudans detractum corpori atque usibus necessarijs ad honorem unius uiri constraret.Tum vigiles eius loci, qua D erat ascendens hostis,

cirui: er cum in omnes more molitari se animaduersuri P. Sulpitius tribunus militum pronuntiasset, consentiente clamore nullium in unum uigilem collicientium culpam, deterritus a caeteris abstinuit:reum haud dubium eius nouxae approbantibus cunctis de saxo deiecit. Inde intentisares utrinque custodiae esse: Cr apud Gallos, quia uulgatuerat,inter Veios Romanis nuntios commeare: er apud Romanos, ob nocturni periculi memoriam. Sed ante Omnia obsidionis bellis mala fines utrinque exercitu uragebat:Gassos pestilentia etiam,cum loco iacente inter tuis mulos castra babentes, tum ab incendiis torrido er uaporis pleno,cinerems non puluerem modo fiate, cum quid uenti motum est:quorum intolaritifima ges est, humo.ris aestigori assum tum aestu er angore uexati, uulgaratu uelat in pecora morbis moreretur. Iam pigritia singuntos

355쪽

LIBER V. s13los sepeliend promiscue aceruatos cumulos bominu ureabant: bustorums inde Gallicorum no ne insignem Discum fecere. I nducis deinde cin Romanus .in collois quia perissu imperatorii habita: in quibus cum identide Galli famem objcerent, eas nec itate ad deditionem uocarent, dicitur auertendis eius opinionis causa multu his eis panis de capitolio iactatus esse in bonium stitiones.sed iam nes disimulari, neq; Ierri ultra fames poterat: cis dum dictator delectum per se Ardeae habet,magistruequitu LValeriam a Veiis abducere exercitum iubet: parat, instruits quibus haud impar adoriatur hostes: intrarim capitolinus exercitus stitionibus uigilijsq; fissus, μή peratis tamen humanis omnium malis ea famem unam natura uinci no sineret: diem de die prospectans ecquod auxilium ab dimiore appareret, postremo ste quoq; iam, no ΝΠ cibo deficiente, Cr custitiones procederet prope obruetibus infirmum corpus armis, vel dedi, uel redimi sequataq; pactione pose iusit:iactatibus no obscure Gallis baud magna mercede se adduci posse ut obsidionem relinquunt. Tum senatus habitu tribunisq; militum negorium datum,ut paciscerentur. Inde inter P. Sulpitium tribunum militum, Cr Brennum regulum G assorum colloaequio transam res est, er mille pondo duri pretium populi gentibus mox imperaturi actuam. Rei foedifimae per se, adiecta indignitas est:pondera ab Gallis dilata iniqua: retribuno recusante,additim ab insolente Gallo potiri gi divi: auditas intoleranda Romanis vox, Vae victis esse. Sed dijs er homines prohibuere redemptos uiuere Roαmanos. nam forte quadam, prius quam infanda merces perficeretur, per altercationem nondum omni duro apa penso,dicior interuenit: GIerris duram de medio, Cret. Gillos

356쪽

Gallos ubinoum iubet. cim illi renitentes pactos diceret re, negat eam pactionem ratam esse,quae postquam ipse dictator creatus set, iniusu suo ab instriori, iuris magi

pratu sim est:denuntiatq; Gallis, ut se ad praeli- σα

pediant: suos in acervum conqcere sarcinas Cr arma ptare,'ros non auro recuperare patriam iubet, in conins ectu habentes Ana deum Cr coniuges cir liberos, Cr μium patriae dorme belli malis, er omnia quae defindi rea petis er ulcisci sis fit. I nstruit deinde aciem ut loci naatura patiebaturun semirutae siolo urbis cr natura inaequali :er omnia quae arte belli secunda βιε eligi praeparuis

riue poterant, prouidit. Galli nova re trepidi arma ea piunt,iras magis quam consilio in Romanos incurrunt. Iam uerterat fortuna, iam deorum opes humanail; confiis Ita rem Romanam adiuvabant. Igitur primo concursu haud maiore momento Mi Gadisunt, quam ad Allium uiaeerant. I ustiore altero deinde praelio ad octauum Iupite Gabina ui quo se ex fuga contulerant,eiusdem ductu austicios camilli vincuntur. Ibi caedes omnia obtinuit,c stra capiuntur,cT ne nuntius quidem cladis relictus. Diactator, recuperata ex hostibus patria, triumphans in urisbem redit: inters iocos litares quos inconditos iactu Romulus ac parens patriae conditors alter urbu haud Manis laudibus appellabatur. Servatam deinde bello pratriam iterum in pace haud dubie seruauit, cum prohibuit migrari Veios: Cr tribunιs rem intentius agentibus post incensam urbem, per se inclinata magis plebe ad id c

filium. eas causa *it non abdicandae post triumphum dictatur senatu obseecrante ne rempublicam in incerto re

linqueret stitu. Omnium primum ut erat diligentisimus religionum cultor, quae ad deos immortales pertinebant,

retulit:

357쪽

retulit:Cr sienatusconsutrum frit: ana omnia quod ea bospes posedissent,restituerentur, terminarentur expiarenaturos: expiatios eoru in libris per duuuiros quereretur. eum caeretibus publice hostilium fieret, quod sacra poαpuli Romani ac sacerdotes recepset, beneficios eius populi non intermistus bonos deum immortaliu esset. Iudi capitolii fi fierent, quod Iupiter optimus maximus fuam se

dem atq; arcem P.R.in re trepida tutatus esset:collegius ad eum rem M. Furim dictator constitueret ex ijs qui in capitolio atq; arce habitarent. Expiadae etiam uocis no ctumae, quae nuntia cladis ante bellum Gallicu audita ne

glectas esset,inentio illlari, iussuras temptu in Nova uia

Lotatio fieri. Aurum quod Gallis ereptis erat, quodq; ex alijs templa inter trepidationem in Iouis cellum colluae fiam, cium in quae referri oporteret, confusa memoria esisse uerum omne iudicatu, Cr sub Iouis sella poni tufrum. Iam ante in eo religio ciuitatis apparuerat: quod rum in publico deesset aura, ex quo sinina pactae mercessis Gauis confere a matronis collatum acceperant,ut sacro audiro ab lineretur. Matronis gratiae actae,bonoss additus, ni earum sicut virorum, post mortem solennis laudatio esset. Iis peractu quae ad deos pertinebant, quaeq; persen rum agi poterant: rum demum agitantibus tribunis plebe iduis concionibus, ut relictis ruinis in urbem paratam Veios transim rarent: in cocionem uniuerso senatu prousequente ascendit, atq; ita uerba fecit. Adeo mihi acerbe sunt Q mirites contentiones cu tribunis plebis, ut nec tria

psimi exilii solatiam aliud habuerim quoad Ardeae vixi, quam quod procul ab hiscertaminibu3 erum: Cr ob eadebaee non, nisi me senatusconsulto populis iusu reuoc

retis editurus unqualuerim: nec nuc me,ut redirem,mea et x uolunt M

358쪽

uoluntu mutari,sed uestra fortuna perpulit. quippe ut in esua fieti maneret patria, id agebatur: non ut ego utis in patria es . Cr nunc quiescerem ac tacerem libenter,nψῖ , haec quos pro patria dimicatio esse cui dentie quoad viam suppetat,alijs turpe,canullo etia nesis est. Quid enim repetiimus quid obsiectam ex hostium manibu3 eripuimus f recuperatam ipsi deserimus s er cum uictoribus Gallis

capta tota urbe, capitolium tamen atque arcem dijs Crhomines Romani tenueris habitauerint: uictoribu3 R manu recuperam urbe arx quos er capitoliis desereatur er plus uas linta huic urbi secunda nostra fortuna βαciet,quam aduersa stceritSEquidem si nobis cis urbe fumul positae, traditaeq; per manus religiones nullae essent: itamen tam euidens niamen hac tempestile rebus afuit O imatis,ut omnem negligentiam diuini cultus exemptam hominibus putem. intuentani enim horum deinceps annorum uel secundas res vel aduersas: inuenietis omnia prostere ieuen sesequentibus deos,aduersu sternentibus. I a omnia ;primum V eles belum,per quot annos, quanto labore volpium, no ante cepit finem,quam monitu deorum aqua re lacu Albano emissa est. Quid haec tandem urbis nostrae cluo des num ante exorta est, quam strata uox coelo emissa de aduentu Gallorum s quam gentium ius ab legatis nostris

violatum squam a nobis cum uindicari deberet,eadem negligentia deorum praetem um s I gitur victi captis, ac

redempti tantum poenarum dijs hominibu3 que dedimus, ut terrarum orbi documento essemus . aduersae deinde res admonuerunt religionum. confugimus in capitoliuem ad deos,ad sedem Iouis optimi maxinusacra in ruina rerum nostrariam alia terrae celauimus, alia avecta in finitimis

urbes mouimus ab hostium oculis: deorum cultu deserti ab

359쪽

LIBER V. 3 ab diis bominibus que,tamen non intermisimus. reddidere igitur patriam Gr uictoriam CT antiquu belli dem mιμsson: Cr in hostes qui caeci auaritia in pondere auri foeadus ac fidem fefellerunt, uertemunt terrorem fugamq; σGedem. Haec culti neglectis numinis tanta monu menta in rebus haemantia cernentes, ecquid sientitis Quirites quanarum uixdiam ex naufrag)s prioris culpae clatii s emergetes paremim nefas s Urbem uspicato inauguratos conα ditam bubemus: nullus locus in ea non religionum deo araras ni plenus: sacrifici s solennibus no dies mans stiriti quam Ioca sunt, in quibus flant. bos omnes deos publiacos priuatosq; Quirites destri uri ejus s quam par uestru actum est, quod in obsidione nuper in egregio adolescente C. Fabio non minore hostium ad ratione qumue1 bra sectu in est s cum inter Gallica tela digressus ex arce solenne Fabiae gentis in colle mirinali obht. An gentiliatia sacra ne in bello quidem intermitti, publica sacra erRomanos deos etiam in pace deseri placetim pontifices fananes que negligentiores publicarum relιgionum esse, quam priuatus in solenni gentu fuerit s Fonitati aliquia dicat,aut Ueqs ea nos Acturas, aut buc inde nasuros stacerdotes nostros, qui jaciant: quorum neutrum feri salana caerimoniis potest: Cr ne omnia generatim sacra, omnesq; percenseam deos: in Iouu epulo nu alibi, quam in capitolio puluin suscipi potnt s Quid de aetermS Veαyr ignibus, ignos quod imperi pignuε custodia eiu3 templi tenetur, loquars quid de anc libus uectris, Mars Gradive, tus mirine pater s haec omnia in projano deseri placet sacra,aequalia urbi,quaedam uetuctiora origine urbus Et videte quid internos ac maiores intersit:ilii sacra quaedam in monte Albano Lauinios noris facienda πιμα s diderunt

360쪽

318 DE c. PRIMA Ediderunt. An ex hostiium urbibus Romam ad nos trans ri saera religiosum luit: hinc sine piaculo in hostium ura tbem Veios transferemus s Recordamini agite dum,quo tties saera inmurentur: quia aliquid ex patrio ritu negliis igentia casu ue praetermis est. Modo quae res post prono digium Albani lacus, nisi inmuratio sacrarium austicisa iriumque renouatio a ictae Veienti bello reipub. remedio ifuite At etiam tanquam ueterim religioniam memores,Cr i peregrinos deos transtulimu3 Romam, Cr instituimus no ivos. I uno regina transiuema Ueqs nuper in Aventino lquam insigni ob excelles matronarum studiam, celebri, i dicata est die s Locutio templ*m propter coelestem inis ieem exauditam in Noua uia iusimus feri:capitolinos luis idos solennibus alijs addidimus: collegiamq; ad id nouum i tore senatu condidimus. Quid horum opus luit suscipi, is una crum Gallis urbem Romanam relicturi fuimus si no i uoluntate mansimus in capitolio per tot menbes obsidiois inius si ab hostibus metu retenti aemus' de sacris loquimur ier de templta, quid tandem de sacerdotibus non ne in me stem uenit, quantium piaculi committatur s Vestilibus ii se una illa sydes est,ex qua eas nihil unquam praeterquam

urbs capta mouit . flamini diali noctem unam manere ex

tra urbem nos est.hos Veietes pro Romanis Acturi estis sacerdotese Cr vestiles tuae te deserent Uem s er flamen peregre habitando, in singulas noctes tantum sibi rei que publicae piaculi contrahet s Quid alia, quae alicato agimus omnia stre intra pomoeriam,cui obliuion aut cui

negligentiae damus comitia curiam, quae rem militarem eontinent conlitia centuriata,quibus consules tribunossmlitares creuiu:ubi austicato,nisi ubi adbolant, fieri possunt e Veios ne haec transfumus s an comtiorum causa populas